|
2000
|
|
|
Utz iezadazue hau azaltzen. Zentzu erabat argia dauka zerbait agitzeak harritzen nauela esateak; guztiok ulertzen dugu zer esan nahi
|
duen
inoiz ikusitakoa baino handiagoa den txakur baten tamainak harritzen nauela, edo, hitzaren zentzu arruntean, ezohizkoa den beste gauzaren batek harritzen nauela. Kasu horietako bakoitzean, kasua ez izatea pentsa nezakeen zerbait kasua izateaz harrituta geratzen naiz.
|
|
2001
|
|
|
Sok. Nire ustez, txirularen, zitararen, zitararen laguntzaz abestearen edo rapsodikaren arteetan, ez
|
duzu
inoiz gizonik ezagutu Olinpo12 edo Tamio13, Orfeo14 edo Femio15 Itakako rapsodari buruz adierazpen zehatzak egiteko gai dena, baina Efesoko lonen gainean zer esan jakin gabe aurkitzen denik, eta lonek ondo zer deklamatzen duen eta zer gaizki guri adierazten ez dakienik. lon. Honi dagokionez ez dut zure aurka ezer esatekorik, Sokrates; baina, hala ere, beste honetaz jabetzen naiz, hots, Homerori buruz gizonek esandakoen artean nik esaten ditudala ederrenak, eta berari buruzko nire ideiak ugariak direla; eta denek baieztatzen dute Homerori buruz ondo hitz egiten dudala, baina gainerakoei buruz, ez.
|
|
|
Kritika honek gaizki ulertu batean du jatorria. Kantek ez
|
du
inoiz printzipioren batetik abiatuz kategorien dedukzio logikoa egiteko asmorik. Idatzi zuen, bai," adigai hutsen taula osoa dela eta honek adimen hutsaren alor osoa erabat jasotzen duela" (A64/ B89 (E108)).
|
|
|
Eta beraz, eremu honetan ezinezkoa gertatzen da ahalgarritasun logiko hutsetik ahalgarritasun errealera urratsa egitea. Dendari batek ez
|
luke
inoiz uste izango bere kontuetan hutsak gehituz bere aberastasuna gehituko lukeenik, eta, era berean, halako ideia hutsen bidez ezagutza ere ezin da zabaldu.
|
|
2003
|
|
|
Kanpainan ohikoa den bezala nonbait isolatuta barau egitera behartuta geunden bakoitzean, bere ondoan gainerakoak ez ziren ezer eusterakoan. Banketeetan berriz bakarra zen go220 zatzeko ahalmenean, besteen artean edaterakoan ere, gogoz kontra behartzen zutenean denak garaitzen baitzituen, eta, guztiaren harrigarriena, inongo gizakik ez
|
du
inoiz Sokrates mozkortuta ikusi, eta horren froga segituan izango dela uste dut. Neguari aurre egiterakoan ere —itzelak baitira hango neguak— harrigarriak egiten zituen, besteen artean behin izotz latzena eginda eta guztiak ala ez ziren barrutik irteb tzen ala, norbait irtenez gero, izugarri arropa pila jantzita eta oinak jantzita eta feltro eta ardi larrutan bilduta, hau ordea horrelako baldintzetan lehen ere eraman ohi zuen bezalako gainjantzi batekin irteten zen eta oinutsik besteak oinak jantzita baino errazago zebilen izotzaren gainean.
|
|
|
13 Printzeek espiritu gaiei buruz eman ahal izan dituzten lege eta erregelamenduei helduta, horrekin ez
|
dute
inoiz elizako botereei erreserbatutako espiritu aginterik bereganatu; haatik, denbora agintea erabili dute, kanpo ordenan elizaren legeak ezartzeko, eta legeok urratuz ordena horri kalte egiten diotenak zigortzeko. Horrenbestez, ikus daiteke halako lege nahiz erregelamenduetan, printzeek euren denbora botereari dagokiona bakarrik agintzen dutela, gure kodeetan fede santuaren dogmak —elizak irakasten dizkigunak— ezertarako ukitu gabe, eta printzeok babesle, zaindari eta elizak agintzen duenaren betearazle bihurtuz.
