|
2017
|
|
|
Egiturak berrordenatu ditugu, ondasun banaketaren gaiari heldu diogu behingoz, 65
|
urtera
arte lan eginda (edo gutxiago!), hurrengo urteak ere pagatuta edukitzeko nahikoa izan dadin.
|
|
|
Bi astetik gora egin dituzte urriaren 15eko borrokaren harira atxilotutako zazpi gazteek Madrilgo Soto del Real eta Alcalá de Henares espetxeetan, Sakanatik 400 kilometrotara. Hamar eta hamabost
|
urte
arteko kartzelarekin zigor daitezkeen delituak egozten dizkiete. Gertaerei testuingurua ematen saiatuko gara datozen lerroetan.
|
|
|
Iñaki Abad, Oihan Arranz, Jon Ander Cob, Julen Goikoetxea, Jokin Unamuno, Aratz Urruzola eta Adur Ramirez. Hamar eta hamabost
|
urte
arteko kartzela zigorraren arriskua du bakoitzak.
|
|
|
Hamar eta hamabost
|
urte
arteko kartzela zigorrak?
|
|
|
Durango eta Berriatuan umeei zestan irakatsi ondoren, euskal pilotako entrenatzaile titulua atera eta iaztik Markina Xemeinen dihardu Arbek. Bekobenta ikastetxean dabil, 6
|
urte
arteko gazteekin. 20 bat dira, horietatik 14 neska inguru.
|
|
|
Guk batxilerra amaitu genuenean, unibertsitatera joan ginen, edo gutxienez, moduluren bat egin genuen guztiok. Gehienok ikasten egon gara 22 edo 23
|
urtera
arte. Denok daukagu zerbait izaten badakigula esaten duen titulua, baina gero, lanetik bota egiten gaituzte, edo baldintza oso txarretan irautea eskatzen digute.
|
|
|
Herrian osatu genuen areto futboleko emakumeen lehenengo taldea; eta bertan jokatu nuen, 23
|
urteak
arte. Nire anaia Hibaikan arraunean hasi zen, eta nesken lehenengo batela osatzeko patroi bat behar zuten.
|
|
|
Bizi ahal izateko lan egin beharra dagoela esaten zuen gure aitak behin eta berriro, baina 1992
|
urtera
arte berak eta bere moduko gainerako 1.500 langile horiek lan egin ahal izateko bizi zirela esango nuke.
|
|
2018
|
|
|
batetik, Frantzia eta AEBak alde berean lerrokatuz, Pentagonoak onartu egiten du, inkontzienteki bada ere, Iraken kontrako ekintza jarduera koloniala dela; bestetik, arabiarrak, direla irakiarrak direla aljeriarrak, terroristaren rolera kondenatuz (hots, metropoliaren indarkeria zilegitzat joz baina subjektu kolonizatuarena arbuiatuz) ukatu egiten du haien kolonizatu egoera eta, beraz, haiena independentziaren aldeko borroka dela. Adierak adiera, ez da harritzekoa deskolonizazio prozesu guztietatik Pentagonoak Aljeriakoa adibide moduan aukeratu izana, hain zuzen, bere garaian zeresan handia eman baitzuen (eta oraindik ere ematen du, horren adibide da aurtengo
|
urtea
arte itxaron behar izan dutela 1961ean Frantzian hil zituzten aljeriarren familiek gobernuaren aldetik erantzun bat jasotzeko), AEBetako esku hartzeak Ekialde Hurbilean ematen ari dena bezainbeste, eta eztabaida biziak piztu zituen Frantziako intelektualen artean.
|
|
|
Egiazki, egilearen jatorria kontuan izanda, mirari bat dirudi haren ibilbideak. Familia xume batean jaio zen, eta haren aiton amonak esklaboak ziren (1888
|
urtea
arte ez zuten esklabotza Brasilen debekatu). Etxeko egoera ekonomikoa zela eta, Machado de Assis gazterik hasi zen lanean eta, ondorioz, ezin izan zituen oinarrizko ikasketak amaitu.
