|
2000
|
|
|
Azterketa honen arabera, Italiarekin batera, Espainiako Estatua da datozen
|
urteotan
giza kapital gehien galduko duen herrialdea. 2050ean munduko estaturik zaharrena izango da, eta batez besteko adina 54,3 urtekoa izango da, hau da, munduko batez bestekoa baino 16 urte altuagoa.
|
|
|
Gainera, esan beharrekoa iruditzen zait, ez Frantziak eta ez Espainiak ez diotela jarraitu giza oreka gordetzeko hain eredugarri den Suitzako Konstituzioari; baina ezta ONUk 1948
|
urtean
Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalaren 2 artikuluan gomendatzen zuenari ere.
|
|
|
Hala ere, Espainian, 1978ko Konstituzioak ez zuen jarraitu Suitzakoaren bide eredugarria, ezta ONUk 1948
|
urtean
giza eskubideez agertu zuen agiriaren 2 artikuluak bere orokortasunean adierazten duena ere. Baina oroigarriagoa dugu oraindik Unesco erakundearen L, emploi des lan gues vernaculaires dans l, enseignement (1953), guztiontzat hain gomendagarria dena.
|
|
2002
|
|
|
Naturarentzako Mundu Funtsak ohartarazi duenez, gobernuek neurririk hartzen ez badute, 2030
|
urterako
giza ongizatea gutxitzen hasiko da.
|
|
|
Duela aste gutxi, Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionalaren «Proceedings» aldizkarian argitaratutako ikerketa batek adierazten zuenez, gizakiaren baliabide eskaerak Lurraren birsorkuntza ahalmena %20 gainditzen du, biztanleria hazkuntzako, garapen ekonomikoko eta aldaketa teknologikoko egoera hipotetikoetan oinarritutako estrapolazioek adierazten dute 2050 urtean planetaren gaitasun biologikoaren ehuneko 180 eta %220 artean kontsumituko dugula. Naturarentzako Mundu Funtsak (WWF) egindako «Planeta Bizia 2002» txostenean azaltzen dira proiekzio horiek, eta, gainera, gobernuek presazko ekintzak egiten ez badituzte, 2030
|
urterako
giza ongizatea gutxitzen hasiko dira, bizi itxaropenaren, hezkuntza mailaren eta produktu ekonomikoaren arabera. Abuztuaren 26tik aurrera Hegoafrikan egingo den Garapen Jasangarriari buruzko Goi bileran hartu behar dira ekintza horiek.
|
|
2003
|
|
|
Azken bostehun
|
urteetan
giza jardueraren ondorioz 816 espezie desagertu dira.
|
|
|
Hau izan da milaka
|
urtetan
giza belaunaldien arteko
|
|
2004
|
|
|
Duela ehunka milioi
|
urtetik
giza genomaren bilakaera berreraikitzen laguntzen die biologoei akuario arrain batek. “Tetraodon nigriviridis” da genoma bahitu zaien puxikako arrainetako bigarrena, eta haren “bizitzaren liburua” gizakiarenarekin alderatuz, zehaztu ahal izan da noiz bizi izan zen bi espezieen azken arbaso komuna eta nolakoa zen.
|
|
|
Ikertzaileek azalduko dute nola eragingo liokeen txirlaren txertoak melanoma gaiztoari. Azal minbiziaren jatorria duela milioika
|
urte
giza genoman sartu zen birusa da. Birus horrek minbizia eragiten du zeluletan proteinak sortzean.
|
|
2005
|
|
|
Beste erronka bat Nazioarteko Kimikariak Erabiltzeko Ikuspegi Estrategikoa (SAICM) da. Ikuspegi horren arabera, produktu kimikoak" 2020
|
urterako
giza osasunean eta ingurumenean eragin kaltegarriak murrizteko moduan ekoitzi eta erabili behar dira". Arriskuaren ebaluazioa NBIPren arabera, produktu kimiko horiek kalteak eragin ditzakete nerbio eta immunitate sisteman, minbizia eta ugaltze nahasteak eragin ditzakete eta haurren garapen normala alda dezakete.
|
|
|
Herri osoak dira gizarte modernoan komunikatzeko tresnarik oinarrizkoena eskuratzeko ezintasunaren ondorioak pairatzen dituztenak. Horrela, oinarrizko hezkuntzaren eskubidea urratzen da, duela 50
|
urte
Giza Eskubideen Deklarazio Unibertsalean aitortu zen eskubide formala. Berehalako helburua Hurrengo hamarkadako helburu nagusia da munduan eskolara joaten ez diren 861 milioi analfabeto heldu eta 113 milioi haur alfabetatzea, herrialde garatuetan bizi direnak barne.
