|
2002
|
|
|
Hitzari eustea baita, zure kasuan, borondatea sendotzeko modurik onena, zirimiria izan, izan edo kazkabarra izan...! Psikiatrak
|
zer
besterik esaten dizu, bada. Hitza eman didazu nirekin geratuko zarela, eta nirekin geratuko zara!
|
|
2003
|
|
|
Besakardatik aske geratu zen emakumeak zerbait erregutuz bezala begiratu omen zidan, bi eskuak oraindik airean. Ez omen zuen, noski, bere garitatik ezer entzuten, baina bien arteko maitasuna eguzkitara, jendaurrera ateratzeko eskatzen zuela omen zirudien,
|
zer
besterik eska dezake bada urteak ni bezalako maitale zikoitz (sic) batekin egin dituen emakumeak. Eta nire azken urteotako frakaso sentimentalen zerrendatxoa aipatzen du, nik neuk ere ezagutzen ez nituen istorioak aurpegiratzen dizkidala.
|
|
|
Bonba tiratu dut, komunekoa noski, ama ezin maitagarriagoari musu bat eman, kotxea martxan jarri, run run run, betiko soinua, bizitza
|
zer
besterik da, bada, beste run run run monotono bat baizik, baina zertaz kexatzen naiz, baldin eta txirrina noiznahi jo badezaket, rin rin rin, zertaz kexatzen naiz, bai, bizitzari beste hots bat ebats badiezaioket, rin rin rin, run run run, azeleratu eta aurrera egin du kotxeak, Azpilgo bideetan barrena, zaldiko bat, bi zaldiko...
|
|
|
Ez dakit
|
zer
besterik esan dudan, barreak entzun ditut inguruan.
|
|
2005
|
|
|
–
|
Zer
besterik egin nezakeen nik, eta zer besterik hik, senarra mehatxatu baizik?
|
|
|
–Zer besterik egin nezakeen nik? eta
|
zer
besterik hik, senarra mehatxatu baizik? –erantzuten zion Begoñak.
|
|
|
Goian, azkenik, lastoa, teila puskak, are zahar bat, zutoin mordo bat, nik dakita
|
zer
besterik, mandioan pilatzen ziren; armiarmak eta berauen sare lodituak urri ez zirelarik.
|
|
|
Zortzi bidaia jasangaitz, kunda itogarrian makurturik; han eta hemen egindako zortzi txapeo, gehi bost gose greba luze (29 egunez bigarrena, Puerto IIan, aita hil ondokoa). Nik dakita
|
zer
besterik. Infernu aldi osoak, harrigarriro, hasperen bakar baten iraupenera bilduak.
|
|
|
–Burioak, amiamokoak, ez dakit
|
zer
besterik.
|
|
2008
|
|
|
lauzpabost basoerdi hartu zituen eguerdiko saio hartan, mundua ere ez zèn mundu itxuraldatu batera eraman zutenak, non hegalda baitzitezkeen, ardoak burmuinetan eragindako erreakzio kimikoen eskutik, harriak eta harkaitzak, burdinak eta berunak. Eta Beñardo, bere buruan gero eta konfiantza handiagoarekin, zoriontsu?
|
zer
besterik zen haren aurpegia zorionaren irudia baizik, entzuleak txaloka hasten zitzaizkion bakoitzean??, bere buruaz aspaldiko partez harro. Txalo bakoitza hauspo baitzitzaion, txaloek pozten zuten; ardo tanta bakoitza pizgarri baitzitzaion, ardoak puzten zuen?
|
|
|
maitasunaren aldarria egiteko, alegia.
|
Zer
besterik izan da, bada, zuen bizitza, konpartitze etengabeko bat baizik. Pozak eta tristurak, osasuna eta gaixotasuna, baita soinekoak eta jantziak ere?
|
|
|
Hori dute esaldi ustez biribilek, harrizko hesi bat eraikitzen dutela: esalea, noski, protagonista?, barruan geratzen da, eta entzule liluratua kanpoan, protagonistak
|
zer
besterik asmatuko ote duen; kanpoan ez ezik, jokoz kanpo ere utzi zuen esaldi hark Natalia, itxuraz.
|
|
|
emazte ilehori panpoxa izango baitzuen hark aurkari, inor izatekotan, eta hartaz egongo baitzen jeloskor, inortaz egotekotan, hainbesteraino itsutzen gaituzte geure buruari ezartzen dizkiogun arau eta aurreiritziek?
|
Zer
besterik da, bada, kristau zibilizazioa, arau bat beste arau baten gainetik baizik, beste bat eta beste bat, askatasunaren izenean ezarritako arauak, baina azkenean ito egiten gaituztenak, geure arauen sarean harrapatu eta trabatutako arrainak bagina bezala. Hamar arautatik hamar mila ateratzeko makina besterik ez baita Eliza?
|
|
|
zorionaren sekretua aurkitu balu bezala; bigarrena, aldiz, pauso askoz ere urduriagokoa zen. Oscar Wildek zioen bezala, hirugarren eta azken fasean sartu ote zen markes jauna absenta edan izanaren ondorioz, halako eran, non gauzak diren bezalakoak ikusten baitzituen, hori okerrena???, begiak batera eta bestera jaurtitzen zituena, markes jaunaren ibilera zain zezakeèn bidaide ikusezin batek bertatik bertara egiaztatu ahal izango zuen zein zen begirada haien helburua eta helmuga, orain neska nerabe pinpirin bat eta orain aldaka bihurrikatzen zuèn emakume gazte sentsuala?, etxean inoiz aurkitutako zorionak jada zoriontsu egingo ez balu bezala; markes jaunak, beraz, nola erreakzionatuko zuten Madrilgo emakumeek, guztiak ere tropikoko giro bero hezeak harrapatuko balitu, bat batean eta ezustean?; arropa kentzeari ekingo ote zioten, ausaz, orain berokia, orain jertsea eta orain auskalo zer???, buruan behar zuen kontsularen neska mulatoa, desirak eragindako gosea gose aseezina ohi da, baita min iturri ere, ezinbestean?, gaztetasun betierekoaren moldeetan moldatutako irudi idealizatu batean, zeinak ez iparrik ez hegorik zuèn beste lur baten bila baitzeraman, apika, minetik, kontsul jaunaren kantek aditzera eman ziotèn min existentzial hartatik? minera?
|
zer
besterik zen, bada, markes jaunaren kopetako zimurren marka, barru barruko min baten marka baizik!?: markes jauna, izan ere, orduantxe ohartu zen, menturaz, zela, bai, lur-sail luze zabalak zituen Andaluzian?, lur guztiak zituena?
|
|
|
P.D.: Nik ere muga hautsi dut, maiteño, baina
|
zer
besterik espero zenuen zurekin gero eta batago sentitzen den norbaitengandik??
