|
2009
|
|
|
Askotan ez dugu ezertxo ere jaten eguerdira arte, eta ogi xerra batekin eta gazta puska batekin bakarrik etsi behar izaten dugu. Serbiarren
|
talde
paramilitar batek torturatu egin zuen Hazem, 1999an, gerra garaian. Ordudanik, ikusmena galduz joan da, pixkanaka, lanerako ezinean gertatzeraino.
|
|
|
Kosovoko mendebaldeko herri txiki bat da Vidanje, eta serbiarrak dira han gehiengoa. Vidanjeko irakaslea da Milanka Sarkovic; herriko serbiar guztien etxeak erre zituen albaniarren
|
talde
paramilitar batek, 1999an, eta Milanka ezin izan zen etxera itzuli 2005era arte.
|
|
|
Ustez, Colina taldeak egin zituen bi sarraskiak. Sendero Luminoso talde gerrillariaren kontra jarduteko sortu zuten
|
talde
paramilitar hori, Fujimori agintean zenean.
|
|
2011
|
|
|
Izena bera ere bitxia da: «Estatuaren eta
|
talde
paramilitarren biktimen auzia» deitu beharrean, dekretuari bestelako izen nahasia topatu zaio estatuaren erantzukizuna ezkutatzeko. Baina gatozen harira.
|
|
|
Errelatu honek irabazleak eta galtzaileak nahi ditu, onak eta gaiztoak.Agenda eta kategoriak inposatzeko ahalegin adostu honen adibide bat aurki genezake Donostiako Bake Konferentziaren ostean Antonio Basagoiti popularrak Jonathan Powelli bidalitako protestako gutunean: buruzagi espainolaren ustez, Euskal Herria eta Irlanda ezin dira alderatu, han biktimak bi aldeetakoak izan zirelako. IRAk 2.056 biktima eragin zituen, eta
|
talde
paramilitarrek, 1.020, eta hemen ETAk 857 eragin dituelako eta Espainiaren batasuna defendatzen duten indarrek 0 biktima eragin dituztelako, hain zuzen.Ahantzi egiten ditu Basagoitik, noski, errepresioak eta talde paramilitarrek, Estatuaren biolentzia organizatuak sorrarazi dituzten 474 biktima zuzen; ahantzi egiten ditu, Brouard, Muguruza, Zabaltza, Arregi, Lasa, Zabala?; ahantzi egiten ditu Batallón Vasco español, GAL?
|
|
|
buruzagi espainolaren ustez, Euskal Herria eta Irlanda ezin dira alderatu, han biktimak bi aldeetakoak izan zirelako. IRAk 2.056 biktima eragin zituen, eta talde paramilitarrek, 1.020? eta hemen ETAk 857 eragin dituelako eta Espainiaren batasuna defendatzen duten indarrek 0 biktima eragin dituztelako, hain zuzen.Ahantzi egiten ditu Basagoitik, noski, errepresioak eta
|
talde
paramilitarrek, Estatuaren biolentzia organizatuak sorrarazi dituzten 474 biktima zuzen; ahantzi egiten ditu, Brouard, Muguruza, Zabaltza, Arregi, Lasa, Zabala?; ahantzi egiten ditu Batallón Vasco español, GAL. Noski, irabazle onak, a priori, zero biktima behar dituelako izan, zero akats; idealismoaren lege perbertsoaren arabera, on ona denak zero gaiztakeria behar duelako izan.
|
|
2013
|
|
|
1986an, AEBen aurkako epai bat eman zuen, Nikaraguaren salaketa ontzat hartuz.
|
Talde
paramilitarrak finantzatzeagatik Nikaraguari kalte ordaina emateko agindu zien AEBei. Washingtonek, ordea, ez zuen epaia onartu.
|
|
2014
|
|
|
« Never surrender» eta bere ahots indartsuaz botatako beste lelo bortitzek bertan behera utzi zituzten Terence O' Neill eta UUPko beste unionista moderatu «traidoreen» konpromisorako saioak. Harreman anbiguoa izan zuen
|
talde
paramilitar loialistekin: haien gorrotoa sustatu zuen, askok onartu dute ez zirela borrokan hasiko Paisley entzun izan ez balute?, baina salatu egiten zituen.
|
|
2015
|
|
|
Torresek abokatu lanak egiten ditu bertan.Jendeari kosta egiten zaio desagerpenak salatzea. Beldur handia dago Kolonbiako gizartean. Gatazka armatu baten erdian gaude oraindik;
|
talde
paramilitarrek jardunean dihardute, pertsonak desagertzen dira, eta Estatuko indarrek ere urratzen dituzte giza eskubideak. Biktimak ez dira fio instituzioekin, zigorgabetasun eta interes falta handia izan ohi dutelako halako kasuekiko.
