|
2017
|
|
|
Dena ilun zen, gainera: urek gora egin aurretik hil zuten txerriaren eskorta eta jolaserako erabiltzen zituzten guadúak; hagatik zintzilikatutako zaku zaharrak; oiloen lotarako langak... oiloak
|
zituzten
garaikoak.
|
|
|
Mamia eta zukua zurixkak ditu. Landa eremuetan, industria kimikoak garapen txikia
|
zuen
garaian, hainbat erabilera ematen zitzaion fruituari: itsasgarri, ilearen brillantina, libragarri... gisa.
|
|
|
Eta hortaz, zenbait etxetan armairuren batean izango badira ere, gero eta gutxiago
|
ditugu
garai bateko mantak, tapakiak.
|
|
|
Bizi
|
dugun
garai honek badu, harritzearenarekin bezala, haserretzeko ahalmenarekin antzeko konturik. Haserraraziko gintuzten azio handiagorik, bidegabekeria nabarmenagorik ez zegoela uste izan dugunean, hortxe agertu izan da Guardia Zibila eta Auzitegi Nazionala (edo Gorena edo...) guztiok bortitz ernegaraztera.
|
|
2018
|
|
|
|
Bahuen
garaia, gizona! Hi beti bezala ordua jarri eta ordua jan.
|
|
|
Subiranista naiz, uste dudalako XXI. mendean inor ez dugula behartu behar inorekin bizitzera, lehenago harekin bizi nahi ote duen galdetu gabe. Uste
|
dudalako
garai hauetan dibortzio politikoak modu zibilizatuan gauza daitezkeela. Independentista arduratsua naiz, badakidalako erabateko independentzia oso zaila dela egun. Badakit nahi adina arrazoi historiko, kultural, sozial eta ekonomiko argudia daitezkeela independentziaren alde, baita kontra ere.
|
|
2019
|
|
|
Buck errugabea izan zen. Ahaztuta
|
zituen
garai bateko bigunkeriak. Eta prestatu zen azkeneko erasoaldirako.
|
|
|
Ez nuke, baina, bukaerarik gabeko bukaera honetan zuekin zorretan geratu nahi, eta azken hausnarketa egin ostean,
|
badut
garaia berriro atzera egiteko eta arestian agindutakoa betetzeko. Alegia, badut garaia bidaia hartatik gorde nuen azken irudia zein den kontatzeko.
|
|
|
Ez nuke, baina, bukaerarik gabeko bukaera honetan zuekin zorretan geratu nahi, eta azken hausnarketa egin ostean, badut garaia berriro atzera egiteko eta arestian agindutakoa betetzeko. Alegia,
|
badut
garaia bidaia hartatik gorde nuen azken irudia zein den kontatzeko.
|
|
|
Defendatzaileak zerbait galdetu nahi balu, orain
|
du
garaia.
|
|
|
Christianson ek berrehun bat ordu pasatu zituen Sturerekin elkarrizketan, 1994tik 2002ra bitartean. Hark zioenez, memoria erreprimituei buruz ideia ezberdinak zituzten berak eta Margitek, zaila iruditzen baitzitzaion pertsona batek 3 urte
|
zituen
garaiko oroitzapen garbiak edukitzea; baina, hilketa narrazio moduan deskribatzen zuen Margiten teoriak oinarri zientifikoa zuela defendatu zuen Christianson ek epaiketa garaian (Josefsson, 2015).
|
|
|
Bazen beste bat, Miren Gaska, Ser irrati katean. Gogoan
|
dut
garai hartan emakumezkoek ezin zutela lasterketa autoetan jarraitu, eta Txomin Perurenak behin, Gaska bere autoan eraman zuen mekanikoz mozorrotuta. Niri ez zitzaidan debeku garai hori tokatu.
|
|
|
Mauleko Gazteluaren ahanztokian ez ninduen nehork aurkituko. Eta bihi batek ez zuen nire desagertzea deitoratuko, gaur baino are adiskide gutxiago
|
nuelako
garai hartan.
