|
2000
|
|
|
—Udazkena ere ez
|
duk
garai txarra. Ez nauzue orain hartzera behartuko, ezta?
|
|
|
Fraideenetan sortu zitzaidan jendeari izengoitiak paratzeko ohitura. Kiroletan belaxka, ausarkerietarako ustelegia eta solasean mihi motx, ariketa zirtzil horretan aurkitu nuen nabarmentzeko bidea, nola edo hala nabarmentzeak bakartasunaren izarpetik lagun multzoaren aterpera dagoen tartea finkatzen ahal
|
zuen
garaietan. Taldera zerbait ekarri behar, hartan leku bat irabaziko banuen, eta nik zorroztasun sasikoaren ekarpena egin nion, jainko ttipi baten gisara, nire hurko hurbilenak berbataiatuz.
|
|
2001
|
|
|
15 urte geroago, Danielarekin telebista ikusten eta uda sasoiko piku berde zoragarriak jaten ari ginela erabaki nuen nik ere
|
banuela
garaia. Gauzek bere momentua dutela, ez bere adina, eta nik urteetan aurrera egin arren ez nuela sexuaren momenturik bizi izan.
|
|
|
Onenean lehenago dibertituko hinduen zerbait. Langabe geratu eta egun guztia zer egin jakin gabe pasa
|
huen
garai hartan. Inutil bat sentituz.
|
|
2002
|
|
|
Baina, egiazki, saminak hartutako bihotza. Non
|
dun
garai bateko freskotasuna? –burua mugitu zuen, batera eta bestera– Eredua errepikatu egiten duk.
|
|
|
Ongi gogora zezakeen Sarak hura guztia. Ongi gogoratzen zuen, bai, nola ibiltzen ziren noiznahi –etxeak bost lagun
|
zituen
garai hartan: gurasoak, Jaxinto eta Pantxike; amona Dolores; eta bi haurrak, bera eta Karmele– aurrera eta atzera, zinbilin zanbulun, batzuetan amona Doloresek bultzatuta, besteetan aitak, lanetik itzultzean.
|
|
2003
|
|
|
Bizitza osoa zeraman ihesi.
|
Bazuen
garaia aldatzeko, gelditzeko, erabakitzeko, aukeratzeko. Bazuen garaia bizitzeko.
|
|
|
Bazuen garaia aldatzeko, gelditzeko, erabakitzeko, aukeratzeko.
|
Bazuen
garaia bizitzeko.
|
|
|
Berak ez zuela ostiralero Greta nola garbitzen nuen ikusten geratu nahi. Uste
|
dut
garai hartan ez nuela imajinatu ere egiten noizbait ezkontzea onartuko nuenik. Urrun ikusten nuen etorkizuna, niri sekula iritsi behar ez balitzait bezala.
|
|
2004
|
|
|
Jo dezagun, arren, erdira. Ba
|
dugu
garaia...
|
|
|
Asko jokatzen zen bilera hartan. Hobe
|
zuen
garaiz iristea.
|
|
2005
|
|
|
–Bai, baina
|
zuen
garaian ez zegoen higienerik. Eta mikrobio patogenoak?
|
|
|
Sukaldean berriro sartu nintzenerako, jadanik ez zegoen bezerorik jatetxean eta Monikak ni zirikatzea gustuko
|
zuen
garaiak oroitzeko asmoa zuen.
|
|
|
Batek nire jatetxea nola zihoan jakin nahi zuen eta nire erantzunek ez zioten balio, nik ere telebistara pasatzeko asmoa ote nuen jakin nahi izan zuen gero, eta auskalo zer azkenik. Besteak, ea noiz egin behar
|
genuen
garai bateko eskola kideek afari bat. Batek emaztearengandik ihes egin nahi zuen, besteak lagunengandik.
|
|
2006
|
|
|
O, ez, inola ez, etxera joan behar
|
dut
garaiz.
|
|
|
–Eta Maider? –galdetu zuen Anek– Uste
|
duzu
garai hartako hiltzaile berak hil duela. Hala balitz, aitona errugabea litzakete...
|
|
|
Kazetariek hilketa sail bat gertatzen ari zela jakin balute, presio jasanezina eginen ziguten. Baina bai, zuk aipaturiko lau hilketa horien berri izan
|
genuen
garai hartan. Egia erran, beste hilketa bat gertatu zen Coutras herrian, 85eko... azaroan, nire oroimenak huts egiten ez badu.
|
|
2007
|
|
|
Tonuarekin esaten du norbere denbora gauza inportanteekin betetzen duenak ez duela aitari kasu egiteko denborarik, baina ni bezala libre dagoenak ez egitea guztiz egoista dela. Eta esaten du, tonuarekin baita ere,
|
badudala
garaia jolasteari uzteko eta gauza serioak egiten hasteko: umeak eta horrelakoak.
|
|
|
denborak ustez beren senean daudenentzat egin ohi du aurrera, eta Amandari gero eta nekagarriago egiten zitzaion Karlstadetik Oslorainoko bidea, eta zer esanik ez psikiatrikotik hilero iristen zitzaion faktura. David itsuki maite
|
zuen
garaian ez zion diruari erreparatu, baina, bi lanpostutan aldi berean aritu arren, hilabete amaierara ezin iritsita zebilen beti, eta gero eta amorru handiagoz irekitzen zituen hilero postontzian uzten zizkioten gutun zuriak.