|
|
2004
|
|
|
Gure ametsetan sentituko dugu gure buruan iziotzen diren irudiak benetan bizi eta hautematen ditugula, hori dela une horretan benetan gertatzen zaiguna; era berean basamortuan galdutakoak dakusan palmondoa edo ur iturria benetakoa irudituko zaio bertan galduta dagoenari, edo areriorik ez dagoenean erasoa edo jazarpena sentitzen duenak benetan etsaiez inguratuta dagoela sentituko du. Fenomeno hauen artetik loa hartuko du gogoan Descartesek —bera baita unibertsalena, izan ere, esan ahal izango dugu, ausardia apur batekin beharbada, ez
|
dugula
inoiz burua endredatua izan, edo ez dugula sekula basamortuan irudikeriarik atzeman, baina inork du esan lorik eta ametsik egin ez duenik inoiz— eta hortik abiatuta ekingo dio lan honi. Hasteko, nabarmenduko du lotan eta iratzarrita egotearen artean bereizteko benetako seinale baten falta.
|
|
|
Aste Santu inguruan, pentsatzekoa da pasatu berria izango zela, hamar edo hamaika urte zituela, honetan ez datoz bat biografoak, gaztetxo hark lehenengo aldiz pasatu zituen erregearen amaren egoitzarako egina izan zen jauregi hartako ateak. Zuela gutxi ikastetxe bihurtuta eta jesuitek zuzenduta, etxe hura eusten zuten harrizko hormatzarrek ez
|
zuten
inoiz jakingo aurpegi zurbil eta malenkoniatsua zekarren mutiko hark eurek iraun zezaketena baino areago betikotzeko patua zekarrela berarekin. Harria baino sendoagoa izango zen ogia oratuko zen etxe hartan hurrengo urteetan, etxe barruko hormen artean.
|
|
|
Hitz batean esanda, behin errealitatea egokiro irudikatuz gero, ez dugu zertan berriro ‘errepresentatu’ behar. Wittgensteinek ez
|
zuen
inoiz reprasentieren hitza erabili, darstellen, vorstellen, abbilden, Bild machen hitz eta esapide ezagunez baliatu zelarik. Ildo beretik, hizkuntza eta logikaren termino guztiz funtsezko bat aipatzearren, perpaus hitza hobesten dugu beti ere ‘proposizio’ delakoaren kaltetan.
|
|
|
Galderon erantzun bideak munduaren zentzuari buruzko erantzun bidea seinalatzen du. (‘Erantzun bide’ diogu, gisa honetako galderek ez
|
baitute
inoiz erabateko eta behin betiko erantzunik; erantzun bidean argitzen eta sakontzen dira, galderak argitzen eta sakontzen diren bide beretik). Wittgenstein gazteak uste zuen mintzamenari —hots, munduari, bizitzari— bere sakoneko zentzua ematen diona isiltzera behartuak gaudela, zentzu hori adierazi ezinezkoa baita.
|
|
|
Egintzen" legezkotasun unibertsala", erantzungo digu Kantek, honako bi zehaztapen erabakigarri egiten dituela: legezkotasun unibertsal horrek" printzipio bakar bezala balio behar du borondatearentzat", hau da," ezin
|
dut
inoiz beste ezein moduz jokatu, salbu eta nire maxima lege unibertsal bihurturik ikustea nahi ere ahal badezaket" (azpimarra Kantena da; A 17= Ak IV 402). Hartara, borondate morala printzipio bakar batek gidatu behar du ororen gainetik, eta printzipio hori egintzen legezkotasun unibertsala da, gure maxima partikularra printzipio horri egokitu behar delarik.
|
|
2005
|
|
|
Arean ere, ondo hausnartuz gero, zuzenbide horren printzipioak kanporatu egiten dira eta begi bistan daude, zentzumenen bitartez antzematen dugun guztia bezalaxe. Printzipio horiek, bestalde, ez
|
dute
inoiz hutsik egiten, zentzumenek ere inoiz hutsik egiten ez duten bezalaxe, ondo eratutako organoak dituztelako eta sentitzeko behar den oro dutelako. Oinarri hori hartuta, Euripidesek Polinizes jartzen du hitz egiten, Feniziarrak deituriko lanean, eta horren inguruan argi eta garbi adierazten du arrazoi zuzena izan zuela:
|
|
|
55 Hirugarren taldeko maisuak zuzenbide erromatarraren mugen barruan geratzen dira, eta ez
|
dute
inoiz azaltzen edo gutxitan azaltzen dute zuzenbide erkidea. Hori dela eta, gure proiektuan ez dira batere erabilgarriak.
