|
2008
|
|
|
Nik badakit, ordea, Euskaltzaindian, Jagon sailean, badugula lantalde bat, Euskalkien> izenekoa, hain zuzen ere, horiek guztiak (eta besterik ere) aztertzeko, eztabaidatzeko, aurrera bidean jartzeko... Euskaltzaindian
|
badugula
gogo eta elkarrekin egiteko sortutako taldea. Talde horretan baditugu eskualde gehienetako ordezkariak, bai Ipar, bai Hego Euskal Herriko eskualdeetakoak.
|
|
|
Geroxeago, 1916an, Euskaltzaindia eratu bezain laster, gure Akademiak lan horri heldu zion, Broussain eta Campion euskaltzainen eskutik, praktikan arrakastarik izan ez arren. Haren ondoko beste saio batzuek ere ez zuten zori hoberik izan, Azkueren gipuzkera osotua, Krutwigek bultzaturiko lapurtar klasikoaren berpiztea edota Oskilasok proposatu nahi
|
zuena
gogoan harturik.
|
|
|
Hari laguntzea izan behar dugu helburu. Euskaltzaindiak gaurko euskaldu nak etengabe izan behar
|
ditu
gogoan; eta euskara egunero egunero sortu, erabili edota
|
|
|
Hona nire erantzuna. Ez
|
nuen
gogorik auzi honetaz hitz egiteko. Gandiagaren obra zinez errespetatzen eta kasik beneratzen dudalako.
|
|
|
Lagun ginela ere bai. Eta hartaz, ez
|
nuen
gogorik ezer kontatzeko haren HIRU GIZON BAKARKA liburuari buruz. Baina, bihoa nirea.
|
|
|
dioenean, garazitar bakarra
|
du
gogoan: bera, noski.
|
|
|
Horrela, badirudi guretzat axola duen lerratze bat bezala gertatu zela konparantza honen ondorioz. Etxaidek, eta orobat Villasantek ere, Hitako artziprestea aipatzearekin, nolabait errate ko, eliza moralaren erlatibismo diakronikoa
|
zuten
gogoan. Mitxelenak, ordea, konparantza hori literaturaren historiaren eta autoreen izaeraren aldetik egoki ote zen behatu zuen.
|
|
|
Echeparek nehon ere ez zuen aditzera eman bere koplak euskaldun guti ikasien edo ikasigabeen arabera, edo haiek gogoan edo haien eredura, ondu zituela, kontraste garbia izanik horretan ondoko mendeko lapurtar idazleekin. Alderantziz, bere eskaintza hitzean letratu> aipatu zituen (dakigun bezala, Axularrek kontrakoa zehaztuko zuelarik, hots, ez zuela haientzat idazten), eta zalantzarik ez da, nire ustez, Bordaleko Parlamentuko bere adis kideari esker liburua moldiztegira eramaterakoan, haren kopla inprimatuen berri zuzenean izan zezaketen zientzia> guzietako> basko> ikasiak>
|
zituela
gogo an oroz lehen, haiek ere berdin egitera sustatu nahi zituelarik.
|
|
|
Euskal Herriaren inguruan Nazioak badira eta bakoitzak eraiki du bere literatura nazionala. Badirudi xede hori
|
duela
gogoan Euskal Herriarentzat, Lhande-k erraten duelarik:
|
|
|
moldean, noski) bainan, ez da dudarik, helburu edo xede didaktikoak
|
badituela
gogoan. Euskaldunek ez dituzte beren ontasunak ezagutzen; beraz, erakusten dizkie.
|
|
|
Horrelakoetan, hortaz, pinudia> dio gunean, pinu multzoa, > pinuak?
|
ditugu
gogoan, ez, pinuak dauden (pinu asko dagoen) lekua?. Era berean,, pagadia bota eta haritza aldatu nahi dut?