|
|
|
Eta Asierrek pentsatu zuen momentu egokia izango zela hura familia guztiari homosexuala zela esateko.
|
Bazuela
garaia. Eta arrandiaz egingo zuela.
|
|
|
Garai batean Asier munduko pertsonarik normalena egiten zitzaidan. Hamaika hamabi urte
|
genuen
garaiaz ari naiz, historiaurreaz. Beste batzuek, ikaskideek, nire aitak?
|
|
|
Ez duzu zenbaketa zehatzetan sartu nahi izan, baina izango dira hogei urte ahots hori entzuten ez zenuela. Zuk ere Janisen antza
|
zenuen
garai hartatik. Begiak itxiko zenituzke gidatzen ez bazeunde, garai haiek hobeto gogoratzeko.
|
|
2008
|
|
|
Edo oroit zitzakeen, halaber, oroituko ez zituen, bada!?, bere hiru anaiekin jolasean ibilitako umetako egunak ere, batean lasterka, beste batean borrokan eta hurrengoan harri jaurtika, orain eskuz eta orain habailaz, edo aizkora apustu txikiak eginez?, nahiz eta beraiena bezalako baserri pobre batean nekez egoten zen jolaserako astirik, patuak, halabeharrak edo dena delakoak ongi mugatua
|
baitzuen
garaiko baserritarrek ibili beharreko ibilbidea, bi geltokiren arteko joan etorri etengabeak laburbil zezakeena, lanetik izerdira eta izerditik lanera.
|
|
|
Gorpua ekartzekotan, ea non ekarri behar ote zuten bururatu zitzaionerako, bueltatua zen baso guarda txabolara. Eskumako eskuan zekarrena ezaguna egin zitzaion; inguruko indiarrek ere antzekoak erabili ohi
|
zituzten
garai batean, zaldien atzetik erantsi eta zaharrak edo gaixoak garraiatzeko. Baina baso guardak zekarrena garai batean hagaz eta larruz egindakoak baino arinago eta gogorragoa zen, aluminioz eta zuntz sintetikoz egindako lera baitzekarren.
|
|
|
Dudarik gabe, Axularrek lortu zuen azkenean ere zeruan sartzea. Gorputza oso osorik egotea santutasunaren frogatzat
|
baitzuten
garai hartan.
|
|
|
...tzakeen, halaber –oroituko ez zituen, bada! –, bere hiru anaiekin jolasean ibilitako umetako egunak ere –batean lasterka, beste batean borrokan eta hurrengoan harri jaurtika, orain eskuz eta orain habailaz, edo aizkora apustu txikiak eginez–, nahiz eta beraiena bezalako baserri pobre batean nekez egoten zen jolaserako astirik, patuak, halabeharrak edo dena delakoak ongi mugatua
|
baitzuen
garaiko baserritarrek ibili beharreko ibilbidea, bi geltokiren arteko joan etorri etengabeak laburbil zezakeena, lanetik izerdira eta izerditik lanera.
|
|
2009
|
|
|
Berdin zeruetako erregina artzain sotil bati agertu izanak, ez jaun noble bati. Apaltasunak, gutxitasunak, esplikazioak behar
|
ditu
garai hartako frantziskotar euskaldun batentzat. Luzuriagak denarentzat dauzka esplikazioak, eta horietan XVII. mendeko euskaldunen kontzientzia burgoia erakusten digu, kontzientzia erlijiosoa ere inbaditua daukana.
|
|
|
–
|
Zuen
garaian ez baitziren amodio teknikak ezagun.
|
|
|
Garazik ezin zuela altxatu aldarrikatu zuen, baina handik hamar segundora korrika bizian joan behar izan zuen komunera. Goiok faltan bota zituen hamazortzi urte
|
zituen
garaiak, denetariko nahasketa koloretsuak edan ostean fresko eta alai altxatzen zen garai urrun hura.
|
|
|
E TXEAN, afaldu ostean, bulegoan hamabi ordu eman eta gero. Hogei urte
|
nituen
garaia gogoan. Horiek garaiak, horiek.
|
|
|
Umil, kamerari begira. Miel, oraindik bizitzak beretzat zentzu bat
|
bazuen
garaian.
|
|
|
Nazario Orberen erreakzioa, tarteka ateratzen zitzaizkiòn odoluzkiek nazka nazka egina
|
zuten
garai hartan, istantekoa eta erabatekoa izan zen:
|
|
|
Emakume ona. Bere ingurutik bahitutako emakumea, soltera izatera kondenatua, soltera izateak hutsik egotea esan nahi
|
zuen
garai batean. Orain soltera izatea benetako aukera da, bidaiatzeko, adibidez.
|
|
|
Eta gauza bitxia gertatu zait orduan. Gozokia eskaintzean, halako batean, haren begietan neureak ikusi ditut, txikitan Mirenekin batera izekok emandako gozokiak hartu eta haren txutxu markak agoantatu behar
|
genituen
garaikoak. Bizitza gurpil bat da, eta gauzak beti errepikatuz doaz.