|
|
|
Markesa anderea, beraz, biziaren zama alde batera utzi eta martiri izateko prest zegoen istant hartan, beharbada? sua gero eta suagoa zen haren begietan bederen;
|
zer
besterik espero zitekeen, bada, markesa anderearengandik, zerutik mana hura erori bazitzaion, fede sutsu berri hura, alegia?, fede zaharraren eta betiko fedearen oinarriak zituena, bai, baina neurririk gabeko neurrian hazi zitzaiona. Ez baitzegoen poxpolo baten gar txikia munduaren sutearekin konparatzerik, eta bera halaxe sentitu baitzen, edo hala sentitu behar baitzuen une hartan, zeru lurrak hartzen zituèn Ama Birjinaren bihotzean sartuta, suzko su eta sumendi, leherketa handiaren zain, sentimendurik ilunenen harkaitz trinko bezain astuna, hantusteaz eta itxurakeriaz egina, bekaitzez eta zeloez?
|
|
|
Natividad! Hori pentsatu zuen bederen berak?
|
zer
besterik pentsatuko zuen, bada!?, bihotza globo bat bezala puzten zitzaiola, izarretarako bidean jada, Nataliarena, ikusten ari zena ikusi nahi ez zuelako edo, beherantz begira, orratzak zulatutako puxika zimurrez josi bihurtzen zen bitartean, ehun urtetan, arimaren esparruan segundo bat bihur daiteke mende?
|
|
|
gaizki dagoela esaten didazu.
|
Zer
besterik egin dezaket nik hemendik, baina, errezatu eta errezatu baizik, ea exorzitatu gabe osatzen den? (?)?.
|
|
|
Gero, gora begira jarri zen, sabaitik zintzilik zegoèn kristalezko lanparara. Burua lanean zuen, lanpararena aitzakia hutsa zen, ausaz, begiak ireki eta itxi egiten baitzituen etengabe, burua beste argi baten atzetik balu bezala?, baina testosterona ere lanean zuen, antza?
|
zer
besterik espero zitekeen, bada, gizon ezkonberri batengandik??, lanparari minutu luze batez begiratu ondoren arestian albora egindako begirada errepikatu baitzuen, ez zuen honek minutu laurdenik iraun?, berriro lanparari eta berriro albora begiratzeko, berriro eta berriro, lekuko ikusezin bat, halere, berehala ohartuko zen nola lanparari zuzendutako soaldiak gero eta laburragoak ziren, albora egi... Esnatu zenetik hamar bat minutu igaro zirenean, berriz, lanparari begiratzeari utzi eta alboka jarri zen Nazario:
|
|
|
(...) Bukatzeko, bikietako bat –Natalia– gaizki dagoela esaten didazu.
|
Zer
besterik egin dezaket nik hemendik, baina, errezatu eta errezatu baizik, ea exorzitatu gabe osatzen den? (...)".
|
|
|
maitasunaren aldarria egiteko, alegia.
|
Zer
besterik izan da, bada, zuen bizitza, konpartitze etengabeko bat baizik. Pozak eta tristurak, osasuna eta gaixotasuna, baita soinekoak eta jantziak ere...
|
|
|
Hori dute esaldi ustez biribilek, harrizko hesi bat eraikitzen dutela: esalea, noski –protagonista–, barruan geratzen da, eta entzule liluratua kanpoan, protagonistak
|
zer
besterik asmatuko ote duen; kanpoan ez ezik, jokoz kanpo ere utzi zuen esaldi hark Natalia, itxuraz.
|
|
|
Egin ere, halaxe egin baitzituen ene emazteak urte batzuk, kontu hartaz ohartu ere gabe... emazte ilehori panpoxa izango baitzuen hark aurkari, inor izatekotan, eta hartaz egongo baitzen jeloskor, inortaz egotekotan, hainbesteraino itsutzen gaituzte geure buruari ezartzen dizkiogun arau eta aurreiritziek...
|
Zer
besterik da, bada, kristau zibilizazioa, arau bat beste arau baten gainetik baizik, beste bat eta beste bat, askatasunaren izenean ezarritako arauak, baina azkenean ito egiten gaituztenak, geure arauen sarean harrapatu eta trabatutako arrainak bagina bezala. Hamar arautatik hamar mila ateratzeko makina besterik ez baita Eliza...
|
|
|
P.D.: Nik ere muga hautsi dut, maiteño, baina
|
zer
besterik espero zenuen zurekin gero eta batago sentitzen den norbaitengandik?"
|
|
|
" El Cid, Cortés, Pizarro... ongi da, baina zuek uste al duzue emakume bat ezin daitekeela haiek adinakoa izan?, zer izan zen, bada, Agustina Aragoikoa...?" –, lur arrasean zegoèn ohiko inertzien planotik suaren plano goitiarretara egin balu bezala –oinezkotasunetik hegaldira–, bat batean egin ere! Markesa anderea, beraz, biziaren zama alde batera utzi eta martiri izateko prest zegoen istant hartan, beharbada... sua gero eta suagoa zen haren begietan bederen;
|
zer
besterik espero zitekeen, bada, markesa anderearengandik, zerutik mana hura erori bazitzaion –fede sutsu berri hura, alegia–, fede zaharraren eta betiko fedearen oinarriak zituena, bai, baina neurririk gabeko neurrian hazi zitzaiona. Ez baitzegoen poxpolo baten gar txikia munduaren sutearekin konparatzerik, eta bera halaxe sentitu baitzen, edo hala sentitu behar baitzuen une hartan, zeru lurrak hartzen zituèn Ama Birjinaren bihotzean sartuta, suzko su eta sumendi, leherketa handiaren zain, sentimendurik ilunenen harkaitz trinko bezain astuna –hantusteaz eta itxurakeriaz egina, bekaitzez eta zeloez– hauts bihur zedin behingoz:
|
|
2009
|
|
|
Zertarako galdetu behar zion, ordea, amari, baldin eta Gabinok ongitxo bazekien amaren berri auzi hartan?;
|
zer
besterik entzun zuen, bada, Gabinok etxean bizitza osoan, Espainia gora eta Espainia behera?; etxean eta ikastetxean ikusi zituèn mapa guztiek, gainera, arrazoia ematen zioten don Alfredori!; Gabinok, bestalde, lehen muturrekoaren ondotik, durduzatuta eta galduta behar zuen, bat batean heldulekurik gabe gelditu balitz bezala; esan nahi baita don Alfredoren hitzak gainera erori zitzaizkiola Gabin... laburbilduko balute bezala; eta, hala ere, argudioaren pisuak zapalduta senti zitekeen arren, lagunarekiko leialtasuna geratzen zitzaion Gabinori helduleku eta argudio bakar gisa; hitzik ezean, baina, zertan gelditu ziren, bada, Felipe Gastaminzaren hitzak agertoki hartan??, haizean galtzen ziren lagunarekiko leialtasun guztiak, eta haizeak ez zuen heldulekurik, definizioz; eta, hala eta guztiz ere, argudio orotatik harat zihoàn leialtasun itsuaren aukera gelditzen zitzaion, baina Gabinok ez zion aukera hari ere heldu; aitzitik, amaren seme duina erakusten zuela?. Pregúntale, si no, a tu madre, que es una dama de alto copete?