|
|
|
Gaur egun bistan da, nolanahi ere,, ha ido a las eras? esaten denean leku bat
|
dugula
gogoan: ezer egotekotan aga2> edo eta2> baten gisako azpi
|
|
|
«Grankanton Arrantsaleak: Leyenda en prosa bascongada, basada en un hecho histórico acaecido en las aguas del Cantábrico hácia el año 40 de este siglo [XIX] »253 Obra horretan bertan ez du bere inspirazio iturririk esplizituki aipatzen, baina argi dago erdal litetarato foruzaleak
|
zituela
gogotan: Arakistain, Goizueta, etab. Izan ere, haien antzera, ustez egiazki jazotako gertaera sobrenatural bat hartzen zuen abiapuntu gisa, horren gainean legendatxo bat idazteko.
|
|
|
Zezenketak, zarzuela, flamenkoa, hegoalde eta mediterranio aldeko herri eta kultura «orientalak» (napolitanoak, andaluzak, beduinoak) ziren bada Unamunoren kontraereduak, Azkuerenak bezalatsu. Baina batak Espainia berri eta europeista batean
|
zuen
gogoa jarrita (euskal inperialismoa bezalako xelebrekeriak planteatuz) eta besteak Euskal Herri europeista batean, espainiar eredu «orientaletik» aldenduz. Espainiar erregenerazionista eta intelektual guztiak ez ziren Unamuno bezain erradikalak Errestaurazioko ereduen kontra.
|
|
|
1905eko hiztegian, Azkuek Euskal Akademiaren beharra aipatzen zuen han hemenka154 Izatez bere hiztegia Akademiaren babesik gabe egin bazuen ere, bertan adierazten zuenez, halako korporazio bat laster sor zedin itxaropena agertzen zuen, hainbat zeregin arauemaile aurreikusiz: ...ademia le corresponderá, sin duda, la tarea de analizar sus [Larramendiren] propias palabras»156), bariante dialektalen artean egokienak aukeratzea («Uno de los rudos trabajos de la Academia será el de hacer una buena selección»157), euskal ortografia erabakitzea158, etab. Gainera Azkuek Toursetik amari 1904an idatzitako gutun batean argi adierazten zuen Akademiaren asmoa berak pertsonalki
|
zuela
gogotan: «Badakizue ze asmo dodan iztegi au burutu daidaneko:
|
|
|
Garaiko foruzaleek, unionvasco navarra leloa erabiltzeko joera hartu zuten. Ikusten denez, lau probintzien elkartasuna
|
zuten
gogotan, baina kuriosoki multzo horretan vascongados eta navarros bereizten ziren. Beraz laurak bat ideiak ez zuen hirurak bat guztiz ordezkatzen baizik osatzen.
|
|
|
Aurreko ataletan ikusi denez Azkuek proiektu autonomistekin bat egiten zuen. Jakingarria da, ordea, inoren proiektuak sostengatzetik harago, berak, berenez, nolako autonomia edo estatus politikoa
|
zuen
gogotan Euskal Herriarentzat. Horretarako, ostera ere, 1918ko hitzaldia da gakoa.
|
|
2010
|
|
|
Datu garrantzitsua da hori, EEN legearen balioespen linguistiko zentzuzkorik egin nahi bada. Oso kontuan hartzekoa da hori eskolaren euskalduntze ahalmen osabetezkoa baldin
|
badugu
gogoan, ez nolabaiteko, euskal berniza?. Etxean eta lagunartean erdaraz jardunaz nekez atera dezake eskolak euskaldun (euskal elebidun edo elebidun orekatu) askorik.
|
|
|
Ez gara hemen izen propioak azaltzen hasiko: guztiok
|
ditugu
gogoan, eta asko zor diogu haien ekarpen saiatuari. Ez dago horretan defizit nabarmenik, hortaz, eta bai aurrerapen ohargarririk.
|
|
2011
|
|
|
Hiru bertsio horiek V. eta VI. mendeen artean Frantziako lehenengo errege kristaua izan zen Clovisen historia konta tzen digute modu batera edo bestera, historia bera izanik, pasarte batzuetan antz gehiago eta besteetan gutxiago dutela. Guztietan kontatzen da Clovisek Clotildarekin ezkontzeko
|
duen
gogoa, konbertitzeko Clotildaren eskaria eta Clovisen hasierako ukoa. Guztietan San Remi Reimseko artzapezpikua da Clovis bataiatzen duena.
