|
2003
|
|
|
Eta tenperatura altu horrek irauten badu, abesbatza ahuldu egiten da hil arte”, dio Thomas Goreauk, NBIPren bozeramaileak eta Global Coral Reef Alliance (GCRA) koralak defendatzeko erakundeko lehendakariak. 80ko hamarkadan, zientzialariak hasi ziren ikusten koralak zuritu egiten zirela, baina 1998an, mende hartako
|
urterik
beroenean, areagotu egin zen fenomenoa. Urte horretako bost hilabeteetan, gutxienez, itsasoek eta ozeanoek ohi baino tenperatura altuagoak izan zituzten, eta horrek kalte handia egin zien Seychelleak, Maurizio uhartea, Maldivak eta Sri Lanka inguruko arrezifeei.
|
|
2004
|
|
|
Joan den udako tenperaturek, Europako azken 500
|
urteetako
beroenak, 6.500 heriotza eragin zituzten aurreikus zitekeenaren gainetik, 2003ko ekainaren 1etik abuztuaren 31ra, Madrilgo Karlos iii.a Osasun Institutuak atzo jakinarazi zuenez. Lan horretan, 2003ko udan gertatutako heriotzak azken hamar urteetako heriotzen serie historikoekin alderatzen dira, nahiz eta heriotza tasa urtebetean neurtu ohi den.
|
|
2005
|
|
|
" El Niño" eta emisio kutsatzaileek historiako
|
urterik
beroena bihur lezakete 2005, NASAren arabera
|
|
|
“El Niño” izeneko fenomeno meteorologikoak eta gizakiak eragindako berotegi efektuko gasen emisioek
|
urterik
beroena bihur lezakete 2005, 1800 urtearen amaieran tenperaturak erregistratzen hasi zirenetik, NASAren Azterketa Espazialen Goddard Institutuaren arabera. “Azken 30 urteotan, berotze joera handia izan da, eta joera hori, batez ere, atmosferan berotegi efektua eragiten duten gasen igoerarekin lotuta egon da” esan zuen James Hansenek, New Yorken egoitza duen zentrokoak.
|
|
|
Lurreko eta ozeanoen azaleko batez bestekoa 1951 eta 1980 artean erregistratutako batez bestekoak baino 0,48 gradu zentigradu handiagoa izan zen. 1998an izan ziren historiako tenperaturarik altuenak, eta 2002 eta 2003 izan ziren
|
urterik
beroenak, hurrenez hurren. 1998ko tenperaturen igoera azken mendeetako “El Niño” ren korronte indartsuenetako bati lotuta egon zen —ur beroa Ozeano Bare tropikalaren zati handi batean hedatzen denean—, eta horrelako beste fenomeno bat, ahulagoa baina 2002an eta 2003an ohiz kanpoko tenperatura maximo globaletan eragin zuen, esan zuen NASAk.
|
|
2006
|
|
|
NASAren datuek erakusten dutenez, 2005 izan zen
|
urterik
beroena XIX. mendearen amaieratik.
|
|
|
Datu horiek erakusten dutenez, 70eko hamarkadaren erdialdetik aurrera, planetako tenperatura 0,6 gradu zentigradu igo da; XX. mende osoan, berriz, 0,8 gradu igo da. “Azken mendeko
|
urte
beroenetako bost azken zortzietan gertatu dira”, esan zuen James Hansenek, NASAko Azterketa Espazialen Goddard Institutuko zuzendariak. 2005 urtea zerrendaren buru izan zen, eta 1998, 2002, 2003 eta 2004 dira.
|
|
|
Riveraren arabera, abenduko azken bi asteetan tenperaturak 1961 urtetik hona erregistratzen den batez bestekoa baino bi gradu apalagoak izan lirateke, oraingo ekitaldia beroena izan ez dadin. Hori gertatuko balitz, oraingoa baino
|
urte
beroagoa 2003 izango litzateke. INMk egindako txostenak adierazten du 2006ko batez besteko tenperaturak, urtarrilaren 1etik abenduaren 17ra bitartekoak, 1,46 gradu handiagoak izan direla 1961 eta 1990 artean erregistratutakoak baino.
