|
2012
|
|
|
2 Ez
|
dute
perpaus nagusi/ mendeko harremanik gauzatuko. Eta alde horretatik perpaus subordinatuak edo mendekoak (denborazkoak, moduzkoak, helburuzkoak...) alde batera utziko ditugu; baita predikazio nagusitik at badaude ere (funtzio intzidentalarekin gertatzen zen bezala).
|
|
|
Honenbestez, gerta daiteke kausazko, ondoriozko, baldintzazko... harremana adierazteko marka formala daramaten enuntziatuak onartzea, baldin eta modalizazio mailari, enuntziazio mailari nahiz argudio edo informazioaren antolamenduari badagozkio. Holakoetan, izan ere, E1 eta E2 enuntziatuek ez
|
dute
perpaus nagusi/ mendeko harremana gauzatzen; diskurtsoko maila desberdinetan dauden enuntziatuen arteko harremana baizik. Hau da, E2 enuntziatuko kausa ez da E1 enuntziatuarena izango, isilpean dagoen, edo enuntziazioedo modalizazio mailan dagoen beste enuntziatu batena baizik.
|
|
|
Aditzik gabeko sintagmak dira gehienak. Hiru adibidek
|
dute
perpaus nagusiaren forma. Horietatik bat:
|
|
2015
|
|
|
Demagun, ikusi dudanean aditza aurkitzendugula testuan. Aldiberekotasuna adierazten duen denbora perpaus bat denez, dagokion sinplifikaziokoerregelan adierazten zaigu menderagailua eta kasu marka ezabatu behar ditugula aditz laguntzailetikdudanean eta ordu+ inesibo kasu marka (orduan adberbiboa) gehitu behar
|
dugula
perpaus nagusian. (e) n menderagailua eta (e) an kasu markak ezabatuta,* dud forma da geratzen dena. Forma hori ez dazuzena, dut izan litzateke.
|
|
2021
|
|
|
Adibide hauek erakusten dutenez, trukagarriak gerta daitezke zenbaitetan kausazko eta ondoriozko perpausak, baina aldeak ere izan daitezke haien artean. Ondoriozkoek, esan bezala, intentsitateko ezaugarri bat behar
|
dute
perpaus nagusian, ondorioa ekarri duena; intentsitate hori seinalatzen duen morfema gabe ez dago ondoriozko egiturarik(* ondo mintzatu da, non txundituta utzi baititu denak); kausazkoetan ez da beharrezkoa intentsitatearen aipamen hori (ondo mintzatu denez, txundituta utzi ditu denak).
|
|
|
Mirra hautatuak nola, hala eman dut urrin gozoa (Harizmendi) —ez, ordea, aditza agerian dela: * mirra hautatuak ematen duen nola— Baina hala morfema
|
duen
perpaus nagusia aurretik dela ere eman daiteke esaldia: Hala gerta dakidala nola otoitz egiten baitut (Materre); Bihotz nirean hala zauzkat, nola ninia begian (Bilintx).
|
|
|
Eta areago gertatzen da hori, noski, ez subjektu batak ez besteak ‘agente’ ezaugarria ez dutenetan: Liburuak marrazkiak izango ditu, atseginagoa izan dadin; ‘liburua marrazkiz{ hornituko dute ∼ hornitua izango da} ’ esan nahi
|
du
perpaus nagusiak, eta ‘atsegina izatearen’ subjektua ere ez da agentea. Horrek argitzen du, hain zuzen ere, ondoko esaldi bien arteko aldea:
|
|
|
Etxepare); Zehatzago esateko, gipuzkera osotua daukat begi aurrean (Mitxelena). Adibide horietako tzeko perpausek ez
|
dute
perpaus nagusiko gertakariaren helburua adierazten —‘nazka ematearen’ xedea ez da hiztunak ‘egia esatea’, alegia, lehenengo adibidean—; enuntziazioaren beraren xedea ematen dute aditzera perpaus horiek —esaten dudan hau ‘egia esateko’, ‘zehatzago esateko’ eta abar esaten dut, alegia— Horrelako perpaus batzuek diskurtsoaren markatzaile gi...
|
|
|
Bestetik,
|
baditugu
perpaus nagusian aurkaritzako diskurtso markatzaile bat txertatuta agertzen diren kasuak ere: hargatik, ordea eta abar.
|
|
|
Ez da zaila perpaus mota biak bereiztea. Osagarriak, esan bezala, konplementazio erlazioan daude eta elementu gobernatzaile bat
|
dute
perpaus nagusian. Adberbialak, berriz, adjuntuak dira, elementu gobernatzailerik ez dutenak.
|