|
2003
|
|
|
2002ko udaberrian 20.000 biztanletik gorako gazteen artean egindako kontsultak bost bizimodu nagusi bereizten ditu nerabeen eta gazteen artean. Gazteen artean aisiak indarra izan arren, “ikasle” gehienak dira, gazteen %42 Bizimodu hori oso ugaria da adin txikikoen artean, 15 eta 16 urte bitartekoen artean; gero, behera egiten du
|
urteak
bete ahala, eta familiaren kontrola arintzen da. “Langileak” ere badaude, %23 batez beste, eta lan okupazioaren inguruko ohiturak dituzte.
|
|
|
Azkenik, “etxekoak” daude, %6 batez ere emakumezkoak, adin tarte guztietan banatuak, baina helduen presentzia handiagoa dutenak. Nolanahi ere, adituek argitu dutenez, kategoria iragazkorrak dira, bigarren mailako ñabardura asko dituzte, eta
|
urteak
bete ahala igarotzen dituzte gazteak. Gazte bat etxekoa ikastuna izan daiteke lehenbizi; ondoren, marchosoen bandora pasa, eta langileena amaitu, eboluzio logiko batean.
|
|
2008
|
|
|
baserrira. Etxean osaba Bixente, izeba Ursula, Ismael, Beñardo. Honorato hamabost
|
urte
bete ahala joan zen seminariora (berrogei bat egun lehenago, beraz), herriko apaizak bultzatuta, eta morroia aurkitu zituzten.
|
|
|
Gazteak oso ausartak izaten zarete, hori da zuen dohainetako bat, baina
|
urteak
bete ahala konturatzen zara bizitzea bera dela dohain handiena.
|
|
|
Horregatik iritsi zen Nazario bi gizon haiekin –Mateo eta Zosimo Sukunzarekin– baserrira. Etxean osaba Bixente, izeba Ursula, Ismael, Beñardo –Honorato hamabost
|
urte
bete ahala joan zen seminariora (berrogei bat egun lehenago, beraz), herriko apaizak bultzatuta– eta morroia aurkitu zituzten. Gero, bildu ziren sukaldean guztiak, morroia izan ezik –" Maiorazkoa ni neu naiz, bai, baina zuekin kontsultatu nahi nuke..." esan zien anaia zaharrenak, etxekoei sukunzatarrak eta sukunzatarrei etxekoak aurkeztuta gero–, eta Nazariok bere asmoak erakutsi zizkien.
|
|
2010
|
|
|
Alsanearen ahotsa gozoa da eta bere ingeles amerikar azentuduna akatsik gabea. «Hamazortzi
|
urte
bete ahala hasi nintzen idazten eta zerbait argitaratzeko irrikaz nengoen. Zorionez familia beti ondoan izan dut laguntzeko, eta gurasoek txikitatik bultzatu ninduten nire iritzi eta asmoak adieraztera».
|
|
|
Espainiarren %56k dio dieta osasungarria egiten duela, nahiz eta emakumeak izan dieta horri eusten gehien ahalegintzen direnak, hamarretik sei, Porter Novelli aholkularitza enpresak urtero egiten duen “EuroPNStyles” inkesta paneuroparraren arabera. Zazpi herrialdetako (Erresuma Batua, Alemania, Belgika, Espainia, Frantzia, Herbehereak eta Portugal) 14.000 lagunek egin dute azterketa, eta adierazten du osasunarekiko kezka etengabea dela gizon eta emakumeengan,
|
urteak
bete ahala. Hala, Espainiaren kasuan, 45 eta 54 urte bitarteko emakumeen% 86 kezkatuta daude elikadura zaintzeaz.
|
|
|
—Gazteak oso ausartak izaten zarete, hori da zuen dohainetako bat, baina
|
urteak
bete ahala konturatzen zara bizitzea bera dela dohain handiena.
|
|
2011
|
|
|
Dastamen aukerak Elikagai jakin batzuk hautatzeko aldaketaren mezuarekin batera, gustukoak, iradokitzaileak eta errealistak izan behar dute. Bestela, konbentzitu gabe etsiarazi beharreko mugatzat joko da,
|
urteak
bete ahala, eta horrek ez du beti emaitza onak ekartzen. Hona hemen dietan egin behar diren aldaketak, atsegina izateaz gain babeslea izan dadin.
