|
2001
|
|
|
|
Duela
zenbait hamarkada, gorringo hori bizi batek adierazten zuen oiloa modu natural eta osasungarrian elikatu zela. Hori, ordea, ez da ohikoa gaur egun...
|
|
|
Kontua da zenbait elikagaik substantzia histaminoliberatzaile ugari dituztela, eta asko janda intolerantzia sortzen dutela, ez erreakzio alergikoa. Arnas alergien eragina
|
duela
zenbait hamarkada baino handiagoa da, baina elikagaiekiko alergien kasuak, hori frogatzen duen ikerketa zientifikorik ez dagoen arren, joera berari jarraitzen diola dirudi. Neurri batean, lehen osasunari buruzko beste kezka batzuk zeudelako gertatzen da hori; eta gaur egun, bizi kalitatea bilatzen da, eta elikagai batek alergia eragiten badio, medikuaren aholkuaren bila dabil.
|
|
2002
|
|
|
Hirurogeita hamarreko urte horietan, esate baterako, kontuan hartuta 50 estatutako datuak, ikusi ahal izan da ezen munduan esportatutako telebistarako programazio ordu guztietatik %40k jatorri estatubatuarra zutela; Estatu Batuek, aldiz, euren telebista programaziorako %2 baino ez zuten inportatu, epe horretan. Argia da, beraz, jarioaren nondik norakoa;
|
duela
zenbait hamarkadatatik honako kultura hegemonia estatubatuarraren aurrean gaude.
|
|
|
Zenbat eta hazkunde demografiko txikiagoa, orduan eta garapen ekonomiko eta sozial handiagoa. Ekuazioa sinplea da, eta
|
duela
zenbait hamarkadatatik hona egiaztatu diren emaitzak, Nazio Batuen arabera. Herrialde pobreetako jaiotza tasa mugatzearen alde egiten du, eta emakumearen menpekotasuna desagerraraztearen alde, haren ekonomiak garatzen laguntzeko eta gizarte garapenean hamarkadetako atzerapena berreskuratzeko.
|
|
2003
|
|
|
Bakoitzak etxeko lanak egiteko erabiltzen dituen orduei buruzko estatistika puntualez gain, “etxea edukiz husteko joera dago, eta, aldi berean, irudi maskulinoa galtzen ari da eta bere gizarte rolean desitxuratzen ari da”, laburbiltzen du Martín Herguedasek, Gaztela eta Leongo gizarte ikertzaileak. Aditu batzuek “Ulisesen sindromea” deitzen diote,
|
duela
zenbait hamarkadako “aita ausartaren” (fisikoki) bertsio modernoa. “El de padre ausente, ése es el mejor retrato moral del varón posmoderno, compelado a eludir a la betetzea de sus compromiso amorosos y familiares”, dio Enrique Gil Calvo soziologoak.
|
|
2007
|
|
|
Industriako prestakuntza Prestakuntzak elikagaiekin harreman zuzena duten langileetatik haratago joan behar du Askotan esan izan da garrantzitsua dela elikagaien manipulatzaile guztiek prestakuntza egokia jasotzea higienearen, elikagaien arriskuen, haiei lotutako arriskuen eta prebentzio sistema onenen printzipioei buruz. Filosofia hori ez da berria, baizik eta
|
duela
zenbait hamarkadaz geroztik arriskuak aztertzeko sistemaren berezko funtsarekin lotu da. Duela urte batzuk, prestakuntza osasun agintariek eman zuten, eta gaur egun prestakuntza hori enpresen esku dago.
|
|
2008
|
|
|
Gaur egun, nazioarteko hitzarmen hori erakunde horretako 47 herrialde kideetako 23tan3 aplikatzen ari dira. Testu horren helburua, ordea, ez da hiztunak eskubidez babestea, are gutxiago hiztun taldeak edo komunitateak —nahiz eta Frantziako Konstituzio Kontseilua horren beldur agertu zen, 1999an4 testu hori berrestearen aurka egin zuenean—, baizik eta hizkuntzak5 Kasu honetan, L. J. Calvetek gaiari buruz duen iritziak argudio argi bezain onartuen bidez egiten dio kontra
|
duela
zenbait hamarkadatik garaturiko joerari; hau da, nazioarteko politikako eta zuzenbideko arrazoiak direla-eta hizkuntzak hiztunen aurretik jartzea eragin duen joerari. L. J. Calveten esanetan, hizkuntzak desagertzeko zorian dauden espezieak balira bezala babesteko joera badago, politiko linguistikoki zuzena deritzon diskurtso baten bitartez (Calvet 2000).
