|
2013
|
|
|
Laburbilduz, nahiz eta birformulatzaile esplikatiboek lege testuetan agerpen maiztasun txikiagoak
|
dituzten
beste alor batzuetako testuetan zein alor bereko zuzenbideko testu akademikoetan baino, birformulatzaileek kategoria honi, oro har, egozten zaizkion funtzio nagusi guztiak betetzen dituzte lege diskurtsoan. Nolanahi ere, ez dirudi hau da, hots eta alegiamarkatzaileek inolako espezializaziorik dutenik, hirurak erabiltzen baitira lege testuetan orotariko birformulazio esplikatiboak bideratzeko (erreferentziazkoak, azalpenezkoak, definizio bidezkoak?).
|
|
|
–Erritmoari eta musikaltasunari lotuta datoz bertso neurri asko. Egitura lotuetan mamia horren martxan doa, baina gura
|
badu
beste efekturen bat adierazi, ez dauka eragozpenik neurri lotu hori hautsi eta indar berezia emateko, edo nahi den eran molde bat aldatzeko. Esaterako, estrofa bati lerro batean berez ez dagokion neurria ematea.
|
|
|
Horren arabera, periodizazio kategoria unibertsalistak erlatibizatzeko modua izanik eta inperioaren ikuspegi hegemoniko interesatua luzatu nahi ez bada, ustezko burdin aroa ez da nahi eta nahi ez literatura gabeziaren aldia izango poetarik gabeko aldia, inoren urrezko aroaren alteritatea baizik, bere burua urrezko aroan irudikatzeko gaitasuna duenak behar
|
duen
beste itxuraz isila baina funtsean isilarazia, subalterno posizioa betetzen duenari gertatu ohi zaionez. Agian aldi hori interpretatzeko era honek hobeto azalduko luke zergatik XVI XVIII. mende arteko aldia katebegi galduen edota ostenduen aroa den.
|
|
|
Kausa, ordea, bigarren gerrate karlistaren amaierak foruak indargabetu izanak bultzatutako sentimenduetara mugatzen ote da? Berpizkunde horrek ez ote
|
du
beste eragilerik. Dela denborak aurrera egin ahala gero eta haur gehiagorengana heltzea eskolatzeko modua izatea, dela Erromantizismoak hizkuntza gutxietsiak balioztatzea eta hizkuntza gutxietsien alde egindako aldarrikapena, dela giro horretan XIX. mendean zehar euskararengatik interesa erakusten duten hainbat euskalariren lanarekin batera hizkuntza prestigioa berreskuratzen joatea...
|
|
2014
|
|
|
Kidetasunak kidetasun, alegiak
|
badu
beste balio bat, ustez gainerakoetatik bereizten duena: ahozko hizkeran, batez ere, ondoren datorren azalpen bati bide emateko erabiltzen da (4).
|
|
2015
|
|
|
Tokikoen eta nazionalen arteko erdibideko eremu batean koka daitezke, azkenik, eskualdea baino esparru zabalagoa hartuagatik nazio osoa eragin eremutzat ez
|
duten
beste zenbait hedabide, hala nola Bizkaia Irratia edota Ipar Euskal Herriko Euskal Irratiak. Zehatz dezagun, hori bai, eragin eremuarena asko lausotu dela hedabideek sarerako jauzia eman zutenez geroztik, gaur egun komunikabidea paperean edo uhin bidez leku askotara ez heldu arren ia noranahi irits baitaiteke Internet baliatuta.
|
|
2016
|
|
|
Eskerrak lehenik eta behin Pruden Gartziari, Euskaltzaindiko Liburutegiko arduradunari, gutun batzuk eskatu eta ezagutzen ez
|
nituen
beste hauek bidali zizkidalako. Errakuntza zoragarri bati esker artikulu hau idazteko beta dugu, eta Gabriel Arestiren idazkeraren historiaurreaz datu gehiago ezagutzeko bidea.
