|
2010
|
|
|
[IV 43] Jauna bear dan eran amatzeco, ez da asco beraren Ontasun baztergabea ezagutzea, baicic eguin bear dira beraren, eta Elizaren aguinduac; baña eguingo
|
ditu
guizonac oec, oen berriric ezpadu? (A 6)
|
|
|
Orobat, gogorarazten du irakasle izateko duen derrigorra. Paper horren atribuzioa nahiz justifikazioa maiz ageri dira (eciñ alabaña biotzac maite dezaque nolerebait ezagutzen ez duan Ontasuna, baña eguingo
|
ditu
guizonac oec, oen berriric ezpadu?).
|
|
|
[IV 170] Ay! eta baciñaqui ceñ miragarria dan doai au! > Doai onec animan sartzen dan unean bertan eguiten
|
du
gizona Jaungoicoaren beraren seme,? (A 33)
|
|
2012
|
|
|
– Egilea maite
|
dudala
gizon den aldetik eta aspaldidanik miretsi izan dudala: gizon jator bezain miratzaile zehatz (ausartago balitz eta gorago joko balu, hobe guretzat), euskaltzale gartsu bezain gogo zabal, burutsu bezain bihoztun.
|
|
2013
|
|
|
[?] Behar ere ba, eta zuzen: herriarentzat, guretzat beren odola ichuri
|
duten
gizonek deusen eskasik ez dezaten sofri.1047
|
|
2014
|
|
|
Mailuaren indarra
|
zuen
gizon gorbataduna ezkondua zegoen, bi alaba zituen eta gure aita zenaren lanbide bera: kontu eramaile.
|
|
2016
|
|
|
Baina maisua itzultzen da herrira familiarengana eta jakiten du bere bigarren emaztea beste batekin ezkondua dela. Federik ez
|
duen
gizona, maitasuna eta jainkotasuna goraipatzen hasten da.
|
|
|
«Elgar maita azue» erran duen Jainkoak du arrazoin. Elgar ez
|
badute
gizonek maitatzen, mundu hau infernu bat izanen da.
|
|
|
Hau
|
du
gizonak errepikatu behar. Andrearen aurrean, senarrak ez du gehiago besterik erraten, ondorioz, horrelako eritasunaren aitzinean, andrea laguntzaren bila joan da.
|
|
2021
|
|
|
Alegia, gaizki hasiz gero, okerra luzaroko! (Jon Muñoz); Adimena beldurrez makaldua
|
duen
gizon iaio batek bizimodu oparoa eta diru pila eskaintzen dit bere ministro izan nadin; bihar, ordea, kalera bidaltzen banau, hortxe suertatuko naiz zahar eta txiro; alegia, munduan den egoerarik arbuiagarrienean; horra, orduan, pertsona atsegina kondesari eskaintzeko! (Jon Muñoz).
|
|
|
Mugatzaile bizidunekin ikusten da bi mugakizunen arteko alderik handiena: arotz edo artzain lanbidea adierazten duten izenak dira, ez
|
dute
gizon izenaren beharrik (ez bada, behintzat, adierazi nahi arotz hori edo artzain hori gizonezkoak direla, eta orduan atribuzio egiturako elkartua izango litzateke, § 7.1.3c). Artzain mutil edo arotz mutil elkartuek, ostera, ‘laguntzailea’, ‘ofizioa ikasten ari dena’, adierazten dute.
|
|
|
Horien baliokide diren probeta ume, eskola ontzi, afari tertulia, bonba auto, gizon igel, emakume objektu, emakume soldado, bidaia tximista edo produktu izar26 Hitz elkarketa/ 4 liburukiko hitz elkartuen sailkapenari jarraiki," atributu eta koordinazio egiturako elkartuetan" aztertu ditugu gaztelaniaz aposiziotzat hartu dituzten egiturak (§ 7.1.3), hau da, ‘ontzia, aldi berean eskola dena’, ‘afaria, tertulia izateko propietatea ere baduena’.. gisa ulertzen ditugunak. Han ikusi ditugu balio metaforikoa
|
duten
gizon igel modukoak. Aposizioan ematen den izenak jatorrizko esanahia galdu eta kuantifikazioaren pareko balioa ere har dezakeela dio Suñer ek (1999):
|
|
|
Eta aurretik loturako rbat hartzen du (rik) osagai hori bokalez amaitzen denean: Ez
|
baitzuen
gizonik ezagutu bere biziko egun orotan (Duvoisin); Nik ez dut andrerik (Labaien).
|
|
|
Euskaraz mintza, eta bertzalde ikas euskara. Ikas, erran gabe doa, toki arau, ahal arau, urte arau (Hiriart Urruti); Emaztearekin
|
duelarik
gizonak bere gozoa, zenbat ara berezi gizon batetik bertzera eta gizon beraren baitan, adin arau, aldarte arau, ahal eta behar ordu arau! (J.
|
|
|
Osagarria konplementazio erlazioan dago gobernatzen duen izenarekin; erlatiboak, aldiz, ez du horrelako erlaziorik eta, beraz, hemen ikusi ditugun izen gobernatzaileez bestelakoak ere izan ditzake ardatz: Etsairik ez
|
duelako
gizona ez da gizon (erlatibozkoa), ‘etsairik ez duela dioen gizona’ edo horren antzeko zerbait adierazten duena.
|
|
|
Hona adibide batzuk klasikoetatik: Hau da gerla eder eta miragarri hura(,) zeinetan jakintasunak nahi
|
baitu
gizona altxatu eta abantaillatu, hala nola enorantziak nahi baitu aurthiki eta ostikatu (Etxeberri Sarakoa); Indazu grazia hura(,) zeina erakutsi baituzu hain handia eta premiazkoa dela ene salbamenduko (Pouvreau); Laudagarrien direnak dira hainak zeinek indarrik aski baitute ezagutzeko beren zoramenduak eta medeatzeko hartarikako makhurrei (Duvoisin); Horietako bat da, hain zuzen ere, etsai hilg... Ziurtasun Handia (Berrizbeitia); Harako lurzoruaren hezetasun ehuneko hura zeinetan ez baita lurzoruaren bolumena txikiagotzen, nahiz eta ur gehiago galdu (Lurzorua aztertzeko eta ikertzeko oinarriak).
|
|
|
Jakina, determinatzaile gisa ere arrunta da: Begietan sukar bat
|
bazuten
gizon hek (Barbier).
|
|
|
‘Segur aski’ edo ‘zalantza gabe’ esan nahi du: Gauza horiek guztiak behar
|
ditu
gizonak noizean behin, eta gure baserritarrek inork baino gehiago, noski (Agirre); Idatzi, noski, erdaraz idazten zen edonon (Mitxelena); Zuek ere irakurriko zenuten, noski, eta nik ere bai, Fernando Amezketarraren liburua (Azpiroz). Goi nafarreraz eta gipuzkerazko testu batzuetan ere naski ageri da, eta ‘segur aski’ esan nahi du:
|
|
2022
|
|
|
Kontraerran handiak
|
bazituen
gizon bortitz horrek. Adibidez, Nafarroan ju duak babestu zituen 1570ean, orduzkoz Gaztelatik ihes zetozela.
|
|
2023
|
|
|
Idazleak ez
|
du
gizonen nagusitasun soziala, ez eta nagusitasun intelektuala zalantzan ematen. Hala ere, bederen ezkontzaren barnean, senar eta emazteentzat, eskubide eta betebeharren berdintasuna aldarrikatzen du.
|
|
|
Maitasun oro merezi
|
duen
gizona!
|