|
|
|
" Gaur, lehenengo aldiz, gaztelera izan dugu eta den denek zekiten, zergatik ez didazue erakutsi?". Beraz, 5
|
urte
arteko haur batzuk ditugu gaur egungo euskaldun elebakar eta ale bakar.
|
|
|
Ez daukat dudarik zipitzena, lan mundua beti egongo dela heldu euskaldunen hiruzpalau gaitz iturri nagusien hit paradeko zerrendan. Ez, aldiz, 25
|
urtera
arte lan mundutik deskonektaturik bizi diren eta beren sozializazio atal nagusia tarte horretan gorpuzten duten haurren, neska mutilen, gaztetxoen eta gazteen artean. Horiek euskal bizibidera ekarriko balira, hein batez, asko aurreratuko litzateke euskara indarberritzeko saioan:
|
|
|
Hogeita bost
|
urte
arteko (nolahalako) euskaldun horiek euskal bizibidera ezin dira berdin ekarri Azpeitian, Tolosan, Gernikan eta Lizarran. Lehentasuna ere ez da guztietan berdina:
|
|
|
Zuk ongi adierazten duzun bezala, orain arteko gehienak, neurri handi batean, 25
|
urte
arteko hizkuntza sozializaziora bideratu ditugu. Nire uste apalez, bada garaia, orain arteko eskuhartzeei eutsiz, heldu aroko jardun esparrurik nagusienean ere, lan munduan hain zuzen ere, eraginkortasunez jarduteko.
|
|
|
Gaur egun, bospasei
|
urte
arteko haur gutxi batzuk ditugu euskaldun elebakar, eta ale bakar. Hain zuzen ere, haur horiei elebidun bihurtzeko halabeharretik sortzen zaie erdalduntzeko arrisku bizia, batez ere, eskualde erdaldun batean bizi badira.
|
|
|
Zuk ongi adierazten duzun bezala, orain arteko gehienak, neurri handi batean, 25
|
urte
arteko hizkuntza sozializaziora bideratu ditugu. Nire uste apalez, bada garaia, orain arteko eskuhartzeei eutsiz, heldu aroko jardun esparrurik nagusienean ere, lan munduan hain zuzen ere, eraginkortasunez jarduteko.
|
|
|
han kontratu mota horiek finkatutako lanaldia 40 ordukoa da... hilean! Hemen errazagoa izango da gazte horiek astean 40 ordu lan egitea eta, deskuiduan, esparru horretan 40
|
urte
arteko gazteak ere sartzea. Azken lan erreformarekin 30 urte arte luzatu zuen Espainiako Gobernuak gaztaroa.
|
|
|
Hemen errazagoa izango da gazte horiek astean 40 ordu lan egitea eta, deskuiduan, esparru horretan 40 urte arteko gazteak ere sartzea. Azken lan erreformarekin 30
|
urte
arte luzatu zuen Espainiako Gobernuak gaztaroa. Oraingoan, zergatik ez 40 urte izan arte?
|
|
|
Azken batean, berezko mintzoa euskara dutenak, ardatz hizkuntza euskara dutenak, euskaratik eta euskaraz bizi direnak. Gaur egun, euskararen berezko hiztunak, bereziki, Amezketa, Aulestia, Leitza eta Azpeitia bezalako arnasguneetan bizi dira eta ugariak dira hamar
|
urte
arteko neska mutikoen artean.
|
|
2019
|
|
|
Ondoren, Bordeleko Letretako Fakultatean arrotz literaturako plaza lortu zuen eta hor aritu zen eskolak ematen 1869ra arte, erretretan onartu zuten
|
urtera
arte, hain zuzen ere. Parisen hil zen 1887ko maiatzaren 18an.
|
|
|
Andde aitak, 1957 urtean Golf Ttikia izenekoa zabaldu zuen, eta udaretan zabaldu izan dute orduz geroztik. Pellok negozio familiarra kudeatu du 2011
|
urtera
arte. Ordutik bada beste pertsona bat hori kudeatzen duena; urteek ez dute barkatzen eta Pelloren osasunak bestelako bizimodu lasaia eskatzen baitio.