|
|
|
Lehen, familiak ez bazuen salatzen, ez zen ezer gertatzen; inor ez zen mugituko zugatik.Nolako kasuak izaten dira. Oraintxe «positibo faltsuak» deitzen dietenekin ari gara:
|
talde
paramilitarrek gatazkarekin zerikusirik ez zuten pertsonak bahitzen dituzte, eta gero armadak gerrillari gisa aurkezten ditu haien gorpuak. Funtsean, delitu bikoitza da:
|
|
|
Bake negoziazioetan ere saiatzen ari dira hori ezkutatzen; izan ere, ezin duzu bakeaz hitz egin gatazka baten erdian zaudenean. Beraiek diotena da
|
talde
paramilitarrak jada ez direla existitzen, Justizia eta Bakearen Legearekin [2005] amaitu zirelako. Baina, egiatan, orain beste era batera deitzen dira:
|
|
2020
|
|
|
Naparra (Iruñea,) Ziburun (Lapurdi) ikusi zuten azken aldiz, 1980ko ekainaren 11n. Komando Autonomo Antikapitalistetako kidea zen, eta BVE Batallon Vasco Español
|
talde
paramilitarrak bere gain hartu zuen haren bahiketa eta hilketa.
|
|
|
Aurten 40 urte beteko dira 1980ko ekainaren 11n Jose Miguel Etxeberria Naparra desagertu zenetik. Batallon Vasco Español
|
talde
paramilitarrak aldarrikatu zuen desagerpena. 2014an, Eneko Etxeberria anaiak Genevan (Suitza) kasuaren nondik norakoak azaldu zizkien Nazio Batuen Erakundeko Bortxaz Desagerrarazien lantaldeari, eta gaur, hainbat seniderekin batera, kasuaren azken berritasunak azaldu dizkie talde horretako bost ordezkariei.
|
|
2021
|
|
|
Memoria Historikorako Erakunde Nazionalaren datuen arabera,
|
talde
paramilitarrak izan ziren desagertzeen %46, 1en erantzule, gerrillak %19, 9rena, FARCek armak utzi ostean sortutako taldeak %8, 8ena, eta estatuko segurtasun indarrak %8ena. Maria Lucely Urbano gerrillari ohiak azaldu duenez, FARCeko kide izandakoak bilatze lanetan parte hartzen ari diren arren, askok ez dute gogoratzen non ikusi zituzten azkenengoz desagertuak.
|
|
|
Kasu gehienetan talde armatuen eta droga trafikatzaileen esku geratu dira eremu horiek. Baina mugimendu horren atzean arrazoi argi bat dago, eta zera da, lurralde horietako asko beste herrialde batzuekin mugan daudela, eta inguru horietan badaudela droga pasatzeko korridoreak, eta pasabide horiek kontrolpean izatea da
|
talde
paramilitar horien helburua. Droga trafikatzaileen taldeek kanporatu egiten dituzte koka landatzeari uko egiten dieten nekazariak, eta haien lurrak baliatzen dituzte.
|
|
|
Gauzak hala, orduz geroztik ohikoak izan dira disidenteen eta armadaren arteko liskarrak. Horiek soilik ez, bake akordioaren alde agertu ziren gerrillari ohiak ere
|
talde
paramilitarren eta armadaren jomugan daude oraindik. El Tiempo egukariaren arabera, 288 gerrillari ohi hil dituzte 2017tik; 41, urtea hasi zenetik.
|
|
2022
|
|
|
Euren lurrak itzultzea eta autonomia eskatzen dute, eta estatuaren kontrako borrokan protesta baketsuak, okupazioak eta sua eragiteko bonbak erabili dituzte, jabetza pribatuen, publikoen eta Eliza katolikoaren ondasunen kontra. Txileko Polizia bortizki jazarri zaie (Sebastian Piñerak 2018an Kolonbian terrorismoaren kontra borrokan ikasitako poliziak bidali zituen Wallmapura), eta azken urteetan
|
talde
paramilitarrak ere sortu dira maputxeei jazartzeko.
|
|
|
Erresuma Batuko banderak nonahi ikus daitezke, esaterako;
|
talde
paramilitarren aldeko mezuak eta muralak aurkitzea ere ohikoa da; baita behinola ontziak eraiki zituztenen omenezko mezuak eta estatuak ere —Titanic ezaguna, adibidez—.
