|
2002
|
|
|
Besterik badirudi ere, turismoaz ari gara; zehazkiago, bidaiak egitea gizaki bakan bakanen pribilegio izatetik(
|
duela
mende erdi eskasa) masa fenomeno bihurtu den horretaz, hain zuzen: eguzki eta hondartzako turismoaz, txiringito eta udako diskoteketako, parke tematiko eta antzekoetako turismoaz, hitz batez.
|
|
2004
|
|
|
|
Duela
mende erdi, elikagaien industriak kafe txigortu eta ehoaren infusioa sartu zuen Espainiako etxeetan, eta osagai disolbagarriak erauzten hasi zen. Osagai horiek elikagarritasun aldetik funtsezkoak diren elikagaiak izan gabe (ogia edo esnea, esaterako), kontsumitzeko beharra bihurtu da.
|
|
2005
|
|
|
2000 urtean 514 ibai aztertu ziren, eta horietatik 60 erabat lehortu ziren; lakuen eta hezeguneen %14, berriz, izugarri murriztu zen. Ingurumen plangintzarik ezari
|
duela
mende erditik izan den lehorterik okerrena gehitu zaio. Uholdeak Kontrolatzeko eta Lehortea Arintzeko Estatuko Zentroaren azken datuen arabera, prezipitazio urritasunak 12 milioi hektarea labore, 9,38 milioi pertsona eta 8,9 milioi abelburu ukitzen ditu.
|
|
|
Eritasun zeliakoari buruz dakiguna ez da oso zabala
|
duela
mende erdi eskas ezagutzen da agente kausala (glutena), eta aurrerapen mediko handiak behar ditu, batez ere prebentzioan, ezkutuko kasu berriak diagnostikatzeko, elikagaien industriako baliabide tekniko zehatzagoak, informazio gehiago eta gizartea kontzientziatzeko.
|
|
2006
|
|
|
Halaz ere, ileko tindagaia eta minbiziaren arteko erlazio horrek bizirik omen dirau: ...kaltegarri izan daiteke, Harvardeko Unibertsitatean eginiko ikerlanen arabera.Egunero baso bat edo gehiago esne (gaingabetua, bereziki) hartzen zuten kontsumitzaileek, astean baso bat edo gutxiago hartzen dutenek baino %22 akne kasu gutxiago agertzen dituzte.EKARRIZKETA Josep Toro, Bartzelonako Hospital Clínic eko Haur eta Gazte Psikiatria ZerbitzuburuaMenstruazioa egun 12 urterekin agertzen da,
|
duela
mende erdia baino lau urte lehenagoez omen dute ongi esaka jarduten nerabeez.Bizitzako etapa zaila, inondik ere... Etapa bakoitzak bere zailtasunak ditu: nerabezaroko zailtasun behinena, arriskua.Gizaki heldugabeak helduaroko arriskuei aurre egin behar izaten diete baina, hori bai, gu baino askoz ere ahulagoak dira, adiera horretan.Okerreko bidea hartzea errazagoa da eta, gainera, bide hori hartzearen ondorioak larriagoak izan daitezke.Gurasoek seme alabei botatzen dizkieten erretolikek ezertarako balio dute. Eraginkorrak izatea gorabehera, ezinbestekoak dira.Helduok seme alabei jarraibideak eman behar dizkiegu, guretzat zer dagoen ongi eta zer ez dagoen argi eta garbi esan behar diegu, jokabide jakin batzuen arriskuen berri gaztigatuz.Hor, okerrena, lagun taldearen ahaleginak familiarenak edo eskolarenak baino karga handiagoa izatea da.Agian paperak galdu ditugu.Agian okerreko bidea hartu dugu baina ez dizkiogu horren erruak geure buruari edo gizarteari egotzi behar.Egokiera batzuk ez dira kontrol sozialaren pean sartzeko modukoak.Esate baterako, menarkia (lehen menstruazioa) hasten den adina, mende erdian, 16 urteetatik 12 urteetara jaitsi da:
|
|
|
Xarabearen itxura akaramelatua zein tenperaturatan dagoen, tonu iluna sukrosa glukosa eta fruktosa bihurtzen dute bakterioek. 1946an, Vermonteko gobernadoreak, Mortimer Proctorrek,
|
duela
mende erditik xarabea biltzen zuen astigar muino baten dohaintza jaso zuenean, Proctor Maple konpainia sortu zuen; 1988tik 1994ra pixkanaka puntako teknologia laborategi bihurtu zen, astigar xarabetik azukrea ateratzeko. Perkinsek badaki bertako asko tortitak xarabe lodi, ilun eta empalagosoarekin gozatzearen aldekoak direla, astigarrietatik aterata, baina azukrearen merkatua unibertsalagoa eta enpresarialki erakargarriagoa da.
|
|
2008
|
|
|
|
Duela
mende erdi, Europako langileen% 92k garrantzi handiagoa ematen zioten lanari, bizitza pribatuari baino.