|
|
|
Maria Bibiana zabutik jaitsi eta, hura marmarka eta purrustaka utzita, Adarekin hasi zen jarraian Domingo, bultza eta bultza; istant batzuk lehenago, Maria Bibianaren zapuztaldiak guztiz poztu zuen Ada, ahizparen beheraldiak haren goraldia bermatuko balu bezala; pozik zegoen, baina urduri, aldi berean, ez baitzekien zer sentsazio ekarriko zizkion etorkizun hurbil berehalakoak, nahiz eta bazuen halako konfiantzatxo bat bere buruan, proba hura gainditu egingo zuela: okerrenean, hodei berde batean bukatuko dut, aingeruekin edo fantasmekin jolasean, baita Benjamin Mariaren arima ezin distiratsuagoarekin ere, beharbada; zeren, izeba Ernestinak behin esan zion bezala, guztiz gerta baitzitekeen gorputz itsusi bat zuenak arima ezin ederrago bat izatea?
|
zer
besterik adierazten zuen ahatetxo itsusiaren ipuinak??, baita alderantziz ere, gorputz eder batek arima itsusia izatea.
|
|
|
Eta are gehiago esan nahi zuen, beharbada?. Baina zaude lasai, haurra berehala hilko da-eta?, adibidez?, baina, azken bertigoak arnasarik gabe utzi zuelako edo, ez zuen esan; eta Reginak, ordainean, negar egin nahi izan zuen?
|
zer
besterik, baldintza haietan??, baina hura ere ezin izan zuen, malko iturria guztiz agortua zuelako, ausaz; eta, halarik ere, malkorik egin ezin duen negarra negarrago delako, negargarriago bai behintzat?, ez zegoen munduan irudirik, negarra hobeto islatuko zuenik, Reginaren malkorik gabeko bisaia baino.
|
|
|
Ernestinak Reginaren kexua ikusten zuen, baita begietan irakurtzen ere ahoak isildutako galdera:
|
zer
besterik zen, bada, haren begitartea. Reginak zabal zabalik zituen begiak, kliskatu ere gabe, zoritxarraren zizelak azalean urratutako galdera baizik, bihotzean egindako zauri ezin sakonago batez mintzo zena?
|
|
|
hautsi behar izan bazuen ere; semearen ezpainetatik hitz hura entzun zuenean, berriz. Euzkadi?, barrua irauli zitzaion, ikusi besterik ez zegoen zer aurpegi jarri zuen, erabateko aztoramendu batek hartu balu bezala; Reginak, izan ere, Espainia maite zuen, Espainia Handi bat, berak, hain zuzen ere, Madrilen ezagutu zuena, markes jaun andereen eta Espainiako beste handiki batzuen bidez: hainbeste maite zuen, non, hitza entzun ahala, halako lurrin on bat usaintzen baitzuen, ausaz, hitzari berari zeriona eta markesa andereak erabiltzen zuèn kolonia frantses zerutiarrari lotua egon zitekeena, aurrean ez markesa andererik ez haren koloniarik ez zuen arren, Euzkadi hitzari lurrin ito bat zerion bitartean, simaurrarena izan zitekeena(
|
zer
besterik eskain ziezaiokeen, bada, mundu txikiak mundu zabalari?), kontrastez 7; esan nahi baita auzi hari buruz Reginak izan zezakeèn iritzia haragian errotutako iritzi bat zela, aberetasunetik gizatasunetik baino hurbilago behar zuena, zer besterik da usaimena, bada, arnasaren erdiguneraino eta haragiaren muineraino sartzen den zentzumena baizik??, eta logikan oinarritutako edozein pentsamendu... berriro ahoka zitezen; horregatik, beharbada, kontua ezin serioagoa zelako, Regina zelatan egon zen egun haietan, Felipe noiz etorriko
|
|
|
hautsi behar izan bazuen ere; semearen ezpainetatik hitz hura entzun zuenean, berriz. Euzkadi?, barrua irauli zitzaion, ikusi besterik ez zegoen zer aurpegi jarri zuen, erabateko aztoramendu batek hartu balu bezala; Reginak, izan ere, Espainia maite zuen, Espainia Handi bat, berak, hain zuzen ere, Madrilen ezagutu zuena, markes jaun andereen eta Espainiako beste handiki batzuen bidez: ...egon zitekeena, aurrean ez markesa andererik ez haren koloniarik ez zuen arren, Euzkadi hitzari lurrin ito bat zerion bitartean, simaurrarena izan zitekeena (zer besterik eskain ziezaiokeen, bada, mundu txikiak mundu zabalari?), kontrastez 7; esan nahi baita auzi hari buruz Reginak izan zezakeèn iritzia haragian errotutako iritzi bat zela, aberetasunetik gizatasunetik baino hurbilago behar zuena?
|
zer
besterik da usaimena, bada, arnasaren erdiguneraino eta haragiaren muineraino sartzen den zentzumena baizik??, eta logikan oinarritutako edozein pentsamenduk baino indar handiago zuena, ondorioz; hala, bada, Gabinok muga haiek hautsi zituen, Reginaren usaimenak egituratutako orbetarren espazioarenak, eta garaia zen Gabino orbetarren espaziora itzularazteko; buruak zuhurtasunera bultza zezakeen Re... berriro ahoka zitezen; horregatik, beharbada, kontua ezin serioagoa zelako, Regina zelatan egon zen egun haietan, Felipe noiz etorriko
|
|
|
zitzaion, bosdun txiki hura ate nagusitzat zuena; artean, baina, nekez izenda zezakeen Gabinok mundu berri inmaterial hura, zenbat pisatzen zuten, bada, tintaz idatzitako poemako laurogeita hamahiru letra haiek, gehi puntu batek, gehi koma batek, gehi puntu eta koma batek?? eta nekez identifikatu poesiaren munduarekin, sorgin bat ote zuen atezain mundu hark, zeren sorginkeriatik ere zerbait behar baitzuen??, nahiz eta gauza ziurra zen poemaren irakurraldian Gabinok poesia bizi izan zuela?
|
zer
besterik zen, poemaren irakurketak eragin ziòn zirrara??, poesiak Gabino bizi izan zuen bezala; Gabino, beraz, mundu hura izenda zezaketèn izen orotatik harat, sentipen batzuk izan zituela baieztatzeko moduan egon zitekeen, era nahasian agertu zitzaizkionak, hain ziren haiek antzemanezinak, itxura batean, eta hain atzemanezinak, aldi berean; edo, sentipen poetikoen definizio poetikoan, zera bai... eta esperientziaren beraren nondik norakoak laburbiltzen zituena?
|
|
|
amets bat bezala bizi baitzuen jada, iragana amets batean bizi den moduan, tristuraren eta malenkoniaren ertzean? Haren begiei arretaz erreparatuz gero, halako zerbaiti antzeman zekiokeen, Gabinoren begietako urak arre baitzetozen, zinez, aitaren bi gezikada haiek ura zulatu eta hondoko hautsak eta lohiak mugitu balizkiote bezala, ezinbestean mugitu ere; egia zen Gabinok eszenarik nazkagarrienak hautatu zituela?