|
|
2012
|
|
|
Kontraesankorra gertatzen da, ordea, itzultzean hartutako askatasuna justifikatzeko edukiarekiko edota zentzuarekiko fideltasuna argudiatzea, gero beste hainbat kasutan (Tormes, ko itsu mutillaren azken kapitulua genuke adibiderik garbiena) eduki edo mami hori bera garrantzitsuagotzat jotzen duen beste irizpide baten alde sakrifikatzen duenean (irakurle euskaldunari zor dion errespetuaren alde, kasu honetan). Itzulpenen inguruan egindako hainbat iruzkinetan jatorrizkoarekiko fideltasuna edo zehaztasuna aipatu izan baditu ere, oro har argi geratu da Orixek xede testua, xede hizkuntza eta xede irakurlea
|
dituela
gogoan bere itzulpenak egitean. Jatorrizko testuaren arrotz kutsu oro ezabatzea beharrezkoa dela iruditzen zaio, itzulpenari euskaraz sortutako testu baten itxura eman arte.
|
|
|
[...] olerkariak, ez du beretzat bakarrik idatzi bear; bere erria batik bat izan bear
|
du
gogotan. Ez, ez daitela ederra artistentzat bakarrik izan.
|
|
|
Daukat Euskera ta Euskadi gaizkatzea bere lehen io muga ukhan behar lukeela Euskalheritarr iathor orok; ene aldetik, io muga, horren irixtekotz, guduka guztietara gerthu nago (gudukiderik non, ordea?) bainan, neurrthizketan dihardudalarik, bertzerik
|
dut
gogoan: oroz lehen nihauren eta gogaide bakhan batzuen atseginerako idatzi ditut ene poemak, hots?
|
|
|
Esatariak ekoizpen prozesu jakin horretako zein norentzako
|
duen
gogoan adieraziko digu, edo, kritika, dioenean, une jakin horretan zein kritikaz mintzo den.
|
|
|
Ahozkoaz nahiz idatziaz mintzo garenean transmisio kanalaz (transmisiobideaz) mintzo gara. Ahozkoa diogunean, ahoz helarazitako hizkuntza
|
dugu
gogoan. Besterik da ahozko hizkuntzan (nahiz idatzizkoan) erregistroak egotea.
|
|
|
3 Esatariak eta norentzakoak batean duten informazio pragmatikoa (Bustos 1986) aktibatzeko eginkizuna dute. Maiz enuntziatu parentetikoak esatari norentzakoek bizi
|
duten
gogo giroaren isla izango dira eta informazioa testuinguru jakin batean kokatzen lagunduko dute.
|
|
|
Goian esana dugu zinema kritiketan, oro har, zinema ezagutzen eta maite duen euskal irakurlea
|
duela
gogoan Mitxelenak, mintzagaia ongi ezagutzen duena, alegia.
|
|
2013
|
|
|
Eta gerla garaian, egun hark karga berezia zuen, gerlan hildakoek baitzuten leku guztia. Jean Saint Pierrek 1915eko azaroan azpimarratu zuen Omiasaindu inguruan, hilak
|
zituztela
gogoan, bestenaz ere urte hartan, familia gehienek bazutelarik hurbileko bat hila. Gauza bera adierazi zuen beste artikulu batean ere, erakustera emanez Omiasainduko mezako negarrek agerian uzten zutela gerlak eragiten zuen sufrimendua, familia gehienetan bazelako hil bat.
|
|
|
gure bizia eta biziarekin ditugun on guziak Gaineko Haren ganik ditugula; oro bethi haren eskuko. [?] Gerlaz osoki hartua
|
zutela
gogoa, ezagun zuten Baionako karriketan prosesioneari zarraizkon zazpi, zortzi ehun soldadoek. Hain zuten gogotik egiten othoitz gizagaizoek, berentzat, beren familientzat, Frantziarentzat.