|
|
2023
|
|
|
Moriako errefuxiatuen kanpalekua Lesbosen (Grezia) zegoen, eta Europako handiena zen 2020an sute ikaragarri batek erabat suntsitu zuen arte. Handik ihesi irten zirenek
|
talde
paramilitar ultraeskuindarren eta polizia eskuadroi ugariren harrera amultsua jaso zuten. Kanpamentu haren kontura Unahoramenos kanariar taldeak eratu duen Moria antzezlanean, ordea, ez dugu horren berririk izan, eta sute hura fatalismoak ekarritako zerbait bezala aurkeztu digute azken minutuan, emanaldiari nolabaiteko amaiera teatrala emateko.
|
|
|
Behin hori esanda, Ukrainako presidenteak erabaki zuen tropa gehiago bidaltzea Donetsk eskualdeko hiri estrategikoa defendatzera. Wagner mertzenario
|
taldeko
paramilitarrekin ari da Errusia han erasoa egiten, eta haren buru Jevgeni Prigozhinek atzo Zelenskiri eskatu zion agindu dezala tropak handik erretiratzeko, hiria «ia guztiz inguratuta» baitute.
|
|
|
Azkar Laguntzeko Indarrak
|
talde
paramilitarra desegiteko agindu du Sudango armadaburuak
|
|
|
Sudango armadaren eta RSF Azkar Laguntzeko Indarrak
|
talde
paramilitarraren arteko borrokak berehala hasi dira ondorioak izaten. Herenegun lehertu zen azken asteetan pilatutako tentsioa, eta jada gutxienez 97 lagun hil dira borroken ondorioz, gehienak Khartum hiriburuan.
|
|
|
Sudango armadaburu Abdel Fatah al Burhanek
|
talde
paramilitarra desegiteko agindu du, eta «talde matxino» izendatu du. Izendatze horrek eskumena emango dio armadari paramilitarren aurka egiteko.
|
|
|
Herenegun, nazioarteak borrokak eteteko eskatu zien bi aldeei, eta armadak eta
|
talde
paramilitarrak atzo adostu zuten NBE Nazio Batuen Erakundearekin zibilentzako korridoreak zabaltzea. 16:00etatik 19:00etara ireki zituzten.
|
|
|
RSF
|
talde
paramilitarra Al Baxir presidente zenak sortu zuen, eta Darfurko gerran borrokatu ziren Yanyauid milizietan du oinarria. Horiek Sudango armada babestu zuten 2003 eta 2009 arteko borroketan.
|
|
|
Gatazka hartan gizateriaren aurkako krimenak egitea leporatzen dio Human Rights Watch GKE gobernuz kanpoko erakundeak.
|
Talde
paramilitarrari egotzi izan zaio, gainera, Al Baxirren kargugabetzea eragin zuten protestetan dozenaka manifestari hiltzea. 100.000 bat kide ditu, Reutersen arabera.
|
|
|
Sudango armadaren eta RSF Azkar Laguntzeko Indarrak
|
talde
paramilitarraren arteko borrokak okertu egin dira azken orduetan. Larunbatean lehertu zen azken asteetan pilatutako tentsioa, eta gutxienez 180 zibil hil dira jada borroken ondorioz, gehienak Khartum hiriburuan.
|
|
|
Sudango armadaburu Abdel Fatah al Burhanek
|
talde
paramilitarra desegiteko agindu zuen atzo, eta «talde matxino» izendatu zuen mugimendua. Al Burhan eta Mohamed Hamdan Dagalo biltzekoak ziren egun berean piztu ziren borrokak; bileraren helburua zen bi aldeen arteko tentsioa baretzea.
|
|
|
Larunbatean, nazioarteak borrokak eteteko eskatu zien bi aldeei, eta armadak eta
|
talde
paramilitarrak NBErekin adostu zuten zibilentzako korridoreak zabaltzea. 16:00etatik 19:00etara ireki zituzten.
|
|
|
2013an, Omar al Baxir presidenteak
|
talde
paramilitar bilakatu zuen RSF Azkar Laguntzeko Indarrak talde armatua, eta buruzagi militarren pareko karguak eman zizkien bertako arduradunei. Jarraian, Hego Darfurrera, Yemenera eta Libiara bidali zituen borrokara.
|
|
|
Sudanen boterea bereganatzeagatik piztutako borrokek ez dute etenik. Herrialdeko armadak eta RSF Azkar Laguntzeko Indarrak
|
talde
paramilitarrak beste menia bat onartu zuten atzo, joan den larunbatean bi aldeen arteko tentsioa lehertu zenetik bigarrena, baina aurrenekoarekin gertatu bezala, ez batak, ez besteak ez dute adostutakoa errespetatu. Eta horrek zuzenean eragiten dio herrialdeko osasun sistemari.
