|
2008
|
|
|
Egunaren arabera aldatu ohi den arren, herenegungo kasuan, ekitaldi guztietan jendetsuenetakoa Bulebarreko kioskoa izan zen. Su festa amaitu zenean, Londres hotel ingurutik sei zezen suzkoek haien bidea egin zuten udaletxera, ondoan
|
zituzten
umeak urduri eta gazteak korrika jarriz. Zezen suzkoei Bulebarreko kioskoan sua itzali zitzaien, eta han zegoen jendea kioskora bildu zen, Made in Jabon ikuskizunaz gozatzeko asmoz.
|
|
|
«Niri horrek ez dit ardura. Hainbesteko zarata egin beharrean, hobe
|
luke
umea jaio ostean DNA proba egingo balu eta kito. Baina egingo al du?».
|
|
|
zabuetan kulunka, txirristatik behera bere burua botatzen, egurrezko zalditxoaren gainean mundua konkistatzen... Egia esan, berak baino gehiago nik behar
|
dut
umeak barrua hustea, umea etxera neka neka eginda heltzea, gero lo egin dezan, besteek ere lo egiteko aukera eduki dezagun.
|
|
|
Zuek zer galbahe
|
dituzue
umeentzako saioei dagokionez?
|
|
|
Jolasek eta jostailuek garrantzi handia
|
dute
umeen balioen transmisioan, beraz, gai honi arduraz heldu behar diogu, oraingo umeak etorkizuneko gizarteko protagonistak izango baitira.
|
|
2009
|
|
|
Lortzen dugu, teknika erasokor gutxiago eginda amniozentesia, adibidez, askoz ere emakume gehiago diagnostikatzea. Amak zenbat eta urte gehiago izan, Down sindromea izateko arrisku handiagoa
|
dute
umeek. Teknika erasokor asko egin behar ditugu, baina fetuak galtzeko arriskuak dakartzate.
|
|
|
Bere eskuetan negar egiten zuen umetxoarekin bakarrik. Kontu egin zuen inguruan inor begira ote
|
zuen
umea zopatan bota baino lehenago?... Hartaz ari, Lalolagi zaharrak, Malu bere ilobari:
|
|
|
Esparru askotan: gaztetxo talde batek neska bat bortxatu duela, halako gizonak bere emaztea kolpatu edo hil egin duela, apaiz batek ustez zaindu behar
|
zituen
ume batzuk behartu egin dituela.
|
|
|
Hormona behar bezala ez sortzeko arrazoia geneetan aurkitu dute Bideko Ama Birjina ospitaleko sendagileek. Herbehereetako laborategi batean aztertu dituzte Nafarroan artatu dituzten haurren probak, eta ikusi dute hipotiroidismo arazoak
|
zituzten
ume horiek mutazio genetikoak zituztela. Mutazio horiek azaltzen zutela zuten arazoa.
|
|
|
Jaiotzako gaitzak
|
zituzten
umeak edo gerran zauritutakoak Frantzia, Errumania, Italia eta beste herrialde askotara bidaltzea lortu dugu. Han mediku espezializatuek tratatzen dituzte.
|
|
|
Oso gaitz larriak
|
dituzte
ume askok, baina Txetxenian bertan jasotako laguntza oso txikia izan dela salatu izan duzue.
|
|
|
Betekada galantaren ondoren, oraindik goseak. Igande arratsaldeko lehen zinema emanaldian bazkaria oraindik digeritu gabe kilo erdi bat palomita eskuan
|
duten
umeak eta helduak goseak daude?
|
|
|
Hamalau urtean hau egiten dudan aurreneko aldia. 60 urte nituen agertoki batean izan nintzen azken aldian, amets zoro bat
|
zuen
ume koskor bat baino ez...
|
|
|
Peter Sarsgaard, Vera Farmiga, Jimmy Bennett, Isabelle Fuhrman, Lorry Ayers, Matthew Raudsepp. 123 min. Katek eta Johnek espero
|
duten
umea hil egingo da eta haien mundua erori egingo da. Kateren burua beldurrez eta amesgaiztoz beteko da.
|
|
|
Peter Sarsgaard, Vera Farmiga, Jimmy Bennett, Isabelle Fuhrman. 123 min. Katek eta Johnek espero
|
duten
umea hil egingo da eta haien mundua erori egingo da. Kateren burua beldurrez eta amesgaiztoz beteko da.
|
|
|
Peter Sarsgaard, Vera Farmiga, Jimmy Bennett, Isabelle Fuhrman. 123 min. Katek eta Johnek espero
|
duten
umea hil egingo da eta haien mundua erori egingo da. Kateren burua beldurrez eta amesgaiztoz beteko da.
