|
2002
|
|
|
Bere aurpegian ez zen eskuarteko garaikurraren tamainako alaitasunik nabarmentzen. Neke trazak
|
zituen
behargin itxurako gizona zetorren gidari eta puru baten zuztarra hortzetatik kendu barik agurtu zituen bertora igotzen ari ziren bidaiariak. Haietako bat bere semea bide zen eta haren apa jaso zuen matrail bixarraz ziztatzailean.
|
|
2007
|
|
|
Baina ez Iraultzara ekarri duen Ilustrazioa (Rousseau, Herder, erromantizismoa, inon izan diren herri apalaren juglare eta poetak, denak irrazionaltzat jotzen dira), ezpada despota ilustratuaren gortea, noblezia razionalki izenbelztu zuena (populua ere erdeinatuz), elizatik razionalki emantzipatu zena (burgesiak ez du bere boterea inorekin konpartitzen), baina desordena baino injustizia nahiago zuena, behiala Descartes-ek, bere modura Voltaire-k, eta orainagoan Goethe-k adierazi duten bezala. Burgesia aberatsaren boterearentzat herria ez da ukuiluko trakets edo errebaletako lumpen proletarioa besterik, ezjakina, arazo publikoetan eskua zer sartu ez duena, beste egitekorik gabekoa funtsean egun osoan lan egin eta gauean umeak mundura ekartzea baino, Estatuak behar
|
dituen
beharginak eta soldaduak. Jada ez dago herririk, herria Estatuan desagertu da, eta nazioa Estatua bera da.
|
|
2009
|
|
|
Hedabide publikoetan ari diren beharginen lan baldintzei dagokienez, kasuistika zabala bezain plurala bada ere, oro har, lan baldintza hobeak eta soldata bikoitzak dituzte hedabide publikoetan lan finkoa
|
duten
beharginek. Euskarazko Kazetaritzaren I. Kongresuan aurkeztutako txostenean, Andoni Basabek, ETBn LAB sindikatuaren ordezkaria denak, honela definitu zituen hedabide publikoak, primerako hedabide gisa:
|
|
|
Eredu berri horrekin langileak lan egindako urte bakoitzeko hogei eguneko kalte ordaina jasoko luke. Gaur egun, kontratu finkoa
|
duten
beharginek 45 eguneko kalte ordaina dute, baina bada 33 eguneko ordaina duen eredua ere, behin behinekotasunari aurre egiteko aitzakiarekin Espainiako Gobernuak onartu, eta CCOO nahiz UGT sindikatuek babestu zutena.
|
|
2010
|
|
|
Ildo beretik, ia Europar Batasun osoko gobernuek (Austria, Alemania, Danimarka, frantziar eta espainiar estatuak...) jubilazio adina atzeratzeari ekin diote, eta, horrekin batera, kotizazio urteak luzatu nahi dituzte. Gazteriaren artean enplegua sortzeko modu xelebrea hauxe, aipatu kolektiboa lan merkatura sartzea galaraziz (jubilazio duina izan behar
|
luketen
beharginen lan bizitza luzatzen baita) eta kaleratzea ia doanekoa bilakatuz.
|
|
2012
|
|
|
Gu, Donostiako gonzaleztarrak, pobreak ginen, baina txukun eta langileak, bihar edo etzi zerbait izatera iritsi nahi
|
luketen
beharginen antzera. Gure apaltasun eta lanerako jarreraren truk garai hartan handiki deitzen zitzaienen oniritzia jasotzen genuen.
|
|
|
Urrunetik ikusita, gerraontzi baten tankera har dakioke. Meategiaren inguruan, Japoniako kostaldera bueltatu ezin
|
zuten
beharginentzako etxeak, tabernak eta zinemak eraikitzen hasi zen. Baina 1974an, behin ikatza bukatu eta gero, azpiegiturak bertan behera gelditu ziren, hormigoizko hezurdura isilak balizko argietxeen modura.
|
|
2013
|
|
|
–Gaur hiru aholku emango dizkiat, hauxe lehenengoa: hik badakik nire lantegian ez dudala erretzailerik, bi eskuekin gura
|
baititut
behargin guztiak, gorputz eta arima: zigarreta erre nahi baduk, beraz, lantegitik kanpo egin duk?
|
|
|
Baina beste gaztea ere ez zen mihi motza, eta Dionixioren iraina entzun ahala, ez hoztasun eta ironia gutxirekin, zirtolari fama
|
zuen
beharginen artean, erantzun zion:
|
|
|
–Ez haiz hi, hain zuzen ere, iratzargailua behar
|
duen
behargina? –eta ugazabak, une hartan bizkarra ematen ari zitzaièn Euxtaxio izeneko beste langile gazte batengana arteztu zuen hatza.
|
|
|
Lau katuk soilik. Kale gorrira bota
|
zituzten
beharginak, San Andres auzoko hilotz erraldoiak apenas gogoraraten digun jazo zena.