|
|
|
1995ean, Osasunaren Mundu Erakundeko (OME) aditu talde batek jarduera fisikoak osasunean dituen ondorio positiboak aipatu zituen, eta adierazi zuen bizimodu sedentarioa funtsezko faktorea zela gaixotasunak garatzeko.
|
Urteak
bete ahala, jarduera fisikoa berez murrizten da, eta, askotan, murrizketa horren ondorioz, kroniko bihurtzen diren gaixotasunak garatzen dira. Hausten zaila den zirkulu bat sortzen da:
|
|
2012
|
|
|
Paseatzeko gogo gutxiago Gure maskotaren jarduera fisikoa ere moteldu egiten da txakurra zahartzean.
|
Urteak
bete ahala, mugimenduak gero eta motelagoak dira, eta animaliak zailtasun gehiago izango ditu ibiltzeko. Ez da harritzekoa herrenka hastea, edo gure txakurrak eskailerak igotzeko zailtasunak izatea.
|
|
|
Txakurrak adinean aurrera egin ahala gaitasun fisikoa galtzea ez da seinale bakarra. Txakur zahar baten itxura ere, pertsonena bezala, aldatu egiten da
|
urteak
bete ahala. Ile grisak (ile zuriak) gorputz osoan agertzen zaizkio, baina bereziki aurpegian kontzentratzen dira.
|
|
2014
|
|
|
2 Gaixotasun baten gastuei aurre egin ahal izatea:
|
Urteak
bete ahala, gorabehera gehiago daude. Gastu ekonomiko handia eskatzen duen gaixotasunen bat agertzean (ebakuntza kirurgikoak, hortzetako inplanteak, zerbitzu mediko bereziak, etab.).), aurreztutako dirua oso ondo etorriko da.
|
|
|
neure ahotsa menderatzen ikastea. Eta horretan jarraitzen dut; izan ere, ahotsa aldatu egiten da
|
urteak
bete ahala, eta errepertorio ezberdin batera egokitzen joaten gara.
|
|
2015
|
|
|
Txakurraren hortzak erregulartasunez eskuilatzea, dieta orekatu batekin elikatzea eta ahoa zaintzen duten jostailuak ematea funtsezkoak dira txakurraren hortzetako osasun ona mantentzeko. Izan ere, maskotetako sarroa ez da harritzekoa, eta
|
urteak
bete ahala handitzen da. Hona hemen txakurraren hortzak zaintzeko bost gako:
|
|
2016
|
|
|
Gainera, zahartze prozesuak aldaketa hormonalak eragiten ditu, menopausian gertatzen direnak, sistema immunologikoa patogenoetatik babesten dutenak primoendekatu egiten da, eta infekzio bat izateko arrisku handiagoa dago. Era berean,
|
urteak
bete ahala, orbaintzean eragin zuzena duen gaixotasun kroniko bat garatzeko aukera gehiago dago. Nutrizio eta hidratazio egoera.
|
|
2017
|
|
|
aho arazoak Txantxarra eta ahoko mina maiz izaten dira txakur eta katuetan, baita animalia jakin batzuek gutxiago jaten dutela eta, ondorioz, pisua galtzen dutela ere. Bai harburuek eta bai felinoek hortzak garbitu behar dituzte, hortzetako higienerik gabe bakterio plaka agertuko baita
|
urteak
bete ahala. Gainera, hortzak ondo garbitzea funtsezkoa da malhatsa (halitosia) saihesteko, baita hortzoietan hantura eta mina izateko eta jateko zailtasunak ere.
|
|
|
|
Urteak
bete ahala, lasaitasun aro bat izan zuen unibertsitatean ikasketak burutu behar zituen garaian. Arkitektura ikasketak Madrilen egin nahi zituela, eta gurasoak konbentzitu zituen zenbait urtez etxetik kanpo bere bizi maila mantentzeko.
|
|
2018
|
|
|
2 Urteak betetzeak gogoa pizten du Sexua gazteen kontua dela uste baduzu, nahastu egiten da, batez ere emakumeen kasuan.
|
Urteak
bete ahala, gehiago gozatzen dute sexu plazeraz, The American Journal of Medicine aldizkarian argitaratutako ikerketa bat esaten du. 406 eta 80 urte arteko 806 emakumeri egindako inkesta batean,% 61ek adierazi zuen gustura dagoela eta orgasmoa duela.
|
|
|
Gazteak garen bitartean, sistema immunologikoak zelula horiek gorputzetik kanporatzen ditu. Baina gauzak aldatu egiten dira
|
urteak
bete ahala: organismoa ez da hain eraginkorra kaltetutako zelulak garbitzeko lanetan.
