|
2003
|
|
|
Europako Batasuneko Edarien eta Elikagaien Manufakturatzaileen Konfederazioko ordezkariek, urtean 600.000 milioi eurotik gorako fakturazioa duten industriak elkartuz, OMErekin zenbait ekimen negoziatzea erabaki zuten, diabetesaren eta hari lotutako beste gaixotasun batzuen garapena geldiarazteko, eta, aldi berean, azpimarratu zuten beharrezkoa dela ariketa fisiko gehiago egitea neurri osagarri gisa. OMEren arabera, gaixotasun kardiobaskularrak, minbiziek, diabetesak, arnas gaixotasunak, obesitateak eta kutsakorrak ez diren beste patologia batzuek 56 milioi heriotza baino gehiago eragiten dituzte
|
urtean
mundu osoan, eta laguntza karga globalaren erdia dira. Halaber, ohartarazi du gaixotasun ez kutsakorren gero eta eragin handiagoa dela garapen bidean dauden herrialde askok modernitatearen alde ordaindu behar duten prezioa.
|
|
|
Alde horretatik, esan behar da mesfidantza handiena herrialde garatuetan sortzen dela, elikagaien kontsumitzaile garrantzitsuetan. Bitxia bada ere, azken
|
urteotan
mundu osoan izan dira krisialdirik handienak herrialde horietan, eta kontrol eskasekin edo ekoizpen kate luzeko urratsen bateko iruzurrekin lotu behar dira. Europan BSE agertzeak, testuinguru horretan, elikagaiek transmititutako gaixotasuntzat hartu behar da, mundu osoan izugarrizko eragina duena, lehen munduko herrialdeek munduko banaketa sare handietara iristeko duten gaitasunari esker sortua.
|
|
2005
|
|
|
Zientziaren mirari horrek, gainera, estatistikek abalaturiko segurantzia ematen du: Istripu Aeronautikoen Erregistroaren Nazioarteko Bulegoak plazaratutako azken datuek erakusten dutenez, 2003
|
urtean
mundu osoan 162 airezko istripu gertatu ziren hegaldi zibiletan eta bertan 1.204 pertsona hil ziren.
|
|
|
Duela sei urte hasi zen produktu horiek bultzatzen, desagertzeko arriskuan zeuden produktu txikiak babesteko. Ekimena Italian hasi zen eta duela hiru
|
urte
mundu osora hedatu zen. Bertoko arrazak proiektu honen barruan sartu nahi ditugu, lurralde baten balioa zabaltzeko elementu garrantzitsuak direlako.
|
|
|
Gaztelania da irakaskuntzaren arloan munduan gehien eskatzen den hirugarren hizkuntza, ingelesaren atzetik(% 69,43) eta frantsesetik oso gertu(% 6,8), Berlizko I. Txostenean hizkuntza eskola horrek egindako Munduko Gaztelaniaren Irakaskuntza Eskaerari buruz esaten denaren arabera. Txosten horren oinarri metodologikoa Berlitzek 2004
|
urtean
mundu osoan dituen ikastetxeetan hizkuntza bakoitzean ematen diren ikasgaien kopurua da. Txosten horrek erakusten duenez, gaztelaniaren eskaera guztizkoaren %5, 95 da gaur egun. Atzetik datoz alemana(% 4,9), italiera(% 1,6) eta txinera(% 1,75).
|
|
2006
|
|
|
egungo gizartea kezkatzen duten hegazti gaixotasuna edo antzekoak ekidin ahal izateko, iraganean jasan behar izandako izurriak kontuan hartzea. Adibidez,
|
urteetan
mundu osoan eragina izan zuen gripea, spanish influenza edota grippe espagnole bezala ezagutua izan zena. Lur planetako biztanlegoari erdia baino gehiagori min eman zion, nahiz eta gripe horren eraginez hildakoen kopurua leku batetik bestera dezente aldatu zen.
|
|
|
Behien entzefalopatia espongiformearen (BEE) kasuak %50 jaitsi dira azken hiru
|
urteotan
mundu osoan
|
|
2009
|
|
|
Gaur, Alzheimerraren Nazioarteko Egunean, Munduko Osasun Erakundeak jakitera eman duenez, 2010
|
urtean
mundu osoan 35 milioi lagunek pairatuko dute gaixotasun hau.
|
|
|
Zakileko minbizia ez da oso ohikoa. Espainiako 100.000 gizonetik bati eragiten dio (80 inguru urtean), eta 26.000 kasu
|
urtean
mundu osoan. Zakileko tumoreen ia erdiak (%47) giza papilomaren birusarekin lotuta daude.
|
|
|
irakur eta goza dezala aurrena, eta gozamen hori partekatu dezala, liburua beste mendi baten puntan utzita. Azken batean, bookcrossing a, azken
|
urteetan
mundu osoan indar hartzen ari den ekimena, mendira eramateko saioa da; liburuen trukea bultzatzeko saioa.
|
|
|
Harvardeko Unibertsitatean duela urte batzuk egindako ikerketa batek dioenez, 2020
|
urterako
mundu osoan aurreikusten diren bost gaixotasun arruntenek estresa izango dute faktore sortzaileetako bat bezala, zuzenean edo zeharka, bere eragin immunodeprimitzaileagatik. Kardiopatiak, depresio larria, zirkulazio istripuak, garuneko infartu edo isuriak eta biriketako gaitz kronikoak izango lirateke bost gaixotasun horiek.
