|
2000
|
|
|
Fenomeno berri samarra dugu, beraz. Frantziako kasuan, adibidez, kode zibilak 1804
|
urtera
arte ez zuen nazionalitatea aipatu, eta ia mende bukaeraraino ez zen erabat arautu (1889koa da Frantziako lehen nazionalitate kodea). Tronpatzerik ez zegoen, baina.
|
|
|
Geroago, G. Marconi-k harigabeko irrati telegrafia errealitate bihurtzea lortu zuen, irratizko komunikazioen hasiera ekarriko zuena. Baina 1909
|
urtera
arte ez zuten bat egin bi asmakari hauek aparatu bakar batean. Fleming-ek eta De Forest-ek lehenbiziko balbula termoioniko anplifikatzaileak sortu zituzten (diodoa eta triodoa), geroago Fessenden, Poulsen eta Colppits ek ordurarteko aparatuak hobetzeko eta horrela, elektrofisikaren teoria orokorrak ediren nahi zuena?
|
|
|
GUVAC kooperatibak abeltzaintzari lotutako beste enpresa bat du, pentsuak egiten dituen Ambasaguaskoa hain zuzen. 1968 urtean, Lanzas Agudas, San Este ban eta Ahedoko kooperatiba txikien fusioz sortutako kooperatiba hau, 1972
|
urtera
arte ez zen ofizialki inauguratu. Hastapenetan pentsu fabrika txikia zena, denborarekin garatuz joan da, eta gaur egun, makina bat zerbitzu eskaintzen ditu, hala nola, pentsu fabrika modernoaz gainera, albaitari zerbitzua, zuhainen, ongarrien, animalientzako botiken salmenta eta nekazaritza makinen mantenua eta salmenta.
|
|
2002
|
|
|
1968 urtean, Garapen Planen testuinguruan Bilboko Unibertsitatea sortu zen, baina 1980
|
urtera
arte ez zen Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV EHU) bilakatu, Euskal Autonomia Erkidegoko unibertsitate sistema publikoa osatuz. Unibertsitatehori hiru campusetan dago banatuta (Araba, Gipuzkoa eta Bizkaia) eta 12 fakultateeta 18 unibertsitate eskola ditu.
|
|
|
Bi urte geroago, Euskal Irakasle Eskola sortu zen, eta gero, 1990eko hamarkadan, euskarazko eskolak ematen hasi ziren fakultateetan. 1986aneuskal errektoreordetza sortu zen, baina 2000
|
urtera
arte ez da egon euskararenplan osorik. Hiru urteko planak egiten ziren, orokorrak unibertsitatearentzat, etahorretan sartzen ziren euskarari buruzkoak ere.
|
|
|
Dirudienez, debeku horiek 1697an sinatu zen Ryswick eko bakerakopresio modukoak izan ziren. Gipuzkoarrek Ternuako arrantza askatasuna bake hitzarmen horretan Espainiako ordezkariek negozia zezaten nahi zuten, baina ezzen hala izan, eta 1698
|
urtera
arte ez zuten lortu Madrilgo Gorteak beren eskakizuna babestu eta Frantziako enbaxadoreari horrela eska ziezaion. Dena den, bakeasinatu ondoren, eta batez ere Espainiako koroa 1700ean Borbondarrek eskuratuzutenean, arrantza askatasunak aurrera jarraitu zuen32.
|
|
2005
|
|
|
Iradokizunak eztabaida latzak sortu zituen hurrengo bost hamarkadetan. Zientzialari gehienek 1960
|
urtera
arte ez zuten hipotesia onartu. Urte horretan Van Zijl eta lankideek Hegoafrikako sumendi bateko labetan aurkitutako alderanzketa magnetiko baten inguruko xehetasun handiko ikerketa argitaratu zuten.
|
|
2008
|
|
|
Oro har, eskakizunek ez zuten erantzun egokirik aurkitu. 1795ean Zestoako batzarretan eibartarren eskakizuna erabili zuten arren, hurrengo
|
urtera
arte ez zuten erabakirik hartu, eta orduan ere, herrialdeko ogasunetik zuzenean erantzun beharrean, udalerri bakoitzari ahal zuen neurrian laguntzeko askatasuna eman zioten288 Guztira 2.747 erreal bildu ziren289, baina kopuru hori zorraren korrituen laurdena ordaintzeko lain ere ez zen. Zelaiaren esanetan:
|
|
2010
|
|
|
Etxeko hozkailuak: elikagaiak hozteko lehenengo laborategiko esperimentuak 1784 urtean egin baziren ere, 1918
|
urtera
arte ez ziren ekoitzi lehenengo etxeko hozkailuak. Hasierakoak egurrezko armairuak ziren, konpresore batekin, zeinek ura hozten zuen.