|
|
|
Baserri honek, euskal usaian ohikoa den bezala, bizitza osoan deitu izan zaion goitizena eman zion. Hamabi
|
urtera
arte herriko eskolara joan zen gainerako haur urruñarrekin batera, baina ainitzetan ezin izaten zuen joan anaia zaharrenak II. Gerla Handira soldadu eramanak baitziren, eta baserriko lanak egin behar izaten zituelako.
|
|
|
Aipatu taldean bederatzi urtez dantzari aritu ondoren, taldea utzi eta Miarritzen Bi Harri dantza taldea eratu zuen. Talde horretan 1960
|
urtera
arte aritu zen buru belarri. Gero, dantzarik gabeko bederatzi urteko aldia hartu zuen.
|
|
|
Gero, dantzarik gabeko bederatzi urteko aldia hartu zuen. 1969an Donibane Lohizuneko Begiraleak elkarteak dei egin zion hil berria zen Peio Colombet elkarteko lehendakariaren omenezko ekitaldi bat presta zezan, eta elkarte horretan jarraitu zuen dantza maisu gisa 1990
|
urtera
arte, hau da, Heriok gure artetik eraman zuen arte. Miarritzen hil zen, bihotzekoak jota, San Martin trinketean, pilota partida bat jokatzen ari zela.
|
|
|
Alegia, ez dira sua kontrolatzeko edo erabiltzeko gai, baina ulertzen dute nola jokatzen duen, eta beren mesederako erabiltzen dute jakituria hori. Egileen ustez, litekeena da txinpantze horien antzera jokatu izana Afrikako ekialdeko gure lehen arbasoek, duela 4 eta 2 milioi
|
urte
artean.
|
|
|
Zergatik da H. sapiens modernoa Homo bakarra? Duela 30.000
|
urtera
arte, Homo generoko beste bi espezie ere bazeuden Lurrean, neandertalak eta denisovarrak. Zer gertatu zen gaur egun Homo generoaren ordezkari bakarra egoteko planeta osoan?
|
|
2020
|
|
|
Baina da batez ere amets bat, utopia bat, paradisu moduko zerbait munduko beste hainbat bazterretatik hona lekualdatu nahi duen migrariarentzat. Tximi ez da zehazki migrari, ama Andoaingoa, aita Marokokoa, hamabi
|
urte
arte Frantzian bizitu zen, Donibanen eta Baionan. Eta hala ere" moro bat, pentsatuko zuten, zergatik horren gainian giro petrala zegoen".
|
|
|
Hilaren hamarrean beteko zituen Salvador Espriuk ehun
|
urte
artean bizirik balego. Narratzailea, antzerkigilea, baina batez ere poeta, are Kataluniako poeta nazionala.
|
|
2021
|
|
|
Horrela, dei batzuen jatorria kokatzeko gai izan zen polizia, New Yorkeko erdiguneko inguru jendetsuetan batez ere, hala nola Port Authority autobus geltoki nagusiaren inguruan, Times Squaren edo Empire State Building alboan. Ahotsagatik, 20 eta 30
|
urte
artean izan behar zituela ondorioztatu zuen poliziak, eta arraza zurikoa izan behar zuela EEBBetan azalaren kolorea ahotsagatik asma daiteke, antza. Azkarra omen zen hiltzailea, eta poliziaren ikerketa prozedurak ezagutzen zituela zirudien, zeren, horrelako guneetan, poliziak segurtasun kameren irudiak aztertuko balitu jendetza bat topatuko luke eta ez pertsona bakar bat edo gutxi batzuk.
|
|
|
2011ko irailean poliziak Jane Doe 6 ren erretratu bat plazaratu zuen, haren garezurrean oinarriturik egindakoa. 1,55 neurtzen zituela, eta 18 eta 35
|
urte
artean izan behar zituela esan zuten, norbaitek hura identifikatzen lagundu ote zezakeen jakiteko.
|
|
|
Gorpuzki haiek aztertzean, kasu honetan hildakoa gizonezko bat zela jakin zen eta asiar jatorrikoa. 1,65 metro neurtzen omen zituen, lau hortz falta zitzaizkion eta 18 eta 25
|
urte
artean izan behar zituen hil zutenean. Aurkitu zutenerako 5 eta 10 urte artean omen zeramatzan hilik.