|
|
|
2 Ororen gain, argi erakusten du lege hebertarrak han esaten dena ez doala zuzenbide naturalaren aurka. Zuzenbide naturala berez da betiko eta aldaezina, lehen esan bezalaxe, eta ezin
|
zuen
inoiz ere Jainkoak, izatez zuzen dena, zuzenbide horren kontrako zerbait agindu. Bestalde, Moisesen legea orbangabe eta zuzena deitzen da.
|
|
|
Honek ez du esan nahi, ordea, ideien trukaketa hori era uniboko edo eztabaidaezin batean eman daitekeenik; alderantziz, pertsonak ezin
|
du
inoiz ezer eman edo jaso berau interpretatu gabe. Honengatik aitortu eta onartu beharra dago ulertzearen posibilitateak berak ez ulertzearen posibilitatea bera dakarrela bere baitan:
|
|
|
Hemen ere gogora ekartzekoa da, aldez aurretik eta orokorrean, haren ustetan hizkuntzak" paper garrantzitsuena" jokatzen duela pertsonen etengabeko humanizazio" prozesuan" eta, zehazki, bere bitartekaritza ezinbestekoa dela gizabanakoak bere" indibidualitatea" etengabe" unibertsalitatera" gerturatu ahal dezan113 Ideia nagusi hau xehatzerakoan esan beharra dago, lehenik, gizakiaren formazio prozesu hori neurri batean beronen ezagupenen zabaltzearen edo bere burua intelektualki garatzearen emaitza dela. Honen oinarrian," gizakiak" aurrera egiteko berez duen grina dago, hau da, honek ez
|
du
inoiz bere horretan geratzeko asmorik eta," barneko sakonenetik batasuna eta osotasuna" lortzeko helburua duelarik," bere indibidualitatearen mugak gainditu nahi ditu" 114 Apenas esan beharrik ere ez dago batasun eta osotasun hori lortzea" desideratum" baten moduko zerbait dela eta, egiaz, honetara zuzenduriko bilakaera intelektuala amaierarik gabeko prozesu bat beza... Kontua da, eta hau azpimarratu nahi dugu orain," hizkuntzak era benetan itzel batean laguntzen duela" 115 hemen, are gehiago," hizkuntzak subjektibitatetik objektibitaterako igarotzea ematen deneko puntu nagusia osatzen duela" 116 Honi esker bakarrik ahal izango du gizabanakoak bere jatorrizko esparrua gainditu eta, aldi berean, printzipioz kanpotik datorrena barneratu eta berea egin.
|
|
|
Hain zuzen bi testu hauek dira, baita euskaldunontzat duten esanahiagatik ere, idazlan honen eranskinean euskaratuta eskaintzen ditugunak. Egia da, bestela, Humboldtek ez
|
duela
inoiz euskal monografia hori hasieran irudikatutako forman bukatu baina, gorago aipatutako ikerketek erakusten duten bezala, ukaezina da ere horretarako pentsatuak zituen atal guztiak, gehiago edo gutxiago, landu dituela. Idazlan honen helburua, beti ere, ez da autore honek euskal herriari eta euskal hizkuntzari buruz esandakoa aztertzea8 eta, honengatik, gai hau behin edo behin eta zeharka bakarrik aipatuko dugu ondorengo orrialdeetan.
|
|
2006
|
|
|
Emakumeen artean ere ezaugarri hau azpimarratzen da, eta hori oso esanguratsua da; batez ere, alderaketa eragin eta kontuan hartzen badugu demokraziaren garai klasikoan adingabeko emakumeak etxean zokoratuta nahi zirela120: Nausikaak ez
|
du
inoiz ere huts egiten bere iritzi zuzenetan, edo Penelope beti da ezin zuhur eta zorrotzagoa121.