|
|
|
Nazario Orberen erreakzioa –tarteka ateratzen zitzaizkiòn odoluzkiek nazka nazka egina
|
zuten
garai hartan– istantekoa eta erabatekoa izan zen:
|
|
2010
|
|
|
esaten zigun amak, gure amarentzat kontu ziurra baitzen markesak esaten zuena, teologo katoliko batentzat San Pauloren epistolak bezala, zu ere ados egongo zara iritzi honekin, Gabino. Eta guk, jakina, sinetsi egiten genion amari, nik behintzat bai, komeni ere, komeni zitzaidan, jakina!?, halako eran, non umetako eta nerabezaroko zazpi zortzi urteko epean errezatutako agurmariak pisuan jartzeko aukerarik izan banu, gramo bat agurmaria bakoitzeko, halakoa
|
baikenuen
garaiko giroa, beruntsua baino beruntsuagoa?, sekulako zama osatuko bainuen, garai hartako munduko pisu astuneko txapeldunari berari ere. Jess Willard ote zen?; edo Jack Dempsey, beharbada??, bizkarra makurrarazteko adinakoa bai, nik hala uste.
|
|
|
: ale bat beste askoren artean?; lortu ere, lortu zuen espainiar gizartearen estamentu aski zabal batek enfant terrible tzat har zezan, baina Barojarena piroteknia hutsa izan zen gehienik ere, bere espainiartasunaren astoari arre egiten ziona, horretarako orain argudio bat eta orain aurkakoa erabili behar bazituen ere; eta ez dugu ahaztu behar Baroja eta Unamunoren ideiak dogmatzat
|
zituztela
garaiko espainiar intelektualek: Ortegak, Salvador de Madariagak eta?
|
|
|
Ez dizut esan nahi Meyer jauna bezala gerrara joan eta tiro batek zikiratua utzi ninduela, zuk bai baitakizu ni ez nintzela gerrara joan, nire dioptriekin nekez: hamar
|
nituen
garai hartan begi bakoitzean! Bestela ere ez nuen balio, egia esan, mugimenduen koordinazioa eta arintasuna ez dira nire eremua, eta asto hegalari batekin ere ez nuke asmatuko, bertatik bertara tiro eginez gero?, nahiz eta gaitasun ez hori bertutetzat dudan:
|
|
|
berarekin eraman baititu gizarteak eredutzat zituèn giza balioak, gizakiaren inkontzientean gordeta zeudenak? indibidualismorik basatiena errotzeko, aldi berean; baieztatu ere, baieztatuko nuke gure gizarte laikoan. Elizek ez
|
dute
garai bateko indarra, zorionez: Eliza katolikoak hemen Europan ez bederen??, gero eta protagonismo handiagoa hartuko duela sinesteko beste era batek, biluziago eta zinezkoagoa izango denak?, ekialdeko eta mendebaldeko hainbat eta hainbat mistikok jorratutako bidetik, via negationis?, Jainkoari buruzko ikusmolde berri bat ardatz?
|
|
|
Esku artean dugun liburu honetan, Kondenatu baten azken eguna, bat egiten dute idazlearen ikuspegi erromantikoak eta jarrera etiko protestazkoak. Heriotzaren atarian dagoen gizakiaren larriminak
|
badu
garaiko literaturak maite zuen egoera muturrekoaren usain bat, baina ezin esan liteke Hugo denbora pasazko axalkerietan dabilenik: egile izenik gabe argitaratu zuen idazlana, 1829an, heriotza zigorraren kontrako aldarri gisa; polemika gaitza eragin zuen, eta handik urte batzuetara, 1832an, bere izen eta guzti kaleratu zen liburuaren bosgarren argitaraldia, heriotza zigorraren kontrako argudioetan sakontzen zuen hitzaurre batekin:
|
|
|
Eta prozesu hori gero beste indar politikoei ireki litzaiekeela. Batasunari eta alderdi sozialistari, biko bilerak
|
genituen
garaian, argi esan genien guk ez genuela adostuko ezer, ez batarekin ez bestearekin, ez baldin bazen hiruren arteko prozesu batean. Planteamendu hori 2004tik egin genuen guk.
|
|
|
" Zergatik aukeratu behar da bat edo bestea, biak ere tresna baliagarriak badira?". Argumentu horixe erabili ohi
|
zuen
garai hartako nire kontaktuak, deitu diezaiodan Josema, nahiago baitut haren izenaz ez oroitu.