|
|
2011
|
|
|
Esate baterako, hori gertatu zen irakasle eskoletan 70eko hamarkadaren amaieran eta 80koaren hasieran. Unibertsitateak kontratatutako irakasleek 1982
|
urtera
arte ez zuten hizkuntza soslaiaren gaineko zehaztapenik. Urte horretan Joxe Azurmendik lortu zuen unibertsitateak sortutako lehenengo irakasle plaza elebiduna Donostiako Filosofia eta Hezkuntza Zientzien Fakultatean.
|
|
|
Esate baterako, euskara garbiarekin lotutako moralak ezin zuen onartu Jon Miranderen Haur besoetakoa eleberria. Miranderen obra 1971
|
urtera
arte ez zen argitaratu, nahiz eta 1959an amaituta zegoen. Miranderen obrak 30 urteko gizon baten eta 11 urteko neskato baten arteko maitasun harremana kontatzen zuen.
|
|
|
Zaitegik berak berehala deitu zion Guatemalara etortzeko. Ibiñagabeitiak ez zuen berehala alde egin, eta 1954
|
urtera
arte ez zen joan Zaitegirengana. Bi urte eman zituen bertan, eta ondoren, Zaitegik aldizkaria Biarritzera ekarri zuenean, berak Guatemalatik alde egin behar izan zuen, eta Caracasera joan zen Lorea Badiola bere lobarengana.
|
|
|
Beste unibertsitateetan euskararen aurrerapena mugatuagoa izan zen. Deustuko Unibertsitatean, esate baterako, UPV/EHUn bezala euskara errektoreordearen figura 1986 urtean sortu arren, unibertsitateak 1993
|
urtera
arte ez zuen onartu bere lehen euskara plangintza (Aizpuru eta Jimeno, 2002: 43).
|
|
|
Nafarroan, berriz, 70eko hamarkadan kaleratu ziren Fontes aldizkarian euskarazko lehen lanak. Noski, kontuan izan behar da, euskararen ofizialtasuna 1978
|
urtera
arte ez zela ezarri eta Eusko Jaurlaritza ez zela 1980 urtera arte antolatu. Horrek guztiak administrazio publikoaren argitalpenetan eragina eduki zuen.
|
|
|
Irakasgai berriaren sorrera klaustroak onartu zuen 1980ko martxoan, baina 1982
|
urtera
arte ez zen abiatu567, orduan kontratatu zituelako Zientzia Fakultateak hartarako behar ziren 4 irakasleak: Juan Carlos Odriozola alfabetatze orokorra emateko eta beste hirurak euskara zientifikoa emateko (Martxel Ensunza, matematikari eta fisikariei euskara emateko, Kepa Altonaga biologo eta geologoei emateko eta Martin Olazar kimikariei emateko).
|
|
|
Organigrama berrian Euskara Batzordea errektoreordearen menpe egongo zen, eta bere pean Euskararako Kabinete Teknikoa. Estatutuetan aurreikusitako Euskara Institutua 1995
|
urtera
arte ez zen sortu, eta sortu zenak ez zuen hasierako planteamenduarekin zerikusirik593 Horretaz guztiaz gain, estatutuetan aurreikusten zen unibertsitateko ikastetxe bakoitzean Euskara Batzorde bat sortzea ikastetxeko hizkuntzaren plangintza bideratzeko, Etxebarriak 1982an proposatutako Euskal Sailaren baliokidetzat har daiteke.
|
|
|
|
urtera
arte ez zen eredua guztiz berretsi. UEUk, beraz, euskararen batasunarekin bat egitean, prozesua bultzatu eta haren garapenean lagundu zuen.
|
|
|
Zentsuraz gainera, Hegoaldeko aldizkariek maiz debekuak jasan zituzten. Jakin aldizkaria 1969 urtean legez kanpo geratu zen, eta 1977
|
urtera
arte ez zuen baimena berriz lortu438.
