|
2000
|
|
|
Emakume bibotedunak hain lortuak ez zituen bi tasun
|
dituela
esatera ausartuko naiz: erregulartasuna eta batasuna, nahiz eta, agian, ipuin bakanen batean sartzen apur bat kostatzen den.
|
|
|
" Edorta Jimenezek deskribatzen duen munduan, sexuaren ezagutza, sexu mertzenaria, emakumeek diruaren truk eman ohi dutena da, batez ere, aukeratutako bidea. Ondo girotuta daude ipuinak, sexoarekin batera droga eta musika, rock and rolla." (El Diario Vasco IV) Ipuin hauetan guztietan gaua, droga, sexua, rock and rolla,... agertzen diren arren, funtsean gizakien betiereko irrika, desira eta grinak azaltzeko asmoa
|
dutela
esan daiteke. Honela, heriotza eta frustrazioa ipuinotako elementu etengabeak izango dira.
|
|
|
Azken honetara ihes egingo du Mikelek atxiloketen berri izatean. Eta amaiera irekia
|
duela
esan daiteke, ez baitakigu Parisen Mikelek zer egingo duen.
|
|
|
" ondo zaindutako idazkera da, aberatsa hitzetan, indartsua efektoetan. Esan behar
|
duena
esaten du doi, gehiegizko hornidudarik gabe, eta horrek, askotan, ilundu egiten du esan nahi dena." (El Diario Vasco IV) Gainera, esaldi trinkoen erabilerak hizkuntza zaildu egingo du. Zabalaren ustez," trinkoegi, zorrotzegi, eliptikoegi, neurtuegi, serioegi, hitsegi, itogarriegi, gupidagabeegi irudituko zaio beharbada zenbaiti eleberri honetako prosa, baina aukera bat besterik ez da, beste edozein aukera bezain zilegi izateaz gain, Aranbarrik kontaketaren gaiari eta giroari hamarkadako erresistentzia kulturala ezin hobeto egokitu diona." (Egunkaria XII) Are gehiago, bere aburuz," plano, garai eta kontzientzia" aniztasun hori baita liburu honen lorpenik behinena, batik bat narrazioari ematen dion" indar adierazkor bereziagatik".
|
|
2001
|
|
|
Aitormena diot, lehenengo pertsona narratiboan taiututako nobela hau, ezer baldin bada, aitortza delako. Modu honetan, irakurleon konplizitatea eta ardura dira bilatzen direnak, eta hala frogatuko lukete testu barneko irakurleari (terminologia kritikoan narratario deritzonari) etengabe egiten zaizkion erreferentziek, hala nola," ez dakit diferentzia ulertzen den" (105)," eman dezagun" (108)," honezkero mila aldiz esango nuen" (108)," petrila ezagutzen ez
|
duenarentzat
diot hau" (133)," esan dudan posturan" (226)," esana nagoela uste dut" (272)... bezelakoek.
|
|
|
Alegia, genero honek formari buruzko hausnarketa eskatzen duela eta unibertso literario guztia ongi lotzeko abilezia. Arrazoia
|
duela
esango genuke eta hortik jarraituz, Saizarbitoria nobelagile anbiziosoa dela esatera ere ausartuko ginateke. Ondoren ikusiko dugun moduan, bere saio bakoitzaren oinarrian berrikuntza ahalegin nabarmena egin du egile donostiarrak, eta esperimentatzeko joera honi atxekiz, poetikoki ausartak izan diren idazmoldeetan barneratu delakoan gaude.
|
|
|
Luzeragatik nobela laburtzat har genezakeen honek egitura nahiko lineala
|
duela
esango genuke. Saizarbitoriaren lan gehienetan bezala, oraingoan ere istorioa amaieratik hasten da eta ez da zail Eugeniaren eta Victoriaren harremanen ingurukoak ordenaturik datozen ataletan jarraitzea.
|
|
2002
|
|
|
Euskal eleberrigintzara itzulita, narrazio teknika modernoak bere egin arren istorioak kontatzen zituen eleberrigintzari eman zion bide aldi esperimentalak. 1979an argitara eman ziren bi eleberri
|
ditugu
esaten ari garenaren adibide bikainak. Batetik, J. A. Arrietaren Abuztuaren 15eko bazkalondoa; A. Urretabizkaiaren Zergatik, Panpox, bestetik.
|
|
|
Irakaskuntzaren zirkuituarekin (eskola+ euskaltegiak) izan dezaketen lotura onartuz ere, liburuak promozionatzeko moduak, komunikabideetan izan duten oihartzunak, edo generozko narratibarekin dituzten harreman argiak (umorezko nobela, nobela poliziakoa...) best-seller fenomenoaz mintzatzera garamatzate. Oro har, liburuok best sellerei egozten zaizkien ezaugarriak
|
dituztela
esan genezake. Estilistikoki:
|
|
|
Hau guzti hau esan ondoren, gure lan honetan euskal eleberriak nahiz eleberri laburrak aztertzeko asmoa
|
dugula
esan beharra dugu. Ikusi den modura, bien arteko mugak eztabaidagarriak izanik ere, ipuinaren intentsitatea eta eleberriaren patxada bilatzen duten testuak, hots, eleberri laburrak nahiz eleberriak, izango ditugu aztergai. b) Euskal eleberrigintzaren sorrera eta garapena XX. mendearen lehen erdian.
