|
2008
|
|
|
Joera bateratzailerik ba ote dagoen. Bateratze joera bizia ala motela bizi
|
dugun
gaur egun gure herrietan. Euskararen lurralde guztietan joera bera eta indar berarekin ematen ari ote den.
|
|
|
–ura?, papa>, ogia?, nene>, esnea?, pipi>, txoria?, popo>, automobila?, apapa> joan>, kalera irten? tankerako hitz eta esapideak ahaztuak
|
dituzte
gaur egungo guraso gazte gehienek. Erdarazko hitz eta esapideak dituzte ordezko, oraindik orain, Bizkaiko hondartza batean ginela, andrazko batek ume txiki bati esan zion emon> besito, > kariño! > esaldiak argiro erakusten duenez1.
|
|
|
Ez da erraza beti ondorio esanguratsuetara iristea, baina datuak bere honetan aurkeztea ere konpartimentazio soziolinguistikoa islatzeko askotan lagungarri delako eskainiko ditut hemen; alegia, karga edo balio soziolinguistikoa izan dezaketelako. Denborarekin datu eta hipotesi hauek argitzen joango diren esperantza ez dut galduko, eta aurrera begira, bide horretan zein leiho ikusten dudan irekita azaldu nahi
|
nuke
gaur hemen.
|
|
|
Telebistak, herritik maizago eta garaizago irteteak, edo euskalduntasunarekiko kontzientziarik ezak, besteak beste, zerikusi zuzena dutela honetan esango nuke. Etxean
|
ditugu
gaur egun ordenagailu, bideo jolas eta erosotasun guztiak; honek kaleko bizimoduari eta euskarazko hartu emanei mesede handirik egiten ez dielakoan nago. Bestalde, beti esan izan da euskarak ez duela gazteentzako hizkera eredu berezirik, helduen hizkeratik bereiztuko duenik, eta horrek ere eragin ohi du zenbait egoeratan erdal esapide batzuetara jotzea.
|
|
|
Jurislinguista direnentzat, alegia, zuzenbidea eta hizkuntza batera lantzen dituztenentzat, ohikoa izaten da hitz arruntak eta hitz bereziak zedarriztatzea, zuzenbidea ren ikuspegitik behinik behin. Horretarako, jurislinguista euskaldunek ezinbesteko abiapuntua
|
dute
gaur egun: Hiztegi Batua.
|
|
|
Azterkizun horren zati txiki bat hartu nahi
|
dut
gaur: hitz elkartu sin tetikoena.
|
|
|
OEH
|
dugu
gaur egun, oker ez banago, alde> hitzaren eta alde> atzizkiaren definizio semantikoari aurrez aurre heltzen hasteko jakin iturririk egokiena. Hots, datu fidagarriz hornituena eta, planteamendu formalen aldetik, egitura tuena.
|
|
2009
|
|
|
99), edo esaldien garapen konbentzionala haustea: . Esan nezake lokutorebatek offburua behera bota
|
du
gaur mikrofonoak kobrabatbalitzegitenziolakotxistusleep.? (E.96)
|
|
2010
|
|
|
c) B eta ereduak bere aurretik
|
ditu
gaur egun171 Bi eredu horietan dago, kurtso honetan, HHko eta LMHko ikasle guztien %91. X, eta A ereduak, elkar harturik, ez dira% 10era iristen EAEko Haur eta Lehen Hezkuntzan.
|
|
|
Arau nagusia aski bermatua dago, itxuraz, EAEko irakaskuntza ez unibertsitarioko kasu eta maila gehienetan: seme alabentzat euskarazko/ gaztelaniazko eskolaketa nahi duten gurasoek
|
badute
gaur egun, oro har, hartarako aukera. Ez ezinbestean beren gogoko eskola konkretuan, ez eta beren auzoan edo (zenbaitetan) herrian, ratioen edo irakasle euskaldunen eskasia kontuengatik.
|
|
|
Informazio eta Komunikazio Teknologiek (IKT) gero eta indar handiagoa
|
dute
gaur egungo gizartean. Indarra baino, gure eguneroko bizitzaren ardatz bihurtu direla esan daiteke.
|
|
2012
|
|
|
–Maliziabideetan barrena gehiegi aurreratu gabeentzat egin bide zituenez gero [Bitoriano Iraolaren, Oroitzak eta beste ipui asko], horrelako irakurlerik aurkituko ahal
|
dute
gaur bertan ere gure artean. Proust eta Kafka zale amorratuek
|
|
2013
|
|
|
Argi da «gorrien» astekari horrek dituen aipamen guztiak ez zirela izanen, gaur egun, astekari hartarik landa euskarazko hori ez balitz sortu. Eskualduna ez balitz agertu, Le Réveil Basque ahantzia
|
genuke
gaur egun, garai hartako beste agerkari anitz bezala. Nahi ala ez, Eskualduna astekariaren sorrerak Le Réveil Basque en erreferentzia dakar berekin.