|
|
|
Hamar urte berantago, hau da, 1857an, euskalari frantsesak" Le Pays Basque, sa population, sa langue, ses moeurs, sa littérature eta sa musique" izenburuko ikerlan mardula bezain aberatsa plazaratu zuen. Liburu hau iturri agortezina
|
dugu
garai bateko euskara, euskal literatura eta kultura aztertzeko orduan. Prosper Mérimée k idatzi zuen FrancisqueMichel ek liburu honetan euskaldunei buruz irakurria zuena azaltzen zuela.
|
|
|
Bada, loxodromikak, hau da, orientazio konstanteko kurbak, lerro zuzenak direlako. Eta hori oso erabilgarria zen orientatzeko konpasak eta iparrorratzak baino ez
|
zituzten
garaian, ezin baitzuten orientazioa etengabe kalkulatzen ibili".
|
|
2020
|
|
|
Gogoan
|
dut
garai hartan kolaboratzen nuen gehigarri kulturalari proposatu niola, Bezperaren bezpera iruzkintzea. Ez egiteko emandako arrazoia izan zen denbora, liburua ez zela nobedade nobedadea udaberrian iruzkindu nahi izan nuen Durangorako atera zena, gauza ohikoa.
|
|
|
Berak oso ondo ulertu zuen saiakela kontzeptua, eta argitaldari moduan horren alde egin zuen lan. Halere, inork gutxi espero
|
zuen
garai hartan, denboraren poderioz 2020ko konfinamendu garaian Twitteren zabaldutako Euskal Idazleen Mundiala aise irabaziko zuela, Sarrionaindiaren, Atxagaren, Harkaitz Canoren, Izagirreren eta beste askoren aurretik.
|
|
|
XIX. mendetik egunotara etorrita, Urkulluk burujabetza partekatua laudatzen duenean, Espainiako 78ko Konstituzioa espainolek bezain ondo edo hobeki betetzea ulertzen dugu euskaldunok, horren froga argiak ikusiak baikara azken urteotan, eta aldi berean, espainolen aldetik komenientzia, interes edp premia politikoa, eskumenen bat" onartzean" edo" lagapena egitean", eta aldi berean kulturalki eta linguistikoki gero eta asimilatuagoak, gero eta espainolagoak gaude denok ere, pentsamenduan eta praktikan, delako nazio foraletik ezin askaturik.
|
Badugu
garaia euskaldun gisa desagertu baino lehen politikoki eta kultural linguistikoki benetan burujabetzarako bideari ekiteko, badugunez!
|
|
|
|
Badute
garaia sasi moral eta sasi etika alde batera uzteko, eta politikan argudio politikoekin aritzeko, eta besterik ezin badute egin, edo ez badute egin nahi, aitortzeko behingoz, alderdi espainol autonomista bat direla, eta ildo horretan boto biltzen eta estatutua baliatzen jarraituko dutela per sekula sekulorum.
|
|
|
Nafarroako konkistatik kasik bi mendera arte nahiko ondo eutsi zion euskarak bere estatus sozial hegemonikoari, ahozkoari dagokionez. Nafarroako erdialdearen hegoaldera, mendebaldetik (Lizarra) ekialdera (Zangoza) Tafalla eta Erriberritik eta igaroaz, eremu aski elebiduna izan behar
|
zuen
garai hartarako. Bai egongo ziren euskaldun elebakarrak eta erdaldun elebakarrak, baina elebidun askotxo ere bai, hots, euskara hegemoniko zen eremutik erdara hegemoniko zen eremura ez zela zakar igarotzen, baizik eta elebitasun aski zabalduaren bitartez.
|
|
|
Goiko extremaduratarrak arrotzak sentitzen genituen, batez ere hizkuntzagatik, eta hein batean ohiturengatik. Ez dakit haien ondorengoetatik zenbatek ikasi zuten beraiek ez, errazegia ere ez
|
zuten
garai hartan, helduak etorri baitziren.