|
|
|
[?] Gerlaz osoki hartua zutela gogoa, ezagun zuten Baionako karriketan prosesioneari zarraizkon zazpi, zortzi ehun soldadoek. Hain
|
zuten
gogotik egiten othoitz gizagaizoek, berentzat, beren familientzat, Frantziarentzat. Nehork deithu gabe jin baitire, beren baitharik, Andre dena Maria egun handiko ofizioetarat:
|
|
|
besterik da, etxetik ehunka kilometrotan, egunero hiltzeko arriskuan egonez kantatzea. Saint Pierrek ongi adierazi zuen hori kantatzen edo entzuten ari ziren bitartean, soldadu bakoitzak bere maiteak
|
zituela
gogoan, emaztegaia edo etxekoak. Baina bihozmin handia islatu zuen.
|
|
|
Gerla gaizki hasia zela eta kalte ikaragarriak gertatu zirela aitortzeaz aparte, umore kutsu batekin, gibelatze haren ondorioz Euskal Herrira hurbiltzen ari zirela azpimarratzeak erakusten du, hastapenetik beretik, euskaldunek Euskal Herria
|
zutela
gogoan, herrira itzultzeak edo herrira hurbiltzeak bihotza berotzen ziela. Ez zen Saint Pierre bera horrela mintzo zena, baina anekdota hori kontatuz, soldaduen artean zegoen sentimendu baten berri eman zuen.
|
|
|
Gerlan zirenek Euskal Herrira itzultzeko
|
zuten
gogoa eta bake gosea Baionatik beretik idazten zutenen lumatik ere ageri zen. Blaise Adémak, gerla bururatu ondoan, Alemanian preso ziren soldaduak Euskal Herrira, beren etxeetara, itzuliko zirela iragarri zuen, horri ere herriminaren edo etxe minaren kutsua emanez:
|
|
|
Gerlaz osoki hartua
|
zutela
gogoa, ezagun zuten Baionako karriketan prosesioneari zarraizkon zazpi, zortzi ehun soldadoek. Hain zuten gogotik egiten othoitz gizagaizoek, berentzat, beren familientzat, Frantziarentzat.1445
|
|
|
Gerlaz osoki hartua zutela gogoa, ezagun zuten Baionako karriketan prosesioneari zarraizkon zazpi, zortzi ehun soldadoek. Hain
|
zuten
gogotik egiten othoitz gizagaizoek, berentzat, beren familientzat, Frantziarentzat.1445
|
|
|
Jainkoak eta Andredena Mariak zaitzaztela begira! [?] Gerlaz osoki hartua
|
zutela
gogoa, ezagun zuten Baionako karriketan prosesioneari zarraizkon zazpi, zortzi ehun soldadoek. Hain zuten gogotik egiten othoitz gizagaizoek, berentzat, beren familientzat, Frantziarentzat.1475
|
|
|
[?] Gerlaz osoki hartua zutela gogoa, ezagun zuten Baionako karriketan prosesioneari zarraizkon zazpi, zortzi ehun soldadoek. Hain
|
zuten
gogotik egiten othoitz gizagaizoek, berentzat, beren familientzat, Frantziarentzat.1475
|
|
|
Ez da gauza bera aitzineko orrialdeetan aipatu dugun guduaren erdira ez itzultzeko gogoa eta beldurra. Ez
|
zutela
gogorik erakusten bazuten ere, ez zuten erakusten beldurrik jasaten zutenik. Baina Cruren aipu horri eta beste bati kasu eginez, soldadu kementsuaren irudia gibel lerroetakoen eta zibilen diskurtsoa zen.
|
|
|
Gerlaz osoki hartua
|
zutela
gogoa, ezagun zuten Baionako karriketan prosesioneari zarraizkon zazpi, zortzi ehun soldadoek. Hain zuten gogotik egiten othoitz gizagaizoek, berentzat, beren familientzat, Frantziarentza.