|
|
|
Bainan, lehenttoago nik erran bezala, eideak hekien baithan banatzen ariko ba gina, erraiterako, ahantzetasuna eta ahantzegabetasuna, batasun eta anhitzkhotasuna, egona eta higidura eta abar; eta hunen iarraian eidea hauk ondozka nahastu eta bana ditekezela erakhuts ahal ba geneza, horreek bai tutuluturik iarriko nindukela, ene Zenon maite. Argumendu zalhua
|
duzula
diot, egitan ere. Bainan nik harrigarritzat etsiko nukeiena, diot berriz ere, eideen baithako kontradizioa edo zeiherdura hori agertuko balerautate, horixe izanen lizateke; eta zuk ikhusgai diren gauzetaz egina, pentsamenduaz soilik atxiki ditezken gauzetaz ere egin ahal izaitea.
|
|
|
Donatek utzi zintuenean zuzaz ni urrikaldu, eta horra! begiramenezko hitz erdia azaldu nizuneko, nire irudia buru buruan eta bihotz bihotzean
|
zenuela
esan zidan mutil mukitsua ez al zara?
|
|
|
Alako batean larunbat goiza zan, gogoan
|
dut
esan zidan argi ta garbi:
|
|
2003
|
|
|
Iziartxurekin hitz egitea nahi
|
nuke
esan zion berak.
|
|
|
Bai. Eta, gaurko mundu bizkor eta aldakor honetan Barri Ona zabaltzeko asmoz, Egitarau horrek zati bi
|
dituala
esan zenduan, ezta?
|
|
|
Ezin jakingo zuen Arantxak, hain fidagaitz izateagatik barkamenak aurretik eskatuz, berak berriro zuzendu nahi
|
zuela
esan ziola Unaxi, honek berak zuzendutako azterketen emaitzak kantatu zizkionean, Arantxak koadernora pasa zitzan.
|
|
|
Holan izango al da! Bardin esango neuke, baina erraza da maite
|
zaitut
esatea holako une baten. Ez dakizu zelan poztuko nindukean orain esan deustazuna benetan eta betiko izango balitz...
|
|
2004
|
|
|
Haserretu egingo litzaidake orduan ere, ta zigortu egingo ninduke gainera. Behinola, hogei musker nituelarik, hamar
|
nituela
esan niolako, hamar kendu zizkidan" ezagaitik". Hogeita hamar nituela esan banio ere, hamar musker kenduko zizkidan" baietzagaitik", ez nituenak banituela esateagaitik.
|
|
|
Behinola, hogei musker nituelarik, hamar nituela esan niolako, hamar kendu zizkidan" ezagaitik". Hogeita hamar
|
nituela
esan banio ere, hamar musker kenduko zizkidan" baietzagaitik", ez nituenak banituela esateagaitik. Horregaitik esaten zidan niri, txikitan, maiz esan ere:
|
|
2005
|
|
|
Adierazgarria Patxi Iturregiren kasua, guztietan generoarekiko leialtasuna aldarrikatu duten bakanetakoa, bakarra ez esatearren, eta, hala ere, zazpigarren urtegarrenean bigarren bilduma argitaratu duenean, Behi eroak (Elkar, 2003), ez du zerikusirik, ezta urrundik ere, 1996an argitaratu zuen Haize kontra bildumarekin. Horretan ere ezin
|
dugu
esan egile horrek traiektoriarik garatu duenik, are gehiago, berarengandik espero zitekeena ez da bete.
|
|
|
Beste guztiak nire ustez kondizionamendu batzuren pean daude, zeintzuk, nolabait, mugatzen duten egilea... Narratzaileak esan nahi
|
zuena
esaten duenean, ez dago narrazioa luzatzera beharturik12"
|
|
|
Ipuinen artean batasunik ez dagoen bilduma honetan Mintegik aniztasunera jotzen du. Zazpi ipuin hauetan hainbat estetika azaltzen du, fantasiatik errealismorako joera
|
dutela
esan genezake.
|
|
|
Ipuinaren berehalakotasuna eta laburtasuna, esperimentaziorako joera ahaztu gabe, ondo egokituko ziren aldizkarietara. Dena dela, ezin
|
dugu
esan aldizkari guztiek emaitza onik eman zutenik. Salbuespenetako bat, ordea, Bilboko Pott dugu.
|
|
|
Bizi guzia izarren ikertzen pasatua duen Hubert Reeves 70 urteko astronomoak, munduak zentzurik ez
|
duela
diotenei galde hau egiten die: " Nolaz dakizu hori?