|
|
|
Izan ere, horrela ekoiztutako lana, esperientzia unibertsalaren arabera, zozoena eta higuingarriena litzateke. Nahiz eta poesiak ezin
|
duen
inoiz ere amore eman egia zehatzaren aurrean, talentuaren eta behaketaren bitartez egileak aurkitutako artearen erregelek mugak jartzen dizkiote poesiari berari. Zenbait idazle zabarrek eta araugabek atsegina eman baldin badute ere, ez dute atseginik eman erregelari edo ordenari men ez egiteagatik, bestelako arrazoiengatik baizik.
|
|
2007
|
|
|
Kontua da, Bollnowen ustetan, filosofiaren azkeneko hitza ezin daitekeela pedagogia baino izan, edo, bestela esanda, gizakia ezagutu nahi izate ororen zentzua, sakon sakonean, gizakiaren garapena sustatuko duen ekintza bat ahalbidetzea dela. Horregatik, bada, autore horrek ez
|
du
inoiz" filosofo huts" edo" pedagogo garbi" moduko deiturarik onartu; aldiz, berak bere burua —argitara emandako bere azken liburuaren izenburuan irakurtzen dugun bezala—" filosofia eta pedagogiaren artean" 273 kokatzen du.
|
|
|
Ez da gehiegikeria bat behin F. Nietzschek esandakoa: " Batek bakarrik ez
|
du
inoiz arrazoirik; baina birekin hasten da egia" 279 Zentzu estuenean ere bada hori bera balekoa, alegia, egia ez dago presente alde batean ez bestean baizik eta elkarrizketan, hain zuzen emaitza itxi bat bezala inoiz finkatu ahal izango ez den elkarrizketan. Horregatik da elkarrizketa gizakiak lor dezakeen osotasunik garaiena.
|
|
2011
|
|
|
Nik harekiko izan nuena guztiz platonikoa izan zen. Haren izena ere badakit, baina ez
|
dut
inoiz esan eta ez dut inoiz esango.
|
|
|
Fedearen indarrak ez
|
du
inoiz onartuko ez denetik ezer
|
|
2014
|
|
|
Esan dezagun, beraz, Wagnerrengan astuntasun sexual berezi bat dagoela, azaldu dugun musikaren eta sexualitatearen arteko harreman bat; purutasuna eta erredentzioa kontrako muturretan dauden gaiak direla pentsa dezakegu. Pentsa dezagun sinpleki pertsonaia estrainio horietan; mutil gazte inuzente horiek, larruzko galtzamotzak soinean, bere obra askotan aurki ditzakegu; edo Siegfried gaztea bera, boy scout bat bezala ateratzen da basotik, ez
|
du
inoiz sexu harremanik izan emakume batekin, eta, azkenean hutsune hori konpentsatzen duenean, abentura diaboliko batean sartzen da. Horrek eszena txundigarri batzuk sortzen dizkigu, adibidez, Brunnhilderen koraza kendu, bere bularra ikusi, atzera pauso bat egin eta" Baina emakume bat da!" 2 oihukatzen duenekoa.
|
|
|
matrimonioaren santutasuna, familia bizitza solidoaren bertuteak, legaltasunaren nolabaiteko errespetua. Edozelan, artista erromantiko handiek egiten zutenaren kontra, ez
|
du
inoiz goratzen norbanako heroikoa, gizartearen edo moralaren aurka egiten duena.
|
|
2017
|
|
|
Nire posibilitateak ni naizenez, munduko tresnen antolamendua nire posibilitateen irudia da bere baitakotasunean proiektatua, hau da, ni naizenaren irudia. Baina munduko irudi hori ezin
|
dut
inoiz dezifratu, egokitu egiten natzaio ekintzan eta ekintzaz. Bestea ere, subjektua izaki, bere irudian engaiatua aurkitzen da; baina bera objektutzat jotzen dudanean, ordea, munduko irudi hori da begien bistan jartzen zaidana.
|
|
2021
|
|
|
Pribatizazio prozesuaren aurrean, publifikazioa, nazionalizazioa eta munizipalizazioa kogestioaren bidez. Lurralde bakoitzaren barruan, subsidiariotasun politikoa, erakunde txikienak boteretuz eta horien eskumenak handituz. Lan ordainduak ez
|
du
inoiz lan ez ordaindua gaindituko, ez denboran ezta balioan ere, eta banakako guztiek lan ordaindu eta ez ordaindu antzekoa egingo dute. Zaintza derrigorrezko eta txandakakoaren ezarpena:
|