|
2002
|
|
|
Publikoaren zati batek memoria historikoa berreskuratzeko asmotan egingo zuen, beharbada, nobela historikoaren aldeko hautua, historiagileen ikerketak hain urrun ikusita. Baina izango da liburuotara
|
duela
mende batzuetako errege erreginen amorante kontu morbosoak erakarrita hurbildu denik ere. Eta hori guztia irakurleak bere irakurgaiak marketignaren atzaparretatik aske aukera ditzakeela pentsatuz gero, noski.
|
|
|
Datu horiekin, Frater ek «Denontzako Eliza, hesirik gabeko eliza» kanpaina jarri du abian. Kanpaina horren bidez, Espainiako elizetan oztopo arkitektonikoak ezabatzeko beharraz sentsibilizatu nahi da gizartea, eta, horretarako, zenbait mende
|
duela
mende batzuk hasi ziren, eta minusbaliotasun fisikoren bat pairatzen duten pertsonak sartzeko zailtasun handiak dituzte. Kanpainaren helburuak lau dira:
|
|
|
Eginkizunak Gehigarrien funtzioak, Malagako Carlos Haya Ospitaletegi Konplexuko bromatologoaren hitzetan, Angel Caracuel osasun maila eta produktuaren kontserbazioa bermatzea dira; sasoitik kanpo elikagaiak ematea, “bereziki garrantzitsua merkatu globalizatuan”; nutrizio balioa handitzea edo mantentzea; kontsumitzailearen onarpena bultzatzea eta elikagaien prestaketa erraztea. Produktu horien erabilera
|
duela
mende batzuk hasi zen, Bromatologiako espezialista honen arabera (elikagaiak aztertzen dituen zientzia). Batzuk, gatza eta ozpina esaterako, historiaurretik erabiltzen dira.
|
|
2003
|
|
|
Oso aromatizatzailea albaka ere bada. Jatorriz Indiakoa,
|
duela
mende batzuk Mediterraneora egokitu zen. Apirilean lantzen da.
|
|
2004
|
|
|
Bestalde, ezkai estraktu urtsuak, in vitro, nabarmen inhibitzen du Helicobacter pyloriren hazkuntza eta ureasak mukosa gastrikoaren aurrean duen eragin indartsua.
|
Duela
mende batzuetatik, ezkaia sukaldean erabiltzen da, haragia kontserbatu egiten baitu, eta gazitzaile bikaina da. Erdi Aroan landare hori balioarekin lotzen zen, eta emakumeek ezkai adartxoak egiten zituzten gurutzadetara ateratzen ziren zaldunen bularrean jartzeko.
|
|
2005
|
|
|
|
Duela
mende batzuk, katamotz iberiarra Europako zenbait mendi mediterraneotan banatzen zen, baina kopurua gutxituz joan da, eta Iberiar Penintsulan kontzentratu da. Gaur egun, 200 katamotz iberiko baino gutxiago geratzen dira, eta horien artean eme eskukada batek bakarrik du hazteko gaitasuna.
|
|
2007
|
|
|
Konstituzioak dio bertako hizkuntzak koofizialak izango direla dagokien erkidegoetan eta ez du esaten ofizialak izango direla bakarrik hala erabakitzen den eremuetan. Valentzian, adibidez, badira valentziera behin ere hitz egin ez diren lurraldeak, baina ez da halako zonifikaziorik; eta horren urrutira joan gabe, EAEn ere badira
|
duela
mende batzuk erdaldundu ziren eremuak. Norbanakoen eskubideen ikuspuntutik, inon ez zaio eman horren aterabide kaskarra hizkuntzen aniztasunari.
|
|
|
Berez, haren eta honen artean continuum bat besterik ez dago etainperialismoaren minbizia dute biek beren izatearen arrazoi. Hiltzear dauden etahilko diren 3.000 hizkuntza komunitate5 horiek
|
duela
mende batzuk indarreanjarritako nazionalismo totalitarioaren hilotzak dira. Hortaz, engainu hutsala dademokraziaren leloa ahotan hartzea demokraziaren definizioa eredu horretatikbertatik datorkigunean.