|
|
|
Tucsoneko University of Arizonako, New Yorkeko Cold Spring Harbor Laboratory eta Sant Louiseko Washington University buru duten Iowa State University ko ikertzaileek B73 izeneko barietate baten genoma deszifratu dute. Barietate hori Iowako Estatuko nekazaritza zerbitzuek garatu dute
|
duela
zenbait hamarkada. Artoak 50.000 eta 60.000 gene bitarte dituela kalkulatzen da.
|
|
|
Guztiarekin ere, lan izugarria egin da; izan ere, ohar batean Richard Wilson-ek, Washingtongo Unibertsitateko Genomaren Sekuentziazio Zentroko zuzendariak, dioenez, «artoaren genoma ordenatzea zeru urdin eta itsaso askoko puzzle baten 1.000 pieza eta zeruertzean bela-ontzi txiki batzuk soilik elkartzea bezalakoa izan da». Aditu taldeak B73 izeneko arto barietate baten genoma deszifratu du, Iowa estatuko nekazaritza zerbitzuek
|
duela
zenbait hamarkada garatua. GenBanken utzitako informazioak adierazten du artoaren kode genetikoa bi mila milioi dna base direla, T, C, G eta A letrek ordezkatuak.
|
|
2009
|
|
|
Erregistro historikoei erreparatuz gero, beti jazo dira uholdeak, txingor zaparradak, euri indartsuak... Orain segurtasun neurri handiagoak dauden arren,
|
duela
zenbait hamarkada pertsona asko hiltzen ziren halakoren bat gertatzen zen bakoitzean.
|
|
|
Hondartzan ere badira etxe txikiak, apalagoak, garestiegiak ez direnak, eta hori ere herri bakoitzaren araberakoa da. Etxebizitza horiek prezio eskuragarrian dituzten pertsonen artean daude, besteak beste, hondartzako lehen lerroan etxebizitza errentamendu araubidean dutenak, errenta zaharreko alokairuekin,
|
duela
zenbait hamarkadako hilekoak ordainduta. Itsasertzean ezin da inolako jabetza pribaturik eraiki Baina egoera hori ez da dirudien bezain idilikoa.
|
|
|
Egia esan, Laskurainek adierazi zuenez, “irisgarritasuna gure eguneroko zereginetan nahitaezkoa da, sortzen dugun informazioa erabiltzean inor baztertuta gera ez dadin, eta, gainera, gure jardueraren zeharkako ardatza da. Gure informazio produktuak ahalik eta eskuragarrienak izan daitezen ahalegintzen gara, eta, horrez gain,
|
duela
zenbait hamarkadaz geroztik, irisgarritasuna aztertzen ari garen beste atal bat da aldizkariaren azaleko ikerketa esklusiboen gai nagusi gisa, eta gogoan ditugu hiriena, eraikin publikoena, zinemena edo antzokiena. Era guztietako gaiei buruzko ehunka artikulutan, irisgarritasuna ere lantzen dugu”.
|
|
|
Okerrena iristear dago, Enpresa Batzordearen esanetan. Aurreikuspenen arabera, datozen hamabost urteetan 8.000 langile inguru hilko dira Euskal Herrian,
|
duela
zenbait hamarkada amiantoarekin lan egiteagatik. 400.000 inguru Europako Batasunean.
|
|
2010
|
|
|
...ori barne hartzen duen/ duten estatuaren/ estatuen babes irmoarekin. zoritxarrez, berrehun baino gutxiago dira egoera horretan dauden hizkuntzak. horrek izugarrizko deskalabrua ekarriko liguke; izan ere, oraindik munduan diren 6.000 hizkuntzetatik gehienen heriotza ekarriko luke (ia seguru, egungo mendea amaitu baino lehen). deskalabru hori jada iragarri zuten itzal handiko zenbait hizkuntzalarik,
|
duela
zenbait hamarkada. XX. mendearen bigarren erdian, haugen, soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain breton eta Fishmanen lanek1 aurreratu ziguten nondik zetozen iraganeko inposaketak eta, batez ere, zer ondorio ari ziren sorrarazten hizkuntza gutxituetan. irakaspen mugimendu horren arabera, une honetan bertan abiarazitako jarduera sendo batek soilik geraraz eta itzularaz zitzakeen hizkuntzen galera prozesu horiek. gero eta gehiago, norabide horretako gizarte mugimenduak sortzen joan ziren, indartsu, hizkuntza gutxituko hainbat herritan. dakigunez, euskararen berreskurapen mugimendua izan zen aitzindarietako bat, eta mugimendu guztietan arrakastatsuena izan zen, gainera, zalantzarik gabe, erabileraren ehunekoen bilakaerari dagokionez behinik behin, jarraian ikusiko dugun bezala. euSKararen aTzeraKada HiSToriKoa azterlan honen