|
|
|
Peter Sarsgaard, Vera Farmiga, Jimmy Bennett. 123 min. Katek eta Johnek espero
|
duten
umea hil egingo da eta haien mundua erori egingo da. Kateren burua beldurrez eta amesgaiztoz beteko da.
|
|
|
Peter Sarsgaard, Vera Farmiga, Jimmy Bennett. 123 min. Katek eta Johnek espero
|
duten
umea hil egingo da eta haien mundua erori egingo da. Kateren burua beldurrez eta amesgaiztoz beteko da.
|
|
|
Peter Sarsgaard, Vera Farmiga, Jimmy Bennett. 123 min. Katek eta Johnek espero
|
duten
umea hil egingo da eta haien mundua erori egingo da. Orduan, umezurtz etxe batera joko dute, haur bat adoptatzeko asmoz.
|
|
|
Minbizia
|
duten
umeen aldeko jai handia egin dute Zarautzen
|
|
|
Peter Sarsgaard, Vera Farmiga, Jimmy Bennett. 123 min. Katek eta Johnek espero
|
duten
umea hil egingo da, eta haien mundua erori egingo da. Orduan, umezurtz etxe batera joko dute, haur bat adoptatzeko asmoz.
|
|
2010
|
|
|
Peter Sarsgaard, Vera Farmiga, Jimmy Bennett. 123 min. Katek eta Johnek espero
|
duten
umea hil egingo da, eta haien mundua erori egingo da. Orduan, umezurtz etxe batera joko dute, haur bat adoptatzeko asmoz.
|
|
|
Ala, Jahve eta kristauen jainkoa aurreko berberen borreroak. Aitek sufritzera kondenatu eta amarik ez
|
dutenen
umeen herio dantza.
|
|
2011
|
|
|
Pertsonak ote, animaliak ote? Zerezkoak ote. Urtebete baino ez
|
zuen
ume bat ere fusilatu ei zuten, handitan «gorri» bilaka ez zedin. Niri horrelakorik aginduz gero, ume bat hil, gorri, urdin ala ortzadar, nik agintariaren aurka eginen nuke tiro, eta gero gerokoak! Handik kilometro gutirat bertze pasadizo bat aditu nuen.
|
|
|
Zaindu egin behar dute nola hitz egiten dieten umeei, kontatzen dizkieten ipuinak, abesten dizkieten kantuak, zertara jolasten diren haiekin... Une horretatik irakasleek berdintasun kontuetan erreferente bat izan behar
|
dute
umeentzat. Lehen hezkuntzatik aurrera pixkanaka ikasleei eman behar zaie protagonismoa.
|
|
2012
|
|
|
Umetan esaten ziguten inauteriak aproposak zirela urte guztian izan nahi genuen hori izateko. Azalpen polita da ezer ulertzen ez
|
duen
umearentzat, baina ez dakit nik hori den mozorroak estaltzen duena. Ez dut uste mozorrotu naizen gauza guztiak izatea gustatuko litzaidakeenik:
|
|
|
Derion (Bizkaia), Donostian eta Itsasondon (Gipuzkoa) agertu ziren hilkutxa hutsak. Hezurrik eta horrelako arrastorik ez zuten aurkitu, eta ziur esan zuten kutxa horietan inoiz ez
|
zutela
umerik sartu. Haur lapurtuen auziari indarra eman zion kutxak hutsik egoteak:
|
|
|
Batzuek bai eta besteek ez. Alemaniaz eta post it kontuez ari naizenez, gogoan
|
ditut
umetan, eta ia etxero, koaderno batean pegatzen genituen SPAR izeneko zigilutxo haiek. Koadernoa osatzean sariren bat izaten zen.
|
|
|
Orain, malformazioak dauzkaten fetuei buruz ere erabakitzeko ahalmena kendu nahi die andreei, mendekotasunak dituztenek eskubide berdinak izan ditzaten, mendekotasunerako laguntzak eta laguntzak kentzen dituzten bitartean. Etikaz eta giza eskubideez ari dela, hausnartzekoa litzateke zein zaintza, heziketa eta bizi kalitate izango duen mendekotasun handia
|
duen
ume batek, gurasoak hura zaintzeko prestatuta ez badaude, edo baliabiderik ez badaukate. Zigorren beldur klandestinitatean egon arren, normalizatuta eta legitimatuta zegoen jarduna arautu zuen 2010eko legeak, gizarteak zein nazioarteko hitzarmenek onartutako eskubidea.