|
|
|
Ehunka kilometroko distantziara harreman sexualak mantentzen ziren garai batean; lagun minak, nahiz eta egunero elkarrekin komunikatu, hilabetetan elkar ikusten ez
|
zuten
garai batean; bezeroak enpresen egoitzetara produktu eta zerbitzu eske joatearekin inork amestuko ez lukeen garai batean; planetako punta batetik bestera, eta begietara une batez ere begiratu gabe, milioidun tratuak ixten ziren garai batean, hiriguneko dorreak zutik zirauten. Eta erlauntzak balira bezala jendez lepo.
|
|
|
Ehunka kilometroko distantziara harreman sexualak mantentzen ziren garai batean; lagun minak, nahiz eta egunero elkarrekin komunikatu, hilabetetan elkar ikusten ez zuten garai batean; bezeroak enpresen egoitzetara produktu eta zerbitzu eske joatearekin inork amestuko ez
|
lukeen
garai batean; planetako punta batetik bestera, eta begietara une batez ere begiratu gabe, milioidun tratuak ixten ziren garai batean, hiriguneko dorreak zutik zirauten. Eta erlauntzak balira bezala jendez lepo.
|
|
|
Donostiak
|
bazituen
garai hartan zazpi mila bizilagun gutxi gorabehera, eta setioaren orduan hiru mila eta bostehun edo lau milaren artean zeuden barruan. Sarraskiaren ondoren, Donostiako udalak egindako txostenetan irakur daitekeenez, mila eta berrehun biztanle erail zituzten gau odoltsu hartan eta seiehun etxe inguru kiskali.
|
|
|
Euskara nekearen sinonimoa duk, korrika egin beharra zagok bere alde. Alabaina, korrika egitea eta korritzea ez duk gauza bera... eta
|
baduk
garaia euskara plazerrarekin lotzeko, bai horixe!
|
|
2021
|
|
|
Baina nik ezin dut ezer esan, ez baitakit aitaren konpromisoa norainokoa izan zen delako botere faxistarekin. Asmatu bai, gure aitak orduko erregimena, hasieran behintzat, guztiz gogoko izan zuen, eta ez da harritzekoa Nafarroako leinu karlista zahar batetik baitzetorren, baina inola ez karliston porrokatu bat, politika kontuetan karlismoa soilik ezagututako Lodosa inguruko herri txiki baten semea baino, Gerra Zibilean parte hartzeko aukera izan ez
|
zuena
garai hartan gazteegia zelako, baina bai bi anaia errekete izan zituena, bere herrixkako familia gehienek bezala. Nik dakidala, nire neba eta biok genekiela behintzat, gure aita ez zen azalez batere politika zalea, hau da, etxean ez zuen inoiz politikaz hitz egiten eta kalean are gutxiago, mami handirik gabeko komentarioren bat gizalegeari eustearren edo, topiko hutsak, garaiko pentsamoldeekin bat egiten zutenak gehienbat.
|
|
|
Karlos Borromeoren kasuaz hitz egin dugu, hura ere zein goiz egin zuten santu. Nik politikaren arloko konturen bat ere tartean izango zela diot, gogoan
|
baitut
garai hartan Milano ingurua Gaztelako koroaren mende zegoela. Dariok baietz diost, eta zein ondo irakatsi didaten historia.
|
|
|
Oihalik dotoreenak ekarrarazi, eta haiez inguratu zion gerria; eta kauri oskol pila bat eman zion, diruaren balioa
|
baitzuten
garai hartan. Eta azkenik ehun idi ekarri eta haiek ere oparitan eman zizkion.
|
|
|
, Sadko, aspalditik zabiltza zure merkagaiekin itsasoan hara eta hona, baina inoiz ez didazu zergarik ordaindu.
|
Baduzu
garaia zure betebeharrak betetzeko... Badakit modu zoragarrian jotzen duzula guslia; tinka itzazu musika tresna horren sokak, kanta iezaguzu doinuren bat, adi naukazu.