|
|
2007
|
|
|
Bertsolaria ez naiz izandu egiak nai
|
ditut
esan, besten mendian gu bizitzeko jaiuak ez gera izan.
|
|
|
Kristau legia nola daguan piska bat nai
|
nuke
esan: Lau edo bos gizon izaten gera44 guztiok jaieko mezan.
|
|
|
Kristau legia nola daguan piska bat nai
|
nuke
esan: Lau [ed] o bost gizon izaten gera guztiak jaieko mezan.
|
|
|
Neure lenengo pasuak
|
ditut
esango oraingoakin.
|
|
|
Latinetiko maileguok itxura zaharra garbiago eta hobeto gordetzen dute sarri, erromantzeetan hartu duten itxurak baino. Horrek
|
hau
esan nahi du: zenbat eta jatorrizko itxura hobeto gorde, hainbat eta zaharragoak direla maileguok.
|
|
|
Behearen ganeak eta hormek bat egiten dabe, ezin jakin non hasten dan bat eta non amaitzen dan bestea. Goiak berak be buruan jo behar
|
gaituala
esan lei. Itogarria da gelako giroa.
|
|
2009
|
|
|
Deabrua iretargian ikus litezkeen formetan ei dago eta zotz sardearekin etorriko zela esaten zen, iretargian itxura horrekin ikusten zuten eta. Txotoporrok haginak handi, adar itzelak, begi itzelak eta buztan lumatsua
|
zituela
esan ohi zen, batez ere, umeak ikaratzeko. Armintzan, fraka eta tunika gorria jantzita, txotoporro mozorrotzen ei ziren.
|
|
|
Jose jon arten amerikanu izena hartute, etorri orduko egongo da galdute. Uruguaira joatea baino Jataben lotzea gurago
|
zuela
esan zion gure lekuko bati betiko joan aurretxoan. Mahastiak eduki zituen eta Uruguain bertan hil zen.
|
|
|
Muztiatu ostean gozo egoten zen. Bero handia egiten zuenean freskagarri modura erabiltzen zuten eta edan ohi
|
zutenen
esanean, itzel zegoen.
|
|
2011
|
|
|
Da arek eseben oki..., taberna baten itxe" ben, Patxikotena esaten" tzen, an itxe" ben...
|
Nau
esaten gerraurreko gausek e! Gitxi ixen sien, baia tabernie.
|
|
|
" Bildurra egoten zan umea bautizau barik hilteko? Bai, linbora
|
duela
esate" ben. Lurperatu be, aparte egiten ziran?
|
|
2013
|
|
|
Dena den, ezin
|
dugu
esan memoria ezaugarri pertsonala dela, memoria soziala baita, gizarteari dagokiona. Maurice Halbawchs soziologoak jite soziala eman zion memoriari.
|
|
|
2)... Nere sentimenduak biar
|
ditut
esan, suerte txarrerako mundu ontan izan:
|
|
|
Inauterietan egiten diren jarduera eta ekintzek, indarkeriazko jokoen itxura
|
dutela
dio Caro Barojak. Ohikoak ez zituzten mugimenduak egin, hitzetan zein ekintzetan neurri baterainoko indarra erabili, ohiz kanpo jokatu, gauzen ordena itzulitara jarri... hori da garai honen ezaugarririk berezkoena.
|
|
2015
|
|
|
Hau da, Theophile Gautierrek ehun urte baino lehenago esandakoa," pour épater le bourgeois" hura, serioegi hartzen zutela batzuek salatzen zuen, batez ere beren ikonoklastiarako eta erlijio katolikoa kritikatzeko jaiduragatik. Joera horiek jada inor asaldatzen ez
|
zutela
zioen Azurmendik, originaletik deus ez izateaz gainera.
|
|
|
Alemaniako literaturari buruzkoa artikulu aski ausarta izan zen egiten dituen zenbait baloraziotan eta, egiazki, bazuen xalotik ere hainbat azalpenetan. Gaiaren tamaina eta konplexutasuna ikusita, ordea, panoramika hori emateko helburua aski ongi bete
|
zuela
esango nuke. Alemaniar literaturaren XX. mende erdiko bi arazo nagusiak azpimarratzen zituen:
|
|
|
Borges aipatzen dugula, bada beste testu berezi bat Prakan, artearen eta berpiztearen inguruan, Lazaro edo berriro birbiztutako denbora, non argentina48 Schwoben beste liburu baten espainierako itzulpen baterako hitzaurrea ere idatzi zuen. rra aipatzen den berriz ere, eta tema horren kontziente, beren buruaz barre egiten duten pottkideek: " Jorge Luis Borgesek, kordialki gorrotatzen gaitun idazle honek(" beste Borges" ak sakonki maite
|
gaituela
esan nahi du honek)".