|
|
|
Ez dizut esan nahi Meyer jauna bezala gerrara joan eta tiro batek zikiratua utzi ninduela, zuk bai baitakizu ni ez nintzela gerrara joan, nire dioptriekin nekez: hamar
|
nituen
garai hartan begi bakoitzean! Bestela ere ez nuen balio, egia esan —mugimenduen koordinazioa eta arintasuna ez dira nire eremua, eta asto hegalari batekin ere ez nuke asmatuko, bertatik bertara tiro eginez gero—, nahiz eta gaitasun ez hori bertutetzat dudan:
|
|
|
Barojak zu eta zu bezalakoak engainatzen zintuzten, engainatua izan nahi duenak gutxi behar baitu engaina dezaten...; Barojak izan zuen, bai, errebelde itxura emateko abilezia, baina hura ere axalean gelditu zen, nik uste; ez dizut esango esaldi distiratsurik esan ez zuenik —" este es un país donde no se conoce más que el cultivo del cura": ale bat beste askoren artean—; lortu ere, lortu zuen espainiar gizartearen estamentu aski zabal batek enfant terrible tzat har zezan, baina Barojarena piroteknia hutsa izan zen gehienik ere, bere espainiartasunaren astoari arre egiten ziona, horretarako orain argudio bat eta orain aurkakoa erabili behar bazituen ere; eta ez dugu ahaztu behar Baroja eta Unamunoren ideiak dogmatzat
|
zituztela
garaiko espainiar intelektualek: Ortegak, Salvador de Madariagak eta...
|
|
|
Villalbako markesak halaxe esaten zuen, eta halaxe esaten bazuen, badakizue..." esaten zigun amak, gure amarentzat kontu ziurra baitzen markesak esaten zuena, teologo katoliko batentzat San Pauloren epistolak bezala, zu ere ados egongo zara iritzi honekin, Gabino. Eta guk, jakina, sinetsi egiten genion amari, nik behintzat bai —komeni ere, komeni zitzaidan, jakina! —, halako eran, non umetako eta nerabezaroko zazpi zortzi urteko epean errezatutako agurmariak pisuan jartzeko aukerarik izan banu, gramo bat agurmaria bakoitzeko —halakoa
|
baikenuen
garaiko giroa, beruntsua baino beruntsuagoa—, sekulako zama osatuko bainuen, garai hartako munduko pisu astuneko txapeldunari berari ere —Jess Willard ote zen...; edo Jack Dempsey, beharbada...? — bizkarra makurrarazteko adinakoa bai, nik hala uste.
|
|
|
"... et spero resurrectionem mortuorum et vitam venturi saeculi" —, ez delako badena eta badelako ez dena; Nietzschek Jainkoaren heriotza dekretatu zuen, eta Jainko post mortem Dei batengan sinesteko aukera ireki zaigu;" Hau baino aro hoberik jaiotzeko, zeinean guztia galdu den...!" esaten zuen Simone Weilek, eta halaxe sentitzen dut nik ere; garai batean objektu bakoitza, izaki bakoiza eta pertsonaren arnasaldi bakoitza Jainkoagan sinesteko argudioak eta heldulekuak ziren; gaur, ordea, ez dago heldulekurik, Nietzschek haizatu zuèn Jainkoaren hilotza ez bada; zuk zientzia aldarrikatzen zenuen, eta hara zertara eraman gaituen zientziak, Damaso: ...e gizarte modernoaren ezaugarria eta zerbait daukagun neurrian baikara nor, bestela jai; hemen ere moduak —zientzia gizarte kapitalistan txertatzeko moduak— berarekin eraman baititu gizarteak eredutzat zituèn giza balioak, gizakiaren inkontzientean gordeta zeudenak... indibidualismorik basatiena errotzeko, aldi berean; baieztatu ere, baieztatuko nuke gure gizarte laikoan —Elizek ez
|
dute
garai bateko indarra, zorionez: Eliza katolikoak hemen Europan ez bederen... —, gero eta protagonismo handiagoa hartuko duela sinesteko beste era batek —biluziago eta zinezkoagoa izango denak—, ekialdeko eta mendebaldeko hainbat eta hainbat mistikok jorratutako bidetik —via negationis—, Jainkoari buruzko ikusmolde berri bat ardatz... berria bezain zaharra ere badena, bestalde, Donibane Gurutzekoarena ere izan zelako —" Ez hau, ez hau eta ez hau; ezer ez, ezer ez, ezer ez; oro biluz eta oro gau" —, askapen teologiaren ekarpenak ahaztu gabe, zeinak profetismoari eta salaketa sozialei haize berriak ekarri dizkien, marxistekiko elkarrizketa bultzatzeaz gain, munduko galtzaileen aldeko jarreran; Simonek argi eta garbi esan zuen zeri lotu behar zaion:
|
|
2011
|
|
|
Poco miedo! Xabier ere ez
|
duk
garai batekoa, ez pentsa: hirugarren katalina ez ziok, ba, jarri bizikletari, udan Alpeetara joatekoa dela eta!
|
|
|
Gainerako amek ez bezalako gona motza darama jantzita. Jada ez
|
ditun
garai batean erabiltzen hituen soineko luze erori haiek erabiltzen: Marokotik ekarritako kohl potea bezain ahaztuak ditun honezkero, etxeko armairuren batean.
|
|
|
– Lidia Balerdi Lasa, irakurri zuen ozen, karneta hartuz, betaurrekoak beren lekura jaso ondoren; eta pentsatzen geratu nintzen, izen hori entzuten nuen guztietan bezala,
|
banuela
garaia Lidia behartu eta arrotza zuzendu, eta paperetan neurea behingoz jartzeko.