xedea ez da euskararen galera prozesuak zer etapa izan dituen aztertzea. ezta galera horren zergatiak argitzea ere, hizkuntzaordezkapen gehienetan berdinak izaten direnak, esan dezagun bidenabar. nolanahi ere, gogoratu beharra dago zenbateko arriskuan zegoen euskara joan den mendearen bigarren erdian, prozesu hark izan zuen joeraaldaketa sakonaren ondorioz. hamaika belaunalditan, estatuaren hizkuntzaren inposaketaren eragina birtuala zen, erreala baino gehiago, gizartegeruzarik esklusiboenei soilik eragiten baitzien, eta gizarte geruza horiek ez baitzuten pisu handirik ehunekotan. gaztelaniak euskara ordezkatzeko (egiturazko ordezkapena), zenbait belaunaldi ziren. argi zegoen atzerakada hori mugimendu geldoa zela, eta betiere gaztelaniarekin mugakide zen geografia eremutik abiatuta gertatzen zela. paradigma hori, ordea, goitik behera aldatu zen XiX. mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran:
|
|
|
Gizakia gizona denetik, adibidez, arrautzak jan ditu eta ia planeta osoan jan du. Duela bi mila urte baino gehiago, greziarrek eta erromatarrek jada uste zuten ehunka milioi lagunentzako jakia dela gaur egun ere, nahiz eta
|
duela
zenbait hamarkadatik herri elikaduraren paradigmetako bat bihurtu, gutxienez herrialde garatuetan. Eta ez da harritzekoa:
|
|
2013
|
|
|
Kostaldeen Legearen erreformari egindako kritikak MAGRAMAk, proposamenaren egileak, hauxe dio: «erreforma ez da legez kanpoko egoeren amnistia bat, baizik eta itsasertza hobeto babesteko modu bat, hirigintza gehiegikerien aurrean, eta
|
duela
zenbait hamarkadatatik zegoen zehaztugabetasun eta anbiguotasunarekin amaitzeko modu bat, herritarrei eta enpresei segurtasun juridikorik eza eragiten ziena». Hala ere, talde ekologista eta ordezkari politiko askok kontrakoa pentsatzen dute.
|
|
2015
|
|
|
«Arazorik gertatu bada, gertatu da jendeak ez zekielako zer hartzen zuen». Horrillok azaldu du PMMA
|
duela
zenbait hamarkadatik ezagutzen dutela, baina orain gutxi hasi direla erabiltzen, eta toxikotasun handia duela.Horrillok, Perez de San Romanek eta Gonzalezek zehaztu dute droga berrien kontsumoa gutxitan gertatzen dela Euskal Herrian, eta zer hartzen den jakin gabe. «Ezohikotzat» jo dute, besteak beste, saltzaileari ez zaiolako komeni erosleak gustuko izango ez duen zerbait saltzea, ez diolako gehiago erosiko.Legez kanpoko drogen erabiltzaileen soslaiari dagokionez, zenbait aldaketa gertatzen ari direla azaldu dute hiru adituek.
|
|
|
Petrolioa ekonomia horientzat oinarrizkoa da, eta gainera haren errentabilitatea altua da. Horregatik, petrolioaren kontrola edukitzea izan zen kolonialistentzat
|
duela
zenbait hamarkada, eta gaur egun ere hala da inperialismoarentzat. Gainera, petrolioa kontrolatzeak beste estatuen gaineko boterea izatea ahalbidetzen du.
|
|
|
Txillardegiz oroitu nintzen, bere garaiaz, bere garaikideez. Eta behinola,
|
duela
zenbait hamarkada euskaltzaleen ahotan zebiltzan hitz eta ideia haiek gaur Bilboko oholtza gainean entzuteak, oraindik ere euskaldunon ahotan zentzua hartzen dutela ikusteak... indarra har lezaketela agian pentsatzeak, sentipen nahasi bat sortu zidan. Aldi berean, horren urruti eta horren gertu, denboran zein egoeran.
|
|
|
Jadanik astekari huntan irakurria dukezu Baigorriko Donostei kolegioko ikasle batzuk gure arbasoen ildotik ibiliko direla Ipar Amerika mendebaldean. Hemendik
|
duela
zenbait hamarkada abiatu ziren bezala, 2016ko urrian, gu ere airatuko gira San Frantziskora. Zuk ere zure laguntza ekartzen ahal dakozu gure proiektuari, dirulaguntza bat eskainiz sortu dugun" crowfunding" ean.
|
|
2018
|
|
|
|
Duela
zenbait hamarkadatik hona, sinetsita geunden hezkuntzak etorkizunerako aukeretan berdintasuna eskainiko zigula eta langile xume baten seme alabek aukerak izango zituztela edozein lanpostu eskuratu ahal izateko. Berdin zela txiro edo aberats jaio, hezkuntzak norbanako bakoitza maila berean ipiniko zuelako.