|
|
2019
|
|
|
Gaia aurkezteko moduan ados ez egon arren, kalitatearen atalean egiten diren erreferentziak errespetatzen ditugu. Azpiegitura guztiek izaten dituzte arazoak (batez ere
|
urteak
bete ahala) eta Karela ez da salbuespena. Gure baliabide eta ahalegin guztiak jartzen ditugu arazoak konpondu eta ahalik eta eragozpen gutxien sortzeko.
|
|
2020
|
|
|
Bizitza osoan eritasunak izan dituzten pertsonengan, batez ere inbariazio kronikoa dutenengan, immunoseneszentzia hori garaiz aurretik ager daiteke.
|
Urteak
bete ahala, gure zelulak ere zahartu egiten dira eta ez dira hain funtzionalak bihurtzen; horregatik, adineko pertsonak ez dira hain erresistenteak infekzioen aurrean. Gainera, zahartu ahala, DNA konpontzeko mekanismoak, ingurumeneko agente toxikoen ekintzaren ondoren DNAren osotasuna berrezartzeaz arduratzen direnak, desagertu egiten dira.
|
|
2021
|
|
|
Eroski Consumer OMEk bost urtetik gorakoentzat ezartzen duen gutxienekoa jarduera fisikoko ordu bat da, intentsitate ertain edo handiko jarduerak konbinatzen dituena, hau da, arnasketa eta bihotz erritmoa azkartzen dituena. Gainera, haurrak
|
urteak
bete ahala, ariketan erabilitako minutu kopuruak behera egiten du. “Urratsak” azterketak erakusten du, halaber, bigarren hezkuntzan jardueraren datuak are okerragoak direla, ikasleen% 72 erabat sedentario direla eta lehen hezkuntzan% 55 direla.
|
|
|
Lehenengo haurtzaroan, mikrobiota, funtsean, jaiotze moduaren, edoskitzearen, amaren osasun egoeraren, genetikaren… araberakoa izango da.
|
Urteak
bete ahala, gure mikrobiotan esku hartzen jarraitzen dugu, gure ohituren arabera. Zahartzaroan, bakterio dibertsitate txikiagoa ikusten da, eta patogenoak izan daitezkeenen hazkundea.
|
|
|
Hasteko, harrituta nago.
|
Urteak
bete ahala, gero eta arazo handiagoak ditut liburuak bukatzeko orduan, zalantzak hartzen nauelako: «Baina, hau zertarako?».
|
|
|
Bestela, itsasoan urteko egun guztietan bainatzen diren horietakoa izan liteke. Bestela, noizean behin Eiderrekin jatetxe on batera joango litzateke;
|
urteak
bete ahala, garestiagoetara. Bestela, brokanteetatik lortutako altzariak zaharberritzeko tailer batera joango litzateke.
|
|
2022
|
|
|
Sexu hormonak eta horien funtzioa bizi etapetan Hormona desberdin asko daude giza gorputzean —identifikatu egin dira— 80 baino gehiago — eta guztiek, neurri handiagoan edo txikiagoan, funtzio garrantzitsuak betetzen dituzte. Berez,
|
urteak
bete ahala, batzuen mailak izugarri igotzen dira, beste batzuk aldatu gabe geratzen dira bizitzan zehar, eta beste batzuek, berriz, behera egiten dute, gutxiago gertatzen direlako edo organoak gutxiago direlako haiek kontrolatzen dituen hormonarekiko sentikorrak. Hauek dira une garrantzitsuenak.
|
|
|
. Saguetan, duela bi urte argitaratu zuen Nature eta erakusten zuen karraskarien bizitza luzatu egin zela, baina, batez ere, bizitza osoarekin. Adibidez, sagu horiek egoera fisiko hobea eta glukosarekiko tolerantzia askoz hobea zutela ikusi zen,
|
urteak
bete ahala. 3 Ehun ingeniaritza artrosia sendatzeko. artrosia gaixotasun kroniko nagusienetako bat da, eta, era berean, herrialde garatuetako 10 patologia ezgaitzaileenetako bat.
|
|
|
adimena ez da jaiotzean zehaztutako ahalmen estatikoa, alda daiteke. Londresko (Erresuma Batua) University College k egindako txosten baten arabera, adimena haurrak
|
urteak
bete ahala garatzen da, eta nerabezarotik haratago ere hobetu (eta okerrera ere egin) daiteke, helduaroan. Gure garuna, beraz, duela hamarkada batzuk uste baino plastikoagoa da kognitiboki.