|
|
|
INMk egindako txostenak adierazten du 2006ko batez besteko tenperaturak, urtarrilaren 1etik abenduaren 17ra bitartekoak, 1,46 gradu handiagoak izan direla 1961 eta 1990 artean erregistratutakoak baino. Klima aldaketari eta berotze globalari tenperatura igotzea goiz da, baina datuak “bat datoz” Beraz, ekitaldia ixteko bi aste falta zirela, 2006a
|
urterik
beroena zen, eta 2003ko (1,32 gradutan), 1997ko (1,27 gradutan) eta 1995eko (1,21 gradutan) balioak gainditu zituen, XX. mendeko azken hamarkadako beroenak. Bestalde, Munduko Meteorologia Erakundeak (ONM) ondorioztatu du 2006an izango dela erregistratu den urtetik seigarren urterik beroena, nahiz eta eskualde batzuetan maximo historikoak lortu diren, Europako zati handi batean bezala.
|
|
|
Klima aldaketari eta berotze globalari tenperatura igotzea goiz da, baina datuak “bat datoz” Beraz, ekitaldia ixteko bi aste falta zirela, 2006a urterik beroena zen, eta 2003ko (1,32 gradutan), 1997ko (1,27 gradutan) eta 1995eko (1,21 gradutan) balioak gainditu zituen, XX. mendeko azken hamarkadako beroenak. Bestalde, Munduko Meteorologia Erakundeak (ONM) ondorioztatu du 2006an izango dela erregistratu den urtetik seigarren
|
urterik
beroena, nahiz eta eskualde batzuetan maximo historikoak lortu diren, Europako zati handi batean bezala. Arturo Gonzalo Aizpiri Poluzioa eta Klima Aldaketa Prebenitzeko idazkari nagusiak azaldu zituen datu horiek atzo, Diputatuen Kongresuko Ingurumen Batzordean agertu zenean.
|
|
|
Testuinguru horretan, idazkari nagusiak Ministerioak egindako Klima Aldaketara Egokitzeko Plan Nazionalari buruz hitz egin zuen, eta laster sail horrek autonomia erkidegoei proposatuko diela “klima aldaketaren arloko ikerketa programak koordinatzea, bereziki lehentasunezko sektoreetan”. Maximo historikoak Bestalde, Munduko Meteorologia Erakundeak (ONM) ondorioztatu du 2006an izango dela erregistratu den urtetik seigarren
|
urterik
beroena, nahiz eta eskualde batzuetan maximo historikoak lortu diren, Europako zati handi batean bezala.
|
|
2007
|
|
|
\ Azken hamabi urteetatik hamaika izan dira 1850etik neurtutako
|
urterik
beroenak.
|
|
|
“Gure datuek milioika urte betetzen dituzten arren, Aro Paleozoikoaren amaieran erregistratutakoak bezalako fenomenoak askoz denbora laburragoan gerta litezke”. 2007rako presagioak Britainiar klima adituek uste dute 2007a izan den
|
urterik
beroena izango dela. Britainia Handiko Meteorologia Bulegoaren (Met) eta Erresuma Batuko East Angliako Unibertsitatearen arabera," El Niño" izeneko fenomeno klimatikoaren ondorioz, tenperaturak luzaroan igo daitezke, eta, ondorioz, tenperatura globalak igo.
|
|
|
“Informazio berri hau beste ohar bat da”, azpimarratu zuen Katie Hopkins Met en ikertzaileak. 1994az geroztik, azken 150 urteetako 10
|
urte
beroenak erregistratu dira; neurtu diren bakarrak.
|
|
2008
|
|
|
Hala, datorren urtea izango da beroena 2005etik, eta, meteorologoen arabera, Lurreko tenperaturen igoera motela baina etengabea baieztatuko du. Batez besteko tenperatura ezartzen duten erregistroak 1850ean hasi ziren, eta azken mende eta erdiko
|
urte
beroenetako 10 aldiari dagozkiola erakusten dute. Oraingoz, errekorra 1998koa da, batez besteko tenperatura 14,52 gradura iritsi baitzen.
|
|
|
XIX. mendetik aurrera datuak erregistratzen direnetik izandako
|
urterik
beroenen artean, hamargarrena izan da 2008a. Horrez gain, aurten munduan muturreko fenomeno meteorologikoak gertatu dira. Lurrak berotzeko duen joera baieztatzen du horrek.