|
|
2008
|
|
|
Baina leku honek historia luzea du, pisu handikoa Gipuzkoako industriarentzat. Portu natural paregabea edukitzeagatik sakonera eta kabida handikoa ontziolagune garrantzitsua izan zen
|
duela
mende batzuk. 1805ean sortu zen udalerri bezala, San Pedro eta Donibane elkartu zirenean.
|
|
|
WWF/ Adenaren ikerketa zientifiko batek dioenez, baliteke Borneoko elefante pigmeoa ez izatea Asiako hego ekialdeko uharte horretako bertakoa. Lan horren arabera, ale horiek Javako elefanteetatik bizirik atera diren azkenak izan daitezke,
|
duela
mende batzuk Suluko sultanak desagertzetik salbatu baitzituen. Borneo uharteko ipar ekialdeko eremu batean bizi den elefante pigmeoak misterio kutsua izan du beti jatorriaren inguruan.
|
|
|
Gainera, zientzialariek galdetzen zuten zergatik ez ziren inoiz sakabanatu uharteko beste leku batzuetan. Orain, WWF/ Adenaren artikulu zientifiko batek uste du elefanteak
|
duela
mende batzuk Javatik Borneora ekarri zituztela Suluko sultanetik eta, gero, oihanean utzi zituztela. “Duela ehunka urte, elefanteak Asiako leku batetik bestera eramaten zituzten, normalean gobernarien opari gisa”, zehaztu zuen Shim Phyau Soonek, erretiratutako Malaysiako basozainak.
|
|
|
Kasta edo brabura faltak etorkizuneko zezenketen guraso gisa ezgaitzen ditu, baina horrek ez dio eragiten haragiaren kalitateari, ezaugarri genetiko oso zehatzek markatzen baitute.
|
Duela
mende batzuetatik Espainian abeltzainek kontrolatutako leinuetatik datoz, hazleen genealogia liburuetan edo “Jatorri liburuetan” ikus daitekeen bezala, belaunaldiz belaunaldi animalien arraza zaindu baitute. Abelburu horiek estentsiboan hazten dira, hau da, larreek eskaintzen dituzten larreez elikatzen dira.
|
|
2009
|
|
|
Beethovenen ondoren, musika baskulagarrienak country estiloko abestien alde egiten du. Azterlan horrek berretsi egiten du
|
duela
mende batzuk planteatutako ideia bat. Hala ere, kontuan hartu beharreko efektu fisiologiko bat zehazten da:
|
|
|
Orain arte eperra oka egin arte mareatzen ibili omen direla diote, somaliarrak ispilutxoekin engainatuko dituztelakoan.
|
Duela
mende batzuetatik honako taktikak aldatu behar direla...
|
|
2010
|
|
|
|
Duela
mende batzuetako moda, baina diseinu modernoarekin.
|
|
|
Hala bada, gainerako guztiei nagusituko zaie, egunero aberastuz eta, segur aski, neurri handian besteen kaltetan, eta azkenean itzaliko ditu osoki desagertarazi arte. Holakoa da,
|
duela
mende batzuetatik hona, euskal hizkuntzaren egoera gaztelerarekiko, eta holakoa ere, ezinbestean, dagokion bukaera[...]
|
|
2011
|
|
|
Hona aipagarrienetako batzuk: Ana Toki Toki guk aztertutako zonaldean dago, eta barnean hogeita hamar petroglifo baino gehiago ditu; kostaldeko Ana Kai Tangata koba ikusgarriak sabaian piktografia ugari ditu; Ana Hoe Neru oso esanguratsua da Rapa Nuiko kulturan(
|
duela
mende batzuk han sartzen zituzten umeak hilabeteetan, beren purutasuna eta zuritasuna mantentzeko asmoz).
|
|
|
Ematen du, bestalde, irekitasunaren, dinamismoaren aldeko hautua egitea (ekar dezagun akordura
|
duela
mende batzuetako Bilbo, merkatari hiritxo harroa, Gaztelara, Flandesera, Ingalaterrara, mundu zabalera begira jarritakoa), konplexutasunera jauzi egitea, patxadaren eta jasangarritasunaren kaltetan izan ohi dela, baina, aldi berean, patxada eta jasangarritasuna bermatzen dituzten gizarte sistema itxiak (garai batean Bilbo inguratzen zuten Abando, Deustu, Begoña eta gainerako baserri herriak) her...