|
zer
besterik ziren suge haiek, soldaduen aho begietan ihesbidea aurkitzen zutenak??, baina Gabinoren begirada, bai eszena haiek egiterakoan eta bai aitari aurkeztu zizkiòn mementoan ere, xaloa zen, kutsurik eta errurik gabekoa, halako moldez, non xalotasunak berak garbitzen baitzituen ongiaren eta gaizkiaren arteko auzian sor zitezkeèn zalantzak: objektua nazkagarria izan zitekeela, alegia, baina nazkagarrikeriak ez zuela subjektua ukitzen ez zikintzen.
|
|
|
bizitzaren ardatz eta bizitzeko arrazoi bihurtuta; hura guztia, baina, ezerezean gera zitekeen, gauetik egunera, orbetar anaiek kuadrupletan egin zutèn saioa ezerezean geratu zen bezala; Teofilo Mariak aitak irakurritako periodikoak irakurtzen zituen noizean behin, anarkistek Bartzelona edo beste toki batzuetan jarritako bonbak albiste; urrutira ez zen joan behar, baina, bonben bila, beraiek baitzuten, orbetarrek? bakoitzak bonba bat, bonba ikusezin bat, baina besteak bezain eraginkorra eta hilgarria?;
|
zer
besterik zen, bada, bazilo hura, Koch doktoreak urte batzuk lehenago aurkitua, gorputzetik zintzilik zeramatèn edo odolean zehar zebilkièn bonba ikusezin bat baino. Edo zulatzaile konpainia bat ote zen, zulatzaile batailoi bat?
|
|
|
–Urte erdi lehenago esan behar zenuen hori, adixkide!?. Handik aurrera, hitz erdirik ere ez nagusiaren eta txoferraren artean, Nazario Orbek bere buruarekin isilka egiten zituenak ez baziren, haurraren hiletaren inguruko eginkizunak planeatzen zituen bitartean?
|
zer
besterik, bada, baldin eta Nazario, negozio gizon gisa, kalkulatzaile hotza bazen, azken batean??, bere erara planeatzen ere, gauzak gordean eramanez, bai, baina gordekeria hutsean erori gabe, jendartean behar baino esamesa gehiagorik ez pizteko; erabaki ere, erabaki zituen, antza, etxerako itzulaldian, geroko hurbilean egin beharrekoak: haurra lehenbailehen eramango zuten kanposantura, gau hartan ahal izanez gero, kuxkuxero begiluzeen begiratutik urrun; eskela, berriz, egiteko guztiak, gorpuaren garraioa eta hiletak, intimitatean ospatuko zituztenak?
|
|
|
Izan ere, ama batek bezala gorrotatzen zuen Ernestinak Nazario une hartan, ama iraindu eta bortxatu batek bezala:
|
zer
besterik egin zuen, bada, koinatuak, amatasunaren lurrak. Ernestinarenak, zapaldu eta oinkatu baizik, hondatu eta ohondikatu, mutilari emandako kolpearekin?
|
|
|
–Hiru egun?, esan zuen Reginak, halere, ahapeka. Eta argi bat ikusi zuen?
|
zer
besterik zen, bada, Reginaren ezpainetan bat batean marraztutako irri ezinezko hura?, zerumugan.
|
|
|
Gaua zen arren, ez zen gau itxia ez gaumina, ziega hartan ere ez, hormetako baten goialdean leiho txiki bat baitzegoen, nondik sartzen baitziren egunaren azken argi hondarrak, ilunak ezinbestean?, ziegako hormetan halako efektu ia sumaezin bat egiten zutenak, karearen zuri iluna apur bat zuriagotuz; esan nahi baita aita semeak, ziegan beren denboratxoa egin zutenez gero, elkar ikusteko moduan zeudela, ikusmena argi ilun hartara egokituta; haien ikusmena, haatik, ez zen zehaztasun handikoa, muga estu haien barruan ezin bestelakoa izan?, baina bai nahikoa, beharbada, Teofilo Mariak aitak zuzendu ziòn irriari antzeman ziezaion: ez zen adostasunezko irri bat, Nazario Orbek nekez sinets baitzezakeen semearen hitzen logika itsuan, semeak ez zituèn eskarmentuak zituen aitak?, esker oneko irri bat baizik?
|
zer
besterik??, baina, zegoèn egoeran zegoelako, bihotza bero eta burua ere gogobero, halaxe interpretatu zuen, beharbada, Teofilo Mariak aitaren irria, Nazariok Jainkoagan zuèn fede baldintzarik gabearen adierazpidetzat, halako eran, non, une haien garrantzia azpimarratu nahian edo, sentimenduen ur handiak hitz handien egarri betiere, gaztetan zer esanik ez?, dir dir egin zezaketèn hitzen bila ab...
|
|
|
–Oilaskoak jan ditugu, eta orain oilandak falta: ni Lucienne eta Jeanetterekin joango naiz, eta hi Brigitterekin, batekin aski izango duk-eta, hasteko?, Domingok kolpe bortitz bat nabaritu zuen bihotzean?
|
zer
besterik nabari zezakeen, bada!?, hura ahotik ihesi atera balitzaio bezala, bat batean haur jaioberri babesgabe bat bezala sentitzen zela, biluzik, artean biluzik ez zegoen arren; eta gero ere, Brigittek gelara eraman zuenean, kandela bat eskuan, gela txiki merke bat zen, apaingarririk gabekoa, hormetako karea altxatua eta arropa zintzilikatzeko lau kako zituena, hormetako batean sartuak?, antzek... Domingoren begiratzeko modua, baina, ez zen begiratzeko modu aktibo bat, ez zituen begiak hara eta hona mugitzen, hona eta hara?, pasiboa baizik, bere begien eta begiek ikusten zutèn, ikusten ez zutèn??
|
|
|
izan ere, zergatik jokatu behar zuen anaiarekin hain joko miserablea eta berekoia, baldin eta harekiko harremanak normaldu bazituen?; ez al zuen berak, bada, Rikardo Lehoibihotz guztiz noblea eredu eta jarraibidetzat hartu?; ez al zuen berak jasoko, bere garaian, orbetarren sortako atalik onena, jauregia eta fabrika: orbetarren lurra, alegia??; eta ez al zen, halatan, zuzena Domingok ere berea jaso nahi izatea, lurrekoari lurra eta airekoari airea?; eta, halere, sentimendu on hura biribiltzen saiatu zen arren, Teofilo Mariak ez zuen biribiltzerik lortu?
|
zer
besterik adieraz zezakeen haren begietako betikarak??, airetik baitzetorkion, antza, itzal bat, Domingok pilotatutako balizko abioi batek lurrera proiektatzen zuena eta lurraren gainean zebilena, hemendik hara eta handik hona, mehatxu bat bezala, lurraren begian?