|
|
|
1,65 metro neurtzen omen zituen, lau hortz falta zitzaizkion eta 18 eta 25 urte artean izan behar zituen hil zutenean. Aurkitu zutenerako 5 eta 10
|
urte
artean omen zeramatzan hilik.
|
|
|
Emakume zuri batenak ziren, 18 eta 50
|
urte
artekoa ezin zen gehiago zehaztu hain aztarna gutxirekin, behatz guztietan laka gorriren aztarnak zeuzkan eta ezkerreko orkatilan ebakuntza baten orbaina. Haren pisua, altuera, ile eta begien kolorea... ezin asmatu.
|
|
|
Abarasken artean ezkutatuta zegoen gorpua, Nassau konderriko Lattingtown herrian, Oyster Bayko ipar hegitik gertu. 20 eta 30
|
urte
artean omen zeuzkan hildako emakumeak, asiar jatorrikoa zen eta urrezko zintzilikario bat zeraman txerri baten irudiarekin.
|
|
|
Gaizkileen profilatzea zientzia zehatz bat ez zela aurretik jakinik, honako deskribapen hau argitaratu zuten egunkarian: Ziurrenik gizonezko zuri bat izan behar zuen, 25 eta 45
|
urte
artekoa, ezkondua zegoena edo neska laguna zeukana. Heziketa onekoa zen eta ondo hitz egiten zuen.
|
|
|
beraien seme alabez eta senide gazteez arduratuta haien etorkizunaz ari ziren hizketan. Hemezortzi hamaika
|
urte
arteko seme alabak izanda normala zen. Hala ere, Manuren familian gazte batzuk Alemanian lanean zirela jakinda galdetu zioten.
|
|
|
Ez da amesteko gaitz. Duela hiruetan hogoi bat
|
urthe
artino, Eskualerria goxo goxoa
|
|
|
Elizondoko etxean aita ama zaharrekin bizi zen eta berea zuen burdindegi batean egiten zuen lan. Gurasoek zabaldu zuten Arizkunetik Elizondora bizitzera aldatu zirenean, eta duela bospasei
|
urte
arte beraiek gobernatu zuten. Orain jubilatuak zeuden eta familiaren negozioa Kottetto semeak zuzentzen zuen, gainerako seme alabak ezkonduta eta bestelako lanetan aritzen baitziren.
|
|
|
Urteak joan eta urteak jin, lorez lore ibili naiz, neska baten besoetatik beste baten besoetara, baina ezer seriorik ez, libertimendua, besterik ez. Hori dela eta, ez naiz inoiz ur handitan sartu, eta elizako bueltaz ez dut inoiz pentsatu ere egin orain dela zazpi
|
urte
arte. Esan dizuedan bezala, duela zazpi urte, hogeita hamabost bete izan nituenean, etxeko ispiluan txukuntzen ari nintzela, sumatu nuen nire aurpegia ez zela betikoa, ximur batzuk azaltzen hasita nituen begien izkinetan, eta okerrago oraindik, soilgune dotore batzuek kopeta handitzen zidaten.
|
|
2022
|
|
|
Biharamunean, bi egunerako erreserba baitzuen hotelean, Fundidora parkera jo du goizean, besterik ezean. Orain parkea den eremu horretan, labe garaiak zeuden duela 30
|
urte
arte. Eredugarria, zer egin duten bertan:
|
|
|
Semeno Enekones, Azenari Enekonesen anaia, Uharteko jauna eta tenentea izan zen 1018
|
urtera
arte. Enekotarrek, Baskoniako aurreko errege familiak, Erro, Uharte, Esteribar, Egues eta Arangurengo jaurgoak zituzten zuzenean eta errege familia izateaz aparte, leinurik boteretsuena zen.
|
|
|
Haren kale berean bizi zen Santxa, adin bertsukoa, eta umoretsua, Dultzineari barre eragiten ziona bere ateraldi lotsa gutxikoekin. Antzik gutxiena ondasunean zuten, izan ere, Santxak doi zuen oinarrizko eskola, hamalau
|
urte
artekoa, eta ondorioz lanpostua, eta baita aurpegian ere, ez baitzen honena Dultzinearena bezain ederra, ezta hurrik eman ere. Lodixea izanik Santxa, aurpegia ere lodiagoa zuen, masailak gorriztak, ilea atzean mototsa eginda, eta aurpegian orban bat zuen, umetan jolasean erori eta pareta ertz baten aurka buruko bat hartuta.