|
|
2012
|
|
|
Bihar Elosuko Mendi Ganadu Feria egingo dute hogeita hamalaugarren aldiz, eta ohiko ekitaldiez gain, hainbat berrikuntza izango dira aurten, Napar Zuzterrak taldeak
|
duela
mende batzuk arte Elosuko muinoan egon zen gaztelua omenduko du, horren" oroimena" berreskuratzeko asmoz. Izan ere, Modesto Larrañagak, taldeko kideak, adierazi du gaztelua" ezezaguna" dela inguruan, Elosuko bizilagun batzuk horren berri baldin badute ere.
|
|
|
Bihar Elosuko Mendi Ganadu Feria egingo dute hogeita hamalaugarren aldiz, eta ohiko ekitaldiez gain, hainbat berrikuntza izango dira aurten, Napar Zuzterrak taldeak
|
duela
mende batzuk arte Elosuko muinoan egon zen gaztelua omenduko du, horren" oroimena" berreskuratzeko asmoz.
|
|
|
Intxaurrak, izokina, espinakak eta aza Intxaurrak giza garunaren antzekoak dira.
|
Duela
mende batzuetatik, jainkoen elikagaitzat hartzen ziren. Fosforotan aberatsak dira, azido alfa linoleikoa, omega 3 eta horien kontsumoa oroimen onarekin lotzen da.
|
|
|
80 zentimetroko altuera du eta 90 kilo pisatu ditzake. Txakur erraldoi hau
|
duela
mende batzuk zakur basatia zen. Zirko erromatarretan borrokatzeko erabiltzen zuten.
|
|
|
Eta alderantziz ere, posible da Ameriketan euskal abizen bat aurkitzea hemen aspaldi desagertua dena. Gauza jakina da
|
duela
mende batzuk euskaldun askok eta askok emigratu zutela Ameriketara etorkizun berri baten bila. Horietako mordoa beharturik joan zen hemendik, arrazoi politikoak edo ekonomikoak tarteko.
|
|
2013
|
|
|
Itxuraz marko hori oso zabala da, ezker eta eskuin izeneko lateralitate jokoa onartzen du bere barruan, askatasunari eta berdintasunari ematen zaien lehentasunaren arabera, eta pentsaezina iruditu liteke marko horretatik atera litekeenik, edo beste marko posible bat egon daitekeenik.
|
Duela
mende batzuk beste marko batean zeudenak ere gauza bera uste zuten.
|
|
|
|
Duela
mende batzuetara.
|
|
2014
|
|
|
Bere habitatean ingurumen inpaktua murrizteko ikerketak bultzatzea, baita espeziea ezagutzea ere. Zergatik geratzen dira hain katamotz gutxi
|
Duela
mende batzuk, katamotz iberiarra Europako hainbat mediterraneoko mendietan banatzen zen, baina gaur egun planetako felido ahulena da, «arrisku kritikoan», Naturarentzako Mundu Batasunaren (UICN) Zerrenda Gorriaren arabera. Arrazoi nagusiak hauek dira:
|
|
2015
|
|
|
Axular baserritik Urdazubira idiek tiratutako gurdi batean zetorren burdin mineralaren segizioa plazara ailegatu eta han itxi zuten tratua Bizkaiko benakeroek eta Salbatore monastegiko abadeak,
|
duela
mende batzuk egiten zuten moduan. Handik buruzareetan eraman zuten burdina monjeek.
|
|
2016
|
|
|
2 Gizakiaren jitea edo izaera nagusiki hiru printzipioetan banatzen dela diok. Hori, agian, hala duk gure Mendebaldeko mundu ikuskeran, Euskal Herrian
|
duela
mende batzuk kanpotik jinik hedatzen hasi zena. Baina hemen eta mundu zabalean, iraganean eta gaur egun, gizakien izaeraz ikuskera ezberdin anitz izan dituk eta badituk, gaur duguna baino interesgarriagoak, nire ustez.