|
|
|
Hala eta guztiz ere,
|
urte
beroenen artean aurtengoa hamargarrena izan bada ere, aldi berean hotzena ere izan da. Michel Jarraud Munduko Meteorologia Erakundeko idazkari nagusiak azaldu duenez, 1997 hamarraldiko batez bestekoarekin alderatuz, hotzena izan da, La Niña fenomenoak eraginda, batik bat.
|
|
|
|
Urterik
beroena
|
|
|
Txostenak Munduko Meteorologiako Erakundeak emandako datuak jaso ditu. Aurtengo urtea 1850etik hamargarren
|
urterik
beroena izan dela jasotzen du. Ziur asko Lurraren berotze progresiboa berotegi efektuko gasengatik da, eta horiek gizakiek sortuak dira, azaldu du Peter Hoppe Munich Re-ko kideak.
|
|
2009
|
|
|
Iragarpenak betetzen badira, 2009
|
urte
beroa izango da; urteko batez besteko tenperatura 14,44 gradutara helduko da. 1850ean hasi zen urteroko tenperatura neurtzen, eta estreinatuko duguna bost beroenen artean egongo da.
|
|
|
|
Urte
beroenen sailkapenean, bukatu berri den 2008 hamargarren postuan dago; 1997tik hona izandako batez bestekoak altuenen artean daude. bitarteko epean, 90eko hamarkadan izandako tenperatura 0,2 gradutan igo da.
|
|
|
bitarteko epean, 90eko hamarkadan izandako tenperatura 0,2 gradutan igo da.
|
Urterik
beroena 1998 izan genuen: 14,52 gradutaraino heldu zen.
|
|
|
2009a, amaitzen denean, 1850etik (meteorologiari buruzko datuak jasotzen hasi zirenetik) izan den hamar
|
urte
beroenetako bat izango da.
|
|
|
80ko hamarkadan azken ehun urteotako 4
|
urterik
beroenak bizi izan ditugu.
|
|
|
1998an aspaldiko
|
urte
beroena izanik, zenbaitek diote harekin alderatuta tenperaturak ez direla igo. Aldiz, IPCCren ingurukoen arabera, 98a benetan urte beroa izan zen El Niño fenomenoaren ondorioz; beraz, ez litzateke zentzuzkoa urte hura hartzea erreferentzia gisa.
|
|
|
1998an aspaldiko urte beroena izanik, zenbaitek diote harekin alderatuta tenperaturak ez direla igo. Aldiz, IPCCren ingurukoen arabera, 98a benetan
|
urte
beroa izan zen El Niño fenomenoaren ondorioz; beraz, ez litzateke zentzuzkoa urte hura hartzea erreferentzia gisa. Bide beretik, argudiatzen dute orokorrean tenperaturek gorantz jarraitzen dutela
|
|
2011
|
|
|
Egoera honekin iritsiko gara Tolosako 1934ra.
|
Urte
beroa izango da, lehen genion bezala. Autoritateak behintzat kontziente dira.
|
|
2012
|
|
|
Gainera, tximisten datuak gorde egiten dira, gero ekaitz-aldiak ikertzeko. Azken hiru
|
urteetako
bero sasoietan (maiatzetik irailera) detektatutako kopuruari erreparatuta, antzekoak izan dira 2009a eta 2011, baina 2010eko aldia bitxia izan zen, oso ekaitz eta tximista gutxi gertatu baitziren. Euskalmeten sareak 8.500 tximista inguru neurtu zituen maiatzetik irailera 2009an, eta 9.750 inguru 2011n.
|
|
|
Montoron (Kordoba) 47,1 ºC neurtu zen abuztuaren 1ean. AEMETeko César Rodríguezek 2004ko udan Kanariar Uharteetako bero boladak edo tenperatura altuak gogorarazten ditu, “erregistrorik izan zenetik 2006
|
urte
beroena bihurtu zutenak”. 2008an, uda horretan ere nabaritu zen bero bolada, 2011ko uda ahaztu gabe.
|
|
2014
|
|
|
Afrikan bezala zen.
|
Urtea
beroegi izan zen eta urdea usteldu zen (ikusten duzue ez dut ihauteria laxatzen). Negua pasatu zuten haragirik gabe edo Baratxugaitzek predikuan irensten duen barbaka urrindua janez.