|
|
2007
|
|
|
DNA zatiak, ordea, ez dira desagertzen. Hain zuzen, orain dela 5 milioi
|
urte
giza genomari DNA puskak txertatu zizkion birus bat berpiztea lortu dute Frantziako zientzialari batzuek.
|
|
2008
|
|
|
Horrekin guztiarekin bat egin du Holmesek: azken
|
urteotako
giza krisi handienetako batzuetan (Somalian, Sudanen…) egoerak okerrera egin du lehorteen ondorioz, eta barne gatazkak areagotu egin dira. Elikagaiak erosteko 1.900 milioi dolarretik 2.600 milioira igaro dira, hau da, %37ko igoera.
|
|
|
Erosketa ekologikoak Nazio Batuen arabera,
|
urtean
giza kontsumorako ekoizten diren elikagaien herena galdu edo alferrik galtzen da. Ingurumen, ekonomia eta gizarte arazo hori areagotu egiten da Eguberrietan:
|
|
|
Atzo bete ziren 60
|
urte
Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala onartu zenetik, eta eguna gogoratzeaz gain, Giza Eskubideen Rene Cassin saria banatu zuen Eusko Jaurlaritzaren Justizia Sailak. Bi hegoafrikarrek jaso dute aurtengo saria.
|
|
2009
|
|
|
Zientziak unibertso handia oinarrigabekoago eta nolabait burugabekoago eta adigaitzago agertu ahala(, ezerezean? ...ere beti, zentzubako eztanda batez abiatu eta halabehar zoro hutsez diharduena antolatuz eta garatuz mila milioika urtetan, emaitza bezala mirabiliazko kosmos bat eratuz ezertarako ez jardunki, sutsuki jardunez hala ere etengabe, hasi zen bezain absurdo guztiaren heriotza beltzean amaitzeko noizbait), espazio azkengabeetako eta argi urteetako denbora irudikatu ezinezko horiekin kontrastean, azken
|
urteotan
giza mundu txikiago, mugatuago, ekosistema material eta espiritual guregandik hurbilagoak joan dira andre gizonaren interes berria irabaziz. Munduaren zentzua aldatu egin da.
|
|
|
Egun, hamabi urteko kartzela zigorra ari da betetzen Bitckov, eta espetxean daramatzan bederatzi
|
urteetan
giza eskubideak urratzen dituzten kartzela batean baino gehiagotan egon dela nabarmendu du. Errusiako Gobernuak ez du salaketa horiek gezurtatzeko kartzelen inguruko daturik aurkeztu epaiketan.
|
|
|
Horrez gain, Justicia i Pau gobernuz kanpoko erakundeko presidentea da. Erakundeak 1968
|
urtetik
giza eskubideen defentsa, gizarte justizia, bakea eta ingurumenarekiko errespetua bultzatzen ditu. es hitzaldia emango du gaur, 19:00etan, Bilbon, Yohn jauregian (Pelota kalea), Mundubat erakundeak antolatuta.
|
|
2010
|
|
|
Kaxmirren azken hogei
|
urteotan
giza eskubideen kontra egindako urraketen erantzuleek zigorrak jasoko dituzte. Indiako armadako militar batek jakinarazi duenez, 104 soldadu zigortu dituzte urratze horien harira.
|
|
2011
|
|
|
Matuteren arabera, mezu hori zabaltzen duten alderdi horiek beraiek «zilegitasuna, eskubideak eta botoak» kendu nahi dizkiete ehunka mila herritarri. «Lan baldintzak erreformatzen eta murrizten ari diren alderdi horiek orain nahi dute, gainera, esatea nori ez zaion botoa eman behar».«Ur handitan sartu da»Muskizen, hautagaitzak aurkeztu ditu EAk, bakarrik aurkeztu da han?, eta Rafa Larreinak bertan gogoan hartu du EAk 25
|
urtez
giza eskubideen defentsa irmoa egin duela. Larreinaren ustez, Espainiako Gobernua oraingoan «ur handitan» sartu da, eta azpimarratu du EA Europako Aliantza Libreko partaide dela:
|
|
|
Hau da, azken hau Bilbon, Guggenheimek eta Abandoibarrak bere osotasunean izan duten eraldaketa espazialarekin koherentzian datorren Ordenantza gisa ulertu daiteke, espazio publikoarekiko kontzepzio bera baitago bai udalarautegian horretan, bai Abandoibarra osoan, bai Alondegia berrian, bai urteotan antolatutako hainbat ekimen arrakastatsutan. Azken
|
urteotan
giza mugimendu zein herritar antolatu gabeen eskutik etorri diren hainbat erantzun, ulermen espazial horren beraren emaitza gisa kokatu ditzakegu baita ere: beste askoren artean, Bilbao World Series zirkuitu urbanoak kalteturiko auzotarren zein Zirkuiturik Ez!