|
|
|
Adibidez:
|
duela
mende erdi, femur haustura batean esku hartu zuten Suitzako langileen %100ek baliaezintasun iraunkorreko pentsioa kobratzen zuten; gaur egun %3k bakarrik. Osasun agintariek kontuan hartu behar dute guk aurre egin behar diegun muskuluetako eta hezurretako gaixotasunak Estatuko osasun aurrekontuen herena direla.
|
|
2011
|
|
|
Irudia: Juan Antonio Capó Lan hori egiteko CSICeko ikertzaileek erabili dituzten arbeletxeko haziak
|
duela
mende erdi baino gehiagotik biltegiratuta zeuden erakunde zientifiko horretako soto batean. Bilduma bitxia, XX. mendeko berrogeita hamarreko eta hirurogeiko hamarkadetan Iberiar penintsulan hezur eta pipitazko fruta arbolen kartografia lan zabal baten emaitza zen (mota eta barietateen mapak egitea).
|
|
2012
|
|
|
Azterlan horren arabera, Espainian eta Portugalen oheko zimitzak kontrolatzeko zerbitzuak %70 arte gehitu dira azken bost urteetan. Argi dago, beraz, Espainia ez dela “mundu mailako izurrite hasiberri horretatik kanpo geratzen,
|
duela
mende erdi herrialdean desagertuta baitzegoen, eta Europan eta Estatu Batuetan gero eta kalte handiagoa egiten ari dela, bai eta garatutako beste herrialde batzuetan ere, besteak beste, Australian”, adierazi zuen elkarteak. Azterlan horren arabera, sektorearekin zerikusia duten enpresen %80k dio ohe zimitzak kontrolatzeko zerbitzuak egin dituela azken bosturtekoan.
|
|
2015
|
|
|
Plastikoen kontsumoa murrizteko arrazoiak Mundu mailako plastikoen urteko produkzioa 1,5 milioi tonatik 245 milioi tonara igo da 2008an, eta horietatik 60 milioi bat milioi tona Europakoak dira, eta espero da urtean% 5 hazten jarraituko duela, Europako Batzordearen datuen arabera. Espainian
|
duela
mende erdi herritar bakoitzak 300 gramo inguru kontsumitzen zituen; gaur egun, 115 kilo. Irudia:
|
|
|
«Abeltzainek sortutako erreketak dira, sustraitutako ohitura zaharrak, ez dute negatibotzat jotzen, baina badakite delitua dela».
|
Duela
mende erdi, abeltzainek belardiak, iratzeak eta larre lehorrak erretzen zituzten lehen izozteetan. «Belardiek eta basoek paisaia zatikatu batean ez zuten arazo handirik sortzen orain bezala, mendia sastrakatu egin da eta sua erre nahi izan diren eremuetatik haratago hedatzen da», azaldu du Sotok.
|
|
2018
|
|
|
AndreyPopov John F. Kennedy, gizakia Ilargira iritsi zela imajinatu zuen eta ikusteko bizi ez zen Estatu Batuetako presidenteak ere, egoera bat pentsatu zuen, non estatuek erraz maula egin baitzioten, estatuek inolako kontrolik edo konponbiderik jartzen ez bazuten. 1962an,
|
duela
mende erdi baino gehiago, diskurtso bat jaurti zuen, eta, oraindik ere, indarra galdu beharrean, inoiz baino beharrezkoagoa da: «Definizioz, guztiok gara kontsumitzaileak – seinalatu zuen.
|
|
2019
|
|
|
Aspalditik ezagutzen dira, eta modu sistematikoan aztertu izan dira hainbat hamarkadatan. Hain zuzen, Elikadura eta Nekazaritzarako Nazio Batuen Erakundeak (FAO) egin zuen nazioarteko arriskuen lehen ebaluazioa
|
duela
mende erdi argitaratu zen. Ordutik hona, eguneratze eta ikerketa osagarri ugari izan dira.
|
|
2021
|
|
|
Etxean ere aldaketak egin behar dira.
|
Duela
mende erdi, familiak egunean behin biltzen ziren, gutxienez, mahaiaren inguruan. Eta egunero prestatzen zen.
|
|
2022
|
|
|
kanola (akronimo bat Canadian Oil Low Acid hau da, kanadako olio baxuaren azidoa).
|
Duela
mende erdi sortu zen izena, hazia genetikoki hobetzea lortu zenean Brassica napus hau murrizteko: % 2 baino gutxiago azido eruzikoa (toxikoa kantitate handitan).
|
|
2023
|
|
|
Aspalditik aztertzen dira A bisfenolak (BPA) elikagaiak ukitzean dituen arriskuak.
|
Duela
mende erdi baino gehiagotik ari dira ikertzen eta eztabaidatzen ontzi batzuetan duten presentzia eta pertsonen osasunean duten eragina. Europan, 2011n debekatu egin zen biberoiak egiteko erabiltzea.
|