|
|
|
–Gaur hiru aholku emango dizkiat, hauxe lehenengoa: hik badakik nire lantegian ez dudala erretzailerik, bi eskuekin gura
|
baititut
behargin guztiak, gorputz eta arima: zigarreta erre nahi baduk, beraz, lantegitik kanpo egin duk... baina hobeto, hala ere, domeketan puru bat erretzea:
|
|
|
–Ez haiz hi, hain zuzen ere, iratzargailua behar
|
duen
behargina... –eta ugazabak, une hartan bizkarra ematen ari zitzaièn Euxtaxio izeneko beste langile gazte batengana arteztu zuen hatza.
|
|
|
Baina beste gaztea ere ez zen mihi motza, eta Dionixioren iraina entzun ahala, ez hoztasun eta ironia gutxirekin –zirtolari fama
|
zuen
beharginen artean– erantzun zion:
|
|
2014
|
|
|
EH Bilduko batzarkide Asier Vegak zalantzan jarri du hori gauza daitekeen: «Lan baldintza penagarriak
|
dituzte
beharginek. Aldi baterako laneko enpresa batek kontratatuak dira; erregulazio txostena ez egitea posible da?».
|
|
|
Idortutako errekak berriro ere ura dakar. 1950eko hamarkadan eraiki zuten Errekaleor auzoa, bizitzeko tokirik ez
|
zuten
beharginentzat. Arabako hiriburuan industria garatzen ari zen, eta milaka lagunek hara jo zuten lan bila.
|
|
2015
|
|
|
Gaur egun nabarmen gutxiago direla dio. " Sindikatuekiko lotura handiagoa
|
zuten
behargin haiek guztiek, eta alderdi zein bestelako erakunde batzuek ere jarduera zibil gehiago antolatzen zituzten". Langileen mugimendu indartsu haren ondorioz ziren ugariago hileta zibilak.
|
|
|
Lan erreformak horretarako aukera ematen diela azaldu du. " Aparteko ordu mordoa egin behar
|
dituzte
beharginek. Horrek guzti horrek ez du aberastasunik sortzen, prekaritatea baizik".
|
|
|
Izan ere, kontrol handiago batek enplegu gehiagori emango lioke bidea. " Egunean hamar eta hamabi orduko lan jardunak
|
dituzten
beharginei buruz ari gara. Hori guztia kontrolatuko balitz, lanpostu gehiago sortuko lirateke".
|
|
2016
|
|
|
Edo izan daiteke gaur, beharginek Asturiasera lekualdatu ala kaleratzea onartu erabakitzeko daukaten azken eguna. Langile batzordeko iturrien arabera, Asturiasera joateko asmoa
|
zuten
behargin gehienek hasieran, baina borondatezko irteeren alde egiten ari da balantza azkenean. «Jende gehiago ari da kalte ordainak onartzen.
|
|
|
2012an 19 milioi inbertitu zituen gobernuak enpresan, Mexikon lantegia zabaltzeko.Era berean, Vicrilako zuzendaritzari eskatuko diote ez dezala plantaren salmenta merkatu enpleguaren eta lan baldintzen bizkar. Zuzendaritzak bere «kudeaketa ezin txarragoaren gaineko erantzukizuna hartzea» nahi
|
dute
beharginek.
|
|
2017
|
|
|
Arrasate, Eskoriatza eta Basauriko lantegietan «erabateko ezinegona» dago, jakin badakitelako «finantzaketa edo inbertitzaile berri bat» behar duela enpresak. Likidezia arazoak egon daitezkeen susmoa
|
dute
beharginek, baina orain arte soldata guztiak jaso dituzte. «Zerbait zehatza ikusi nahi dugu, eta promesa horiek guztiak nola zehazten diren aztertu».
|
|
|
Zarauzko Udalak" langile eta enpresa arteko lan negoziazio esparrua errespetatzen" duela dio, eta lan baldintza nahiz hitzarmen negoziazioa," hileroko soldata ordaintzen dien enpresarekin bideratu" behar
|
dutela
beharginek. Erakundetik jakinarazi dute bi enpresetako ordezkariekin ere bildu direla, eta biek ala biek azaldu dutela egungo barldintzak aitortuko dituen hitzarmena sinatzeko ados daudela.
|
|
2018
|
|
|
Ateari eman zion danbadarekin orduan ere, ate eta horma behera botako zituela esan zitekeela egin zuen bere arterako Elbak. Musturkera garbia zela, koplosa hutsa ez ezik, lotsagabe galanta ere bai, bere senarrak babesturik
|
zuen
behargin hura, argi zeukan. Zalantzak zituen ordea, motiboa esateko; oheko epelak elkarrekin inoiz hartuak zirelako, ala espioitza zelatari lanak zintzo eta zehaztasunez betetzen zituelako gizonarentzat.
|
|
|
2020 urteko igoera, berriz, orduan adostuko dute. Urteko lan ordu kopuruan ere murrizketak egingo dituzte, zortzi orduko lanegunak
|
dituzten
beharginei urteko 1.704 ordura mugatuz.CCOOk azaldu du akordioak beharginen lan baldintzak eta soldatak berriz ere bermatzea dakarrela. UGTk, berriz, esan du «estatu mailako akordio onenetako bat» lortu dutela, «azken urteetan krisiak gehien jo duen sektoreetako batean».
