|
2012
|
|
|
2 Ez
|
dute
perpaus nagusi/ mendeko harremanik gauzatuko. Eta alde horretatik perpaus subordinatuak edo mendekoak (denborazkoak, moduzkoak, helburuzkoak...) alde batera utziko ditugu; baita predikazio nagusitik at badaude ere (funtzio intzidentalarekin gertatzen zen bezala).
|
|
|
Honenbestez, gerta daiteke kausazko, ondoriozko, baldintzazko... harremana adierazteko marka formala daramaten enuntziatuak onartzea, baldin eta modalizazio mailari, enuntziazio mailari nahiz argudio edo informazioaren antolamenduari badagozkio. Holakoetan, izan ere, E1 eta E2 enuntziatuek ez
|
dute
perpaus nagusi/ mendeko harremana gauzatzen; diskurtsoko maila desberdinetan dauden enuntziatuen arteko harremana baizik. Hau da, E2 enuntziatuko kausa ez da E1 enuntziatuarena izango, isilpean dagoen, edo enuntziazioedo modalizazio mailan dagoen beste enuntziatu batena baizik.
|
|
|
Aditzik gabeko sintagmak dira gehienak. Hiru adibidek
|
dute
perpaus nagusiaren forma. Horietatik bat:
|
|
2021
|
|
|
Adibide hauek erakusten dutenez, trukagarriak gerta daitezke zenbaitetan kausazko eta ondoriozko perpausak, baina aldeak ere izan daitezke haien artean. Ondoriozkoek, esan bezala, intentsitateko ezaugarri bat behar
|
dute
perpaus nagusian, ondorioa ekarri duena; intentsitate hori seinalatzen duen morfema gabe ez dago ondoriozko egiturarik(* ondo mintzatu da, non txundituta utzi baititu denak); kausazkoetan ez da beharrezkoa intentsitatearen aipamen hori (ondo mintzatu denez, txundituta utzi ditu denak).
|
|
|
Izan ere, denborazkoek (Ezinean gertatzen naizenean, laguntza eskatuko dizut) eta baldintzazkoek (Ezinean gertatuz gero(= gertatzen banaiz), laguntza eskatuko dizut) sarritan antzeko eginkizuna izaten
|
dute
perpaus nagusiari begira: biek ere mintzagai izateko joera dute, eta perpaus nagusia mintzagai horri buruzko iruzkina izan ohi da askotan.
|
|
|
36.5.2b Orduko postposizioarekin eginiko{ n ∼ tu} orduko formak ere bietara erabiltzen dira. Berehalakotasuna adierazten
|
dute
perpaus nagusiko gertakaria unekoa denean (Ohera orduko hartu zuen loak; Zezena agertu zen orduko hustu egin zen plaza) —inoiz berehala adberbioa eta guzti (Sartu orduko, berehala hasi zen kantari) —; berdin errepikatzea edo ohitura adieraziz (Argitu orduko, lanari ekiten diote egunero), eta geroari dagokionean, adizkia aspektu burutugabean dela (Jaikitzen den orduko, etor dadila nigana... Jadaneko egoera nahiz jarduera adierazten du, berriz, bistan da, perpaus nagusiko gertakaria iraupenekoa denean (Medikua iritsi orduko, jaikita zegoen gaixoa).
|
|
|
Euria egiten badu, ibaiak haziko dira; kontzesiozkoek (ikus 39 kapitulua) kausa gauzatu dela esan bai, baina hark iradokitzen duen ustezko ondorioa bete ez dela adierazten dute: Euria egin badu ere, ez dira ibaiak hazi; helburuzko perpausek (ikus 37 kapitulua), berriz, aurrera begiratu eta lortu nahi dena seinalatzen
|
dute
perpaus nagusiko gertakariaren eragile modura, xedea delarik haren kausa: Errieta egin nien haurrei, isil zitezen; eta ondoriozkoek ere aurrera begiratzen dute, perpaus nagusiko gertakariak eragin duen ondorioa seinalatuz:
|
|
|
Etxepare); Zehatzago esateko, gipuzkera osotua daukat begi aurrean (Mitxelena). Adibide horietako tzeko perpausek ez
|
dute
perpaus nagusiko gertakariaren helburua adierazten —‘nazka ematearen’ xedea ez da hiztunak ‘egia esatea’, alegia, lehenengo adibidean—; enuntziazioaren beraren xedea ematen dute aditzera perpaus horiek —esaten dudan hau ‘egia esateko’, ‘zehatzago esateko’ eta abar esaten dut, alegia— Horrelako perpaus batzuek diskurtsoaren markatzaile gi...
|
|
|
Ez da zaila perpaus mota biak bereiztea. Osagarriak, esan bezala, konplementazio erlazioan daude eta elementu gobernatzaile bat
|
dute
perpaus nagusian. Adberbialak, berriz, adjuntuak dira, elementu gobernatzailerik ez dutenak.
|