|
|
|
Bide beretik Jose Iribas, Nafarroako Hezkuntza kontseilaria: «Gurasoek nahi
|
dutenean
umeak arrazoi pedagogikoengatik banatuta, ez dago diskriminaziorik». Kontra egin diote PSNk eta Bilduk.
|
|
2013
|
|
|
Eskuekin ukitzeko pantailak dituzten gailuak gero eta zabalduago daudela eta umeek ere gero eta gehiago erabiltzen dituztela azaldu du Kids Online ikerketak. Aldaketa horiengatik, Internetera sartzeko erraztasun handiagoa
|
dute
umeek eta, «ziur aski», agerikoagoa dute sarearen erabilerari lotutako arriskuak jasateko. Ikerketaren arduradunek kezka agertu dute, batik bat, 8 urtez azpiko umeengatik.
|
|
|
Harrezkero, aztertzen ari da 9 eta 16 urte arteko gazteek Internet nola erabiltzen duten. Gazteagoekin egin dute ikerketa oraingoan, 8 urte baino gutxiago
|
dituzten
umeekin. «Funtsezkoa» deritzo, «behar diren trebetasun tekniko, kritiko eta sozialak ez dauzkatenez» umeak «are ahulagoak» direlako.
|
|
|
Telebista ikustea oso zaila da umeentzat, ez dagoelako ezer onik. Nik zinema eta bideo ikasketak egin nituen Andoainen [Gipuzkoa], baina, halere, nahiago
|
dugu
umeekin jolastu eta irakurri, telebista jartzen baduzu hark bereganatzen baitu arreta guztia. Saio horietan ikusi nuen umeak istorioetan erabat eta bizi sartzen zirela.
|
|
|
Nik hitzaldiak askotan eman ditut, baina ezer ez haurrentzat. Orduan bururatu zitzaidan bide bat aurkitu behar
|
nuela
umeei kontatzeko bizi izandako abenturak. Helburu pedagogikorik ba al duzu?
|
|
2014
|
|
|
Zorionak zuri behin eta berriro ahal dela, lagunez inguratuta, kandelei putz eta putz (argazkirako gehienetan)... Halako batean bost urte bete
|
dituen
umea negarrez ikusi dugu, ospakizunetatik ihesean, ezkutuan gordeta, ez duela handi egin gura esanez. Behiak trenari moduan begiratu diogu bertan batu garen helduok, barre egin dugu gogotik, zelan ez, eta geure artean komentatu bost urterekin horrela baldin badago zer gertatuko zaion 40 urte betetzerakoan.
|
|
|
Euskadiko erakusmahaian txalapartaren doinuak entzuten dira. Elizondoko Baztan Abentura Parkekoan (Nafarroa) tirolina luze batetik irristatzeko aukera
|
dute
umeek. Nafarroakoan, txitak, untxiak, ahateak, bildots txiki bat eta bestelako abereak daude ikusgai.
|
|
|
«Edozein herritar egon daiteke arreta soziosanitarioa jasotzeko beharrean», dio Zurbanobeaskoetxeak, «baina badirudi talde batzuk babesgabeago daudela, lehenagotik duten egoera dela eta». Buruko arazo larriak dituztenak, mendekotasunak eta ezintasunak dituztenak, bazterketa pairatzen dutenak, behar bereziak
|
dituzten
ume txikiak, gaixotasun arraroak dituzten pertsonak eta beste daude giza multzo zehatz horien artean. Multzo bakoitzak estrategia berezia eskatzen du.
|
|
|
Horiei guztiei laguntzeko antolatu dute jaieguna, elkarteak berak azaldu duenez. «Behar bereziak
|
dituzten
umeen eta familien bizi baldintzak hobetzeko lan egiten dutenei proiektu egonkor baten bitartez erantzuteko ahalegina da». Behar afektibo eta materialak betetzen eta eguneroko bizimoduan gizarteratzen lagundu gura die horrela ILGEk, Joxe Mari Agirretxe Porrotx en esanetan.
|
|
2015
|
|
|
Zortzi urte
|
ditu
ume koskorrak. Bazkaltzen ari dela, oldarkor altxatu da.
|
|
|
Hori iraultzeko beharraz mintzo da Quecedo: «Jotzeak haserrea, mina eta frustrazioa eragin ohi
|
du
umeengan. Ulergaitza da; gurasoen eta haurren arteko arazoak konpontzeko bide antzua».Mugak ezartzearen premiazIraganeko aginpide hori motzegi geratu ote den sentsazioa du, ordea, Iruretagoienak.
|
|
|
Ez dira gutxi AEBetara jotzen duten bikoteak, heterosexualak edo homosexualak izan». Adopzioaren kasuan, ez dago arazorik Espainiako herritartasuna
|
duten
umeak hartzeko: edonork egin dezake eskaera, eta, baldintzak betez gero, umea emango diote.