|
|
|
–Nire aitak euskaraz oso ondo hitz egiten zuen, baina inoiz ez zigun irakatsi eta Euskal Herrian Burgosko prozesua rekin lur hartu nuenean 29 urte nituen, berandu zen ikasteko, ez dut hizkuntzetarako erraztasunik. Zentzu horretan, euskal zinema zer den definitzeko eztabaida luzeak
|
genituen
garai hartan, nik ez nuen dilemarik: nahiz eta ondo iruditu dakienak eta ahal duenak euskaraz filmatzea, ni ez naiz elebiduna eta euskaraz jakin gabe euskarazko film bat egitea iruzurra irudituko litzaidake; berdin ingelesarekin (arrazoi ideologikoengatik baino, komertzialengatik); inoiz eskaini didate halakorik, eta ez dut egin, ez dakidalako ingelesez?.
|
|
|
Bai, bogan dago laburra, eta film luzeekin betidanik izan duen lehia antzutik gaindi, nortasun sendotua
|
du
garai batetik hona. Zazpi minutuko lanetan, barrez eta negarrez utzi duten planteamendu liluragarriak ikusi izan dituela adierazi du Almandozek, luze batean urtetan ikusi gabekoak.
|
|
|
Izerdia zen gurean nagusi, eta etxe guztia izerdi usaina hartzen joan zen pixkanaka. Hirugarren solairuko Loritoa kexu nuen egunero, bero horrekin ez zegoela eta gure amak ez bezala
|
banuela
garaia etxean diru pixka bat gastatzeko.
|
|
|
–Bizi
|
ditugun
garaiotan, hainbestekoa. Augustok zurrun, olatua haztatzen.
|
|
|
–Eta hala ere zure aitonak oroitzapen ona
|
du
garai hartatik.
|
|
2012
|
|
|
Zu ere patinetan ibiltzen zinen ume garaian.
|
Zuen
garaian ez zineten hain abilak esan dizu aitak. Begirada zorrotza eskaini diozu.
|
|
|
Aldiz, Ander aldrebesagoa da, amak mizke hazi duelako, eta ahuldu.
|
Badu
garaia bere bizitzaz arduratzeko, erabaki pare bat hartu eta etxetik alde egiteko, duen adinarekin. Bart, berdoztuta heldu zenean, lehor sumatu nuen amarekin; ondo egina, ea bakean uzten duen behingoz.
|
|
|
Siriako mediku baten alaba, Berlinera hamar urte zituela etorri zena. 23
|
zituen
garai hartan, Andreasek bezalatsu, eta medikuntza ikasten ari zen. Ile eta azal beltzarana, begi beltz handiak eta ezpain mardulak zituen.
|
|
|
etxean nituen bi liburuen hegalek aipatzen zuten, eta El envío zuen izenburua. Gogoan
|
dut
garai haietan eskuratzen ahalegindu nintzela, baina ez nuela lortu, eta, ondorioz, guztiz ahaztu nuela.
|
|
|
Zer egingo zaio: umore berezia duen arren, David da literaturari buruz ganoraz hitz egiteko gai den hiriko tabernari bakarra, Baudelaireren edo Txekhoven obren xehetasun txikienez orduetan eztabaidatzeraino; Davidek berak bi poema liburu argitaratu zituen duela urte asko, egun gogora ekarri nahi ez
|
duen
garai batean. Ez dut uste gezurretan ari naizenik bere bezerorik onena naizela esatean.
|
|
|
Dirua
|
zuen
garai hartan, eta zuk xentimorik ere ez. Zenbat gau bere kontura:
|
|
|
Bigarrena, beste lau urtetako kontuak, ekoizpenak beren esku
|
zituzten
garaikoak, gobernuak ondasunen administrazioa eskatu bitartekoak, galduta zegoen pertsona baten irabaziak baitziren, heriotza zibila zeritzoten egoeran zegoen norbaitenak, alegia. Kontu horien emaitza, eta lursailen balioak gora egin zuenez gero, 38.892 crusadoes ekoa 28 zen, hau da, 3.241 moidore.
|
|
|
Lan handia egin nuen, eta egun asko behar izan nituen gauza horiek prest izateko; horrenbestez, atzera egin behar
|
dut
garai horretan pentsamenduan izan nituen beste zenbait gauza aipatzeko. Izan ere, denda jartzeko eta harkaitzean zuloa egiteko erabakia hartua nuenean, hodei ilun lodi batetik euri jasa hasi zuen, eta halako batean tximista distira izan zen, eta atzetik, jakina, haren ondoriozko trumoi hots ikaragarria.
|
|
|
Argia piztua utzi nuen leize zuloan, gauean zerbait behar banuen ikusteko, eta ohera joan nintzen. Baina loak hartu aurretik, bizitza osoan egin ez nuen gauza bat egin nuen, belauniko jarri eta errezatu; eta Jainkoari eskatu nion Hark agindutakoa, hots, arazoak
|
nituen
garaian dei egiten banion salbatuko ninduela, bete zezan. Nire otoitz etena eta baldarra amaitu nuenean, tabakoa beratzen eduki zuen rona edan nuen, eta tabakoak edaria horren zarmindua eta latza utzi zuenez gero, ia ezin izan nuen irentsi.
|
|
|
Gutxi gorabehera, espero
|
genuen
garaian iritsi zen Gorteko erabakia. Agindu bat zegoen neu eta nire segizio guztia Traldragdubh edo Trildrogdribera, bietara ahoskatzen baitzen, gogoratzen dudanez?