|
|
|
ezen gaizkitik ez zitekeela zoritxarra baizik etorri, eta onetik zoriona?; zein zen, hortaz, bere egintzaren esanahia: ongi jokatzen ari zela gaizki jokatzen ari zen arren??!; baina, guztiaz ere, ez al zen itota sentitzen zenaren lehen betebeharra eta lehen obligazioa arnasa hartzea?;
|
zer
besterik egin zuen berak, bada!; eta, halere, arratsaldeak aurrera egin arau, kezkatzen hasi zen, ez galdera berriak etorri zitzaizkiolako, ziurki, baizik eta aurreko eta betiko galderak trinkotuz joan zitzaizkiolako, Adaren inguruabarrak nolako, galderak ere halako; Adari, izan ere, gero eta gutxiago falta zitzaion billeteak markatzen ziòn helmugako hiriburura heltzeko, gero eta gutxiago falta ... espazioak eta denborak estutzen zuten, beraz, eta espazioak eta denborak ematen zieten arestian gorputzik ez zutèn galderei gorputza, espazioak eta denborak ematen trinkotasuna; horregatik, beharbada, galderen erasoa ahazteko?
|
|
|
Izan ere, ama batek bezala gorrotatzen zuen Ernestinak Nazario une hartan, ama iraindu eta bortxatu batek bezala:
|
zer
besterik egin zuen, bada, koinatuak, amatasunaren lurrak –Ernestinarenak– zapaldu eta oinkatu baizik, hondatu eta ohondikatu, mutilari emandako kolpearekin?
|
|
|
aupa, aupa eta aupa... aurrera, aurrera eta aurrera!; huraxe baitzen kontua, aurrera eta aurrera egin behar zuela, nora ez bazekien ere, zeren bera Jainkoaren eskuetan jarri baitzen, azken batean, eta Jainkoak erabakiko baitzuen erabaki beharrekoa; eta, aurrera eta aurrera zihoala, trenak atzean uzten zituen trenbideko zutoinak eta kableak, baserriak eta basoak, artzainak eta artaldeak... guztiak uzten zituen atzean, berak –Adak– gero eta aurrerago egin ahal izateko, aurrerakako ihesaldi etengabean edo aurrerakako mozkorraldian, auskalo; bizpahiru orduko goraldiari, baina, normaltasun nolabaiteko bat jarraitu zitzaion; galdera batzuk ere –gogoak baztertutakoak, baina gogoan behar zituenak, nola edo hala– etorri zitzaizkion orduan –gorputz sendorik gabeko galderak, halere, lurrunaren arintasuna zutenak, Adaren aurpegieran ez zen kezka handirik islatzen behintzat–, ongi ari ote zen, gaizki ari ote zen, trenaren abiadurak are zoriontsuago egiten zuela ohartzen zen bitartean; ordea, ez al zuen beti entzun –aitari, amari, izebari, don Anizetori, apaizei eta mojei, eta mundu guztiari– ezen gaizkitik ez zitekeela zoritxarra baizik etorri, eta onetik zoriona?; zein zen, hortaz, bere egintzaren esanahia: ongi jokatzen ari zela gaizki jokatzen ari zen arren...?!; baina, guztiaz ere, ez al zen itota sentitzen zenaren lehen betebeharra eta lehen obligazioa arnasa hartzea?;
|
zer
besterik egin zuen berak, bada!; eta, halere, arratsaldeak aurrera egin arau, kezkatzen hasi zen, ez galdera berriak etorri zitzaizkiolako, ziurki, baizik eta aurreko eta betiko galderak trinkotuz joan zitzaizkiolako, Adaren inguruabarrak nolako, galderak ere halako; Adari, izan ere, gero eta gutxiago falta zitzaion billeteak markatzen ziòn helmugako hiriburura heltzeko, gero eta gutxiago falta ... espazioak eta denborak estutzen zuten, beraz, eta espazioak eta denborak ematen zieten arestian gorputzik ez zutèn galderei gorputza, espazioak eta denborak ematen trinkotasuna; horregatik, beharbada, galderen erasoa ahazteko... edo erasoari eusteko, hobeto esanda –galdera haiek ere erantzunen bat baitzuten noizbait–, hizketan hasi zen alboan zituèn ama alabekin, beste geltoki batean igotakoekin; Adak historia sinesgarri bat asmatu zuen –gurasoek osaba izeben etxera bidali zutela, zeren hauen alaba bakarra bizpahiru hilabete lehenago hil baitzen, eta zeren, nola beraiek sei ahizpa baitziren, hau, hori eta hura... –, ama alabek biziki jarraitu zutena.
|
|
|
...kuadrupletan egin zutèn saioa ezerezean geratu zen bezala; Teofilo Mariak aitak irakurritako periodikoak irakurtzen zituen noizean behin, anarkistek Bartzelona edo beste toki batzuetan jarritako bonbak albiste; urrutira ez zen joan behar, baina, bonben bila, beraiek baitzuten –orbetarrek– bakoitzak bonba bat –bonba ikusezin bat, baina besteak bezain eraginkorra eta hilgarria–;
|
zer
besterik zen, bada, bazilo hura, Koch doktoreak urte batzuk lehenago aurkitua, gorputzetik zintzilik zeramatèn edo odolean zehar zebilkièn bonba ikusezin bat baino. Edo zulatzaile konpainia bat ote zen, zulatzaile batailoi bat... edo zulatzaile armada osoa, halaxe ugaltzen baitziren bazilo haiek, antza, biriketako defentsa guztiak deuseztatu eta bronkio eta albeoloetako aire burbuilak agortzen zituztenak, gaixoak itota utzi arte, ez airerik ez burbuilarik?
|
|
|
Zertarako galdetu behar zion, ordea, amari, baldin eta Gabinok ongitxo bazekien amaren berri auzi hartan?;
|
zer
besterik entzun zuen, bada, Gabinok etxean bizitza osoan, Espainia gora eta Espainia behera?; etxean eta ikastetxean ikusi zituèn mapa guztiek, gainera, arrazoia ematen zioten don Alfredori!; Gabinok, bestalde, lehen muturrekoaren ondotik, durduzatuta eta galduta behar zuen, bat batean heldulekurik gabe gelditu balitz bezala; esan nahi baita don Alfredoren hitzak gainera erori zitzaizkiola Gabin...
|
|
|
aberastasuna eta handitasuna –hiriburuan" norbait" izaterainoko handitasuna–, hartarako iraganarekin –Reginari txiki gertatzen zitzaiòn munduarekin– hautsi behar izan bazuen ere; semearen ezpainetatik hitz hura entzun zuenean, berriz –Euzkadi–, barrua irauli zitzaion, ikusi besterik ez zegoen zer aurpegi jarri zuen, erabateko aztoramendu batek hartu balu bezala; Reginak, izan ere, Espainia maite zuen, Espainia Handi bat, berak, hain zuzen ere, Madrilen ezagutu zuena, markes jaun andereen eta Espainiako beste handiki batzuen bidez: hainbeste maite zuen, non, hitza entzun ahala, halako lurrin on bat usaintzen baitzuen, ausaz, hitzari berari zeriona eta markesa andereak erabiltzen zuèn kolonia frantses zerutiarrari lotua egon zitekeena, aurrean ez markesa andererik ez haren koloniarik ez zuen arren, Euzkadi hitzari lurrin ito bat zerion bitartean, simaurrarena izan zitekeena(
|
zer
besterik eskain ziezaiokeen, bada, mundu txikiak mundu zabalari?), kontrastez7; esan nahi baita auzi hari buruz Reginak izan zezakeèn iritzia haragian errotutako iritzi bat zela, aberetasunetik gizatasunetik baino hurbilago behar zuena –zer besterik da usaimena, bada, arnasaren erdiguneraino eta haragiaren muineraino sartzen den zentzumena baizik? –, eta logikan oinarritutako edozein p...