|
|
2010
|
|
|
Duela hogei
|
urte
mundu osotik joandako ehunka kazetari bildu ziren Johannesburgon, Afrikako beste nazio bat odolusten ikusiko zutelakoan. Garai zailak ziren.
|
|
|
–Elizbarrutietako apaizak, ordea, ugaritu egin dira azken
|
urteetan
mundu osoan, Europan eta Ozeanian izan ezik. 2001 urtean:
|
|
2011
|
|
|
50.000: Gutxienez
|
urtean
mundu osoan salatzen diren arte lapurretak.
|
|
|
1.300 milioi tona elikagai galtzen dira
|
urtean
mundu osoan, baina hainbat aholku lagungarri izan daitezke hori saihesteko.
|
|
|
Behar adina fruta eta barazki jateak —gutxienez hiru fruta pieza eta bi barazki anoa egunean— 1,7 milioi bizitza salba litzake
|
urtean
mundu osoan, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) nabarmendu duenez, Elikagaien Erregimenari, Jarduera Fisikoari eta Osasunari buruzko Mundu Estrategiaren esparruan. Gaur egun, fruten eta barazkien kontsumoa oso aldakorra da munduan; izan ere, egunean 100 g inguru kontsumitzen dira gutxien garatutako herrialdeetan, eta 450 g inguru mendebaldeko Europan.
|
|
2012
|
|
|
Neurrigabeko bildumazaletasunak bere ondorioak ekarri ditu. Alde batetik, azken
|
urteetan
mundu osoan ikaragarri zabaldu dira arte garaikideko museoak, geroz eta gehiago baitira beren bilduma gordetzeko gune berriak eraiki nahi dituzten bildumazale pribatu eta fundazioak. Baina, arazo ekonomiko eta politikoak direla eta, geroz eta ohikoagoa da bildumagile pribatuek euren bildumak kokatzeko arazoak edukitzea, denentzako toki egokia aurkitzea ez baita erraza eta, gainera, itzalean interes kontrajarriak ere egon daitezke, ez beti arte eta oro har kulturarekin lotutakoak.
|
|
|
47.2003 urterako, nazio mailan helmuga eta epe zehatzak ezartzea, nazioartean adostutako mundu mailako prebentzio helburua lortzeko, hau da, HIESaren nagusitasuna murriztea %25 15 eta 24 urte bitartean dauden sexu bateko nahiz besteko gazteen artean, 2005 urterako herrialde ukituenetan, eta %25, 2010
|
urterako
mundu osoan, eta, era berean, ahaleginak areagotzea helmuga horiek lortzeko eta genero estereotipoen eta horri lotutako jarreren aurka borrokatzea, bai eta genero desberdintasunen aurka, GIB/ HIESaren inguruan, gizonen eta mutilen parte hartze aktiboa sustatuz;
|
|
2014
|
|
|
Horiez gainera, erakunde horren helburua estatuen arteko lankidetza ekonomikoa, soziala eta kulturala bultzatzea da. 2015n Agenda 2030 plana bideratu zuen 2030
|
urterako
mundu osoan pobrezia kendu eta hobekuntza, bakea eta justizia globala lortzeko asmotan. Agenda 2030k garapen jasangarrirako 17 helburu ezarri ditu.
|
|
|
Erlaitzak berreskuratzen lagun dezake hiri erlezaintza horrek; izan ere, azken
|
urteotan
mundu osoan jaitsi da erleen kopurua.
|
|
2016
|
|
|
Sashimirako, janaria (arraina edo ganba gordinak) zati txikitan mozten da, eta ez da arrozik gehitzen. Sushiak, azken
|
urteotan
mundu osoan egin den prestakin ezagunenetako batek, bi zati ditu: arroz mokadu txiki bat ozpinarekin eta itsaski zati gordin bat.
|
|
2020
|
|
|
3.700 milioi sagar baliokide. FAOren arabera, zerealen %30 edo 763.000 milioi pasta kaxa eta
|
urtean
mundu osoan ekoizten diren 263 milioi tonetatik %20 galtzen da, 75 milioi behiren baliokidea. Ildo horretatik, Espainiak konpromisoa hartu zuen elikagai hondakinak erdira murrizteko 2030ean, baina askok ez dute zalantzarik helburu hori lortzeko, Espainiako etxeetan 1.339 milioi kilo bota baitziren zaborretara 2018an, aurreko urtean baino %8, 9 gehiago.
|
|
2021
|
|
|
EBk bultzatutako proiektu honen helburua da argi kutsadurak biodibertsitatean eta giza ongizatean duen eraginari buruz sentsibilizatzea eta hori murrizteko neurriak sustatzea, hala nola argi artifizialen potentzia murriztea. Horrelako ekimenei esker, argitu ahal izan da argiztatutako eremuak% 2,2 hazten direla
|
urtean
mundu osoan. Zenbat gastatzen dute Gabonetako argiek?
|
|
|
Adineko pertsonen aurpegiekin egin genuen kanpaina batez asko gogoratu nintzen. Gogoan dut eskerrak eman nahi nizkiela hainbeste
|
urtez
mundu osotik lagundu ziguten pertsonei ere; batez ere Alec Reidi».
|