|
|
|
|
Urtean
giza kontsumorako ekoizten diren elikagaien herena (1.300 milioi tona inguru) galdu edo alferrik galtzen da. Hala adierazten du NBEk eskatu berri duen txosten batek.
|
|
|
Giza Eskubideen Egunaren ospakizuna dela eta, UNESCOk nabarmendu du “udaberri arabiarraren” mugimenduak “mugarri bihurtu duela 2011
|
urtea
giza eskubideak defendatzeko eta sustatzeko borrokan”. NBEko Giza Eskubideen Goi Komisarioak, Navi Pillayk, adierazi du Tunisian eta Kairon, Benghazi eta Dara’an egiten diren protestek, eta geroago eta testuinguru desberdinetan, Madrilen, New Yorken, Londresen, Santiagon eta beste hiriburu batzuetan, gobernuei gogorarazten dietela giza eskubideak bermatu behar direla.
|
|
2012
|
|
|
«AEBek hamar
|
urtez
giza eskubideekiko erakutsi duten errespetu faltaren ikurra da Guantanamo»
|
|
|
Kalkulua ez da beti alderdi materialetik bereizita azaltzen. Hain zuzen, Weizmanen argudio nagusia da arkitektura forentseak bi jardunak ia bereizezin bihurtu dituela;
|
urteekin
giza eskubideen eremuan lekukotasuna, testigantza eta halako kontzeptuak alde batera uzten joan direla, ebidentziaren diskurtsoari uzteko lekua. Gizakiak ez bezala (horiek gezurra esaten dute, gauzak ahaztu egiten zaizkie, esan beharrekoa aldez aurretik pentsa dezakete, kalkulurako gaitasuna dute), gauzak (eraikinak, objektuak, armak) isilak dira, ez subjektiboak, indarkeriari buruz «egia» esaten dute.
|
|
|
Deituriko pertsona bakoitzak munduan ibili zen garaiko itxura berbera zuenez, gogoeta tristeak eragiten zizkidan azken ehun
|
urteotan
giza espeziea gure artean nola endekatu den ikusteak. Sifiliak bere ondorio eta mota guztiez nola aldarazi dituen ingeles aurpegieraren ezaugarri guztiak:
|
|
|
Duela 30
|
urte
Giza Immunoeskasiaren Birusa (GIB) detektatu zen lehen aldiz. Infekzioa hasi zenetik, Espainian 80.827 hies kasu jakinarazi dira, eta gaur egun prebentzioa da birusari eusteko tresnarik eraginkorrena eta merkeena.
|
|
|
Gabonetako gainerako sinboloak ere ingurumena gehiago errespetatzen dute: material birziklatuekin egindako eta birziklatutako zor txartelak, kontsumo txikiko argiak eta tenporizadorea, etab. 3 Alferrik xahutzea saihestea
|
Urtean
giza kontsumorako munduan ekoizten diren elikagaien herena (1.300 milioi tona inguru) galdu edo alferrik galtzen da, NBEren arabera. Ingurumen, ekonomia eta gizarte arazo hori areagotu egiten da Eguberrietan:
|
|
2013
|
|
|
Jonan Fernandez gai izan da talde anitza eta trinkoa osatzeko Elkarbizitzaren alde lana egiteko. Talde honek, orain arte egindako lanari jarraituz, lehen emaitza eman du eta 1960 eta 2013
|
urteen arteko
giza eskubideen urraketa guztien" argazkia" aurkeztu du, etorkizunari begira, iragana ahaztu gabe eta, batez ere, justizia gauzatzeko gure herri maite honetan.
|
|
2014
|
|
|
Mikrobiotak gure gorputzean duen garrantziaz oharrarazteko, datu bat nabarmendu du Bilbaok: " Badira ia 15
|
urte
giza genoma sekuentziatu zutela. Gero jakin dugu genoma hori ez dela gure gorputzean dugun DNAren% 10 ere.
|
|
2016
|
|
|
Lekuko izan gara. Azken
|
urtean
giza eskubideen hondatze handiena bizi izan dugu". Gauza zaharra da, edonola ere, batez ere kurduek pairatu dutena, baita beste gutxiengo etnikoek ere.
|
|
|
Eta, noski, janaria ez xahutzea: Nazio Batuen Erakundearen arabera (NBE),
|
urtean
giza kontsumorako munduan ekoizten diren elikagaien herena (1.300 milioi tona inguru) galdu edo alferrik galtzen da. Horri aurre egiteko, hainbat jarraibide bete daitezke, adibidez, erosketaren zerrenda aztertzea produktu gehiegi ez eramateko, elikagaiak etxean antolatu, guztiak jan edo izozkailuan produktu galkorrak gorde.