|
|
|
Ernestinak Reginaren kexua ikusten zuen, baita begietan irakurtzen ere ahoak isildutako galdera:
|
zer
besterik zen, bada, haren begitartea –Reginak zabal zabalik zituen begiak, kliskatu ere gabe– zoritxarraren zizelak azalean urratutako galdera baizik, bihotzean egindako zauri ezin sakonago batez mintzo zena?
|
|
2010
|
|
|
Eta don Bernardinok berdin: Espainiako lautadetan eta hango zeru urdinetan aurkitu baitzuen, antza. Unamunok berdin!?, haurtzaroak ukatutako paradisua; nik ere, baina,
|
zer
besterik egin nuen, tuberkulosiaren mundu zikinetik maitasun erromantikoaren mundu ustez garbira jotzen nuela, baita mundu erromantiko hartatik, edo haren porrotetik, mundu are erromantikoago batera, nazionalisten Euzkadira, alegia, non Arkadia berri bat kausitu bainuen?; pertsonak halakoak baikara, funtsean: puntu bat planoan, nondik sortzen eta hedatzen diren zirkunferentzia gero eta handiagoak, bizi dugun errealitatearen araberakoak batzuk, eta gure ametsen neurrikoak beste batzuk:
|
|
|
ez bainuen ahazten zu fedegabea zinelako susmoak piztu zuela nigan halako ezinegon bat, burua galtzera eta suizidio saiora eraman ninduena; horregatik, Jainkoak ukituta Haren altzora itzuli nintzenean, zuregana jo nuen, berandu gabe,, salbamendu operazio? batean, ea ateismoaren ur nahasi zurrunbilotsuetatik erreskatatzen zintudan; nirea erabaki sendoa zen, eta halaxe aritu nintzaizun, biok hizketan hasi ez beste, konbertso bat banintz bezala?
|
zer
besterik nintzen, bada??, Jainkoa gora eta Jainkoa behera?. Hain gozo hartu nau Jainkoak bere magalean, ez dut irudikatu ere egin nahi neure bizitza gozotasun horretatik urrun. Apaiz egingo naiz?
|
|
|
Batzuetan, hala ere, gehiegizkoa naizela iruditzen zait; izan ere, ez ote dugu orbetarrok ez zegokigùn zama hartu lepo gainean?;
|
zer
besterik egin zezaketen, bada, gurasoek, muga guztiak hausten zituèn mugako egoera hartan?; gure besoetan utziko al zuten, bada, munstroa, anai arrebok harekin, kilo pare bateko haragi txuleta kopeta handi batekin, mintza nadin argi behingoz!, xalo xalo jolas gintezen?; gutxienez etxean gorde zuten, etxeko, beste etxean?
|
|
|
Gauza guztien epaile eta har ustel, egiaren gordetzaile, okerraren eta ziurgabetasunaren karkaba, unibertsoaren gloria eta hondakin?; Benjamin Maria haragi puska bat zen, bai, baina haragi bizizko hitz bat ere bazen, garrasi bat, etengabe esaten ari zitzaiguna: . Harro zaudete hor, baina ez ahaztu bizitza gainbehera ere badela eta gainbeheraren egunean betean biziko zaituztedala??, gure baitan halako mugimendu bat eraginez?
|
zer
besterik da, bada, gizona, hodi ibiltari bat baizik, ahotik energia bideragarria sartzen duena eta ipurtzulotik energia bideraezina botatzen??, munstroaren aurkako ezinikusia gure aurkako ere bihurtzen zuena.
|
|
|
Eta argi bat piztu zitzaidan orduan buruan.
|
Zer
besterik behar nuen nik, izan ere, neure mugak onartzen ikastea eta bizitza neure mugetatik antolatzea baizik. Aurkikuntza bat izan zen!
|
|
|
Okerrena, hala ere, hurrengo mezan gertatu zitzaidan, apaizari sagaraldiko hitzak entzun orduko, Hoc est enim corpus meum, mihira etorri baitzitzaidan betikoa, trukua, trukua eta trukua!
|
Zer
besterik zen, bada, ogia Kristoren gorputz bihurtzea, eta ardoa Kristoren odol. Hantxe, magiaren uso zuri eukaristikoa!
|
|
|
eta baikorrago nintzelako, haserretu ere, haserretzen nintzen gizakion jokabide ergelarekin. Aitor dut, haatik, arrazoiaren aldeko jokabidean tematzeak arrazoia galtzera ere eraman gaitzakeela?
|
zer
besterik egin zuten Dantonek, Maratek eta Robespierrek??: halakoetan, baina, arazoa ez da arrazoia, arrazoikeria eta dogma baizik; sinesmen itsua?
|
|
|
eta batean erantzun ironiko bat bururatu zitzaidan: . Baldintza haietan,
|
zer
besterik egingo zuten, bada, arrebatxo??. Eta bestean zigarroa irudikatu nuen, orain Domingoren ezpain hezeetan eta orain Adarenetan, bi irudi batuen emaitzak erakusten baitzuen, zigarroa ez ezik, listu molekula batzuk ere konpartitu zituztela:
|
|
|
Bizitzak burbuila existentzial batetik bestera eraman izan nau beti, badakizu, baina
|
zer
besterik ziren amaren bi hitz haiek, beste burbuila bat baizik, ama babesten zuena, bi hitz haietan bere airea eta bere arnasa aurkitu balitu bezala?; baina ni amaren semea nintzen, eta harengandik jaso ote nuen, bada, joeratxoa?
|
|
|
emadazu zeruko argia?? esan nion?, eta, bat batean, neure buruarekiko konfiantza eskuratu nuen, sugestioak ere zenbat lezakeen?!; eta zuk hitz egiten zenuen, mater amabilis, ora pro nobis, esan nuen bihotzaren erditik, arestian hartutako konfiantza sendotzen nabaritzen nuela?, eta bat batean, halaber, zure hitzen gainetik argi distiratsu bat planeatzen igarri nuen?
|
zer
besterik izan zitekeen zure balizko konbertsioa, argiaren garaipena baizik!?: argi berezi bat zen, nire begiek ezin ikusi zutena baina nire bihotzak sentitu bai?; eta orduan, beste zerbait sentitu nuen?
|
|
|
Atzera begiratzen dut eta sinestezina egiten zait; nola egon daiteke, izan ere, hain jende inozo eta sinesbera, horrelako kontuetan sinets dezakeena?; baina gu ere, ama eta biok?
|
zer
besterik izan ginen, bada, sineskeriak mugitutako txotxongilo batzuk baizik?; eta zeinen ongi etorri zitzaigun bidentearen argudio hura, bestalde, hain zen perfektua errealitatea gure interes eta komenientziara egokitzeko, betetzen zirèn iragarpenak froga ezinbestekoak baitziren Ama Birjina agertu zela, bene benetan agertu ere, eta betetzen ez baziren, deabrua lardaskan ibili zen seinale!; maskor bat bezalakoa ere bazen mundu ikuskera hura, ama eta biok biltzen gintuena eta maskorraren barruan are itxiago bizitzera eraman gintuena, baita erosoago ere, nik uste?