|
|
|
Gerlaz osoki hartua zutela gogoa, ezagun zuten Baionako karriketan prosesioneari zarraizkon zazpi, zortzi ehun soldadoek. Hain
|
zuten
gogotik egiten othoitz gizagaizoek, berentzat, beren familientzat, Frantziarentza. Nehork deithu gabe jin baitire, beren baitharik, Andre dena Maria egun handiko ofizioetarat:
|
|
2014
|
|
|
gizonen gerra, haurren gosea, gau eta egun lanean diharduen nekazariaren lan eskerga eta eskergaitza, pobreen esperantzak... Vittorio de sicaren Ladri> di> biciclette> (1948) ekar tzen
|
du
gogora, istorio hura ere, komeni da gogoratzea, etxeko izara erabili gabeak bahitura etxera eramanda hasten baitzen; maindireak bahituran emanda trukean hartutako diruarekin eros ten zuten aita semeek gero lapurtuko zieten bizikleta. niri be hintzat, film haren oihartzunak ekarri dizkit Arestiren, ezkondu hintzenean/ bost gona hituen,/ bi bahituran jarri/ bi saldu hituen,/ soinean dunan hori/ dia... horrek. duintasunaren al darri bat da, funtsean, inoren zorrik ez dun ordainduko?
|
|
2016
|
|
|
Kattalin etortzen da pretentsio handiak dituen nagusi batengana lan egitera. Ez
|
du
gogorik lanaren hartzeko, baldintzak oso zailak baitira. Etxeko andreari aitzineko sehiari jasandakoengatik zigorra eman nahi dio.
|
|
|
Iparraldean desberdina da, han talde bati pentsatuz idazten baitute, horrela egiten zuen Larzabalek, Monzonek ere, Landartek ere neurri batean eta gaurkoek berdintsu egiten ari dira, Pantzok lan egiten du taldea buruan duela, Lukuk bere lizeoko ikasleak
|
ditu
gogoan, Irigoien anaiek Guillaumek garai batean ere. Horrek erakusten du posible dela euskal idazleek idatzi gauzak taula gainean ematea, baina horretarako behar da idazle eta aktoreen arteko elkar lan handia.
|
|
|
Larzabalek Azpeitian antolatutako ikuskizunak ekartzen zituen gogora, gehi Ziburun izan zen antzerki taldea, aterpe bila etorritako Hegoaldeko sortzaile batzuei esker. Hori
|
zukeen
gogoan, hori zukeen eredua. Horrela, inguruan zeukan jendearekin, dinamikarekin, barneko antzerkia bultzatu zuen.
|
|
|
APEZA: Datorrela beraz zure senarra, hola
|
baduenez
gogoa denbora galtzeko. Baina nik konprenitzen ez dutena da nola zuk, deuseza ikustekoak ez duzuna poliziako gorabeheretan, sartua zintezkeen inkesta honetan.
|
|
|
Larzabalek eredu desberdinak dauzka euskal kultura munduan ibiltzeko, Piarres Lafitte horietakoa da, garaiko nagusia segurki, haurtzarotik ondoan izan duena, Larzabalek idazten dituen komediei buruz komentario asko entzun zituzkeen, baina hemen euskaltzain izendatua izateko egunean Piarres Lafittek erran zizkionak itzal handikoak zitezkeen. Bestalde, pastoralaz idatzi zuen lanean Larzabalek bi erreferentzia
|
zituen
gogorat: Hérelle eta Piarres Lafitte.
|
|
|
Elkarrizketa bikoitza
|
zuen
gogoan Sastrek hastapenetik, helburua ez da iritzi baten agertzea, baizik eta pertsonaien bitartean egoera bati erantzutea zentzuak bilatuz, pertsonaien arteko elkarrizketak bururaino eramanez. Oso jarrera modernoa ageri da, Sartreren engaiamendua baino urrunago doa ikusleari bere aterabidearen aurkitzeko edo bere baitan eztabaidatzeko aukera ematen baitio.