|
|
|
hamalau
|
urte
berotan,
|
|
2015
|
|
|
100 ppm 65 bat urtean; izan ere, aurreko hamarkadan urteko 1,9 ppm igo baita maila, baina gero eta azkarrago ari da.Behin eta berriz aipatzen da CO2 gasa berotegi gas indartsua dela, eta horren kontzentrazioaren igoerek klimaren berotzea dakartela. Eta horrela ari da gertatzen, XIX. mendean datu meteorologikoak biltzen hasi zirenetik, aurtengoa izan da
|
urte
beroena. Lortuko al dugu inoiz igoera hau gelditzea?
|
|
|
|
urterik
beroena
|
|
2016
|
|
|
2014a izan da dokumentatutako
|
urterik
beroena
|
|
|
2016
|
Urte
beroena izango da, klima aldaketaren ondorioz erregistroak izaten direnetik
|
|
|
Argi eta garbi azaltzen da José Miguel Viñas meteorologoa, Zientzia eta Teknologia dibulgatzailea, Munduko Meteorologia Erakundearen (MME) Espainian. Erakunde horren datuen arabera, klimari buruzko gaietan nazioarteko zientzia agintaritza nagusia markak hausten ari da urteko lehen seihileko honetan, eta, beraz, 2016 urtean, erregistroak edukitzen direnetik (1880),
|
urte
beroena izateko bidea dago. Espainia klima aldaketa gehien jasaten ari den Europako herrialdeetako bat da MMEk adierazten du lehen seihileko honetako batez besteko tenperatura industriaurreko aro industrialaren batez bestekoa baino 1,3 ºc handiagoa izan dela XIX. mendearen amaieran.
|
|
2017
|
|
|
Tenperaturaren igoerak eta prezipitazioetan gertatu diren aldaketek ematen dute horren berri. Espainiako Meteorologia Agentziaren Nafarroako ordezkaria da Peio Oria, eta nabarmendu du 1990 urtetik gora egin duela
|
urte
beroen kopuruak herrialdean. Tenperaturak gora egin izana CO2 kopuru gero eta handiagoarekin lotu du Oriak, eta erantsi du urte beroek ekartzen dutela muturreko fenomeno gehiago gertatzea.
|
|
|
Espainiako Meteorologia Agentziaren Nafarroako ordezkaria da Peio Oria, eta nabarmendu du 1990 urtetik gora egin duela urte beroen kopuruak herrialdean. Tenperaturak gora egin izana CO2 kopuru gero eta handiagoarekin lotu du Oriak, eta erantsi du
|
urte
beroek ekartzen dutela muturreko fenomeno gehiago gertatzea. Aurreikuspen guztiek diote tenperaturak gora egiten jarraituko duela.
|
|
|
Azken hiru hamarkadetan berotu da gehien mundua. Are, 2001etik sekula izandako
|
urterik
beroenak izan dira bai 2016a eta bai 2017a, orain arte, behintzat?. 32 urte baino gutxiago badituzu, ez duzu ezagutu hilabete bakar bat ere non Lurreko batez besteko tenperatura XX. mendeko batezbestekoaren azpitik zegoen; izan ere, azken aldiz, 1985eko otsailean egon zen tenperatura batezbesteko horren azpitik? 12, 1ºC ren azpitik, alegia?.
|
|
2019
|
|
|
2018 sekulan izan den
|
urterik
beroena
|
|
|
urtetako bana bestekoa baino 1,4 gradu gorago. Orain arteko
|
urterik
beroenak 2014a(+ %1, 2) eta 2011(+ %1, 1) izanak genituen. Izariz kanpoko berotasun hori bizi izan dute ere berdintsu Alemanian eta Suitzan.
|
|
|
1969ko polizia sarekada, tortura eta erbesteratze masiboetan baitauka jatorria.
|
Urte
beroa bizitu zuten orain 50 urte Euskal Herrian.
|
|
2020
|
|
|
Turismoaren sektoreak asmatuko al du bere burua berrasmatzen, ala UNWTO k nahi bezala, lehengo kopuruetara itzuliko dira nazioarteko hegaldiak, etengabe hazten jarraitzeko? Erreportaje hau idazten ari garen unean NASAk klimari buruz eskuragarri dituen azken datuen arabera, 2020koa izan da historiako apirilik beroena, bataz bestekoa baino 1, 15ºC beroagoa; eta diotenez, 2020a historiako
|
urterik
beroena izan daiteke.