|
|
|
¡ Qué secta la de los cristianos, que se comen a su Dios!?.
|
Zer
besterik pentsatu nuen nik umetan! Geroztik, bidea egina nuen neure kasa, erlijioaren fabulazioei neure logika kontrajartzen nien, bestela esanda:
|
|
|
Arrazoi zuen:
|
zer
besterik bizi dugu, bada, egunotan, batean punta bateko berriak telebistaz jasotzen ditugula eta bestean beste punta batekoak?
|
|
|
Baina
|
zer
besterik izan naiz ni, bada, Damaso?; galduko naiz irudimenaren baso abartsuetan zuhaitzak laminatzat harturik, biziko naiz lainoetan, baina nekez hilko naiz gosez?; izan ere, idealista izan naiteke, bai, baina badakit janaren tokia dela jangela eta badakit pezetak eta xentimoak neurtzen, frantziskotarren hiriburuko parrokian hiru urtez izan ez nintzen, bada, aita ekonomoa, eta oso balantze positiboarekin!; amarengandik jaso ote nuen dohain hori, Damaso?; ama, baina, nekez ohar zitekeen bere dohainez une hartan, hain zegoen atsekabeak jota?; ostatutzat genuèn maistraren etxetik alde egin aurretik, biharamunean atera ginen handik, goizeko lehen orduan?
|
|
|
Geroztik, surrealismoa jolasteko modu bat da niretzat, ganberrokeria hutsa ere bai aldika? baina
|
zer
besterik da konkistako teologo eskolastikoek landu zutèn metodoa, silogismoz edo sasisilogismoz josia, sinestera eraman zituena ezen indioek arima zutela eta beltzek ez, adar-jotze hutsa baizik. Surrealismoa aro guztietako kontua baita. El Boscoren koadroetan dugu froga?, XX. menderaino itxaron behar izan bazuen ere, formulazio intelektual bat eman ziezaioten, Brétonek eta bere koadrilak eman ere?
|
|
|
Batzuetan, hala ere, gehiegizkoa naizela iruditzen zait; izan ere, ez ote dugu orbetarrok ez zegokigùn zama hartu lepo gainean?;
|
zer
besterik egin zezaketen, bada, gurasoek, muga guztiak hausten zituèn mugako egoera hartan?; gure besoetan utziko al zuten, bada, munstroa, anai arrebok harekin —kilo pare bateko haragi txuleta kopeta handi batekin, mintza nadin argi behingoz! — xalo xalo jolas gintezen?; gutxienez etxean gorde zuten, etxeko" beste etxean" izan bazen ere, eta ez tornuko umeen etxera eraman, ed...
|
|
|
¡ Qué secta la de los cristianos, que se comen a su Dios!".
|
Zer
besterik pentsatu nuen nik umetan! Geroztik, bidea egina nuen neure kasa —erlijioaren fabulazioei neure logika kontrajartzen nien, bestela esanda:
|
|
|
Arrazoi zuen:
|
zer
besterik bizi dugu, bada, egunotan, batean punta bateko berriak telebistaz jasotzen ditugula eta bestean beste punta batekoak?
|
|
|
Geroztik, surrealismoa jolasteko modu bat da niretzat, ganberrokeria hutsa ere bai aldika... baina
|
zer
besterik da konkistako teologo eskolastikoek landu zutèn metodoa, silogismoz edo sasisilogismoz josia, sinestera eraman zituena ezen indioek arima zutela eta beltzek ez, adar-jotze hutsa baizik. Surrealismoa aro guztietako kontua baita —El Boscoren koadroetan dugu froga—, XX. menderaino itxaron behar izan bazuen ere, formulazio intelektual bat eman ziezaioten, Brétonek eta bere koadrilak eman ere...
|
|
|
Bizitzak burbuila existentzial batetik bestera eraman izan nau beti, badakizu, baina
|
zer
besterik ziren amaren bi hitz haiek, beste burbuila bat baizik, ama babesten zuena, bi hitz haietan bere airea eta bere arnasa aurkitu balitu bezala?; baina ni amaren semea nintzen, eta harengandik jaso ote nuen, bada, joeratxoa?
|
|
|
Eta don Bernardinok berdin: Espainiako lautadetan eta hango zeru urdinetan aurkitu baitzuen, antza —Unamunok berdin! —, haurtzaroak ukatutako paradisua; nik ere, baina,
|
zer
besterik egin nuen, tuberkulosiaren mundu zikinetik maitasun erromantikoaren mundu ustez garbira jotzen nuela, baita mundu erromantiko hartatik, edo haren porrotetik, mundu are erromantikoago batera, nazionalisten Euzkadira, alegia, non Arkadia berri bat kausitu bainuen?; pertsonak halakoak baikara, funtsean: puntu bat planoan, nondik sortzen eta hedatzen diren zirkunferentzia gero eta handiagoak, bizi dugun errealitatearen araberakoak batzuk, eta gure ametsen neurrikoak beste batzuk:
|
|
|
Baina ni zeloen mende nengoen, neure burmuinak ere bai... eta batean erantzun ironiko bat bururatu zitzaidan: " Baldintza haietan,
|
zer
besterik egingo zuten, bada, arrebatxo?". Eta bestean zigarroa irudikatu nuen, orain Domingoren ezpain hezeetan eta orain Adarenetan, bi irudi batuen emaitzak erakusten baitzuen, zigarroa ez ezik, listu molekula batzuk ere konpartitu zituztela:
|
|
|
Eta argi bat piztu zitzaidan orduan buruan.
|
Zer
besterik behar nuen nik, izan ere, neure mugak onartzen ikastea eta bizitza neure mugetatik antolatzea baizik. Aurkikuntza bat izan zen!
|
|
|
Okerrena, hala ere, hurrengo mezan gertatu zitzaidan, apaizari sagaraldiko hitzak entzun orduko, Hoc est enim corpus meum, mihira etorri baitzitzaidan betikoa, trukua, trukua eta trukua!
|
Zer
besterik zen, bada, ogia Kristoren gorputz bihurtzea, eta ardoa Kristoren odol. Hantxe, magiaren uso zuri eukaristikoa!
|
|
|
Atzera begiratzen dut eta sinestezina egiten zait; nola egon daiteke, izan ere, hain jende inozo eta sinesbera, horrelako kontuetan sinets dezakeena?; baina gu ere —ama eta biok—
|
zer
besterik izan ginen, bada, sineskeriak mugitutako txotxongilo batzuk baizik?; eta zeinen ongi etorri zitzaigun bidentearen argudio hura, bestalde, hain zen perfektua errealitatea gure interes eta komenientziara egokitzeko... betetzen zirèn iragarpenak froga ezinbestekoak baitziren Ama Birjina agertu zela, bene benetan agertu ere, eta betetzen ez baziren, deabrua lardaskan ibili zen seinale!; mas...