|
|
|
Irudia: woodley wonderworks 4 Elikagai gutxiago alferrik galtzea
|
Urtean
giza kontsumorako munduan ekoizten diren elikagaien herena (1.300 milioi tona inguru) galdu edo alferrik galtzen da, NBEren arabera. Espainian, familiek egunean 3,5 milioi kilo janari baino gehiago botatzen dituzte zaborretara, Nekazaritza eta Arrantza, Elikadura eta Ingurumen Ministerioaren (MAPAMA) datuen arabera.
|
|
2017
|
|
|
HGP write proiektuaren sustatzaileek diote 100 milioi dolar inguru dituztela hamar
|
urtean
giza genoma artifiziala sintetizatu eta laborategiko plaka batean zelulak hazteko. Industria farmazeutiko eta bioteknologikoari etekin handiak emango lizkieke, zalantzarik gabe, baina kontrako ahotsak ere altxatu dira.
|
|
|
Uztaro aldizkaria ez zen sortu burbuilaren testuinguru honetan. Uztaro Udako Euskal Unibertsitateak sortu zuen 1990
|
urtean
Giza eta Gizarte Zientziei buruzko artikuluak argitaratzeko. Urte horren bueltan, goi mailako euskarazko beste zenbait aldizkari sortu ziren:
|
|
|
Azken 200
|
urteak
giza historiaren emankorrenak izan dira.
|
|
|
Arnaldo Otegi EH Bilduko koordinatzaileari erantzunez, lehendakariak erran du berak 20 urte daramatzala euskal presoen sakabanaketarekin amaitzeko lanean. Urkulluren hitzetan, presoak hurbiltzeko plan bat aurkeztu zuen, eta azken 20
|
urteetan
Giza Eskubideei buruzko batzordeetan parte hartu du Eusko Legebiltzarrean. Otegik adierazi zuenez," bada garaia indar politiko, sindikal eta herritarrak bide orri bat adosteko euskal preso politiko guziak kalean egon daitezen euskal errepublika eraikitzeko".
|
|
2018
|
|
|
Kalkulua ez da beti alderdi materialetik bereizita azaltzen. Hain zuzen, Weizmanen argudio nagusia da arkitektura forentseak bi jardunak ia bereizezin bihurtu dituela;
|
urteekin
giza eskubideen eremuan lekukotasuna, testigantza eta halako kontzeptuak alde batera uzten joan direla, ebidentziaren diskurtsoari uzteko lekua. Gizakiak ez bezala (horiek gezurra esaten dute, gauzak ahaztu egiten zaizkie, esan beharrekoa aldez aurretik pentsa dezakete, kalkulurako gaitasuna dute), gauzak (eraikinak, objektuak, armak) isilak dira, ez subjektiboak, indarkeriari buruz" egia" esaten dute.
|
|
|
Azken
|
urteotan
giza salmonelosia gertatu den kasuetan, Europako Batasuneko (EB) beheranzko joera amaitu egin da. bitartean, Salmonella enteritidis kasuen proportzioa handitu egin da gizakietan.
|
|
2019
|
|
|
Orain, beste urrats bat egin dute egia, justizia eta erreparazioaren aldeko konpromisoan.
|
urteen arteko
giza eskubide urraketak eta historia biltzen dituen liburua osatu dute.
|
|
2020
|
|
|
Azken 15
|
urteotan
giza garunaren funtzionamenduaren inguruan egin diren hainbat esperimentu eta saiakerek antzeko ondorio bat ateratzera garamatzate: etorkizuna aurresateko makinak dira garunak.
|
|
|
Interneten euskaraz irakurtzen jarraitu dudan arren, ez nuen aspaldian euskarazko paperik esku artean eduki, ez inorekin hitz egiteko aukerarik izan, baina neure bakarrizketako hizkuntza izan da beti, eta hala da oraindik ere. Bitxia izan arren, azken
|
urteetan
giza kontaktuak asko murriztu zaizkidanez, paradoxaz nire bizitzako hizkuntza nagusi bihurtu zait berriz, inguruan entzuten dudan alemanaren gainetik.
|
|
2021
|
|
|
Eskuratutako egiturek izugarrizko aurrerakuntza suposatuko dute, orain arte ez genuen tresna bat izango dugulako. Aurkikuntza hau benetako jauzi bat izango da biologian eta biomedikuntzan, orain 20
|
urte
giza genomaren sekuentziazioa izan zen bezala.
|