|
|
2022
|
|
|
Galdetu, enteratu eskerrak, berriz ere, hizkuntzari!, bankua utzi, eta hamar eta erdietarako Efectiren bulego batean haiz: dirua bidaltzeko enpresa bat duk, Macondo ez
|
duk
garai batekoa! Hamaikak baino lehen ordainduta, juxtuan, hau lasaitua!
|
|
|
Paper orri haiek galtzen ahal ziren, baina laburpen batzuk idatzi eta leku askotara bidaliko zituen, monasterio eta jauregietara gehienetan. Bere istorio pertsonala baino gehiago, bizi
|
zuen
garaiaren gora-beherak etorkizuneko pertsonek uler zitzaten nahi zuen gizon zaharrak.
|
|
|
Bidean lurrean harrian zizelkaturik pitilin bat eta bi arrautza ageri ziren aldiro, gizonezkoaren organo sexualak adieraziz, eta haren esanahia ere jakin zuten. Putetxeerako bidea seinalizatzen
|
zuen
garai aspaldiko hartan. Ponpeia ezaguna da Vesubio sumendiaren labak azpian hartu zuelako eta hildako asko daudelako, sendarturik, erupzioak harrapatu zituenean bezala.
|
|
|
Joek eta Jessicak gidariaren azalpenak arretaz entzun zituzten, eta beren begiz ikusi, betidanik sona izan zuen hiri haren barrunbea. Urte bete lehenago aurkitua
|
zuten
garai hartako taberna bat, eta aurkikuntza hori ere aurrean izan zuten.
|
|
|
1013an konkistatu eta txikitu zutenetik hiria berpiztuta ikusi zuen Azenarik. Ez
|
zuen
garai bateko luxu eta edertasun maila izango, baina ezagutu ez zuen batentzat bizitzaz beteriko hiri komertziala zen. Bost urtetan birrindutako eta sutan utzitako eraikinak berreraikita zeuden eta zoko eta kale komertzialek oso aktibo ziruditen.
|
|
|
Pre Textos argitaletxea zen jatorriz Juan Ramon Jimenezek izan eta sekula burutu ez zuen ideiaren sus tatzailea: " Izenik ez agertzeak bizi
|
dugun
garai postmodernoaren kontaketa objektiboa ahalmentzen du: ez dago hierarkiarik, dena da orainaldia berdin duela bi mila urte idatzitako poema txinatarra ala Venezuelako poeta handi batek atzo goizean idatzia.
|
|
2023
|
|
|
Enperadoreak arazo ugari
|
zituen
garai horretan: Gaztelako erregeak Frantziarekin zuen gatazka, Nafarroako erreinua zela eta.
|
|
|
Geoffroy Carles dateke, Turineko senatuaren buru eta Grenobleko parlamentuko lehen presidentea izan zena, 1493tik aurrera (Grenobleko parlamentua XVI. mende hasieran Frantzian ziren sei parlamentuetako bat zen). Saluzzoko markeserrian jaioa, piemontetarra zen (Frantzisko I.ak okupatua
|
zuen
garai hartan Piemonteren ipar aldea). (I. O.)
|
|
|
Vincentek gauza bat agindu zion Theori, bere izaeragatik nekez bete ahal izango zuena; hots, solasgai batzuetaz ez zuela aitarekin hitz egingo.1883ko abenduaren 21ean (348) Nuenendik idatzitako gutunean Vincentek Theori eskerrak ematen zizkion bidalitako diruagatik; zuzpertua sentitzen zela Theok eta Rappard ek onartu zutelako bera aitaren etxean egotea; une horretan aitarekin harreman onak zituela; baina, aitaren karakterea egoskorra, aldakorra eta iluna zela; mentalitate estukoa zela eta zaila zela harekin harreman onak izatea; hala ere, azken eztabaidaren ondoren bakealdi batera heldu zirela; aitaren kasuan etengabeko kontrastea zegoela esaten zuenaren eta egiten zuenaren artean; denbora asko eraman ziola horretaz jabetzeak eta aita horretaz ez zela jabetzen konturatzeak; aitak sarritan ez zuela jakiten zer egiten zuen: hitzak sistematikoki aukeratzen zituela, baina haren ekintzak zorizkoak zirela; zaila gertatuko zitzaiola aitaren ondoan emaitza onak ateratzea; aitarengandik lortu zuela baimena beretzat gela bat edukitzeko; Theok onartzen bazuen, beste nonbait egoteko dirurik ez
|
zuen
garaian han edukiko zuela almazen gela bat; Theok esandakoa beteko zuela: gauza batzuetaz ez zuela aitarekin hitz egingo; gauza horietaz Theorekin hitz egin ahal izango zuela.