|
|
|
Gogoetari beste itzuli bat eman zion: irudikatu zuen
|
duela
zenbait hamarkadako Euskal Herri penintsularreko euskaldunak nola sentitzen ziren espainola nagusitu zenean, berek oraino espainolik ia batere ez zekiten garaian. Gaur egun gipuzkoar batek Lapurdin bizi duen arrozte sentsazio hori bera bizi izan bide zuten gure arbasoek ere, berentzat arrotza zen hizkuntza zabaldu zenean.
|
|
|
Guraso gehienentzat pentsaezina litzateke aukera horri uko egitea. Baxoa oraino bada zerbait familiaren historian (nahiz eta gaur egun baxora aurkezten diren gehien gehienek gainditzen duten eta diploma horrek ez daukan gehiago baliorik,
|
duela
zenbait hamarkada zeukan bezala). Nola" hipotekatuko" zaie gazteei unibertsitateko ibilbidea?
|
|
2019
|
|
|
EROSKIk hutsuneak bete behar ditu, komunikatzen diren egia guztien benetako proportzioaren berri emanez.
|
Duela
zenbait hamarkadaz geroztik ari da aldizkari hau helburu horretara zuzentzen. 50 urte hauetan, ingurumenarekiko kezkak merkataritzaren mugarri garrantzitsuenetako batzuk markatu ditu:
|
|
2021
|
|
|
Ez niri horrela begiratu, ez da sekretu bat Gasteizen Manuel Iradier izeneko logia bat, bederen, badagoela.
|
Duela
zenbait hamarkada hasi ziren elkartzen Araba iparraldean, Amurrio ondoan, Arespalditzako baserri batean.
|
|
2022
|
|
|
La Niña fenomeno meteorologikoaren eraginpean dago Afrikako Adarra, eta halakoetan ohi baino prezipitazio gutxiago izaten da eremu horretan. Lehorteak ohikoak dira, baina, klima aldaketaren ondorioz, laburtu egin da idorte batetik besterako tartea; hamar urtean behin izaten ziren
|
duela
zenbait hamarkada, eta bizpahiru urtetik behin gertatzen ari dira orain. Heltzen direnean, luzeagoak eta lehorragoak izaten dira, gainera.
|
|
|
Oraingo immigrazioa eta
|
duela
zenbait hamarkada izandakoa alderatu ditu Aierdik. Esan duenez, frankismoaren garaian Euskal Herrira iritsitako etorkinek, batez ere etxebizitza topatzea izaten zuten zailtasunik handiena.
|
|
2023
|
|
|
Pertsona batzuk eszeptikoak izan dira oraingoz, xehetasunak ezagutzeko zain. Baina beste pertsona batzuentzat, hori da gozagarri horren segurtasunaz zituzten susmoen berrespena; izan ere,
|
duela
zenbait hamarkada merkaturatu zenetik, bere horretan jarraitzen du. Zehazki, 1980ko hamarkadan, Europako zenbait herrialdetan baimendu zen erabilera hori, eta, geroago, 1994an, Europako legeriak bateratu egin zuen herrialde kide guztientzako elikagaietan erabiltzea.
|
|
|
Zientziak berretsi egiten du
|
duela
zenbait hamarkadatatik Kixotek Santxori esaten ziona: «Gorputz guztien osasuna urdaileko sukaldean garbitzen da».
|
|
|
➡️ SEINE ETP proiektua: inguraketa arrantza Sardina eta antxoa populazioek murrizketa nabarmenak izan dituzte
|
duela
zenbait hamarkadatik. Horrek eragin nabarmena du inguraketa flotetan, hala nola Castelló de la Planako portuan, non espezie horiek garrantzi ekonomiko eta kultural handia baitute.
|
|
|
Mendia sendabelar bihurtu da geroz eta bizkorrago bizi den gizartearentzat.
|
Duela
zenbait hamarkada, aprobetxamendurako ez bazen, ez zeukan zentzurik mendira joateak. Iñaki Aizpuru Enirio Aralar Mankomunitateko batzarreko kideak gogoan du menditik itzultzean amak zer esaten zien:
|
|
|
Ikasleen ia %50 titularitate pribatuko eskoletan dago matrikulatuta, eta hamarkadetan betikotzen eta naturalizatzen joan den anomalia dugu. Oso kontziente gara anomalia horrek, neurri batean behintzat,
|
duela
zenbait hamarkadatako euskarazko hezkuntza publikoa jasotzeko ezintasuna duela jatorri. Euskalduntzean ikastolen mugimenduak egin duen lana goraipatzekoa da zalantzarik gabe, baina egun ez gaude 1970eko edo 1980ko hamarkadetan, eta ezin dugu orduko markoekin pentsatzen jarraitu.
|