|
|
|
Piarres Larzabalen antzerkigintza aztertzen hasteko bi adar nagusi izan behar
|
ditugu
gogoan: lehenik, antzerkiak, testu bezala, gai desberdinak, helburu desberdinekin idatziak izan diren testuak, eta, bigarrenik, antzerki horien inguruan bizi zen jende eta mugimendua.
|
|
|
Baiona katedrala, Uztaritze, Baiona San Andres, Bidaxune, Donibane Lohizune, Ezpeleta, Hazparne, Larzabale, Garazi, Baigorri, Donapaleu, Maule. Elizak gizartea antolatzeko
|
zituen
gogoak argi ziren, laikoen formatzea zuen helburutzat, horren beharraz ohartua baitzen, Elizaren tokiaren berrindartzeko lanean hasi zen.
|
|
|
Antzerkigintzak herritarrekin izugarrizko lotura eman zion Larzabali eta alderantziz. Bere elizan baino jende gehiago hunkitzen zituen antzerkiaren bitartez, eta herritarrak aitzinera joaten laguntzea
|
zuen
gogoan.
|
|
|
Lehen ekitaldi honetan didaskaliak baliatzen dira keinu edo jarreren emateko, horiei lotutako xehetasunak emateko, publikoa kontuan hartuz, autoreak keinuen garrantzia azpimarratu behar baitu, publikoari zuzentzen baitzaio ere. Orotan publikoaren presentzia
|
du
gogoan autoreak. Horrela adierazten du.
|
|
|
Testuinguru horretan aritu zen Piarres Larzabal. Jean Barbierrek azaldu zuen herriaren kontzepzioa, aberri txiki eta aberri handi kontzeptuak, lehen gerlaren inguruan Ipar Euskal Herrian hedatu zirenak,
|
zituen
gogoan. Praxi politikoa berandu abiatu zuen, lehenik literatura sorkuntzan lan egin zuen, debatea bultzatuz, heziketa sakonduz, ekintza kulturala eraikitzen aritu zen.
|
|
|
Idazten zuelarik publiko argia du aurrean, ez du itzulpenari buruz pentsatzen, aktoreak
|
ditu
gogoan haiekin lan egiten baitu.
|
|
|
Maddalen Larralderen omenez idatzitako lau gertaldiko antzerkia dugu.Frantziako Iraultzaren garaia aipatzen du, eta antzerki honetan garai hartako giro eta ondorioz sortutako eleak ekartzen ditu pertsonaien ahora. Frantziako Iraultzaren garaian, eta, bereziki, Izualdiaren denboran mugako herriek jasandako zapalketa ekarri nahi
|
zuen
gogora. Oinarrizko arazoa eta funtsean bere baitan sentsibilitate edo hurbiltasun berezia ekarri zuena plazaratzen du:
|
|
|
Angles ginelarik antzerkian berriz ere Euskal Herriko eta Nafarroako interesak dira zalantzan. 1973an idatzitako antzerkiak, frankismoaren azken garaiak
|
ditu
gogoan, abertzaleek eramaten dituzten borrokak ekarriko ditu oholtza gainera. Nafar gudari handia agertzen da, hemen Amayur deitzen dena.
|
|
|
Dena den, J.L. De La Granjaren ikuspuntu hau ez dugu eztabaidan jarriko, baina zalantzan jartzekoa da garai hartako antzerki idazleek propaganda hutsa
|
zuketela
gogoan. Antzerkia ideien azaltzeko bidea izan dela egia da, eta hori munduko herri guzietan, ez du horrek kentzen testuen autoreek ez zutela kalitatean interesik eta testu horiek baliorik.
|
|
|
Etxean errezibitzen zituen iheslariekin, apaizekin kasu horretan, zertaz hitz egiten zuen ere azaleratzen zuen, gardentasunaren espiritua
|
zukeen
gogoan. Herria, euskara, nazioa, geroa, oinarrizko kontzeptutzat zituen, eta horien alde borrokatzea egoera naturaltzat zeukan.