|
|
|
Bai Jeff. Independienteek bazeukatek hitza, eta ez hitza bakarrik diskurtsoa ere
|
badutela
esanen nikek Jeff. Eta ez diat entenditzen, zeren atzo inutilak desorganizatuak inozoak eta burges txiki batzuk hituan independienteak joder Jeff beste aldizkari orain independiente bat begian ez zekiat nola organizatu ahal izan dira hainbeste aldizkari independiente kaleratzeko.
|
|
|
Oker dabil, ene ustez, gaurkoz euskarak hiztun hutsak behar dituela uste duena. Hiztunak bai, baina hitz astuna bada ere," militanteak" behar
|
ditugula
esaten ausartuko naiz, nolabait izenak duen zentzu antiboluntarista erabiliz.
|
|
|
Aldizkariko jendea oso haserretu zen artikuluarekin baina Koldo Izagirre lur jota gelditu zen. " Mutilak" arrazoi
|
zuela
esan zuen behin baino gehiagotan zenbaki hura ateratzeko bileran. Lehenagotik giroa nahastuta baldin bazegoen, harekin gauzak gehiago nahastu ziren ene ustez.
|
|
2017
|
|
|
Horrela, gauzak dezente sinplifikatuz baina akaso argigarria suerta daitekeen modu batean azalduz," interpretazio" batetik hurrengorako bultzada berezko une postmodernotzat har genezake, bultzada horrek lehenago edo geroago berekin ekarri ohi duen errealitate irudikapen egonkorragoa une modernotzat hartuz. Hartara, modernoak izateko lehenbizi postmodernoak izan behar
|
dugula
esan liteke, Jean François Lyotardek gustuko duen legez.23 Modernitatea eta postmodernismoaren arteko diferentzia erabakigarria da azkenak ez duela sinesten lehenak bezala hurrenkera historiko horrek helmuga behin betiko bat izan dezakeenik. Zernahi gisaz, argi dagoena da telos edo helmugaren ideian sinetsi gabe ere, ezin diogula kontzeptualtasun metafisikoari erabat ihes egin, alegia, modernoak garela orain, eta modernoak izango garela beti.
|
|
|
Munduko izate edo entitateek ez dute berezko betetasun, egonkortasunedo betikotasun egoerarik erdiesterik. Ez dago helmugarik, ez telos ik, alegia.216 Horrek, ordea, ez
|
du
esan nahi izate edo entitate
|
|
|
Hori eta horrenbestez, balirudike Lertxundik ni poetiko zeharo singularraren posibilitatea ukatu egin duela Carlaren bidez, bere adiera hertsian kontzeptua ezinezkotzat jo duela, alegia. Halere, han hemenka eginiko adierazpenek argi erakusten dute Lertxundik ez duela ni poetikoaren ideia bazter utzi, behar beharrezkoa izan zaiola baizik, bere jardun literarioaren gidari nagusi izan duela, are Lertxundi idazlea bere ni poetikoak bizi
|
duela
esan ahal izateraino ere. Hona adierazpen horietako batzuk:
|
|
|
or the Cultural Logic of Late Capitalism", New Left Review 146 (1984ko uztail abuztua), 53 orr. batzuk ere atzematea eta tipologia proposamen bat osatzea. Soziologia bazter utzita, beraz, lan honek orientazio filosofikoa
|
duela
esan daiteke. Izan ere, postmodernismoak ezagutza egintza ulertzeko modu berri bat azaleratu du, epistemologia berri bat, alegia, giza ezagutzari orain arte ez bezalako muga zorrotzak jarri dizkiolarik.
|
|
2018
|
|
|
Baina hurrengo egunetan elkarri begiratu gabe egon zirelako eta bien artean sortu zen garraztasunagatik, ondasun guztiak gustura utziko lituzkeela bere baitarako zioela, ibili zela eguneko denbora guztian. Eta hori dela eta ez dela, handik egun batzuetara, ospa egin zuela goizean goiz etxetik, Augusto agurtu gabe, tentaldiaren besoetan erori nahi
|
zuela
esanez bere barrurako. Dena ahaztea izan zen bere desio bakarra, dena ahaztu, eta gauean irten orkestina baten doinuetara dantzan egiteko.
|
|
|
Argitasun eta zehaztasun guztiekin etorri zitzaion akordura asteazken gauekoa; nola aurregun gauean, Edhenen bizitetxetik etxera itzuli zenean, ustekabeko ederra hartu zuen, Marikruzek norbait zain
|
zuela
esan eta, nor eta!, Divina Pastora aurkitu zuenean, eta zelan harrituta gelditu zen, aspaldiko lagunaren jakinarazi gabeko aurrez agertzearekin.
|
|
|
Itxuraz beti betikoa topatu zuen, nahiz eta oraingoan, urduritasun harrigarri handiz. Horregatik, bakarrean hitz egin behar
|
zutela
esan zionean, errezeloak hartuta, ikaratu egin zen Elba.
|
|
|
Baina ez da egon Divina Pastora konbentzitzekorik; lo itxi bat egin behar
|
duela
esan eta batera gelditu da lo gogorrean arropa eta guzti ohearen gainean.