|
|
|
Populazioa ari da handitzen herrialde txiroetan, egurra behar dute sutarako, zura eraikuntzarako, gosea zerekin asea ere bai. Leku epel eta hotzagoetako jendeok
|
duela
mende batzuk gureak suntsitu genituen bezala, orain bizi beharrak daramatza txiroak beren basoak eraistera.
|
|
|
Argi eta garbi dago, hala ere, historian zehar euskarak frogatu duela beste hizkuntza batzuen hitzak eta egiturak beretzeko izugarrizko gaitasuna duela. Horrela izan ez balitz,
|
duela
mende batzuk desagertuko zen seguruenik, gaur egungo Espainia Frantzietan duela bi mila urte hitz egiten ziren beste hizkuntzak bezala.
|
|
|
Irudia: svl861
|
Duela
mende batzuk hasi ziren mikroorganismoen erabilera, hala nola bakterioak, onddoak eta legamiak elikagaiak ekoizteko. Gaztaz gain, beste elikagai batzuk ere (ogia, garagardoa, jogurta…) produktu natural bat hartzitu bihurtzeko emaitza dira.
|
|
|
Irudia: neutritas 7 Hartz arrea (Ursus arctos)
|
Duela
mende batzuk, hartz arrea Europa osoan hedatzen zen, eta egoera izugarri aldatu da azken hamarkadetan. Gure lehorreko ugaztunik handiena bi eremu desberdinetan dago:
|
|
2018
|
|
|
Paradoxikoki, lurralde horretan bertan, beste bi sarraski gertatu ziren
|
duela
mende batzuk. Lehenengoa, indigenena izan zen; bigarrena, tokiko gatzagetan lan egiten zuten lagunena.
|
|
2019
|
|
|
Hasiko naiz, beraz, kontatzen ziren gauza txarrengatik. Herri basatitzat eduki zaituztegu beti, baina, ziotenez, garai batean,
|
duela
mende batzuk, gizonezkoek agintzen zuten zuen herrian. Gizon gupidagabeak, mugarik ezagutzen ez zutenak, noizean behin gure lurretara etorri eta, gure izerdiarekin ureztatutako soroen fruituak lapurtzearekin nahikoa ez zutela, gizonak eta emakumeak gatibu hartzen zituztenak.
|
|
|
Belaunaldiak behar dira horri buelta emateko. Gogoan izan behar da, Aramaion eta Legution izan ezik, gainerako herri eta eskualdeetan belaunez belauneko transmisioa eten egin zela
|
duela
mende batzuk leku batzuetan eta joan den mendean beste batzuetan.
|
|
|
Arkikus enpresako Arantxa Satrustegik errealitate birtualak arkitektura eta historia ondareari balioa emateko duen erabilgarritasuna azaldu zuen. Haiek egungo eraikinak
|
duela
mende batzuk nolakoak ziren irudikatzen dute. Azkenik, Sakana Lanbide Heziketa institutuko kanpo erlazioetako arduradun den Patxi Garziak zikloetan sortzen diren proiektuak egiteko makina eransgarriak (inprimagailuak) erakutsi zituen eta teknologia horietan trebatzeko garrantzia nabarmendu zuen.
|
|
|
Hori pentsatuko zuten
|
duela
mende batzuk ardatz eta hariarekin lanean, emakume ezkongabeak izendatzeko ingelesezko spinster hitza gorpuztu zuten emakumeek. Klase ertainaren independentzia zutenek ez omen zuten ezkontzeko aukera falta, baina maitasun ideal zehatz batean sinesten zuten.
|
|
2020
|
|
|
Oraintxe bukatu dut ohar bat,
|
duela
mende batzuk hasia; alegia, erreginekin alderatzeko modukoak direla bertuteak, zeruko alabak, eta kotoizko parpailez erremataturik daudela haien belusezko soingainekoak. Orain, parpaila horietatik tira egiteko asmoa dut, eta guztiak nire elizara ekartzekoa; haien atzetik etorriko dira zeta puruzkoak...
|
|
|
|
Duela
mende batzuetatik etortzen zaizkigu turroiak Eguberrietan. Turroi gogorra eta biguna barietate tradizionalak dira, baita ezagunenak ere, nahiz eta beste batzuk klasikoak diren, hala nola gorringozko edo txokolatezko turroia.
