|
2008
|
|
|
Nire ustez, egia bada ere azkenean norberaren gogoa nahasi egiten dela holako ñabardurekin hasten garelarik, lehenbizikoa adierazpen perpaus arrun ta da: ?
|
bazuen
beharra egunero joateko?. Bigarrenean, ordea, erran bezala, gauzak desberdinak dira:
|
|
|
Lehenbiziko izenak ere multzo jakin bateko kide izan behar du (neurria, zatia, multzoa nahiz, edu kiontzi? balioa
|
dutenak
behar dira). Bigarren izena, berriz, zenbakaitza da.
|
|
|
Bigarren partean, euskal literaturak jasaten dituen ezagutza eta zabaltze falta aztertzen ditu. Euskaldunek berek ez
|
dutela
behar bezalako formakuntza jaso bai ama hizkuntza maila, baita ere euskal kulturari buruz, erdaraz eskola tuak izan baitira eta, bestalde, letretan mail kaxkarra baizik ez dutelako lortu. Ondorioz, Agusti Xaho kendurik, euskal literaturaren aztertzaile gehienak kanpotik etorri direla erakusten du Lhandek.
|
|
|
Musde Anton Abadia. Berak erranik badakit bethikotzat nunbeitko banka edo dirutegian pausatua
|
duela
behar den capitala, orai arteraino bezala gero ere prima edo gudu sariak (mila libera segurik urthean) emanak izan diten eskualdun bestetan.
|
|
|
Bilbon sortu ziren bi eredu ortografikoak, Azkuerena eta Arana Goirirena, beren lehen jarraitzaileak lortzen hasi ziren, bai eta lehen debateak eragiten ere, Euskalduna aldizkarian ikus daitekeenez. Debate nahiko anekdotikoak ziren, batez ere euskara ikasten edo ikertzen zebiltzanek protagonizatuak, ez euskara ohikotasunez erabili nahi
|
zutenen
beharretik sortuak. Baina edonola ere, Azkue eta Arana Goiri arteko autoritate lehia maila indibidualetik esparru zabalagora hedatuz zihoala erakusten dute.
|
|
|
Ongi zegoen Bilboko jeltzale gazteek, Donostiako integristek eta beste hirigune batzuetako karlistek euskararen alde egiten zutena, baina hizkuntzak ez zuen biziraungo eskoletan sartu arte. Urtero euskal Diputazioek hezkuntzan gastatutako dirutza ere aipatu zuen, alferreko xahutzea iritziz, ume euskaldunek ez
|
baitzuten
behar bezala profitatzen gaztelaniaz jasotzen zuten eskola. Konponbide gisa Euskal Akademia sortzea proposatzen zuen, haren zeregin nagusietako bat euskarazko ikastetxeak sustatzea izanik:
|
|
2010
|
|
|
Lehendik zetorren joera indartuz eta zabalduz, EAEko euskaldun gehienak (ia guztiak) elebidun bihurtu ziren une batetik aurrera31 Erdaldun gehien gehienak, aldiz, ez ziren euskaldundu: ez
|
zuten
beharrik izan32 Ondorio nabarmena izan zuen horrek, batzuen eta besteen gizarte bizitzan: euskara erdaren mendez mendeko konpartimentazio soziofuntzional tradizionala ahuldu egin zen nabarmen, eta hainbat lekutan erabat apurtu.
|
|
|
Hizkuntza soziologiak ezer erakutsi badu azken mende erdian horixe da, hain zuzen: norbanakook hizkuntza jakin bat egitea (edo beste bat, edo biak) ez da zori itsuaren ondorio, hiztun talde jakinak hizkuntza horretaz/ horietaz baliatzeko
|
duen
beharraren eta egokieraren emaitza baizik. Jatorrizko hitzetan esateko,, the vast majority of any speech community comes to speak (read, write) in the ways it does, monolingually or bilingually because of its long and intricate involvement in reward systems requiring such speech?
|
|
|
–Batasunaren arazoa ez da, ez, H batzuen gorabehera huts bat. Goitik behera
|
dugun
behar gorri bat da; hizkuntza ez baita folklore jazkera bitxi bat, turisten aurrean igande arratsaldeetan erabiltzekoa; herri baten mintzabidea baizik. Eta hau denean, batasunaren beharra gauza argia da?, Zeruko Argia aldizkarian garai hartan argitaratutako iritzi baten arabera.
|
|
|
–Gaur egun, oraindik sinesten dugu eskola publikoak etorkizuna izango duela baldin eta horrelako antolamendu aldaketa sakona egiten badu. Bitartean, porrot egingo du beti, ez dielako erantzuten, ez Euskal Herrian ez Euskal Herritik kanpo, gizarteak
|
dituen
beharrei. Gure testuinguruari behatuz gero, zer eskola publiko motak dauka arrakasta Europan?