|
|
|
Baina
|
zer
besterik izan naiz ni, bada, Damaso?; galduko naiz irudimenaren baso abartsuetan zuhaitzak laminatzat harturik, biziko naiz lainoetan, baina nekez hilko naiz gosez...; izan ere, idealista izan naiteke, bai, baina badakit janaren tokia dela jangela eta badakit pezetak eta xentimoak neurtzen... frantziskotarren hiriburuko parrokian hiru urtez izan ez nintzen, bada, aita ekonomoa, eta oso balantze p... " Ez zaizu bururatu Moisesek atzo bizarra moztu zuela, beharbada, zeruan, eta hari eroritako gillettea izan zitekeela ikusi duzuna, zerbait esateagatik...?" esan zion doña Gertrudisek, halako batean, amaren erabakia atzeraezina zela ohartu zenean; amak ahoa zabaldu zuen, hitz egitera balihoa bezala —begiak ere zabaldu zituen, harridura eta haserrea biltzen zituèn keinuan—; amak, baina, ez zuen hitz egin... bai, ordea, ahoa eta begiak batera itxi, baita burua ezker eskuin mugitu ere, jarrera ezin adierazgarriagoan;" Mesedez, Regina:
|
|
2012
|
|
|
Esan nien nire ustez aukera zuzena egin zutela, eta kapitainak eramaten bazituen denak zintzilikatuko zituztela. Kapitain berria erakutsi nien ontziko masta nagusitik zintzilik, eta esan nien ez zutela
|
zertan
besterik espero.
|
|
|
Oi lur!
|
Zer
besterik?
|
|
2013
|
|
|
Begira zer jazo zitzaion don Regino gaixoari ere??. Baina zuk ere badakizu zer jazo zitzaion, eta ea
|
zer
besterik kontatzen dizudan?
|
|
|
Garibaldiren heriotza gertatu eta biharamunean kazetari batek elkarteari buruz elkarrizketa egin nahi zidala esateko deitu zidanean, baietz erantzun behar izan nion,
|
zer
besterik egin nezakeen?, eta elkar nola ezagutuko genuen galdetu zidanean Fred McMurrayren aire bat nuela erantzun nion, aspaldiko aktoreren bat aipatu ohi nuen betiere, adarra jotze aldera, neska gazteren batekin hizketan ari nintzenean, neure ikasleekin bereziki, broma merkeak egiteko joera baitut, oso merkeak ez esatearren. Hala esan ohi dit behintzat emazteak ikasleren batekin telefonoz hizketan sumatzen nauenean eta, umore txarrez baldin badabil, ahotsa ere aldatu egiten zaidala erantsi ohi du,, melenga jartzen zaizu, eztia, okagarria??, esan ohi du nazka imintzioak egiten dituen bitartean.
|
|
|
–Errege bat akabatu behar dabenak
|
zer
besterik izan daitekez, lagunak baino?
|
|
|
Begira zer jazo zitzaion don Regino gaixoari ere...". Baina zuk ere badakizu zer jazo zitzaion, eta ea
|
zer
besterik kontatzen dizudan...
|
|
2014
|
|
|
–
|
Zer
besterik?
|
|
|
–Organiser scientifiquement l, humanité, tel est le dernier mot de la science moderne?. Beste ideia askotan bezala honetan ere Renani jarraiki, historia irauli zientziak egiten duela, ez borroka politikoak(
|
zer
besterik sinetsi eta sinetsarazi gura zuen burgesia paristarrak!), ik. E. Zola, loc. cit., 1565: –Mais c, est ça qui est la révolution, la vraie, l, unique!
|
|
|
Behin gaia finkatuta,
|
zer
besterik esaten ote digute, bada, boteretsuek. Mundu tekniko materialista batean sartuak gaudela, eta fisika eta matematika irakatsi behar direla ongi.
|
|
2015
|
|
|
|
zer
besterik da, bada,
|
|
|
|
zer
besterik,
|
|
|
|
zer
besterik,
|
|
|
|
zer
besterik,
|
|
|
–Eta ez al gabiltza ba horretan hona iritsi ginenez geroztik, Karl?
|
Zer
besterik egin dugu ba. Ostiarena jo, beste ezer ez!?.
|
|
|
Nik ezetz esango nuke?. . Eta
|
zer
besterik egin dezakegu, Oto. Ezustean harrapatu gaitu kaka honek guztiak, eta nik uste dut irautearekin nahikoa egiten dugula, ez duzu uste??.
|
|
|
Akusazio biak ukatzen ditu. Baina ukoan baino gehiago(
|
zer
besterik espero zitekeen horrelako testuinguru batean?), jar dezagun arreta erabiltzen dituen argudioetan eta, horien bitartez, ematen dizkigun albiste historiko guztiz jakingarrietan.
|
|
|
Zer gehiago?
|
Zer
besterik nahi nezake?
|
|
|
48an publikatu da Senghorren Poesia beltz eta malgaxearen antologia garrantzitsua,, négritude, aren euforian oraindik, Sartreren hitzaurre dotore batekin gomendiozkoa(. Orphée noir?); 57an publikatu du Memmik Kolonizatuaren ezagugarriak, eta hitzaurrea Sartrerena da orobat, baina militantea orain, Afrikari gerrara eta Europarekin etetera deika. . Herri batek bere heriotzaren tankeraz besterik ez daukanean hautatzerik, eta zapaltzaileengandik etsipenaz besterik ezer har ezin dezakeenean,
|
zer
besterik gal lezake. Zoritxarra bera bilakatuko du bere ausardia; eta kolonikuntzak ezarri dion arbuioaz, kolonikuntzaren arbuio osoa egingo du?.
|
|
|
mestizaiaren autoreak baino lehen, mestizaiaren biktimak izan dira. (
|
Zer
besterik gara gu geu?) Mestizaiak beti dauzka bere onuratuak eta bere kaltetuak. Batzuk aberasten ditu, beste asko puskaildu egiten ditu, herri eta kultura osoak.
|
|
|
Simon Azkue doktorearen emaztea, Hans Lauer terrorista alemaniarraren andrea izandakoa zen lehendabizi.
|
Zer
besterik behar zuten, nahi adina idazteko. Bazuten Rita, banindukaten ni, bazeukaten Hans eta bazuten Bladi.
|
|
|
|
Zer
besterik bisitatu nahi nuen galdegin zidan Loui sek eta La Defense ikusi nahi nuela erantzun nion. Miterrand zaharrak bere loriatarako jasotako auzo berri hartan bazirela egundoko etxetzarrak, munduko multinazionalik handienenak, eta ordura arte sekula ez nuela aukerarik izan haraino hurbiltzeko.
|
|
|
|
Zer
besterik esan nezakeen. Ene maitea, pentsatu nuen, nola dagoen ama!
|
|
|
Baietz erantzun nion alkateari.
|
Zer
besterik egin nezakeen. Orain, poeta furtibo izatetik poeta funtzionario izatera pasatuko nintzen.
|
|
|
|
zer
besterik da, bada,
|
|
|
|
zer
besterik,
|
|
|
|
zer
besterik,
|
|
|
|
zer
besterik,
|