|
|
|
Vincentek garrantzi handia ematen zien Theoren eskutitzei. Gutunik jasotzen ez
|
zuen
garaian, berehala hasten zen zer gertatzen ote zen galdetzen. 1881eko urtarrilean Bruselastik idatzitako eskutitz batean (139) Vincent kexu agertzen zen Theorengandik gutunik jaso ez zuelako eta zergatik izan ote zitekeen galdetzen zuen; ez ote zuen bere burua konprometitu nahi Goupil & Cie. ko jaunen aurrean?
|
|
|
Familiarekin harreman gutxiago
|
zuen
garai horretan Vincentek eta ospitaleko jendearen beldur zen; horrela, irailean berriro pintatzen hasi zenean, erasoaren aurretik lantzen ari zen koadro batzuei berriro heldu zien; ereilearen eta Arlesko logelaren bertsio berriak hasi zituen; erretratuak pintatu nahi zituen, baina erietxeko pazienteak bakarrik zituen modelotarako; modelotzat erabili zituen bere bi zaindariak: bat gaztea (Jean Francois Poulet) eta bestea zaharra (Trabuc).
|
|
|
Azkenean bazuela arlesiar emakume bat pintatzeko. Gauguin-ek pintore moduan arrakasta
|
zuela
garai horretan, koadroak saltzen zituelako eta erakusketetara deitzen zutelako; Vincentek ezer saldu gabe jarraitzen zuela eta bere lanik ez zuela erakusten. Baina, hala ere, Vincentek ez zuen bere lagunarekiko enbidiarik agertzen.
|
|
|
Betaurreko beltzak jarri zituzten, belarrietan argizaria sartu zuten, eta arropa zin tzilikatzeko gantxo batez itxi zuten sudurra. Azkenean gan txoak, argizaria eta betaurrekoak kendu zituztenean, itsu eta gor samarrak zeuden, orain bezalatsu, baina ez
|
zuten
garai bateko nahasmendu hura. Batzutan isiltasuna ere bazela iru ditzen zitzaien.
|
|
|
Akabo denbora. Akabo nebak eta arrebak elkar maite
|
zuten
garaia. Jantzi dotoreak soinean.
|
|
|
ederrenak ere
|
badu
garai bat
|
|
|
Kontua, eta ezagutzea are gogorrago egiten zaidana zera zen: zure interes gabezia ikusita ondorio oker batzuetara iritsi nintzela; irudipena nuela gaurko pailazoek ez bide
|
zutela
garai batekoen kasta edo mamirik, izaerarik gabeko espektroak zirela, mamu hilak, pailazo faltsuak, alegia. Edo bestetan ilunago pentsatzera iristen nintzen:
|
|
|
Sudur formako altxorra gaueko mantalaren poltsikoan gorde eta gero oraintxet, labea bero bero, zure gelan sartu naiz isil gordean Diego eta bake ederrean nola lo zautzan beha ari naiz, esna ez zaitezen arnasa gordez. Eta ohetxoaren amildegitik zure bakea dakusat eta elkarrekin pasa
|
ditugun
garai onak datozkit eta muxuak eta titia hartzen didazunean sortzen den bien arteko lotura, munduaz beste egitera bultzatzen gaituena. Eta ez arestiko larritasuna, otso beltzaren trazak, negu gorrian gure inguruan itzulinguruka dabilenaren ustea, ezta haren hats hilkorraren trazarik ere.
|