|
|
|
2.1 Euskaldunon komunitateak ere, gutxieneko, erdal komunitateak Euskal Herrian
|
dituen
beste aukera eta eskubide linguistiko
|
|
|
ez dizkiegulako gehiago itzuliko guk aurretik euskaraz esanak. Ez
|
dugu
beste biderik.
|
|
|
Baina bat batean, ezagutzen ez dugun jendearen artean, zenbatek ulertu gaitzake, guk beste gabe euskaraz egiten badiogu? Zein probabilitate
|
dugu
beste gabe ulertuak izateko. Zenbat eta probabilitatea handiagoa ulertuak izateko, orduan eta errazago, gordinkeria gutxiagoz, ekingo diogu euskaraz.
|
|
|
Azken 40 urtean horrenbeste ugaritzea lortu dugunak EAEn batez ere, eta ezin bereziago eskertu behar ditugunak gure komunitatera hurbiltzeko egin duten ahaleginean gure hizkuntza ikasita. Baina aldi berean eskubide osoa
|
dutenak
beste hiztun komunitate baten parte ere sentitzeko, eta ez ezinbestean euskaldunon komunitatearen. Azken batean legeak behartuta, guk ere ikasi behar izan ditugu espainola/ frantsesa, haien komunitatearen parte sentitu zein ez.
|
|
|
Gobernuan d (ir) en partiduak(/ ek) herritar guztiei eman behar die (te) zerbitzu, ez bakarrik bere sokakoei, nahiz partidu batzuen eta besteen gobernu moduak ez duten horregatik zertan berdinak izan, eta ez dira?. Baina joko demokratiko horren arau, partiduek dituzte/
|
lituzkete
beste gabe bat batean ezarri beren programa maximoak, programa maximoak dituztenak behintzat, denek ez baitute edukiko?. Benetan gauzatuko dituen politikak desio baino epelagoak izango dira, behintzat mailakatuagoak izan lukete beraiek berez nahi luketena baino.
|
|
2017
|
|
|
Klasiko greko latindarren bildumarako Orixek hautatu zituen lanak aztertzea geratzen zaigu, baina lehenago iruzkina behar
|
dute
beste hitz hauek ere: «más completos que los trozos escogidos ordinarios, siguiendo más bien el plan de dar obras completas».
|
|
|
Bestela ere, etxaberri > etxaerri > etxarri izan bada toponimo honen bilakabidea, harrigarria da nola ez den bokal murriztapen hauxe, ae > a, gertatu bokal talde bera eta berri osagaia
|
duten
beste batzuen kasuan: aizaberri >* aizarri; otsaberri >* otsarri; olaberri >* olarri; salaberri >* salarri; plazaberri >* plazarri; araberri >* ararri; solaberrieta >* solarrieta...
|
|
|
(H) Arretxe ez bezala (hau etxea egiteko erabilitako ekaiaz ari zaigu), Etxarri eraikuntzaren izaeraz ariko litzaiguke (etxe harri, gotorleku, harria bezain gogor edo sendoa), zerez egina dagoen adierazi beharrean, zertarako den azalduz, bigarren osagaia izenondo moduan harturik. Eta honen egiantz toponimikorik aurkitu nahian, esan behar dut badela horrelako osagaia eta kokapena
|
duen
beste toponimo bat, Bidarri, Etxarri Aranatz herriaren sorrerako dokumentuan bertan, 1312an, ageri zaiguna. Eta OEHn begiratuz gero ere, hortxe agertzen zaizkigu honen definizioak:
|
|
|
Lehena, ate, oso hedatua dago Euskal Herri osoan eta, bigarrena izan daitekeena, porka hitza, oso erabilia izan da duela gutxi arte Sakana osoan, gorago esaten nuen esanahiarekin. Hala ere, toponimo honen osagaiak hauek badira, kasu honetan ere gaztelaniak izan du eragin zuzena bere bilakabidean, jatorria latinekoa
|
duten
beste kasu batzuetan gertatu den moduan, bokal erdiaren diptongazioa burutuz, hau da, o > ue bihurtu du. Hala gertatu da, esate baterako, portam > puerta, solum > suelo, forum > fuero?