|
|
2016
|
|
|
Eta ez dute erabiltzen.Zer egin daiteke hori saihesteko. Euskara batua ezin dugu egun batetik bestera sartu, eta ezin da modu berean sartu eremu erdaldunetan eta eremu euskaldunetan. Egunen batean denok ezagutu behar dugu, baina ezin
|
dugu
umeak lau urte dituenetik hasi hori irakasten. Herri euskaldunetan hoberena izango litzateke bertako euskalkitik abiatzea, eta, askotan, eskolak moztu egiten du aukera hori.Gazteen artean euskara baturako joera bat ari da nagusitzen. Askotan, euskara batuaren izenean, oso euskara arraroa egiten da.
|
|
2017
|
|
|
Eskola bakarra sor Angelesek eman zigun: «Ez ukitu hor behean, bestela
|
zuen
umeak subnormalak izango dira eta». Ikastetxeko gomuta gozo bakarrak:
|
|
|
Adopzioa erabaki larriagoa dela uste du: «Abortua legezkoa denetik, oro har inork ez du edukitzen nahi ez
|
duen
umerik. Adopzioan daudenak euren familietatik ateratakoak dira, gatazketatik datozenak:
|
|
|
Erditu duen emakumea amatzat jotzen da, eta hark uko egin behar die umearen gaineko eskubideei, jatorrizko herrialdean ez dauzkanak?. Gero, intentziozko amak adoptatu behar
|
du
umea. Bide arriskutsua da, eta alde guztiak daude babesik gabe hor.
|
|
|
Baina, bideoak ikustean konturatzen gara guraso gazteek badituztela berezitasunak; adibidez, emakumea beltza da, eta adoptatutako umea izan zen orain dela 25 urte inguru. Bestalde, bikoteak ez
|
zuen
umea izateko asmorik, nahiz eta emakumea haurdun geratu ondoren aurrera egitea erabaki zuten. Eskulturak Danimarkako familia tipikoa jasotzen omen du:
|
|
2018
|
|
|
Zanpatuak izan ohi dituzte eskubide oinarrizkoenak, eta taldeak horretaz baliatzen dira. Gehienetan, gainera, errekrutatzea mutikoa edo neskatoa taldera batu baino lehenago hasten da, gerran ari direnek ondo pentsatuta
|
baitituzte
umeengana gerturatzeko pertsuasio sistemak: eskoletan sartuz, konfiantza irabazteko opariak eginez... Zergatik da hain inportantea taldeentzat umeak errekrutatzea. Beti daudelako troparako gizon emakume premian.Umea, ordea, ez da heldua... Baina helduen eginkizun ia denak egin ditzake.
|
|
|
Baina badakigu zein den armadaren jokabidea. Zuzeneko harremana izan nahi
|
du
umeekin. Eskoletara jo ohi dute, sarritan informazio bila; batik bat neskengana hurbiltzen dira.
|
|
|
«Bai, 14 urtera arte umeak izaten gara; 15etik 25era, gazteak; 25etik 35era normalak eta hortik gorakoak zaharrak». Eta hara non, Jagermeisterrarekin ezpainak belztuta
|
dituen
ume ohi batek zeure lekuan zelan jarri zaituen, zu, diferente usteko hori. Normatibitateari izkin egiteko ez baita aski baby boom az marmarrean aritzea; hain gutxi kotxe berria, pisuaren hipoteka eta abuztuko oporraldiaren erreserba sinatuak dituzunean.
|
|
|
Umea komun guztian zebilen bueltaka prakak bajatuta izan arren, eta aitak horrela dei egin zion bere ondora joan zedin. Edozein guraso egongo litzateke komunetik ateratzeko desiatzen halako egoera batean, eta ulertzen dut, halakoetan, ia edozerk balio
|
duela
umeak engainatzeko. Baina ezin dut gehiago.
|
|
|
Itoekin gogaituta nago. Euskarak
|
badu
umeen hizkuntza garatua eta ederra. Gure gurasoek eta haien gurasoek bazekiten umeei nola zuzendu, eta euskaraz egiten ziguten beti.
|
|
2020
|
|
|
Egunotan, kezka horrekin dei ugari ari dira jasotzen elkartean: «Galdetzen digute ea hamar minutu kalera atera ahal diren, eta ea, autismoa
|
duten
umeekin bezala, eurek ere ez ote dezaketen kolore bateko jantziekin identifikatu alzheimerra dutela». Diaz, baina, ez da neurri horren aldekoa, eta herritarrei eskatu die «elkartasun apur bat» ager dezatela, eta ez diezaietela leihoetatik garrasi egin kalean ikusten badituzte.