|
|
2016
|
|
|
APEZA: Non
|
duzu
gaur Filipe?
|
|
|
Hori dun Charlemagnen armadan, azpiratu jendez okupatzen dena. Horren manu pean
|
dun
gaur Nafarroa guzia. Horrek ditin gure kabalak eta gure jatekoak ebasten, bere armadaren azteko!
|
|
|
Garai horiek ezagutu zituztenengana joan eta gero, antzerkiak izan dituen norabideen aztertzeko beste antzerki eragile batzuengana jo dugu. Geroztik antzerkia biziarazten dutenengana, garai horretatik zer gelditzen den jakiteko, sorkuntza eta horren hedapenetik, geroztik zer bide egin den eskatzeko, zer harrera egiten dioten lan horri eta nolako antzerkia nahi
|
duten
gaur egun galdetzeko. Antzerkia edo antzerkiak ote diren gelditzen jakin minez.
|
|
2019
|
|
|
Andres Urrutia egungo euskaltzainburua izan zuen hasieran batzordeburu. Kargu hori Sagrario Alemanek
|
du
gaur egun. Beharrezkoa iruditu zaion guztietan, batzorde honek Euskaltzaindiaren iritzia gizarteratu du euskararen defentsan betiere, bereziki erakunde ofizialen erabaki, agindu eta legeek euskara modu bidegabean baztertu edo jazartzen dutela iritzi dionean. Euskaltzaindiaren historiako adierazpenak Euskaltzaindiaren adierazpenak.
|
|
|
–Resurreccion Maria Azkueren asmoak eta ametsa gauzatu egin ziren, neurri handi batean, Villasante eta Haritxelhar euskaltzainburu izan ziren urte emankorretan, baina kontuan hartu beharrekoa da Euskaltzaindiaren mailako akademia batek ezin
|
duela
gaur eta hemengoa bezalako gizarte aldakor eta bizi batean berritu eta egokitu gabe iraun, azaldu die Miren Etxeparek ikasleei, denak autobusetik jaitsi berritan direla, Argomaizko paradorearen atarian?. Horretaz jabetuta ekin zioten euskaltzainek Joan Mari Torrealdaik eta Imanol Murua Uriak, aro berria?
|
|
2021
|
|
|
4.5.5a Atzizki honek ez
|
du
gaur egun emankortasun handirik. Literaturako testuei begiratuz gero, erabilera modu bat baino gehiago ikusiko dugu, betiere aditzoina oinarri duela.
|
|
|
4.1.6 gintza gin+ tza atzizkien elkarketaz sortua izanik ere, badira arrazoiak batez ere mendebaldean erabiltzen den gintza atzizkiari bere lekua emateko. Izan ere, gin ez dugu euskara estandarrean baliatzen ‘zerbait egiten duen pertsona’ izendatzeko (tradizio handiagoa izan du eta
|
du
gaur ere bizkaieraz, baina ahulduz joan da euskara estandarrean); gile darabilgu horren ordez (etxegile, liburugile, oinetakogile/, etxegin,, liburugin,, oinetakogin) (ikus gin, gile § 4.2.3). Baina etxeak, oinetakoak edo liburuak egiteari dagokion lanbidea izendatzeko, ez diogu tza1 gehitzen gile atzizkiari; ez dugu sortu etxegiletza, liburugiletza edo oinetakogiletza.
|
|
|
75), adjektibo kalifikatzaileei erantsirik nolakotasuna adierazten duten izenak sortzen dituena (abilezia, ahulezia, artezia, finezia, gabezia, pobrezia, trebezia). Gehienetan mailegu egokituen amaieran aurkituko dugu tate atzizkia (besterik da euskal ondare lexikoko mailegu horiek zer leku
|
duten
gaur euskara estandarrean), eta, horrenbestez, ez genuke euskal eratorpen atzizkitzat hartuko (birjinitate, karitate, libertate, sinzeritate); baina latinezko tate (m) atzizki horren aldaerak ere antzematen ditugu euskal adjektiboetatik eratorritako izenetan (ahuldade, bakardade, gogortade, ondare, ondade...) 2 Gramatikarien artean tzia atzizkiaren formak zalantzak sorrarazi ditu; Azkuek() eta La... Villasantek (1974:
|
|
|
Egarri da/ Egarri dira. Agian, gorputzaren egoera adierazten duten itzuli hauetan aditza ikusi behar
|
genuke
gaur egun, besterik gabe, bere garaian banaturik baziren ere: egarri izan.