|
|
|
Geroxeago, memorian aztarrika, kitarra jolea ekarri zuen gogora; haren gau guztiko so lizun erakarkorra, kitarra jotzeko atzamarren trebetasuna, eta izterren sendotasuna ere. Kitarra hautsi behar
|
zuela
esan zitekeela, esan zuen, behearen kontra oinarekin ematen zituen dangateko haiek sentitzean. Kitarra jotzean erakusten zuen artean benetako pasioa zeriola; dena modu hartan egiten baldin bazuen, ai!
|
|
|
Toki hartatik, portuko gau garito zirritokietara joan ginen. Musika hotsak gortu egin behar
|
gintuela
esan zitekeen, argien joan etorriak burtzoroa handiagotu baizik egiten ez zigularik; era batera, hango zalaparta guztiarekin gure artekoa puztuz eta indartuz zihoalarik.
|
|
|
Christianek bere penak kontatu nahi zituen; ez zehazki niri, edonori baizik, entzuteko prest zegoenari eta, hori bai!, salatuko ez zuenari. Badaezpadako jende moduaren artean mugitzen zelako, zer esaten zuen, kontu eta zuhurtasun handiak eduki behar
|
zituela
esan zidan. Desezagun batekin hitz egitea, gauzak kontatzea errazagoa zela; ez zegoelako ondorioen beldurrik.
|
|
2019
|
|
|
" Begien bistakoa zen hitz haiek berreskuratzearekin obsesionatu ordez, Victoriari, besterik gabe, ezin pinta zaitzaket, baina maite
|
zaitut
esan behar niola: egia.
|
|
|
Joseba Gabilondoren iritziz, beraz, emakumeari ahotsa emateko saioan Saizarbitoriak porrot egiten du, 68ko belaunaldiko kide gisa, ez omen zezakeelako bestela egin, XX. mende horretan emakumeak ez omen duelako ahotsik izan. Hala, Martutene, emakumearen kontzientzia eta aurreratze feministaren kronika gisa irakurri behar
|
genukeela
diosku, kontalaria behar bezala adieraztera iritsi ez bada ere: " Martutene bi eleberri dira:
|
|
|
Saizarbitoriaren eleberriaren irakurketari dagokionez are gehiago komeni da gatazka eta abusua bereiztea. Bikoteak gatazkak
|
dituela
esatea bat da, eta oso bestelakoa, eleberriko protagonista nagusiak bere emazteari tratu txar psikologikoak egiten dizkion hipotesiari eustea. Horretarako, beharrezkoa da fenomeno horren ezaugarri edota faktoreen identifikazioa ongi ezagutzea eta harremanaren amaiera tragikoarekin koherentea izango den eran aurkeztea.
|
|
|
" Tarteka etortzen zitzaidan baina Flora, zergatik jartzen gara gu biok horrela, huskeria batengatik, elkar maite
|
badugu
esateko asmoa eta desira, baina ez zuen segundo bat irauten, instant bat baino gutxiagoko ideia zen, fisikoki neurtzerik ez dagoen une bat, nahi bada. Hutsaren hurrengoa" (58).
|
|
|
Aitortza horretan ordea, narratzailea irakurlearen konplizitatea bilatzen ahalegintzen da, narratarioari etengabeko alusioak egiten baitizkio: " komeni da desesperaturik sentitzen denak hori jakin dezan" (68);" ez dakit diferentzia ulertzen den" (105);" zabala da petrila, ezagutzen ez
|
duenarentzat
diot hau" (133);" inork pentsa ez dezan poltsak miatzen ibiltzen naizenik" (150);" Larunbata zen, ez dakit esan dudan" (151);" ez dakit norbait oroituko ote den Capuccine modeloaz" (152);" Itxaronaldi hau aurrekoaren berdina dela pentsa dezake norbaitek, baina hori ez da egia" (163);" esan dudan posturan" (226)," norberak gogoratzea dauk... " esan ote dut batzuetan benetan salto egin behar zuela iruditzen zitzaidala?" (51).
|
|
|
Gerrako kronikak kontakizuneko pertsonaia nagusiaren miseria, ezinegona eta patetismoa islatzeko aukera ezberdinak har zitzakeen egileak, adibidez, modu errealista tradizionalean, gertaeren tragikotasunaren sustraiak eta gertaerak zuzenean adieraziz, baina bestela egitea hautatu du, ironia, umorea eta satira bezalako baliabideez baliatuz. Narratzailearen atalean esan bezala, narratzaile ez fidagarriaren bitartez idazle inplizituak berak salatu edota adierazi nahi
|
dituenak
esango ditu, baina zuzenean esan beharrean, ironia erabiliz egingo du, zeharka. Pere Ballartek (2003) dioen moduan, gizakiak egoera zailei aurre egin behar dienean, saihetseko bide batzuk erabiltzen ditu horiei aurre egiteko:
|
|
|
• Irakurri al duzue noizbait mota horietako erreferentziak egiten dituen beste literatur lanen bat? m" norberak gogoratzea dauka ezaguturiko berderik argiena, eta kolore horretakoak dira Klaudiaren begiak" (16). m" komeni da desesperaturik sentitzen denak hori jakin dezan" (68). m" ez dakit diferentzia ulertzen den" (105). m" zabala da petrila, ezagutzen ez
|
duenarentzat
diot hau" (133). m" inork pentsa ez dezan poltsak miatzen ibiltzen naizenik (150). m" ez dakit norbait oroituko ote den Capuccine modeloaz" (152). m" Itxaronaldi hau aurrekoaren berdina dela pentsa dezake norbaitek, baina hori ez da egia" (163).