|
|
|
«Hizkuntz zuzentzailea» (kasu honetan, Sagarna eta Zalbideren ardurapean) eta «Erredakzio kontseilua» (Elhuyar taldea, beste izenik eman gabe). Beraz, nahiz eta Elhuyar aldizkariaren lehen zenbakitik artikuluak euskararen aldetik zuzendu behar ziren eta zuzentzen ziren, 1981
|
urtera
arte ez zen figura hori «ofizialki» sortu. Hau da, aldizkaria, arlo zientifiko teknikorako euskara prestatzeko sortu bazen ere, zuzentzailearen figura oraindik heldu gabe zegoen, rola sortu gabe.
|
|
|
Gaur egun Elhuyarrek hartutako bidea «normala» edo «logikoa» iruditu arren, garaikoek auzia ez zuten hain argi, ezta Euskaltzaindiak ere. Eta horren adibide da Euskaltzaindiak 1978
|
urtera
arte ez zuela Euskara Batuaren alde erabaki finkoa eta irmoa hartu. Beraz, urte tartean Euskara Batua ikusmiran zegoen, eta haren inguruan hartutako erabaki gehienak oso eztabaidatuak ziren (H-aren inguruko eztabaidak gogoratzea baino ez dago).
|
|
2014
|
|
|
Gogamenaren teoriaren ezaugarrien artean, besteak beste, honako hauek azpimarra daitezke: pentsamenduari eta buru egoerari buruzko ezaguera (umeen gehiengoak uste du pentsamendua buru barnean dagoela); sinesmen faltsuei dagokiena (umeak lau edo bost
|
urteak
arte ez du ulertzen beste pertsonek sinesmen faltsuak izan ditzaketenik); itxuraren eta errealitatearen arteko bereizketa (gauzak diruditenaren eta direnaren arteko desberdintasuna); eta fantasiaren eta errealitatearen arteko bereizketa (gertaera errealak eta irudizkoak desberdintzea).
|
|
|
Tamaina desberdineko kontserbazioari buruzko probak, nahiz eta azpiko egitura bera izan, adin batean baino gehiagotan zuzen ebazten dira, baliatzen den edukiaren arabera: kantitatearen kontserbazioa (likidoa edo bolak) da eskuratzen duten lehenengoa, 7 edo 8 urteetan; 9 edo 10
|
urteetara
arte ez dute pisuaren kontserbazioa onartzen; eta 11 edo 12 urteetara arte ez dute bolumenaren kontserbazioa aitortzen. Ume bakoitzak adin batean eskuratzen du edukien kontserbazioaren gaineko ezagutza, eta sinkronia falta hori desoreka horizontaltzat jotzen da.
|
|
|
Tamaina desberdineko kontserbazioari buruzko probak, nahiz eta azpiko egitura bera izan, adin batean baino gehiagotan zuzen ebazten dira, baliatzen den edukiaren arabera: kantitatearen kontserbazioa (likidoa edo bolak) da eskuratzen duten lehenengoa, 7 edo 8 urteetan; 9 edo 10 urteetara arte ez dute pisuaren kontserbazioa onartzen; eta 11 edo 12
|
urteetara
arte ez dute bolumenaren kontserbazioa aitortzen. Ume bakoitzak adin batean eskuratzen du edukien kontserbazioaren gaineko ezagutza, eta sinkronia falta hori desoreka horizontaltzat jotzen da.
|
|
2015
|
|
|
Eta honez gain, ziurrenez Bilbon eta Bizkaian agian zailagoa da, baina Gipuzkoan hori edukitzeaerrazagoa dela uste dut, eta hori lortzea, Gipuzkoak badituelako hainbat faktore: orain dela 150urte arte hiribururik ez izatea, izan ere, Donostia orain dela 150
|
urte
arte ez zen Gipuzkoako hiriburua, eta Gipuzkoak bazituen hiriburuak (Bergara hiriburu izan zen, Tolosa hiriburu izan zen, Azpeitiabera hiriburua izan zen...). Batzar Nagusiak mugitzen ziren, deszentralizazioa zegoen, Korrejidoreajoaten zen hiri desberdinetara, herri desberdinetara, herri logika horretara, kartzelak ere mugitzenzituzten... eta horregatik Gipuzkoako edozein herritan daukagu ondare kultural hori guztia, logikahori.
|