|
|
|
2019 izan da munduan
|
urterik
beroenetan bigarrena
|
|
|
Amaitu berri den 2019 urtea izan da
|
urterik
beroenetan bigarrena munduko tenperaturak erregistratzen hasi zirenetik. Ez da beroena izan —2016a izan zen—, baina gutxi falta izan zaio:
|
|
|
Azaldu dutenez, amaitu berri den hamarkada orain arte erregistratutako beroena izan da. Halaber, historian inoiz izandako
|
urterik
beroenak azken bostak izan dira, ikerketa horren arabera: industria aurreko aroaren batez besteko tenperatura baino 1,1 gradu altuagoa izan da azken bost urteotakoa.
|
|
|
«Beste urte bereziki bero bat izan da 2019», esan du Copernicus zerbitzuko buru Carlo Buontempok; «gure datu baseen arabera, historiako
|
urterik
beroenetan bigarrena izan da, eta hilabete askok marka guztiak gainditu dituzte».
|
|
|
Azken 140
|
urteetako
beroena izan da 2020ko urtarrila planeta osoan, bai itsasoko tenperaturari dagokionez eta baita aireari dagokionez ere, AEBetako Atmosferaren eta Ozeanoen Administrazio Nazionalak (NOAA) emandako datuen arabera. Europan inoizko negurik beroena izan da, datuak daudenetik, Copernicus Klima Aldaketarako Europako Zerbitzuak iragarri zuenez.
|
|
|
Izenburu aldaketak ere, Hitz alferren keatik Herri zahar hontanera, irakurketa horren alde egingo luke. Horrela, Brelen eragina lausotu egiten da, existentzialismo frantsesaren oihartzuna ez da hain argia, eta, trantsizioko
|
urte
beroen testuinguruan, abestia protesta kantuaren paradigmaren baitan ulertzeko aukera areagotzen da.
|
|
2021
|
|
|
Joan den urtean ez da COP gailurrik izan koronabirus izurritearengatik. Etxeratze aginduek berotze efektua sortzen duten gasen isurketa apalarazi badute ere, lurraren beroketa aitzina segitu da eta 2020 urtea izan da Europan neurtua izan den
|
urte
beroena. GIEC izeneko klima aldaketa ikertzen duen ikerlari taldearen txosten arranguratsuaz gain, planetaren hainbat tokitan, azken urte huntako gertakariek argi gorria piztu dute:
|
|
|
Baina dena ez da positiboa izan: 2020
|
urterik
beroena izan zen, 2017arekin batera. Pobrezia energetikoaren alorrean ere, berri on gutxi egon ziren:
|
|
2022
|
|
|
2021a,
|
urte
beroenetakoa
|
|
|
Datuek ez dute laguntzen iragarpena samurtzen. Munduko Meteorologia Erakundearen urtarrileko txostenak jasotzen duenez, 2021a
|
urterik
beroenetako bat izan zen. Orain arte erregistratutako beroenen artean, zazpigarrena.
|
|
|
Are, berretsi dute gero eta ilunagoa dela klima larrialdiaren gaineko diagnostikoa: 2021a inoiz erregistraturiko
|
urterik
beroenetan bosgarrena izan da Europan –zazpigarren postuan ere kokatu dute zenbaitek, beste irizpide batzuen arabera–.
|
|
|
2020a izan da Pirinioetako
|
urterik
beroena, gutxienez 1959tik
|
|
|
Pirinioetako klima inpaktuaren bilakaera aztertu du OPCC Klima Aldaketaren Pirinioetako Behatokiak, Adapyr proiektuarekin. Duela bi urte eta erdi abiatu zuten ikerketa, eta, ondorioztatu dutenez, 1959tik 2020ra bitartean Pirinioetako batez besteko tenperatura 1,6 gradu igo da; horrela, 2020 urtea azken 62
|
urteetako
beroena izan dela ohartarazi dute. Era berean, adierazi dute urteko batez besteko prezipitazioa %8 jaitsi dela eta Pirinioetako glaziarren erdiak desagertu direla.