|
|
2013
|
|
|
Gehienetan komunismoari eta iraultzari buruzko gaiak izaten zenituzten hizpide, gurasoen diruaz garagardoak edaten pasatzen zenituzten arratsalde haietan, zeuen burua komunismoaren jarraitzaile egiten zenuten bitartean sasi kapitalismo hartan mozkortzen. Gainera, ia ezer jakin gabe mundua konpondu zenezaketela pentsatzen
|
zenuten
garaiak ziren haiek. Gure adineko gehienek denbora olgetan pasatzen zuten bitartean, zuri gehiago interesatzen zitzaizkizun eztabaida horiek.
|
|
|
Marilyn Manson izan balitz, bai, baina Maremira? Hori
|
zuen
garaiko talde bat da, inork ez du ezagutzen. Gutxitan entzun dut, aitari nostalgiak zizt egiten dionetan bakarrik.
|
|
|
Etsita zegoen, lur jota, ez zuen ia hitzik egiten eta askotan besterik gabe negarrez hasten zen. Zeharo deprimituta, ez
|
zuen
garai batean egiten zuen modura, irribarrerik egiten, ez zen zerbitzarien aurrean alai azaltzen, berdin zitzaion dena.
|
|
|
Pedro Garmendia arrantzalea izan zen gaztetan, Kankaleko gizon guztiek ofizio bera
|
zuten
garaian. Azkar aspertu zen, ordea, bizimodu gogorra iruditu zitzaiolako.
|
|
|
Leihoa irekita zegoenez, zelatan geratu nintzen entzuten. Talde politiko bakoitzak
|
zuen
garai hartan bere hizketa moldea eta hiztegia. Are gehiago esango dizut, talde batetik bestera zeuden diferentziarik nabarmenenak semantikoak izaten ziren askotan.
|
|
|
Jose Felix Azurmendi (Durango, 1941) Egin egunkariko zuzendaria izan zen 1981etik 1987ra, eta, ondorioz, kargu horretan zen GALek iraun zuen bitartean. Oso gogoan
|
du
garai hura, batik bat GALek asko maite zuen lankide bat hil zuelako: Xabier Galdeano.
|
|
|
Orduak egiten zituzten elkarrekin. Axun Lasak eta Pili Zabalak gogoan
|
dituzte
garai hartako zenbait pasadizo: «Tolosan bikote batek lokal bat hartu zuen.
|
|
2014
|
|
|
Orri horietan azaltzen dena, oro har, bat dator koman sartu aurretik esan ahal izan zigunarekin: Euzko Gudarostearen patruila bat osatzen zutela seiek, guk bakarrik bost pertsona identifikatu ditugun arren, oraingoz?, Gorbeya konpainiakoa, Arana Goiri batailoiaren baitan; inoiz 10 izatera iritsi zirela, baina berak ez
|
zuela
garai hura ezagutu; haien zeregina ingurua zaintzea zela, gudaroste frankisten balizko infiltrazioei buruzko informazioa biltzeko; aspaldi galdu zutela kontaktua beren unitatearen buruzagitzarekin, ordea. Horrek esan nahiko luke, hipotesi hori onartuz gero, 60 urtetan zehar hemendik ibili direla, patruilatzen, taldea belaunaldiz belaunaldi berrituz.
|
|
|
leun, distirant eta gastatua. Begiek, berriz, galdua
|
dute
garai bateko dirdira, eta nekea irakur liteke haren keinu eta begirada bakoitzean, bizitzeaz nekatu baina mundua uzteko aski indar bildu ez eta ingurukoak molestatzeaz lotsatzen denaren neke herabea, oharkabean joan ezin bada oharkabean pasa nahi lukeenaren jarrera.
|
|
|
Behinola, gotorleku horietan kosakoen destakamentuak izaten ziren, herrialde hura bai kirgizen kontra bai tatariarren kontra babesteko. Baina, bertan behera utzirik, Moskuko gobernuak herri liskartsu horiek erabat menderatuak zeudela uste izan baitzuen, ezin zituzten erabili, hain zuzen, benetan baliagarriak izan behar
|
zuten
garaian. Forte gehienak errautsetan zeuden, eta gabarrariek Mikel Strogoffi erakusten zizkioten ke mataza batzuek, gora zurrunbiloka hegoaldeko zerumugan, abangoardia tatariarra hurbil zegoela frogatzen zuten.
|
|
2015
|
|
|
Aspaldi pentsatutako plana behar zuen dudarik gabe, tailerra zabaldu eta segituan martxan jarri zuena. Bazkide izateaz gain adiskide ere
|
bazenuen
garai hartaz gogoratzean, amorrua eta haserrea hasi zara sentitzen. Ez zenuen nahi, baina haserrea berpizten ari zaizula sentitu duzu, betiko gainditua uste zenuen erremina zeharo itzali gabe dagoela, hauspoaren ufada pare bat aski izan direla errautsen azpian lozorroan zegoen txingarra bizitzeko.
|
|
|
–Ez genuke iraganari begira hisikatu edo zitaldu behar, lagun. Nik uste
|
dut
garaia dela aurrera emateko bi urrats. Bat, zuregatik; bestea, niregatik.