|
|
|
Badira erietxean bolada luzeak egitea eskatzen duten eritasunak. Bizipozako hainbat taldek, esaterako, minbizia
|
duten
umeen familien Gipuzkoako elkarte Aspanogik, «arta osoa hobetzeko» asmoz, bultzatzen du ospitaleko egonaldi horien zama arintzeko zerbitzuak «hobetzen» joatea. Arta psikologikoa ere sustatzen dute elkartean, eta antzeko egoeran dauden sendiak ezagutzeko era ematea.
|
|
|
Esan zaie: ' Ezin
|
du
ume bakar batek ere ikasturtea galdu koronabirusarengatik'».
|
|
|
«Larrialdi egoera aurretik mintzalagun ez ziren herritarrei ere parte hartzeko aukera eman genien, etxealdian mintzapraktika egiteko». Aukera hori eskaini du Bilboko Santutxu auzoko zaintza sareak ere, etxean euskaraz hitz egin ezin
|
duten
umeentzat. Konfinamenduagatik solas jarioa ez etetea bermatzen dute halakoek.
|
|
|
Esaterako, Lehen Hezkuntzako ikasleak ariketa fisikora hurbiltzeko Eskola Kirola programatik kanpo geratzen dira sarri elbarritasunak
|
dituzten
umeak. Badira haur horiei lekuak egiteko esperientziak, baina ez dira aski.
|
|
|
' Aizue, baina badakizue haurrak balorazio bat egina duela bere garapenaren inguruan?'». Miguel Igeak eta emazteak ere harreran hartua
|
dute
ume bat: neska bat, Altamiraren harrera semearen arreba.
|
|
|
Azken egunotan, umeen eskolako lanekin asko kezkatu naiz. Alde batetik dago curriculuma, eskolen betebeharra, eta kaleko jendeak etxean eduki behar
|
ditu
umeak atera ezinda, baina larregi egiten zaizkit ordenagailuaren aurrean egin behar dituzten orduak. Ez zait batere osasungarria iruditzen.
|
|
|
Erabakiak sortu ditzakeen galderei erantzunak emateko txosten bat ere prestatuko dutela azaldu dute. Monterok aurreratu du, ordea, maskarak ez direla haurrentzat beharrezkoak izango, ez direlako hain eraginkorrak. Argudiatu
|
du
umeek aurpegia maiz ukitu ohi dutela, eta zailagoa dela horiek jantzita mantentzea. Horrez gain, haurrekin bizi ez den beste edozein herritarrekin harremanak «saihestu» beharra azpimarratu du Monterok.
|
|
|
Ez dakit zer egin behar
|
genukeen
umea beste ume bati begira dagoenean; alegia, jeloskor dagoenean. Jelosia gaizki ikusita dago, baina oso humanoa da.
|
|
2021
|
|
|
Hasierako garai zaurgarri horretan, umeari inguru seguru eta bero bat ematearen alde egiten du dokumentalak, baina geratzen dira umearen zaintzak gain hartzen dien amen testigantzak, edoskitzearen inguruan jarrera ezberdina dutenenak. «Argi
|
dut
umeak ahal beste behar dituela ondoan gurasoak, baina galdera da ea gai ote garen horretarako, nola egingo dugun hori».
|
|
|
etxeko liburu gehienak, Netflix, Disney+, oporraldia Cadizen edo Kantabrian... Etxean gurasoek etengabe ikusten badituzte gaztelaniara bikoiztutako filmak eta telesailak, nola nahi
|
dute
umeek jatorrizkoa ikustea?
|
|
|
Badakigu horregatik dela, baina horrek ez dio eragiteko ahalmenik kentzen. Gainera, oso zaila dirudi amatasuna biologiatik kanpo gauzatzea —gainerako bideak alternatibak dira—, baina gai izan behar
|
genuke
umeak hazteko desioa seme alaba propioetatik aparte eraikitzen: hazkunde prozesuetan parte har dezakegu norbera erditu gabe.
|
|
|
Honela dio Morenok: «Nahiz eta familiek askatasun osoa
|
duten
umeak heztera nahi duten lekura eramateko, estatuak ezin die mesede egin segregazio sistemei».
|
|
|
Jendeak jakin behar
|
du
umeen kontua nola dagoen, eta zer etekin ateratzen dituzten kontu honekin. Erabat pribatizatuta daude zerbitzu guztiak.