|
|
2019
|
|
|
Euskaltzaindiaren sorreraz eta haren lanaz mintzo da artikulu horretan, aurrerago, Etxepare, akademiaren lana goraki goretsiz eta lan horrek laguntza premia
|
duela
gogora ekarriz. –Zer da eskas Euskal herrian??, galdetzen du Etxeparek, eta berak ematen du erantzuna, frantsesez:
|
|
2020
|
|
|
Munduaren pertzepzio sinestesikoan hazirik324, hezi gabeko pentsakizunaren ildoan lerrokatzen den idazlea da Etxamendi, erresistentzia emozionalak gidaturik.325 Idazkera literarioaren piztailea zauri intimoa bada, idazkeraren emaitza berriz, interpretazio politiko literarioa da. Horregatik diogu Etxamendiren narratibak mitografia alternatibo326 baten jorratzea duela helburu, ezen injustiziak hunkitzen dituen zapalduen aldeko mito berrien asmatzea eta irakurleen hunkitzea
|
baitu
gogo. Zentzu horretan, Etxamendiren narratiba euskal abertzaletasunaren balio kulturalekiko ekarlea izan da, nortasun kolektiboaren imajinarioa elikatzen jakin duelako.
|
|
2021
|
|
|
Lhandek xede hori
|
zuela
gogoan Euskal Herriarentzat, azpimarratzen zuelarik euskal literatura bat bazela, Taine n erran famatua kasik hitzez hitz errepikatuz (71). Ez da ahantzi behar, Lhande abertzaleengandik oso hurbil zegoela (72) XX. mendearen hastapenean.
|
|
|
Aukera hori erakutsi beharrez, euskal kanon a eta pantheon a landu zituen molde akademikoan, hala nola Txomin Agirre-ren Kresala eta Garoa edo Etxahun Barkoxe aztertu zituelarik. Euskal literaturaren aurkezpen orokorra egiterakoan, ez da dudarik, bi xede didaktiko
|
bazituela
gogoan. Alde batetik, euskaldunek ez zituztelakoan beren ontasunak ezagutzen, liburu baten bitartez erakutsi nahi zizkien zein ziren.
|
|
|
Kritakari horien obra nagusiek (25) hizkuntza eta erresumen gaineko eremu kultural zabalago bat ideki nahi zioten irakurleari, hain zuzen Europa zahar eta modernoaren neurritakoa. Mendebaldeko zibilizazioa
|
zuten
gogoan, Zahar Arotik XX. mendea arte garatu dena. Europako literaturaz egin zuen liburuan, Curtius ek lehen kapituluan idazten zuen
|
|
|
Baina badira adibide anitz non sintagma hori mugatua den: Zer arpegiaz zure begietan jarriko naiz?; Ikusten duzu zer kalteak datozen gure zabarkeria eta aitzakietatik; Kontatu zidaten gau triste hartan zer gauzak esan zizkioten; Eman dute erakustera nolako bakea eta zer xedeak
|
zituzten
gogoan... Holakoetan nolako ren baliokide gisa erabiltzen dugu zer, askotan, baina ez beti, harridurazko perpausetan:
|
|
|
Orduan nahitaezko gertatzen da tatxertatzea. Adibidez, Lasarten bizi naiz dioenak Lasarte jakin bat
|
du
gogoan, baina solaskideak Lasarte bat baino gehiago direla baldin badaki, galde dezake: Zein Lasartetan, Donostia ingurukoan ala Gasteiz aldekoan?
|
|
|
Beste batzuetan bide morfema modalaren baliokide dela esan daiteke (ikus § 23.5): Gauez amets egin dut, eta egunez ezin
|
dut
gogotik kendu zaldun gaztearen iduria: neska izan behar du (Satrustegi).