|
|
|
Antza denez,
|
duela
mende batzuk, euskaldunek Eguberrietan kokatzen zuten urtearen hasiera; hau da, abenduaren 25ean. Hori aspaldiko kontua bada ere, festa horiek aldaketa asko izan dute azkenaldian.
|
|
|
Gertaera jakina da eta dokumentatuta dago,
|
duela
mende batzuk, Nafar Erreinua zatika konkistatua izan zela, baita erreinu hura osatzen zuten herrialde desberdinek harrezkero Espainiako eta Frantziako estatuen menpe jarraitzen dutela ere. Gaur egun, Euskal Autonomia Erkidegoa (EAE) osatzen duen lurraldea, 1200 urtean izan zen konkistatua.
|
|
2021
|
|
|
Hori bai, nektarina ez da garapen berria, ezta gutxiago ere. Uste da bere jatorria
|
duela
mende batzuk hasi zela (lehenengo erregistroa XVII. mendekoa da, nahiz eta seguruenik zaharragoa izan), berezko mutazio baten ondorioz azal leuneko fruituak lortu ziren mertxikontzeei esker. Oraintsu garatu dena platerina da, paraguaiuaren azal leuneko bertsioa, eta hainbat barietate hibridatuta lortu da.
|
|
2022
|
|
|
Zaldi Zuriaren begiratokiak
|
duela
mende batzuk helburu militarra izan zuela iruditzen zaio arkitektoari. «Arga ibaiaren inguruan etxe txiro gutxi batzuk eraiki zituzten lehenbizi.
|
|
|
Sorrera: ez dago Soreasuko San Sebastian parrokiko koruaren sorreraren data zehatz bat, baina segurua da
|
duela
mende batzuetatik badagoela.
|
|
2023
|
|
|
Arnas hartze sakon baten ostean arnasa bota egiten da hamar bat segundoz, ahoa eta belarriak itxita edukiz. Sendagile arabiarrek aspalditik zuten ezaguna maniobra hau eta
|
duela
mende batzuk sartu zen Italian, Valsalva ren eskutik. Entzumena aztertzeko, bihotz taupadak makaltzeko, zotina desagerrarazteko erabiltzen da.
|
|
|
Alemaniako pinscherra (deutscher pinscher) energia eta bizitasun uholde bat da. Arraza hau Alemaniakoa da, eta
|
duela
mende batzuk baserrietan erabiltzen zen karraskarien izurriteak ehizatzeko eta kontrolatzeko.
|
|
|
Imagen: Megan Byers Bere historia
|
duela
mende batzuk hasi zen, eta Siberiako herriekin lotzen da. Bereziki, Chukchi tribu nomadarekin; tribu horrek eginkizun erabakigarria izan zuen arrazaren garapenean eta hazkuntzan.
|
|
|
Koloreak solidoak (beltza, marroia eta zuria) eta bi kolorekoak (beltza edo marroia zuriarekin) izan daitezke. f436 Espainiako ur txakurraren historia eta jatorria Arrazaren historia
|
duela
mende batzuk hasi zen Espainian, eta Andaluziako komunitatean kokatzen da. Andaluziako txakur turkiarra edo turkiar andaluziarra deitzen zaio.
|
|
|
Laranjak, tonu desberdinetakoak, ohikoagoak dira, baina badira kremazkoak, beltzak, zuriak, marroiak, grisak eta sableak ere. f436 Pomeraniaren historia eta jatorria Arrazaren historia
|
duela
mende batzuk hasi zen. Pomerania eskualdean du jatorria, Baltiko itsasoko kostaldean, Alemaniaren eta Poloniaren arteko mugan.
|
|
|
Imagen: Canarian Bere arbasoak
|
duela
mende batzuk hasi ziren, eta jatorria ez da guztiz zehatza. Burgosen dagoela uste da, baina alderdi batzuek diote arrazako lehen aleak Gaztela eta Leon osoan sortu zirela.
|
|
|
Bai, SERE formaziotik, Quántico n,
|
duela
mende batzuk.
|