|
|
|
Bidea zabalik
|
du
umeen txertaketak: atzo EMA Sendagaien Europako Agentziak oniritzia eman zion 5 eta 11 urte bitarteko haurrei ere Pfizerren txertoa jartzeari.
|
|
|
Espero
|
dugu
umeentzat izatea, baina gustatuko litzaiguke helduek ere ikustea eta irakurtzea. Informazio asko ezezaguna da helduentzat ere.
|
|
|
zentroa soinean kokatuz, besoak gorputzetik banatu gabe, eskuak askotan bularraren aurrean elkarturik. Burua makurtuta, behera edo altzoan
|
duen
umeari begira. Hankak ondo itxita, nahiz eta gehienetan gorputzaren tankera asmatzen uzten ez duen jantzi zabal batek estaltzen dituen.
|
|
|
Maiz beharra dute erritualetan eta parte sinbolikoan, agurretan, parte hartzeko, baina, aldi berean, zalantza moduko bat sortzen da gurasoengan edo irakasleengan: noraino izan daitekeen hori traumatikoago, noraino babestu behar
|
ditugun
ume horiek.... Erantzun normalena izaten da beldurra izatea heriotzari, eta beldur horretan ea zerbait gertatuko ote zaion berari, aitari, amari...
|
|
|
Orduan hasi dira benetako komeriak! Inguruan
|
genituen
umeak aztoratuta, gurasoak hala edo nola haiek kontsolatu nahian... Ez, irakurle hori, lasaitu zaitez.
|
|
|
«Egoera kezkagarria da, Frantziako administrazioak babes neurriak ezarri bailituzke adingabeentzat, eta haren gain hartu bailituzke, bere lurraldean dauden bezain laster». Elkarteak dio adingabearen zaintza gailendu litzatekeela halakoetan, «Frantziak izenpetua
|
duen
Umeen Eskubideen Nazioarteko Hitzarmenak dioen gisan».
|
|
2022
|
|
|
Gaixotasuna pasatu eta pasatzen ari diren umeen kopurua gorantza doa, sendoagoa eta luzeagoa den immunitate naturala
|
duten
umeen kasuak bezala. Immunitate naturala izanik txertatuta ez dauden umeak eguneroko ekintzetatik kanpo ari dira geratzen, asko antzeman edota erregistratu gabe daudela.
|
|
|
Perthesen gaixotasuna zuen semeak —Legg Calve Perthesen gaitza da izen ofiziala, gaitza lehen aldiz deskribatu zuten hiru medikuengatik— Asfape elkartean biltzen dira halako gaixoen senide batzuk, eta eritasunaren inguruko kontzientziazioa bultzatzeko eguna egin zuten astelehenean, urtarrilaren 17an, urtero egin ohi duten bezala. Besteak beste, berdez argiztatu zituzten gaixotasuna
|
duten
umeak bizi diren herrietako eraikin publikoetako batzuk.
|
|
|
Altuera neurtzeaz gain, gutxi gorabeherako adina kalkulatu daiteke. Vallejok argitu du, ordea, zinta eraginkorra izateko «55 zentimetro artean» neurtu behar
|
dutela
umeek.
|
|
|
Etxean euskaraz egin arren, eskolan gaztelaniaz egiten zuelako iritsi da nire lagun hori ondorio horretara. Esaten diot, nire iritziz, ama hizkuntza, gurasoengandik jaso dugun hori, bakarra dela gurasoek hizkuntza konpartitzen duten kasuetan, eta gero etortzen zait beste lagun bat eta esaten dit amarik ez
|
duen
ume batek nola izango duen ama hizkuntza. Eta nik esaten diot gauza bat dela amaren hizkuntza eta beste bat ama hizkuntza, baina ez dio argumentu horrek balio izaten.
|
|
|
Hezkuntza sistemetan aparteko unitateak eta baliabideak badira propio eritasunak dituzten gazteentzat, eta arta psikiatrikoa behar
|
duten
ume eta nerabeentzat erabiltzen dira sarri. «Eta oso ondo daude zerbitzu horiek.
|
|
|
Herrialde guztietan egin du behera. Soziologoa da Unai Martin, EHU Euskal Herriko Unibertsitateko Opik ikerketa taldeko ikertzailea, eta demografian aditua; azaldu du inkestetan eta jendeari izan nahi
|
duen
ume kopuru «idealaz» galdetzen zaionean agerian geratzen dela usu errealitatearekin dagoen desoreka: «Kopuru ideala bi umeren inguruan dago».