|
|
|
Korrelazioan denean adlatiboarekin adieraz daiteke azken muga: Ekainetik irailera jende asko ibiltzen da hondartzan; Goizetik arratsera zu
|
zaitut
gogoan; Ostegunetik igandera kanpoan izango naiz. Azken muga hizketa unean kokatzen denean, hona adberbioa erabiltzen da:
|
|
|
Ekar ditzagun hona, handik eta hemendik, tradizioko adibide batzuk: Zahar gaixtoak, zahartuagatik,
|
badu
gogoa, indarra zaika falta (Axular); Larrugorrian ibilliagatik, ez ziran batere lotsatzen (Ubillos); Kanpoz pobre ta urrikarri ta umil agertuagatik, iduki lezake horrek barruna uste baino aberatsago ta harroagoa (Beobide); Emoidazuez arren bakotxak luma batzuk; jaioko jatzuez barrijak, ta ez jatzube igarriko gitxi batzuk kendubagaiti (Mogel); Pixka batian ez naiz ahaztuko/ sartuagatik lurpian,/ n...
|
|
|
Perpaus horiek biak esaten ditugunean, perpaus nagusikoa eragozteko moduko egoera bat
|
dugu
gogoan, egoera muturrekoena; adibidez, ez dugu pentsatzen aldeko gauza bat datorrela, orduan ez baikenuke arrazoirik hari aurre egiteko.
|
|
|
Denei ohore zitzaien josteta hortan baltsatzea. Alta bada bertso alde luzeak
|
bazituen
gogoz ikasteko antzerkilari bakoitzak (Lafitte); Egia erran, lehen aldikoz entzuten nuen afera hartaz mintzatzen, alta bada, eztabaidak eta auziak zortzi urte lehenago hasiak omen ziren (Landart).
|
|
2023
|
|
|
Urteak Plessis Lèz Tourseko jauregian pasa ondoren, ezkontza horrek alaba urrun eramanen zuen. Bere le hen ezkontza
|
zuen
gogoan, bazterrean kokatutako bizi bat, argirik gabeko familia baten erdian. Filipe infantearekiko ezkontza hobeki ikus zezakeen, Ma drilen, Vienan edo Bruselan ikus zezakeen alaba.
|
|
|
Filipe infantearekiko ezkontza hobeki ikus zezakeen, Ma drilen, Vienan edo Bruselan ikus zezakeen alaba. Margaritak bere burua lehen mailako aristokratatzat zeukan, eta maila bereko ezkontza bat
|
zukeen
gogoan alabarentzat.
|
|
|
Ideia berriei irekiak ziren apezak gaztetatik ezagutu zituen, eta horiei sinesgarritasuna ematen zien. Horretaz ere hitz egin nahi zion erregeari, baina erregeak beste interes batzuk zituen, Erresumaren mugak zabaltzea
|
zuen
gogoan, Frantziako aitzineko erregeak bezala, Italiara gerlak eramatera joan nahi zuen, be re eskubide dinastikoen defendatzera. Horrek, helburu horrek, sekulako tentsioak sortu zituen maila askotan, dirua behar baitzen gerlen ordaintzeko.
|
|
|
Horren oihartzuna Nafarroaraino heldu zen. Karlos V.aren aholkularien artean Erasmo izan zen, baina enperadoreak Eliza katolikoaren defentsa
|
zuen
gogoan. Ondorioz, Nafarroa Beheretik Gaztelako tropek alde egin zuten Karlos V.ak hala erabaki eta, Pirinioek nolabait muga jar zezaten.
|
|
|
Bidaian is tripu bat izan zuen, zalditik eroriz, baina ez zuen gelditu nahi, Luisa Savoiakoa gaixorik baitzen eta baita erregearen semeak ere. Margarita beti besteen zerbitzurako bizi zen, bere ingurukoak
|
zituen
gogoan, eta diplomazia lana ze raman, garrantzi handiko erabakietan parte hartzen zuen, baina bere baitan bere hurbilenen egoeraz arduratu nahi zuen.
|
|
|
Noski, Frantziako erregeak aurreikusi zuen Albreteko etxearen nahia, alabaren bitartez martxan jar zitekeena. Albreteko etxeak, Karlos V.arekiko harremanak berriz har tuz, ezkontza
|
zuten
gogoan.
|
|
|
Beraz ez
|
dut
gogorik, Beste desiorik ez dut berea baino, Enea osorik ahantzirik, Karitatearen lokarriaren bitartez
|