|
|
|
modu hotzean, bere burua zuritzen du eta ez du inolako damurik adierazten. Inok dioen bezala, mendekuak iraungitze data
|
duela
esan arren (55), berak ezin du barkatu eta mendekua heriotzarekin amaitzen da: bere eginbeharra bete du.
|
|
|
Tratu txarrak jasaten dituzten emakumeei buruz sarritan pentsatzen den bezala, irakurleak bere buruari galdetuko dio zergatik ez ote duen Senarra uzten. Florak ez diola leialtasunik gorde aitortu eta Senarrarekiko harremana eten egin nahi
|
duela
esaten du, baina xantaia emozionala onartu eta Senarrarekin segitzen du, bere bizitza arrisku larrian jarriz. Octavio Jorge Ricardo Tavaresek (2014) Violencia conyugal.
|
|
2021
|
|
|
Lan honetan egindako analisiak erakusten du egungo hezkuntza sistemak edukien transmisioa bultzatzen duela batik bat, eta, curriculumaren zabalerari zein erabilitako metodologiei gehituta, eredu horrek sakontasun gutxiko ikaskuntza sustatzen duela ondorioztatu da. Horri jarraiki doan ebaluazio ereduak ere" surface learning" a edo azaleko ikaskuntza errotzeko joera
|
duela
diote Biggs ek eta Tangek (op.: 198), maiz, edukiak memorizatzeko eta azterketak gainditzeko helburua eta izaera ikaskuntza prozesuak inplementatzen direlako. " Sakoneko ulermenak norberaren ezagutzan pentsatzea eta arazoak konpontzeko, pentsamendu kritikorako eta hausnarketarako ezagutzak erabiltzea eskatzen du" (McMillan, 2010: 45), eta hori PTLren ikaskuntza sakonagoaren kontzeptuarekin nahiz heziketa literarioen printzipioekin lotuta dagoen zerbait da.
|
|
|
DGIR1 ek bezala, literaturak bere testuinguru historikoan kokatzea garrantzia handia
|
duela
dio HIR1 ek ere, eta ez diziplinarteko ikuspegi batetik lantzeko soilik, baizik eta arloa beren beregi lantzen denean ere bai. GIR1 ek ere hori bera uste du, autorea eta obra bere testuinguru historiko, sozial, kultural, erlijioso eta ekonomikoan kokatu ezean zailtasunak egon daitezke bere balio literarioaz jabetzeko.
|
|
|
Ikastetxe batzuekin komunikazio kanala edo bidea irekita badute ere, interakzioa eta jarioa ez dela gustatuko litzaiekeena diote, eta horrek lankidetza eraginkorra zailtzen duela. Hala ere, komunitatea eraiki nahi bada, horretan sakontzen eta areagotzen segitu behar
|
dutela
esaten dute.
|
|
|
Gainera, horrelako ekimenak HHn eta LHn ohikoagoak diren bitartean," Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan eta Batxilergoan, aldiz, irakurzaletasuna sustatzeko ekintzak ez dira batere ohikoak, eta gazteentzat antolatzen diren egitasmoak batez ere ikastetxetik kanpoko erakundeek antolatzen dituzte" (GE3). Zentzu horretan, Berritzeguneetatik BHn proiektu interesgarriak egon badaudela ikusten
|
dutela
dio, bere aldetik, BE1 ek eta, beste batzuen artean, Mungiako eta Plentziako institutuetan egitasmo interesgarriak gauzatzen direla dio, edota Getxoko HTB mintegia ere aipatzen du, baina, ikasleen behar, interes zein gaitasunei modu egokian erantzuteko heziketa literarioan oinarritzen saiatzen diren arren, ez daudela orokortuta eransten du. Eta horren ondorio edo jatorri moduan, zera eransten du GE4 k:
|
|
|
Izan ere, irakasleek curriculuma eta ezarritako helburuak betetzeko estu dabiltzala aitortzen
|
dutela
esan da lehen ere. Dituzten eskola orduak nahikoak ez direla salatzen du DGIR1 ek, Euskara eta Literatura ikasgaian BHn, adibidez, astean dituzten hiruzpalau saioetan denetarik irakatsi behar izaten dutelako:
|
|
|
" Ba hasieran erantzuna ez zen positiboa izan literatura eman behar
|
genuela
esan nienean. Ze demontre ari gara txarto egiten ikasleek erreakzio hori izateko?