|
|
|
Hala ere, ez da erraza etxetik hurbil elurra topatzea. Azken
|
urteetan
bero handia egin du azaro partean, eta klima aldaketak geroz eta ondorio larriagoak dakartza. Eski estazioetan hartu dituzte denboraldia luzatzeko hainbat neurri:
|
|
2023
|
|
|
Hormaguneak desagertzen ari Munduko hormaguneak zoin fite urtzen diren ikusiz" partida galdua dela" dio OMM Meteorogiako Munduko Erakundeak. Tenperatura neurtzen hasi denetik azken 8
|
urteak
beroenak izan dira. Hormaguneak ttipitzen ari zirela ikerlariak ohartuak ziren, bainan igurikatua zena baino fiteago doa fenomenoa:
|
|
|
Aurten, halere, bi ezohiko elementu ikus ditzakegu: uren beroketak martxoan gelditu beharrean, apirilaren 23a arte jarraitu dute tenperatura altuek; eta orain arte erregistraturiko
|
urterik
beroenaren marka (2016koa) nabarmen gaindituta da.
|
|
|
Itsasoari dagokionez, aurtengoa
|
urterik
beroena izanen den jakiteko goizegi da, baina momentuz horretara bideratua da, batez ere El Niño deituriko fenomenoa berriz agertzen bada.
|
|
|
Columbia unibertsitateko James Hansen klimatologoaren arabera, 2024 izanen da
|
ordurarteko
urterik beroena, eta El Niño arrunta edo ahula izanik ere, tenperatura markak gaindituko dira. Erresuma Batuko Met Office erakundeko epe luzeko aurreikuspen zerbitzu arduraduna den Adam Scaifen arabera, litekeena da beroketa globalaren 1,5 graduko muga datorren El Niño indartsuan ikustea, eta hori datozen bortz urtetan ikusteko %50eko probabilitatearekin.
|
|
|
Ikerketan adierazi dutenez, erregistroak daudenetik, 2022a izan zen Europako
|
urterik
beroenetan bigarrena. Iazko uda izan zen beroena.
|
|
|
Ikerketan adierazi dutenez, erregistroak daudenetik, 2022a Europako
|
urterik
beroenetan bigarrena izan zen. Iazko uda, berriz, beroena izan zen.
|
|
|
Europan, gainera, iazkoa inoizko
|
urterik
beroenetan bigarrena izan zen, eta kontinente horretan udarik beroena ere izan zuten.
|
|
|
«Ia ziur esan dezakegu 2023a inoizko
|
urterik
beroena izango dela», ohartarazi du Samantha Burgess Copernicuseko Klima Aldaketarako CS3 zerbitzuko zuzendariondokoak, ohar batean. Horrek, klima aldaketari buruzko COP28 goi bileraren atarian, inoiz baino presazkoago bihurtu du neurriak hartzea.
|
|
|
Inoizko
|
urterik
beroenean, planetako lekurik beroenetako batean, eta petrolio ekoizlerik handienetako baten —Arabiar Emirerri Batuen— hiriburuan, Abu Dabin, ekin diote asteon klima aldaketari buruzko aldeen 28 bilerari, COP28ari. Mahai gainean dituzte klima aldaketari aurre egiteko neurriak hartzeko proposamenak, isuriak gutxitzekoak, egokitzekoak eta finantzatzekoak.
|
|
|
Zorionez, iazko lehorteak ez zuen eragin nabarmena izan ekoizpenean, batez ere azken orduko aldaketa batek gauzak erraztu zituelako. " Uste zen oso ekoizpen txikia egongo zela,
|
urte
beroa eta uda oso lehorra izan zirelako. Bero olatuak izan ziren, baita gauez ere", ekarri du gogora Ibañez de Elejaldek.
|
|
|
Aurten ere, behin mahats bilketa bukatuta, ez dirudi kanpaina batere txarra izango denik. " Aurten batez besteko tenperaturekiko ere nahiko
|
urte
beroa izaten ari da, baina ez da 2022ko muturrera iritsi", azaldu du teknikariak. " Mahatsa hobeto garatu da.
|
|
|
Hego ekialdeko haizea ibiliko da eta termometroa 35 gradu artean, hainbat puntutan 40 gradutik gora ere igo daiteke. Azken
|
urteetako
beroena izatera helduko da, barnealdean zein kostaldean. Ozeanoaren batez besteko tenperatura 21,1 gradura iritsi da.
|