|
|
|
Bestetik, geroaldia ere adieraz dezake, batez ere ondoan esanahi horretako adberbioren bat doanean nahiz behar izan aspektu prospektiboan ageri denean: Bihar Donostiara joan duzu; Zer egin behar
|
duzu
gaur arratsaldean?
|
|
|
Zu bakarrik zauzkat beti gogoan, minutu batean ere faltatu gabe, hala egunaz non gauean (Bilintx); Nahiz gizonok hala abereak ezkutuan igarotzeko (A. Zinkunegi); Hala gizonak eta hala andreak, eskubide berdinak
|
dituzte
gaur legearen aurrean (T. Etxebarria); Ez da gauza, sarriago dakusgunik[...] hala Misioko egunetan, zelan beste denbora batzuetan (Mogel); Itaundu begio bakoitzak bere bihotzari[...] hala Mandamendu honetan zein bestetan (Kapanaga).
|
|
|
35.2.5i Ikusia
|
dugu
gaur zortzi bezalako esapideek aurrekotasuna adierazten dutela zenbaitetan (§ 35.2.4k), baina ondokotasuna ere adieraz dezakete beste batzuetan: Malentxo nere alabarik zaharrena gaur hamabost ezkontzen zaidak!
|
|
|
32.3.1.2a Nahiago izan, gurago izan, maiteago izan eta beharrago izan aditz perifrasiak konparatiboak dira; bi nahi, gura, maite edo behar izateren maila alderatzeko erabiltzen dira: Garai batean pilota genuen ogia baino nahiago (Uztapide); Jolasa baino ardo ona gurago dute (Agirre); Haietako batzuek maiteago
|
dute
gaur isiltasuna argibideak ematen ihardutea baino (Mitxelena); Inoiz baino beharrago du euskarak literatura gordina (Berria). Nahiago izan aditz perifrasiak nahi izan en jokabide bertsua du gobernatzen dituen perpausei dagokienez, hau da, partizipioa edo aditz izena erabiltzeari dagokionez (nahiago dut{ etorri ∼ etortzea}).
|
|
|
Jadanik adberbioa Iparraldekoa da, baina erabilera zabalagoa
|
du
gaur egun; ja aldaera euskalki guztietan erabiltzen da, eta jada Iparraldeko euskalkietan. Hirurak erabiltzen dira orainaldirako (Hemen dira jadanik) nahiz iraganerako (Han ziren jadanik).
|
|
|
Hegoaldeko zenbait esparru geografikotan, badugu tzeke molde ezezkoa ere, haren baliokide dena: Hau amaitzeke dago; Lanak egiteke
|
zenituen
gaur goizean ikusi zaitudanean. Hegoaldean, mendebaldeko euskaran eta mendebaldera jotzen duen erdialdeko euskaran erabiltzen da, ahozko nahiz idatzizko tradizioan.
|
|
2023
|
|
|
Europa mailan Margaritak erreinaldien arteko harremanetan ardura handia zuen, bere anaia Frantzisko I.aren zerbitzuan. Ez zen soilik politikan aritu, literaturarentzat grina berezia zuen, obra nabarmena utzi zuen eta XVI. mendeko literatura sortzaileen artean erreferente
|
dugu
gaur egun. Antzerkia izan zen bere gortean eta inguruan bultzatu zuen artea, eta hainbat estilotako antzezlanak idatzi zituen. Eremu oso zabala landu zuen politikan eta letretan, eta, horrez gain, Joana Albretekoa Nafarroako erreginaren ama izan zen.
|
|
|
Zoritxarrez, euskara hizkuntza gutxitua eta besten menpeko izateak transmisio mota horren ahultzea eta, maizegi, huts egitea ekarri du. Etxean eta gizartean, modu naturalean, ikasten zen euskarak beste bide batzuk ere behar
|
ditu
gaur, baldin eta gure hizkuntzaren bizia bermatu nahi badugu. Ukaezina da euskarak neurri handi batean eskolaren eta helduen euskalduntzearen bidez irabazten dituela hiztun berriak.
|
|
|
Eskoletan aspaldiko kezka da, erdara gero eta gehiago entzuten dela, batez ere, gelaz kanpo, jostaketa garaian eta lagunen arteko solasean. Euskarak eremu akademikoa bereganatu du, dudarik ez, baina mintzaera informala kolokan
|
du
gaur egun.
|