|
|
|
[...] Irakurmena gehiago landu nukeela uste dut, dena den, gai ikusten dut neure burua. Zerbait esatearren, sortzeko zailtasun handiagoak
|
ditudala
esango nuke". (GL)
|
|
|
Estimulu ugari daude, batez ere, digitalizazioak dakartzana, eta estimulu bakoitzak eragiten dieten sentsazioen bila dabiltza etengabe, eta orduan, literaturak eskatzen duen patxada, kontzentrazioa, isiltasuna, gogoeta galtzaile ateratzen da (NE1). Horrela, arreta leku askotan
|
dutela
dio AIR1 ek, eta beraz, geroz eta lan handiagoa eskatzen du zeregin bakarrean denbora tarte nahikoaz kontzentrazioari eusteak. Dena den, gazte nerabeen arazoa soilik ez dela uste dute BIR1 ek eta NE1 ek, eta helduei nahiz gizarteari orokorrean eragiten ari zaion arazo inportantea dela.
|
|
|
Era berean, irakurketa ulertzeko ikuspegiak rol garrantzitsua jokatzen duela pentsatzen du GE4 k, eta irakurketa ekintza modu zabal batean ulertzera jotzea komeni dela proposatzen du. Bestera esanda, testuen balio literarioaz jabetzeko lanketak proposatzen direnean, irakaskuntzan nagusiki, helburu jakin batzuetara daraman ulermenerako bide bakarra soilik hartzen da ontzat, eta horrek de facto bestelako aukera posible guztiak baztertzen ditu, ikasleari testua ulertu ez
|
duela
esatera iritsiz. Helburu bertsuetara iristeko, baita testuen inguruan eraikitako ulermen kontzertatuetara ere, ikasleek egindako interpretazioetatik abiatzeko aukera zabaltzeak konfiantza handitzea eta euren gaitasuna balioestea ekar lezake.
|
|
|
Zentzu horretan, BHko irakasleek irakasgaiaren eremuaren barruan lan egiteko joera
|
dutela
esan du IE3 k arestian, modu hertsi samarrean, eta horrek nolabait" isolatuta" lan egitera daramala profesionala. Hain muturreko egoerak emango ez diren arren, egia da hainbat parte hartzailek jardun eremua norbere ikasgaira mugatzeko joera dagoela salatu dutela.
|
|
|
Zerbait" orekatua" eskaini behar
|
dutela
esaten du, eta horretan ahalegin guztiak egiten dituzten arren, errealitatea bestelakoa dela dio: " Horren aurrean etortzen zaidan lehenengo ideia talkarena da:
|
|
|
" corpusaren aukeraketa eta heziketa literarioa helburu duen programazio zehatz baten falta" (GE3). Hori horrela, maisu maistrek askotan kalitatezko liburuak aukeratzeko irizpiderik ez
|
dutela
dio, eta liburu bat edo beste gelara eramateko arrazoia" liburu horrek" lantzen" duen gaia" izaten dela argudiatzen du. Modu honetan, didaktismoak literaturari lekua hartzen diola baieztatzen du GE3 k eta, ondorioz," liburuak beste gai batzuk lantzeko aitzakia" besterik ez direla.
|
|
|
Gaitasun literarioa modu egoki batean ez lantzearen ondorioz, ikasleek zenbait liburu edota album irakurtzeko zailtasunak izan ohi
|
dituztela
esaten du IE6 k eta, horrez gain, liburu egokiak hautatzeko irizpideak falta ohi dituztela gaineratzen du:
|
|
|
" Nire lehengusinak edo lagun batzuek uzten dizkidate haiek irakurritako liburuak nik irakurtzeko" (GL). Lagunartean gertatzen denak ere alderdi desberdinetan eragin handia
|
duela
esan daiteke; haatik, etxean irakurtzeko ohitura eraiki eta horri eutsi dionari lagunartean irakurtzeko ohitura edo zaletasuna ez izateak modu negatiboan ez diola eragiten ondoriozta daiteke, parte hartzaileen artean, behintzat. Hau da, etxean irakurtzeko ohitura dagoela eta haiek ere zaleak direla askok aitortzen dute, lagunartean ohitura zabalduta ez dagoela onartzen duten arren.
|
|
|
Hainbat dira plazera eta gozamena aipatzen dituzten parte hartzaileak (NE1, MIR1, LIR3, HIR1), hots, literaturak eskaintzen duen esperientziak sorrarazten duen gozamena, IE6 k dioen moduan, literatura literatura hutsagatik, baina berrirakurtzeak pizten duen" plazer linguistikoa" ere aipatu duenik badago, MIR1 esate baterako. Alabaina, parte hartzaile batzuek arlo hau galduz joan den balioespena eta prestigioa adierazi izan dute, eta horren ondorioz, egun, literaturak balio sozialik ez
|
duela
dio GE1 ek, paradoxiko gerta daitekeen arren, erraztasunaren, gozamenaren eta plazeraren aroan bizi garelako.