|
|
|
Zeinen amets handiak! Dena egiteko
|
genuen
garaia. Ai?
|
|
|
Ramon Jauregi Lehendakaritza ministroa zen Espainiako Gobernuan. Aitortzen du sukalde lanei buruzko informazio zuzenik ez
|
zuela
garai hartan, Zapatero presidentearen konfiantzako gunetik kanpo zegoela, baina zalantzarik ez du bera kide zuen gobernuak konferentzia egiteari argi berdea eman ziola: –Dena hitzartuta zegoela dioen bertsioa ez dut sinesten.
|
|
|
ETAk 2012ko txostenean egindako balorazioan ere ezagun
|
du
garai hartan ez zegoela Batasunaren sintonia berean. Ez da zehatz mehatz Altsasuko Adierazpenaz ari, baina bai Batasunak 2009ko udazkenean emandako urratsez:
|
|
|
Argitzen txostenak borroka armatuaren edo estrategia politiko militarraren bukaera, hitz horiekin, espresuki proposatzen ez zuenez, pentsatzekoa da eztabaidan parte hartu zuten militante guztiak ez zirela guztiz jabetzen txosten hori onartzeak esan nahi zuela ETAri eskatzen ari zirela borroka armatua betiko bukatzeko, erakunde armatuak horri buruz zalantza handiak
|
zituen
garaian, gainera. Dena den, Rufi Etxeberriaren hitzetan, batzar haietan, nahi orokor bat?
|
|
|
Currin bera ibili zen, batik bat, atxikimenduak lortzen, Hego Afrikan, Irlandan eta Erresuma Batuan zituen harremanei esker, baina izan zuen laguntzarik, noski. Lehen zerrenda bat prest zuten otsailaren erdialderako, hain zuzen, Currinek Madrilen hitzaldi bat eman behar
|
zuen
garairako. Adierazpenaren eta zerrendaren berri Madrilen bertan ematea zen asmoa.
|
|
|
Hauxe, euskaratuta, Langraizera joan aurretik Zueran izenpetu zuena, 2010eko martxoan: . Nik, Carmen Gisasola Solozabalek, uste
|
dut
garai berri bat eraiki behar dela. Mina eta sufrimendua sortzeko baino balio izan ez duen indarkeria espiralean sartuta urte gehiegi egin ditugu, eta honek eragotzi egiten du defendatzen ditudan aldarrikapen legitimoak errealitate bihurtzea.
|
|
|
Lokarriko buruaren hitzetan,. Batasunaren hitzen interpretatzaile gisa? aritu ziren neurri handi batean, ezker abertzaleak gainerako alderdien aurrean sinesgarritasun txikia
|
zuen
garaian eta Lokarriren eta Batasunaren artean ere ia harremanik ez zegoenean. Izan ere, 2005eko uztailean Batasunak Elkarrirekin hautsi zuenetik harremana ez zuten berreskuratu bi aldeek, ezta hurrengo urtean Elkarriren lekukoa Lokarrik hartu zuenetik ere.
|
|
|
NaBaik PSNk baino boto gehiago zituen, baina prest zegoen lehendakaritza Fernando Puras sozialistari emateko. Puras, hain zuzen, PSOEren zuzendaritza federalak sustatuta izendatu zuten hautagai, bake prozesuak Nafarroako politikagintzara aliantza eta ikuspegi berriak ekar zitzakeela uste
|
zuten
garaian. Hauteskunde osteko negoziazioak hasi zirenerako, ordea, su etena hautsia zegoen, eta, aliantza berriak egin beharrean, politika zaharrak behar zituztela erabaki zuten Madrilgo PSOEn.
|
|
|
Baina zatoz orain, adiskide, zatoz nirekin beste horrenbeste urte atzera egitera, Nilo ibaia bezain historia luze eta ederra ezagutzera, Nilo ibaia jainkotzat
|
zuten
garaiaren berri izatera. Erdu.
|
|
|
Gaur egun baldartua dut eskua marrazkirako, baldartua eta uzkurtua, galduak
|
ditut
garai batean marrazteko orduan neuzkan erraztasuna, lotsagabekeria, gogoa. Dena dela, horiek denak galdu ez banitu ere, nire dohainak aztertuta ez dut uste pinturaren historiara pasatzeko moduko artista izango nintzenik, inondik ere:
|
|
|
Nik ere, lehen gaztaro hartan, arrazaren haria berreskuratu uste nuen, arestian esan dudan bezala, arbasoen hizkuntzari lotzearekin batera. Hemezortzi urte bete
|
nituen
garaian izango zen, 1982ko udaberri aldean; ez dut oroitzen erabaki hartara bultzatu ninduen arrazoi berezirik, seguru asko ez zen izango eragile bakarra, lehendik ere pixkanaka egosten ari zen aldaketa baizik. Bestela ere erabakiak hartzeko garaia zen hura guztiontzat, ikasketetan nolako bidea hartu halakoxea izan baitzitekeen aurrerantzean zure bizimodua.
|
|
|
–Noiz bilatu behar dun senargaia?
|
Badun
garaia! Nik, hire edaderako, hiru ume hazita neuzkanan??