|
|
|
Alde batetik, langileek kontratuz sinatuta duten lan baldintzak aldebakartasunez aldatu ditu Grupo Nortek. Ondorioz, astelehenetik ostiralerako kontratua
|
duten
beharginak asteburu eta 12 jai egunetan lan egitera behartu ditu.
|
|
2020
|
|
|
Norvegian, esaterako, beste era batera jokatu zen: eskolak ixtearekin batera itxi ziren lanpostuak, eta ikastetxeek zabalik jarraitu zuten halabeharrez lanean jarraitu behar
|
zuten
beharginen seme alabentzat.
|
|
|
Ate hori baliatzen hasi da Osakidetza bajan
|
dituen
beharginak laneratzeko. Ezinegona eragin du mugimendu horrek.
|
|
|
Ez dute halakorik zehaztu Espainiako eta Frantziako gobernuek. Enpresak kontrakorik adierazi ezean, lanera joan behar
|
dute
beharginek —batzuek etena dute jarduna— Inor zaindu behar izanez gero, langile bakoitzak enpresarekin negoziatu ditu baldintzak. Erakundeek agindua dute lanaldi murrizketak erraztuko dituztela, baina ez dute neurriei buruzko xehetasunik eman.
|
|
2021
|
|
|
Orain, lan itunean jasotako enplegu berriaren sorrerari uko egingo lioke langile batzordeak; hori da enpresari eskaintzen ari zaion osagai sendoetako bat, trukean kaleratzeak egin ez daitezen. Lantaldea erretiro aurreratuekin eta borondatezko bajekin —pizgarrien laguntzaz— murritz daitekeela uste
|
dute
beharginen ordezkariek, eta horrela eskatu diote zuzendaritzari. Bitartean, enplegua ez azpikontratatzeko konpromisoa ere eskatu diote enpresari.
|
|
|
Ohikoan labe horretan lan egiten duten behin behineko langileei luzatuko die enpresak labean aritzeko aukera, bai eta labe horretan aritu ez arren bertan lan egiteko formazioa
|
duten
beharginei ere. Azken aukera bezala baloratu du Laudio Autoglasek behin behineko langile berrien formakuntza.
|
|
2022
|
|
|
Beasaingo eta Irungo lantokietan, trenen fabrikazioan eta ibilgailuen azken faseko esparruetan izango da geldialdia. Lanik egin ezin
|
duten
beharginek aurrerago itzuli dituzte ordu horiek, zuzendaritzak esan duenez.
|
|
|
Gipuzkoako Aldundiaren eraikinetan azpikontratatutako garbiketako langileak grebara deitu dituzte, apirilaren 25etik maiatzaren 7ra. ELA, LAB eta ESK sindikatuen arabera, lan horien ardura duen Eulen enpresak ez
|
ditu
beharginen soldatak eguneratu nahi KPIa kontuan hartuz —2021eko KPIa %6, 5 izan zen—, eta salatu dute 2022an %1, 5 eta 2023an %1, 75 «izozteko» asmoa duela.
|
|
|
Indar eta gaitasunaren konbinazioa, beraz, aldatu egin daiteke. Gaitasunez gabetzeak eta behin betikotasunak bestelakotutako jardueretan, langile klaseko gizonak indarra besterik ez
|
duten
behargintzat definitzen dira gero eta gehiago. Prozesu hori bortitza da klase bazterkeria arrazakeriarekin batzen denean, Hego Afrikan apartheidarekin gertatu zen moduan.
|
|
|
ELA sindikatuak Bidelagun sortu du, lan osasunagatik gaixotutako beharginak eta haien familiak laguntzeko fundazio berria. ELA sindikatuaren ordezkari Eneko Agirreurretak azaldu duenez, helburu nagusia" lan gaixotasuna
|
duten
beharginak juridikoki errekonozitzen laguntzea" izango da," kalte ordainak, indemnizazioak" ardatz hartuta. Horretarako baliabide juridikoak eskainiko dituzte," lan gaixotasuna zein egoeratan kontsideratzen den azalduta, langilearen aukerak zeintzuk diren ikusita edo langilea hil eta gerora familiak zein aukera dituen aztertuta".
|
|
2023
|
|
|
Edo haren adeitasunaren atzean funtsean besteekiko ezaxola erabatekoa dagoela. Edo desafio bat dela, edo klabean eman nahi didan mezua, lanak berarekin dakarren alienazioaz ohar nadin eta hemen sala dezadan, egunero reset egin behar
|
duen
behargin bihurtuta.
|
|
|
Irudietan, ertzain batek egindako bultzada bat ikusten da, adibidez, eta bi zaurituek hor min hartu zutela zehaztu du: «Nire lankide bati egin zion bultza ertzain batek, atzeraka erori zen, eta, orduan, atzean
|
zuen
beharginari eman zion buruarekin; ezpainean eman zion, eta odoletan hasi zen». Biek behar izan zuten osasun arreta.
|