|
|
|
2013an, Omar al Baxir presidenteak
|
talde
paramilitar bilakatu zuen RSF talde armatua, eta buruzagi militarren pareko karguak eman zizkien hartako arduradunei. Jarraian, Hego Darfurrera, Yemenera eta Libiara bidali zituen borrokara.
|
|
|
Atzo, berriz, Wagner
|
talde
paramilitarraren buru Jevgeni Prigozhinek adierazi zuen uste duela kontraeraso hori jada hasia dela, gerra frontean «mugimendu gehiago» ikusi baitu. Hori bai, Telegram sare sozialean esandakoaren arabera, zehaztu zuen eraso horren «fase aktiboa» datozen egunetan hasiko lukeela Ukrainako armadak.
|
|
|
RSF Azkar Laguntzeko Indarrrak
|
talde
paramilitarraren eta Sudango armadaren arteko su eten engaiamenduak ez dira osoki betetzen, eta etxe zuloetan sartuta dauden familiek ez dute janaririk, ez osasun zerbitzurik ere. Tiroak eta eztandak isildu, eta lasaitasunak apur bat gehiago irauten duenean, kalera atera behar izaten dute.
|
|
|
Hego Sudanek iragarri zuen eta gaur indarrean sartzekoa zen astebeteko menia berehala zapuztu da Sudanen. Herrialdeko armadako buru Abdel Fattah al Burhanek eta RSF Azkar Laguntzeko Indarrak
|
talde
paramilitarreko buru Mohamed Hamdan Dagalok borrokan jarraitzen dute gatazka hasi eta hiru astera.
|
|
|
Hego Sudanek iragarri zuen eta atzo indarrean sartzekoa zen astebeteko menia berehala zapuztu zen Sudanen. Herrialdeko armadako buru Abdel Fattah al Burhanek eta RSF Azkar Laguntzeko Indarrak
|
talde
paramilitarreko buru Mohamed Hamdan Dagalok borrokan jarraitzen dute gatazka hasi eta hiru astera.
|
|
|
Orain arteko saiakerarik seriosena da Sudango gerra gelditzeko. Saudi Arabiak, AEB Ameriketako Estatu Batuen eta Hego Sudanen laguntzarekin, lortu du borrokan ari diren bi aldeak, armada eta RSF Azkar Laguntzeko Indarrak
|
talde
paramilitarra, toki berean elkartzea gatazkaz hitz egiteko, Jiddan (Saudi Arabia). Hori bai, xehetasun esanguratsu batekin:
|
|
|
Errusiako Wagner
|
talde
paramilitarrak badaramatza zenbait hilabete Donetsk probintziako Bakhmut hiria kontrolpean erabat hartzeko ahaleginean. Ukrainako armadak, ordea, ez du amore eman nahi bataila luzean, eta Wagnerreko buru Jevgeni Prigozhinek behin baino gehiagotan esana du taldeak munizio gabezia duela borrokan jarraitzeko; azkena, iragan ostiralean.
|
|
|
Hori gutxi ez, eta Prigozhinek Moskuri mehatxu egin zion, esanez Wagner etzi Bakhmutetik erretiratu egingo zela. Bada, badirudi Errusiako
|
talde
paramilitarrak gerra frontean jarraituko duela. Izan ere, Prigozhinek baieztatu du Kremlinek agindutako armak bidaliko dizkiola Bakhmut erabat har dezan.
|
|
|
«Operazioekin jarraitzeko behar adina munizio eta arma bidaliko dizkigute», adierazi zuen atzo Prigozhinek Telegramen. Gainera, ziurtatu zuenez,
|
talde
paramilitar pribatuak «53.000 metro koadro» hartu ditu azken egunotan izandako borroketan. «2, 37 kilometro koadro daude etsaien kontrolpean.
|
|
|
ATV Bosniako telebistari emandako elkarrizketa batean egin ditu adierazpenok Peskovek, TASS Errusiako berri agentziak jaso duenez. Egoera horren adierazleetako bat izan daiteke azken asteotan Errusiako Wagner
|
talde
paramilitarrak munizio gabezia dela-eta Moskurekin edukitako tirabira; Donetskeko Bakhmut hiri estrategikoa kontrolpean erabat hartzeko ahaleginean ari da.
|
|
|
Ukrainak ez du ofizialki iragarri Bakhmuteko kontraerasoa hasi duenik, baina Wagner
|
talde
paramilitarrak herenegun baieztatu zuen militar ukrainarrek hasia zutela erasoaldia. Atzo, berriz, Ukrainako armadaren lurreko indarreko komandante Oleksandr Sirskik berak berretsi zuen informazioa, esanez ukrainarrek lortu zutela Bakhmuteko frontean aurrera egitea eta kilometro koadro baten kontrola berreskuratzea.