|
|
|
Sarri, ez da betetzen. Andre bakoitzak
|
duen
ume kopuruaren berri emateko indizea, ugalkortasun tasa, hortik behera dago Euskal Herrian. Jasota dago herritarrek horren harira azaldutako ezinegona ere; Jaurlaritzako Prospekzio Soziologikoen Kabineteak berriki plazaratu berri duen inkestaren arabera, adibidez, seme alabak dituztenen %52k onartu dute nahi baino ume gutxiago dituztela.
|
|
|
Horra datuak. 1995ean, INE Espainiako Estatistika Institutuaren arabera, emakumezko bakoitzak
|
zuen
ume kopurua 0,9 zen EAEn; Nafarroan, 1,11 2020an, aldagaia altuagoa zen. 1,33 Nafarroan; 1,25, berriz, EAEn.
|
|
|
Ugaritzen ari dira seme alabarik izan nahi ez dutela esaten dutenak ere. Jaurlaritzak gai horri buruz egin duen azken inkestaren arabera, adibidez, herritarren %10ek diote ez
|
dutela
umerik izan nahi; ehuneko hori %5ekoa zen duela sei urte. 18 urteko gazteen artean, %15ek egin dute orain baieztapen hori.
|
|
|
«Baziren 14 eta 16 urte bitarteko neskak. Neska batek 8 urte zituen, eta amak bazekien, baina ezin zuen ezer egin aita espetxeratuta zegoelako, eta ezin
|
zituen
umeak zaindu. Proxenetak 8 urteko alaba hartu zuen, eta 5 eta 6 urte zituzten semeak ere hartu zituen, eta denak bortxatzen zituzten».
|
|
|
Baina, zoritxarrez, kurtsoz kurtso geroz eta deserosotasun handiagoa sentitu dugu eskola publikoak eskainitako egunerokotasunarekin: fitxak betetzeak eta memorizazioak ikasketa prozesuan duen protagonismoa; berrikuntza pedagogikoaren alboraketa; behar bereziak
|
dituzten
umeentzako errekurtso eta formakuntza espezifiko falta; irakasleen egonkortasunik eza eta joan etorri etengabeak... Hau da, behintzat, gure inguruneko eskoletan, Bilboko ingurunean, eduki dugun esperientzia.
|
|
|
Aitak lasaiago utziko du umea etxean amak baino. Gogoan
|
dut
umea izan eta gero kosta egiten zitzaidala entrenamenduetarako etxetik ateratzea. Sentitzen duzu abandonatu egiten dituzula.
|
|
|
Baina gidatua. Gehiago mugitu behar
|
ditugu
umeak, eta pantaila aldera batera utzi. Baina hor ere kontraesan bat dago.
|
|
|
Klubek, ordea, esaten dute baldintzak oso onak direla. Eta, besteak beste, bertan irakasleak
|
dituztela
ume horiek ikas dezaten.
|
|
|
zenbait gurasok adierazi dutenez, «aurreko urteetan baino ilara luzeagoak daude aurten». Bilboko Aste Nagusiko azken egunera arte egongo da irekita jolasgunea; guztira, 33 ekintza baino gehiago egiteko aukera
|
dute
umeek, garapen jasangarriari lotutakoak: hala nola ipuin tailerrak, bizikleta zirkuitua, antzerki emanaldiak eta, nola ez, beste Gargantua bat, bigarrena –tradizionala Areatzako plazan dago–.
|
|
|
Bjorkek Isadora Bjarkardottir alabarekin abestu du diskoko azken kanta, Her Mother' s House, diskoarekin batera, amatasunaren gaia biribiltzeko: «Ama baten etxeak/ gela bat
|
du
ume bakoitzarentzat/ bere bihotzaren/ barnea erakusten du soilik».
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak hori bideratzeko «esfortzu handia» egin duela ere azpimarratu du, eta ondorioak positiboak izanez gero litekeena dela laguntza «zabaltzeko» aukera izatea. Oraingoz, gehienez hiru urte
|
dituzten
umeetan jarri dute muga.
|
|
2023
|
|
|
Amak
|
zuen
umeen zaintza, eta, bizilagun batzuek esan dutenez, gertakarien goizean bertan errieta handia izan zuten aita amek, hain zuzen umeen zaintzarengatik. Handik gutxira azaldu ziren Ertzaintza eta anbulantziak.
|
|
|
«Kalkulatzen da azken 50 urteetan 2.500 iheslari edo deportatu izan direla Euskal Herrian eta, batez beste, bakoitzak bi seme alaba izan baditu, gutxi gorabehera 5.000 haur maletadun daude Euskal Herrian eta munduan zehar barreiatuta», erran du Azkaratek. Haur maletadun kontzeptuak erreferentzia egiten dio gurasoak ikustera joateko maleta handiak behar
|
dituzten
umeei. Normalean, hilabete bat baino gehiagoko egonaldietarako, eta atzerrira joan behar izaten dutelako.