|
|
|
Are gehiago kontuan hartuz bi estatutan eta hiru administraziotan banatuta gaudela, eta erantzun hori ez zigutela emango ez Frantziak ez Espainiak. Beno, ematen ziguten, baina emandako erantzunak ez digu balio herri bezala
|
ditugun
beharrei erantzuteko. Eta administrazio autonomikoek emandako erantzunek ere ez ziguten balio.
|
|
2011
|
|
|
Azkenik, DublinCore (ANSI/ NISO 2007; ISO 2003) aukeratuda.Na hizetaberezeuskarrielektronikoko baliabideaketiketatzekoasmatu, EHSk
|
dituen
beharretarako, MARC21ek erantzutendienakbainoapalagoaketa BibTexek erantzutendienakbaino apurbatzabalagoakdirenhorietarako, egokijoda; gainera, pdfrenestandarrakDublinCoreenaraberajasotako datueieuskarriaberezeskaintzendie.
|
|
2012
|
|
|
itzulpenak ezartzen dituen zailtasunen inguruan, interesgarria da Linda White estatubatuarrak Obabakoaken ingelesezko itzulpenari buruz idatzitako artikulua. Itzulpenak jatorrizkoaren aniztasun linguistikoa ez
|
duela
behar bezala mantentzen salatzen du: –In Obabakoak we find marvellous examples of Atxaga, s use of foreign languages in his Basque prose[...].
|
|
|
68 Iñigo Ruizek gogorarazten digunez,, klasikoen euskal itzulpenak[...] ez dira egin liburu horiek aditu nahi
|
zituztenen
beharrari erantzuteko: euskararen duintasunaren alde eta euskara eta euskal literatura garatzeko helburuarekin egin dira?
|
|
|
Daukat Euskera ta Euskadi gaizkatzea bere lehen io muga
|
ukhan
behar lukeela Euskalheritarr iathor orok; ene aldetik, io muga, horren irixtekotz, guduka guztietara gerthu nago (gudukiderik non, ordea?) bainan, neurrthizketan dihardudalarik, bertzerik dut gogoan: oroz lehen nihauren eta gogaide bakhan batzuen atseginerako idatzi ditut ene poemak, hots?
|
|
|
ez du inoren gogorik kezkatuko, ezta bihotzik erdiratuko ere. Ez
|
du
beharrik ere. Bere bidetik dabil egilea, kontakizun arin, otxan eta jostarien bidetik.
|
|
|
Neroni ere erraza ez delakoan nago, baina ez da erraza,, herri kutsuan duen aldetik. Herri bertsoak ez
|
ditu
behar bezala ulertuko, Xenpelar lekuko, euskaldun garbia ez denak, diotenak adina ardura baitu ixilik uzten dutenak. (MEIG V:
|
|
2013
|
|
|
Ongi etorri, halere! Frantziak geroan hatsa hartzekotz, xuhur bada xuhur, nehola
|
du
behar izan aleman tzarrak zapatua.755
|
|
|
Ez behar ere: etsaiak adixkidetzen balire guduaren tokian, hanitzek ez
|
lukete
behar orduan bihotzik gehiago gerlako lan izigarriari buruz. Galduak litezke berak eta heiekin bertze frango.821
|
|
|
Ez izi, gure bizar eta muthur zikhinak ikusirik, gure arropa lohistatuak; gure zapetak ligaz estaliak, eta larrua ere, gure larrua, zimur eta hori jarria. [?] Gero lo aldi bat ederra egin,
|
baitugu
beharra; zer gau gochoak iraganen ditugun orain, hirriskutik urrun, lau, sei, zortzi egunez! Eta zer aphairuak!
|
|
2014
|
|
|
Arestik etorkizunean ikusi nahi du Euskal Herriaren aro ideala, baina hizkuntzaren harririk gabe ezin etorkizunik eraiki. Etorki zuna nahi duelako iraultzen du poesia, zertarako bestela?, eta etorkizuna behar
|
duelako
behar du euskararen batasuna, bestela zertarako hartu hainbeste neke?
|
|
2016
|
|
|
Euskal Herrian neskek nolako portaera behar
|
duten
behar bezalako senarra aurkitzearen ikasgaia dugu hemen. Euskal Herrian neskak dantzan ibiltzen baldin baziren herriko plazan fama txarra biltzen zuten.
|
|
2017
|
|
|
Baina horretarako, Euskal Elkargoak estrategia komuna
|
ukan
behar du mugaz
|
|
|
Lurralde erreformaren ezarpenak denbora hartuko baitu, gogoan
|
ukan
behar da anartean badela egitekoa, zain egon gabe ere. Hain zuzen ere, Frantziako hizkuntza legeria ez da hori baino gehiago aldatuko dagoeneko, eta kasu guztiz ezin da gehiago beha egon, anartean, hizkuntzaren galerak segituko bailuke.