|
|
|
Azkenik, literaturan eta, lan honi dagokionez, literaturaren didaktikan ikertzen segitzeko beharra agerian geratzen da, usteetatik edo iritzietatik ebidentzietara pasatu ahal izateko. Asmo horrekin, lan honek oraindik bide luzeagoa eta, akaso, oparoagoa
|
duela
esan behar da, ikerketa zabalago baten parte den heinean. Izan ere, errutina literarioak inplementatzea da hurrengo urratsa eta horiek izango duten inpaktua neurtzen eta aztertzen saiatzea.
|
|
|
Konpetentzia literarioaren garapena helburu eta ardatz izango duen proposamen metodologikoa egiten du parte hartzaileak, eta konpetentzietan oinarritutako hezkuntza eredu batetik, teorian hezkuntza kokatzen den eredutik, hain justu ere, zeharkakotasunak dagoeneko oinarri oinarrizko baldintza
|
duela
esan daiteke, beraz. Hala ere, testuliburuak edota norberak prestatutako eta urteetan erabilitako materialak segurtasun handia eskaintzen duten" salbamendurako oholak" izaten direla askotan irakasleetzat dio parte hartzaileak, eta diziplinartekotasunera zein metodologia aktiboetara igarotzeak horri uko egitea eskatzen du hein handi batean.
|
|
|
Norabide berean, ikerketa berriagoek urrats bat aurrera ematen dute eta AAen eta Espainiako curriculumak zehazten dituen konpetentzia kurrikularren arteko korrelazioa" Relación entre las competencias curriculuares y las Inteligencias Múltiples", gaztelaniaz eskaintzen eta aztertzen du Pallarés Dominguezek (2021: 110) bere lanean. Horrela, lotura gaur egun marko europarrean eta AAko inteligentzia edo adimen moten artean lotura zuzena eta osagarria ezar daitekeela ondorioztatzen du autoreak, eta, ondorioz, konpetentzietan oinarritutako hezkuntza ereduak argudio eta euskarri sendoa
|
duela
esan genezake.
|
|
|
" Ez dugu ahaztu behar literatura gauza bat dela eta liburugintza beste bat, eta liburugintza negozio bat da, izan kanonikoak, izan azken bi hiru urteetan ateratako nobedadeak edo enkarguzko liburu horiek" (IEE1). Liburu" pop edo popularrak etengabe" sortzeko joera kritikatzen du elkarrizketatuak, baita klasikoetan arreta edo mira osoa jartzea ere, eta gehienek" liburugintzaren negozioari erantzuteko helburua"
|
dutela
dio modu kritikoan, eta era berean, ez dietela" ikasleen beharrei erantzuten". Hala ere," kontsumozko literatura" deitzen duen hori eta" hizki larriz idazten den literatura" ez dituela bereizi nahi baieztatzen du, eta aukera moduan ikusten ditu biak ala biak:
|
|
|
Hartara, zuzendaritzatik apustu sendoagoak egin liratekeela pentsatzen du IE3 k euskal kulturak eta euskal literaturak berak zentraltasuna lortu nahi badute. Beste alde batetik, ikasgaian diharduen irakasleak ikuspegia nahiz norabidea argi izan behar
|
dituela
esaten du EIAE3 k:
|
|
|
Hartara, pentsamendu kolektiboaren osaketa elkarrekintza sozialaren baitan ulertu behar da, eta, hori horrela, gizakion ekintzak hizkuntzarekin harreman zuzena
|
duela
dio Bronckart ek (2007). Hau da," pentsamendu kontzientearen eraikuntza gizarte gertakariei eta obra kulturalari estuki atxikita" eraikitzen dela, eta, beraz, sozializazio prozesuak eta norbanakoen formazioa edo eraikuntza giza garapenaren bi alderdi osagarri dira (op.: 23).
|
|
|
Gizartearen eraldaketan hezkuntzak funtsezko eginkizuna
|
duela
zioen Michael Apple pedagogo eta hezkuntza soziologo estatubatuarrak berriki eskainitako hitzaldi batean, eta, Eskola espazio demokratikoa den heinean, demokrazia horren garapen egokirako espazio kritikoa ere izan behar duela. Ildo beretik, eraldaketarako espazio gisa irudikatzen eta aldarrikatzen du hezkuntza Apple ek, esperimentaziorako eta aldaketa sozialerako gune den neurrian.
|
|
2022
|
|
|
Saltzeko, lehenik, tabakoarekin hiltzen ziren, ura eta tabakoa nahastuta (tabako xehatua, puru zati bat edo zigarro pare bat). Orain gatzarekin ere hiltzen dituzte, baina tabakoarekin hilez gero itxura hobea
|
dutela
diote, gatzarekin bihurritu egiten baitira. Gero uretan egosi gatz apur batekin, eta denbora batez uretan utzi, askatzen duten mokilloa errazago kentzeko.
|