|
|
|
kisusgil/ kisuskil (gisugile, igeltsero), langil (langile), zirringil (zirringila Uharte Arakilen). Eta hidronimo honen kasuan bezalaxe, lehen osagai berbera
|
duten
beste zenbait toponimoren eta hidronimo baten kasuan ere, hitzaren azken tokian doan bokal erdiaren galera suertatzen da: Aralar, Fandoilar (Ziordia) eta Aragun.
|
|
|
(7) eta (8) aukerek, euskalkien araberakoak izanda, banaketa osagarria dute, baina erraz onar daiteke semantika balio berekoak direla, azken batean biek ala biek erakuslea dutelako buru. Ikus bedi, ordea, Artiagoitiak aipatu ez
|
duen
beste hau, bere erara aztertuta:
|
|
|
Bukatzeko, esan beharrekoa da euskarak
|
baduela
beste ezaugarri bat, kasua/ deklinabide atzizkia/ postposizioa bereizketa egitea zaildu egiten duena: postposizio atxikitzat jotzen dugun horien aurrean, ez da ageri inongo kasu arrastorik ere.
|
|
2018
|
|
|
Aurrizki botiboa bagenu, ‘heldu ailitz han’ uler genezake. Osagarria inesiboan leramake ‘heldu’ aditzak, eta horrelakoak Lazarragaren eskuizkribuan edo Portalen olerkian ere
|
baditugu
besteak beste. Etxeberri Ziburukoak ere badu adibide bat, baina Mendebalean nagusiago dela dirudi (cf.
|
|
|
Gabriel Arestik darabiltzan estrategien azterketa zenbait eskainiko dugu lan honetan zehar, baina aurrera dezagun, besteak beste, poeta sozialen artean erabilera zabala izan zuen baliabide bat, anagrama: Arestiren" Ekidazu" (Euzkadi) Gabriel Celayaren" Caniguer" en kidekoa da (Guernica) edota hitz debekatua (Euskadi, esaterako) amaiera bera
|
duen
beste leku izen batez ordezkatzeko amarruaz: " Gora ta gora beti, eta gora Lapurdi...".
|
|
2019
|
|
|
Bistan denez, maileguz eta eratorri modernoz jositako edozein erro eredu ezin da zaharra izan; eta are gutxiago fonema berrienekin (m/ f edo sabaikariz, ad.) osatuak; orobat, izan zitezkeen erroen eta benetan lekukotuen arteko aldea larria izan dadinean, erro eredua modernoa dateke, etab. Bada, noski, oraindik garatzea merezi
|
lukeen
beste zenbait iragazki eta hatsarre delako sailkapen boskoitz horren emaitzen azterketa fintzeko, baina batez ere bi aski ezagun eta erabilgarri aipatu nahi ditugu berariaz; gainerako lau sailetan kokatutako erroek ere beste helburu batzuetarako azterketa merezi duten arren, (5) eko etimologiagabeak dira hizkuntza egoera zaharrago baten isla edo jarraipen izateko aukera duten bakarrak; horregatik... fonotaktikoak eta geografikoak.
|
|
|
Batua ahozko egiteak ekarri duen prosodiak4
|
badu
beste ezaugarri garrantzizko bat; hizkuntza modu formalean ikasteak hizkako azentua sendotu du:
|
|
|
Mutrikun bertan belar osagaia
|
duten
beste toponimo batzuk daude: Arno velar (1614, 1630), Laranga belar (1805), San Juan Velar (1832).
|
|
2020
|
|
|
Bigarren silaban herskari ahoskabe bat edukitzeak intonazioa markatzen duen marraren irregulartasuna dakarren arren, badirudi prosodikoki ote k goranzko intonazioa duela; horrek ematen digu aditzera intonaziozko talde baten mugan dagoela. Era berean, bokalen iraupena da ote k bere erabilera ohikoarekin alderatuta
|
duen
beste desberdintasun bat: ote ren bigarren bokala luza dezakete hiztunek, intonazioaren arabera, pausa baten aurrean; erabilera kanonikoan nekez ekoitz liteke horrelakorik.