|
|
|
Izan ere, babes juridikoa da hizkuntza politikaren oinarria. Euskara hizkuntza ofiziala izendatzen duen legerik ez denez Ipar Euskal Herrian, oraingo lege koadro tik haratago joateko, gogoan
|
ukan
behar da beti erabiltzen ahal dela esperimentazioa. Aukera hori jadanik irekirik zen, baina lurralde erreformak zabaldu du.
|
|
|
Kontseiluaren ustez, gogoan
|
ukan
behar da hizkuntza politika eraginkorra plan tan jartzeko funtsezko lau osagai behar direla1:
|
|
2019
|
|
|
Bigarren praktika ona AEZ barruko lantaldeak dira. Azken urteotan euskara teknikariok partekatzen ditugun hainbat behar, helburu eta egoera identifikatu ditugu, eta behar horiei etekina ateratzeko biderik eraginkorrena dela iritzi diogu lantaldeak eratzea eta horietan
|
ditugun
beharrak garatzea. Horren adibide dira ondorengo lerroetan agertzen diren eskuhartzeak, Arabako biztanleei eskainiak, modu bateratuan eta denon oniritziarekin.
|
|
|
Eskualde izaerako eragileen indarrak batu ditugu (Ttikittaka Arabako Errioxako euskaldunon elkartea, IKA Errioxa euskaltegia eta GuardiaArabako Errioxako Euskara Zerbitzua) proiektu honen hastapenetik. Gainera, tokian tokiko eragileen laguntza
|
badugu
behar dugun guztietan.
|
|
2021
|
|
|
Bigarren partean, euskarazko sorkuntzak agerian uzten zuen maila kaxkarra onartu eta, haren argitzera saiatu zen. Lhande n ustez, euskaldunek ez
|
zuten
behar bezalako formakuntza jaso ez ama hizkuntza mailan, ez eta ere euskal kulturari buruz, erdaraz eskolatuak izan zirelako. Ondorioz, euskaldunek ez zituzten Europako tradizio idatzietan idazleek eskupean zeuzkaten tresnak.
|
|
|
Hola, nahi, gogo, behar edo ahal izenak, aski izen arruntak dira hainbeste testuingurutan: nire nahia agertu nahi izaten nien noizbehinka; gogo handia zuen margolan famatu hori ikusteko;
|
badu
beharra medikura/ medikuarengana joateko; ahal handiko andrea zen hura. Baina hitz horiek aditz multzoak edo perifrasiak osatzeko ere erabiltzen dira:
|
|
|
18.2.5c Aditz intrantsitiboko subjektua ere joaten ahal da genitiboan, nahiz ez den, beharbada, hain arrunta: Eta horra zer ondore izan zuten erregeren etortzeak eta joateak (Duvoisin); Hamabi egun eta berrogeita hamar Jesusen etortzeak
|
zituzkeen
behar (Hiribarren); Baina zure etortzeak erremediatu zituen kalte haiek guziak (Materre);[...] eta Inaziok erran diezaion haren jiteak zenbatetaraino bozkariatzen gaituen (Laphitz).
|
|
|
– Aditz modala, adizki jokatua gabe askotan: Ez
|
ditut
behar adina ezagutzen (Mitxelena); Mutxikoak nahi bezainbat dantzatuko dira heldu den igandean (Berria); Gura beste dantza egiteko aukera izango dute herritarrek (Goienkaria); Ezin esan adina maite zaitut (Bilintx).
|
|
|
34.8c Baldintza irrealetan, ordea, ekintza burutuak ere adieraz daitezke tu ezik duten perpausekin (Ondo prestatu izan ez banintz, ez nuen etsamina gaindituko adierazteko erabil daiteke Ondo prestatu ezik...). Baita, ohi bezala, hasi gabeko gertakariak (Nagusiaren aginduak bete ezik, lana galduko zenukete), ekintza errepikatuak (Igandeetan lan egin ezik, ez
|
genuke
behar adina diru lortuko) edo generikoak ere (Jan ezik, ez genuke bizirik iraungo).
|
|
|
Ez dizut ezer eskatuko, behar dudan guztia badudalako; hasieran eta tartean ere eman daiteke, menderagailua aditz nagusira hurbilduz: Ez dizut ezer eskatuko,
|
badudalako
behar dudan guztia; Ez diot ezer aipatu, berak badakielako gorabehera guztia (Arejita 1985: 190).
|
|
|
Nahi eta behar dugun batasun hori, lehen urratsetan behintzat, euskara idatziarena, izkribuzkoarena, da. Eta, euskara idatziaren barrutian, irakaste lanean
|
dugu
beharrenik batasun hori, irakurlearen atseginerako egiten den literatura" ederrean" baino areago.
|
|
2023
|
|
|
Horrek zailtasunak ekarriko zizkigula kontziente ginen, baina ilusioz aritu gara lanean, eremuak euskararen inguruan
|
dituen
beharrak ezagututa. Oso garrantzitsua da lehenengo harreman hori, gurasoekin elkarlanean egingo baita Jolasteka egitasmoaren antolaketa.
|