|
|
|
“Estigmatizazioa, batzuetan, irakasleengandik dator. Ulertu behar
|
dute
umeak ez direla arazo bat haientzat, erronka bat baizik”. Eurenean, eskolako lanak egiteaz gain, beste hamaika gai lantzen dituzte:
|
|
|
Aupatuz elkarteari ez zaio egokia iruditzen erabaki hori. “Barre egingo dioten beldur betaurrekoak behar
|
dituen
ume bati betaurrekoak ukatzea bezala da hori”. Nabarmendu du garrantzitsuena izaten dela haurrak berak jakitea beste era batera ikasten duela, “bere indargune eta ahuleziekin”, eta batzuetan sentituko duela ez dutela ulertzen.
|
|
|
Kasu askotan, harrera herrialdeetako estatuek baino lan gehiago egin zuten elkarteek, familiek, sindikatuek eta alderdi politikoek umeei laguntzeko. Erresuma Batuak hasieran ez
|
zuen
umerik hartu nahi izan, 1936ko gerran ez parte hartzeko akordioa sinatu baitzuen, besteak beste, Frantziarekin, Sobietar Batasunarekin, Italiarekin eta Alemaniarekin (azken hirurek ez zuten bete). Gizarte zibilak egindako presioagatik eta Gernikako sarraskiak (Bizkaia) bultzatuta, onartu zuten azkenean ia 4.000 ume hartzea, betiere, laguntza elkarteen esku utzita.
|
|
|
Adibidez, senideren bat edo bizikideren bat zaintzeko ordaindutako bost eguneko baimena onartzen du, «istripu, gaixotasun larri, erietxeratze eta etxean zaintza behar duten kirurgia kasuetarako». Gainera, urtean lau egunez baimen bat hartzeko aukera egongo da «ezinbesteko kasuetan», eta zortzi asteko ordaindu gabeko baimenerako eskubidea ere aitortzen die 8 urte baino gutxiago
|
dituzten
umeen gurasoei. Azkenik, diruz ere lagundu nahi dituzte familiak.
|
|
|
Adibidez, senideren bat edo bizikideren bat zaintzeko, bost egun ordainduko baimena onartzen du, «istripu, gaixotasun larri, erietxeratze eta etxean zaintza behar duten kirurgia kasuetarako». Gainera, urtean lau egunez baimen bat hartzeko aukera egongo da «ezinbesteko kasuetan», eta zortzi asteko baimen ordaindu gabekorako eskubidea ere aitortzen die 8 urte baino gutxiago
|
dituzten
umeen gurasoei. Azkenik, diruz ere lagundu nahi dituzte familiak.
|
|
|
Festa bat antolatzen omen zuten herriko talderen batentzat sosak lortzeko edo, eta oilasko errea, musika, dantza... eta Miss Korearen hautaketa izaten zirela gauaren pizgarri. Gogoan
|
dut
ume ginela belarrimotz, koreano eta mantxurriano hitzetik hortzera erabili izana, baina bi komunitateen talka Miss Korea izendatzeraino hel zitekeenik ez nuen sumatu ere egiten. Gatozen tokitik etorrita, integrazio kontuetan hain gaizki ere ez gabiltzala pentsatu da.
|
|
|
Baina ezin dio ezer jarri medikuaren preskripziorik gabe. Medikurik ez dagoenez, ospitalera bideratu behar
|
du
umea. Pilar Lekuona Gipuzkoako Erizainen Elkargoko buruak adierazi du gune horietan maiz izaten dituztela gisako egoerak.
|
|
|
Haurrentzako txangoak antolatzeaz arduratzen da, batez ere, Garmendia. Guraso gisa, nahiz eta bera ere korrika aritu izan den, mendia patxadaz ezagutzera bultzatu nahi
|
ditu
umeak: «Abereak, landareak eta inguruak ezagutuz, egunerokotasun azkarretik atera eta pilak kargatzeko aukera ematen du».
|
|
|
Ordurako, zenbait herrialdetan kaltetuek bazuten biktimen aitortza. Alemanian, esaterako, 1971rako onartua zuten okerra, eta laguntzak ebatzi zituzten malformazioak
|
zituzten
umeen familientzat.
|
|
|
Nolatan halako zirrara? Kontua da hala dela, erraldoiek txora txora eginik
|
dituztela
umeak, baina helduak ere bai. Konpartsaren azken ibilaldi eta dantzaldietan, agur oihu gehienak ahots zolikoak izan ziren atzo; egia.
|