|
|
|
Leen esan degunez, garai bateko gure lagun maitea izan zan au. Zortzi
|
urtera
arte gu bezelako bat, jostarienetakoa. Gero zearo aldatu zitzaigun.
|
|
|
Esan bezela, zortzi
|
urtera
arte mutil alaia zan, jostaria, eta kaniketan onena. Ixabel ta ibiltzen ziran elkar ezin menderaturik.
|
|
|
Habus, urte luzez al Andalusen izan zen bitartean, ia bere lagun bakarra izan zen. Hamar urte zituenetik hogeita bat
|
urte
arte, hamaika urtez egunero egunero egin beharrak, penak eta pozak konpartitu zituzten. Azenari esklaboa zenean, familiarik gabe eta bere herri eta herrikideengandik urrun zegoelarik, Habus zen leku arrotz hartan laguntza eta laguntasuna, biak ematen zizkion bakarra.
|
|
|
Konklusioetara iraganik, Barakaldon jaiotako pertsona bat egon daiteke lasai asko 47
|
urtera
arte euskaraz jakin gabe, eta EAEko unibertsitate publikoko errektoreorde izatera heldu. Ondarroan edo Otxandion edo Azkoitian jaiotakoa ez, erdara jakin gabe, eta are gutxiago UPV/EHUko errektoreorde izan nahi badu.
|
|
|
Familiak laguntzaile leial batzuk izan ditu baina ez ezker abertzaletik, oro har, eta ez euskal instituzioetatik izan dute laguntzarik apenas, azkeneko bost
|
urtera
arte. Bien bitartean Naparraren gurasoak hil dira, baina Eneko anaiak, bere familiarekin batean ez du etsi, eta Genevan egoitza duen Nazio Batuen Borondatez kontrako eta Bortxazko Desagerketen Lan Taldeari esker, 2014an egoitza hartara bera bakarrik joanda, lortu zuen Nazio Batuen Erakundeak Bortxazko Desagertzearen Biktima izendatzea.
|
|
2023
|
|
|
Materia zuriaren bolumenak gora egiten du berrogeiko hamarkadaren erdira arte. Mielinizazioaren gailurra berrogeita hamar
|
urtera
arte luzatzen da (Sowell, Thompson eta Toga, 2004; Wang, Christian, Song eta Ming, 2018). Garunaren pisua hogei urte inguruan heltzen da bere gehieneko mailara eta murrizten hasten da 55 urte inguru dituenean.
|
|
|
Garun azalaren azpiko talamo eta zerebeloaren zatiak aktibatuak dituzte haur jaioberriek, baina aktibazio gutxi dute garun azalean. Haurra amaren sabelean zegoenetik bi
|
urtera
arteko denbora tartean haren neuronen arteko loturak ugaritu egiten dira. Haurraren lehen bi urteetan haren garuna helduaroan baino gehiago garatzen da.
|
|
|
Hasieran, hilabete bat egin zuen irakasle moduan Ramsgate en (Kent-en), William Post Stokes-ek zuzentzen zuen barnetegian, alokairuaren eta janariaren truke. Eskola horretan hamar eta hamalau
|
urte
arteko 24 haur zebiltzan (Uhde, 1991).
|
|
|
Doltoren liburu lodi ber hartan irakurri zuenez, haurrak, hiru
|
urte
arte, ez dira pantaila aitzinean ezarri behar. Hitzez hitz segitzen zuen aholkua, salbuespen bakarrarekin:
|
|
|
Lau urte bete ondoren haurrek gogokoak dituzte karikatura erasokorrak (King eta King, 1973). 5 eta 8
|
urte
arteko haurrek bereizten dituzte gezurra eta gezurretako umorezko baieztapenak. Baina, mindfulness teoria guztia oraindik eskuratu gabe dutenean ere, txistea eta gezurra bereizteko gai dira haurrak.
|