|
|
|
«Bidaia hau ezinezkoa da ilusio batek eragindako bidaia bat delako.
|
Urteak
bete ahala, oroitzapenak trumilka datoz, eta garai batekoak berritu daitezkeela pentsarazten digute». Hasieran gozo irudi dezakeena mikatz bihurtzen da, ordea.
|
|
|
Alizia Izal 63 urteko emakume transexuala da. Zahartzaroa gertuago ikusten du
|
urteak
bete ahala, baina, dena den, zahartzaroko errealitatea oso gertutik bizi du, Iruñeko zaharren egoitza batean lan egiten baitu. Datu argigarri bat eman du:
|
|
|
Nafarroako 8 eta 12 urte arteko gaztetxo askok euskara bereganatzen dute familiaren edota hezkuntza sistemaren bidez.
|
Urteak
bete ahala, ordea, badirudi, erdarek gero eta toki handiagoa hartzen dutela gaztetxo horien ahozko harreman formaletan nahiz informaletan. Noiz gertatzen da aldaketa hori?
|
|
|
Egun, aitortzen dut neure etxepeko nor da nor jolasa ez nukeela zuzen egingo. Gauzak aldatu egiten dira, besterik ez, eta
|
urteak
bete ahala, aldaketa gehiagoren lekuko izateko aukera dago.
|
|
|
Nafarroako 8 eta 12 urte arteko gaztetxo askok euskara bereganatzen dute familiaren edota hezkuntza sistemaren bidez.
|
Urteak
bete ahala, ordea, badirudi, erdarek gero eta toki handiagoa hartzen dutela gaztetxo horien ahozko harreman formaletan nahiz informaletan. Noiz gertatzen da aldaketa hori?
|
|
2023
|
|
|
|
Urteak
bete ahala, lo hartzea gehiago kostatzen da; horri loaldiaren kalitatea gehitzen zaio, gero eta txikiagoa baita, eta gaueko etenaldiak ere bai, bai maskuriak gau osoan irauten ez duelako, bai kezkek, ondoezak edo bestelako arazoek eragozten dutelako. Izan ere, lo hartzea gehiago kostatzen da, loa ez da hain sakona, eta, oro har, egunez lo gehiago egiten da hainbat unetan.
|
|
|
Gainera, muskuluak indartzeko ariketak gomendatzen ditu, astean bitan edo gehiagotan.
|
Urteak
bete ahala, batez ere menopausiatik aurrera, OASH erakundeak entrenamenduen denbora eta intentsitatea handitzearen alde egiten du. Gainera, oreka ariketak bereziki garrantzitsuak dira adin heldu batera iristean, erortzeko arriskua murrizten baitute.
|
|
|
Adinagatik Ohikoena adinarekin lotuta dago. Asteak edo
|
urteak
bete ahala, haurren begien kolorea aldatu egin daiteke. Kaukasoko haurren kasuan gertatzen da lehenbiziko aldia.
|
|
|
Asteak igaro ahala, melanina sortzen duten zelulak heltzen direnean, irisaren kolorea behin betiko tonurantz definitzen da. Gainera, ez da hain ohikoa, baina
|
urteak
bete ahala, begien kolorea aldatu egin daiteke. Normalena melanina galdu edo hondatu delako argitzea da, baina kasu batzuetan irisa ilundu egiten da.
|
|
|
Gorputzeko gainerako atalekin gertatzen den bezala, garuna ere zahartu egiten da.
|
Urteak
bete ahala, ahaztuta edo izen bat gogoratzeko denbora behar izatea normalaren barruan sartzen da. Baina pertsona batzuetan, dementziarik izan ez arren, oroimen galera horiek larriagoak dira.
|
|
|
Zainketen garrantziaz aritu dira; adinekoen zaintzaz, bereziki: «Bizitza osoan dira beharrezkoak zaintzak, baina
|
urteak
bete ahala, zaintza behar horiek areagotu egiten dira, pertsona bakoitzaren egoera fisikoaren eta mentalaren arabera».
|
|
|
|
Urteak
bete ahala, nire semea iraganeko kontuak ahazten hasi da. Hemendik pare bat urtera, Iraitzek ez du bere osaba gogoratuko.
|