|
|
|
Zuzendaritza karguez eta akziodunez gain, astekariak
|
bazituen
beste arduradun batzuk ere; hala nola astekariaren kudeaketa ekonomiko eta administratiboaz arduratzen zirenak. Hauek izan ziren kudeatzaile edo gerenteak: Henri Deratte()
|
|
2021
|
|
|
Mugimendu aditzek objektutzat jo daitezkeen izaki batzuen hutsetiko sorkuntza adieraz dezakete (1), eta nolabaiteko isla fisikoa
|
duten
beste hainbat izakiren hutsetiko sorkuntza ere (2):
|
|
|
Nolabaiteko isla fisikoa
|
duten
beste hainbat izakiren deuseztapena adieraz dezakete:
|
|
|
Koldo Mitxelenak ([1953] 1973: 82) seinalatzen du lehen osagaia elge edo* elke (‘campo cultivado’) hitza dela.39 Elementu hori
|
duten
beste toponimo batzuk aipatzen ditu Errenteriako hizkuntzalariak: Helkeguren (Araban, 1025 urtean) gaur egungo Elgea izenarekin lotu daitekeena, Elgeta, Elgezabal...
|
|
|
Beraz, testuinguruaren arabera hizkuntza batetik bestera aldaketak egitean, hizkuntzetako bat" inhibitu" behar horrek hobekuntza bat ekarriko dio pertsona elebidunari garunaren funtzio exekutiboen gaitasunean; elebakarrak, berriz, ez du egin behar halako ariketarik eta ez omen du ariketa horren onurarik. Hipotesi horren aldekoek, gainera, argudiatzen dute hizkuntzen erabilerarekin loturarik ez
|
duten
beste hainbat ariketatan ere ondorio positiboak izango dituztela hizkuntzen erabilerarekin lortutako gaitasun horren hobekuntzak. Esaten dute garunean bi hizkuntzen" kudeaketak" ekartzen dituen egiturazko aldaketek, hizkuntzen erabileratik haratago, modu orokorrean hainbat gaitasun kognitibotan ekartzen dituztela onurak (Bialystok et al. 2007; Hilchey & Klein 2011).
|
|
|
Esate baterako, aurretik esan dugun moduan, elebitasunari buruzko ikerketen historian, elebitasuna gaitasun kognitiboak garatzeko oztopo moduan ikusi izan da aurreko mendearen erdialdera arte gutxi gorabehera, eta, horiei erantzuteko egin ziren kritiken artean, ikerketa horietan parte hartzen zuten haurren estatus sozioekonomikoa kontuan hartzearen garrantzia azpimarratzen zen. Argudiatzen zuten adimena neurtzeko probetan haur elebidun horiek lortutako emaitzak lotuta egon zitezkeela bi hizkuntza hitz egitearekin zerikusirik ez
|
zuten
beste faktore sozial batzuekin (Phelps & Filippi 2020).
|
|
2022
|
|
|
Asmo linguistikoa zuenean eta ez
|
zuenean
beste ele batzuen bitartekoa usatzen duenez, honi egotzitako zeregina aztertuko da.
|
|
|
Nola funtzionatzen duten garbi ikus daiteke kasu zehatzetan. Esate baterako, teila hutsa ‘teila bakarrik’ adiera
|
du
besteen artean, entzuleak horretan jartzen du arreta, teilan; baina teila huts edo teila hutsean ‘dena biluzik edo hutsik, teilatua baino ez duena’ esanahia ere badu eta, orduan, entzuleak teilapean jartzen du arreta, hor dagoen espazioaren hustasunean.
|
|
|
Hala ere, aurrerantzean aztertu egin litzateke horren atzean zein arrazoi egon litezkeen, esaterako, aldizkariek laburpenen luzerari eta ezaugarriei buruz egileei egiten dizkieten eskakizunak. Lan honen egileek esku artean
|
duten
beste ikerketa baten xedea hori aztertzea da, hain zuzen ere.
|