|
|
|
Eta gerrako fronte nagusian, Donetsk eskualdeko Bakhmut hirian, hura konkistatzeko ahaleginean «pixkanakako aurrerapausoak» ematen jarraitzen dute Errusiako indarrek, Erresuma Batuko Defentsa Ministerioak Twitterreko bere kontuan zabaldu duenez. Wagner
|
talde
paramilitarrarekin ari da Mosku han borrokan, eta horren buru Jevgeni Prigozhinek Telegramen argitaratu duen bideo batean azpimarratu du Ukrainako soldaduen erresistentzia «oso gogorra» dela. Horren harira, Erresuma Batuko zerbitzu sekretuek azaldu dute indar horiek «aurrerapauso taktikoak» eman dituztela azkeneko lau egunetan.
|
|
|
Bogotaren helburua da Petrok helburu gisa jarritako «erabateko bakea» lortzea. Horretarako, ELNrekin ez ezik beste hainbat
|
talde
paramilitar eta armaturekin ere hasi ditu elkarrizketak, baina gerrilla da, gaur gaurkoz, elkarrizketa mahaian eseri den bakarra.
|
|
|
Horrez gain, hiru milioi pertsona inguru lekualdatu dituzte herrialde barnean edo inguruko herrialdeetara, UNHCR Iheslarientzako Nazio Batuen Goi Mandatariak emandako datuen arabera; horietatik 70.000 inguru Sudanera joan dira. Hain justu, gerran dago Afrikako estatu hori; apirilaren 15ean piztu zen armadaren eta RSF Azkar Laguntzeko Indarrak
|
talde
paramilitarraren arteko liskarra.
|
|
|
Hortaz, Vladimir Putinek atzo planteatutakoari erantzuten dio erabaki horrek. Izan ere, Errusiako presidenteak hiru aukera proposatu zizkien Jevgeni Prigozhin buru duen
|
talde
paramilitarreko kideei: Errusiako armadan integratzea; Bielorrusiara erbesteratzea; edo «familia eta lagunengana» itzultzea.
|
|
|
Ez naiz aditua barne mailan, baina 2014tik, Maidanetik, atentzioa ematen zidan
|
talde
paramilitar horien presentziak. Beraien itxurak ez ninduen gehiegi lasaitzen, ez...
|
|
|
Errusiako Aire Garraioko Agentzia Federalak atzo baieztatu zuenez, Wagner
|
talde
paramilitarreko buruzagi Jevgeni Prigozhin hil egin zen haren hegazkin pribatuak lurra jota, Tver eskualdean, Mosku iparraldean. Hamar bidaiari zihoazen, eta guztiak hil dira, Errusiako Larrialdi Ministerioaren arabera.
|
|
|
Wagner
|
talde
paramilitarreko buruzagi Jevgeni Prigozhin hil egin zen herenegun, haren hegazkin pribatuak lurra jota, Tver eskualdean, Mosku iparraldean. Hamar bidaiari zihoazen, eta guztiak hil ziren.
|
|
|
Wagnerren aldeko Telegram kontuek salatu zuten Moskuren aireko defentsa sistemek jaurtitako misil baten ondorioz eraitsi zutela
|
talde
paramilitarreko zuzendaritzako kideak zeramatzan hegazkina. AEBetako zerbitzu sekretuentzat, ordea, «ez dirudi» horrela izan zenik.
|
|
|
Matxinada bertan behera geratu ostean, Errusiako presidenteak hiru aukera proposatu zizkien
|
talde
paramilitarreko kideei: Errusiako armadan integratzea, Bielorrusiara erbesteratzea edo «familia eta lagunengana» itzultzea.
|
|
|
Nagusiki, lau aldaketa eskatu dituzte: Indiatik kanporatutako Kanadako diplomazialariak bertara itzultzea; Sanjay Kumar Verma Indiako enbaxadorea Kanadatik kanporatzea; merkataritza negoziazioak izoztea; eta Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS) eskuineko
|
talde
paramilitar indiarra Kanadan debekatzea eta haren partaideak kanporatzea.
|
|
|
Ia denetarik egin zuen bizitzan eta, azkenean, Nuquin bukatu, ekintzaile soziala bihurtuta.
|
Talde
paramilitar batek hil zuen, Tribugako portuko proiektuaren kontra aritzeaz gain, herrian duten nagusitasunari aurre egin ziela eta. Kontatzen dena bezain esanguratsua da, halere, nola kontatzen den.
|