|
|
|
–Ahots ezezaguna? izenez deitzen nuen izaki edo kontzientzia horren berri txiki txikitandik izan nuela gogoratzen dut, eta egia eta gezurraren arteko mugak bereizten ez
|
genituen
garai hartan oraino, gerizak hitz egiten zidala esaten niola amari, eta itzalak agintzen zidana egiten nuela, izuaren aurpegiera ezagutzen ez dugunean zalantza oro agindu bilakatzen baita.
|
|
|
Beste asko kanpoan geratu ziren arren, bi jokalari haiek espediziora elkartzean taldea azkenik osatua geratu zela iruditu zitzaion Kepari. Emilinekin ez zuen harreman esturik izan, baina Madrilen ederki frogatua
|
zuen
garaiko erdilari onenetakoa zela. Regueiro, berriz, Futbolaren Magoa, ondo ezagutzen zuen eta, zalantzarik gabe, irundarra zen desafio hartarako behar zuten kapitaina.
|
|
|
Krakovian edo, gatz meategi batzuk bazirela jakitea ez zen agian osa baliagarria izango, baina gatz mean bertan induskatuz eliza edo katedrala egin zutela jakitea oso garrantzitsua zen, poloniarren erlijio sua agertzen baitzuen alboko errusiar jainkobakoen ondoan. Baliagarria zen jakitea urre kilo batek zenbat balio
|
zuen
garai hartan, baina baliagarriagoa prezio hori platino, iridio, uranio eta radio kilo baten prezioarekin alderatzea. Eta askoz baliagarriagoa kilo bat altzairuz egin zitezkeen erloju muelleak, orduan muelleak ziren eta ez malgukiak?, esaterako, haiek guztiak baino prezio handiagoa izango zukeela gizakiaren lana munduko mea guztiak baino gehiago balio duen gauza baita.
|
|
|
Jo dezagun Iron Manengana, oso ezaguna da-eta komikien jarraitzaileen artean. Estreinaldia 1963an egin zuen, bere arazo medikoak gainditu behar
|
zitueneko
garaian. Bihotzaren taupada erritmoarekin ditu arazoak eta txip txiki bat txertatu zaio hura konpontzeko.
|
|
|
Alegia: zuzendariak tentazioa izan lezake uste izateko egokitua
|
duela
garai isabeldarreko obra bat, ikusleak gehien txunditzen dituzten garai hartako txikikeriak egokitze soilarekin: soinekoen farfailak, ile-ordekoak eta palazioko kandela argiak.
|
|
|
Joxe, Juanito eta Antonio. Garai hartan, kamioiek hozkailurik ez
|
zuten
garaian, Zulaikatar hauek ziren Ondarroatik Bartzelonarako bidea egiten zuten bakarrak; azkar, gainera, arrainak usaina egin baino lehen. Arreba Maria ere anaiekin bizi zen Ondarroan; hura zen etxeko martxa eta negozioarena eramaten zituena.
|
|
|
nik bazekiat Jexux Beote zein den, haren etxean ere egona nauk askotan, eta emango dizkiat haren etxeko seinak. Gure etxean bolada luzea egin zian aiarrak automobilik ez
|
zuen
garaian, dantza entsaioak ostiraletan berandu bukatzen genituenean. Gurean lo eginez ibili zuan, eta goizean goiz bizikletaz itzultzen zuan Aiara.
|
|
|
–Baziren aunitz eskual besta garai haietan San Franciscon; party ak egiten genituen Basque Clubean eta pic-nic ak udan?. 60 eta 70etako urte haiek euskal komunitatearen urte bizienak izan zirela gogoratzen dute, euskaldunak batuen eta antolatuen zeuden sasoia izan ei zen,, elkarren behar handiena
|
genuen
garaia baitzen?. Frederic neba zen Clubeko presidentea, eta Zazpiak Bat dantza taldea eta klika banda sortu berriak zituzten Juan Telletxea lesakarrak eta biek.
|
|
|
Izan ere, ordura arte oso aktiboak izan ziren biak eta harro zeuden gaitasun hartaz. . Ezin da ezkutatu?, esan ohi
|
zuten
garai batean entzun nahi zuenaren aurrean. –Ondo jotzen duenak ezagun du aurpegian?.
|
|
|
–Hemen bada txurien arrazakeria beltzekiko, eta beltzena euren buruarekiko, autoestima arazo baten ondorioz. Beltzek badute herra moduko bat txuriekiko, eta, egia da, bizi
|
dugun
garai eta proiektu sozial honetan lekuz kanpo dagoela, baina mende askotako zapalkuntzaren ondorioa da?.
|
|
|
Ez naiz aberatsa, eta ez dut izan nahi. Medikuok beti pentsatu ohi
|
dugu
garai hobeak etorriko direla, eta gure egoera ere hobetuko dela. Eta onartu behar da gure egoera hobetu dela dagoeneko, gaur egun duela 20 urte baino soldata hobea dugulako?.
|
|
|
Erabaki horiek ez
|
zuten
garai hartan jarraitzailerik izan, baina tileta, dakigunez, asko erabili da XX. mendearen lehen erdian. Azken batean, Oihenart izan zen horren aitzindaria.
|