|
2000
|
|
|
–Liburu berria benetan gure elertian?, komentatuko du Andimak. . Orrelakorik eztugu irakurri euskeraz lenago?, aitortuko duZaitegi k14 Hemen, azkenean,
|
pertsona
bat bere (herri batena zen bere) angustiatikmintzo zen. Gizaki erreal bat, garai erreal bat mintzo zen obra honetan.
|
|
2007
|
|
|
Adibidez, hauxe esan zuen:
|
pertsona
batek bere burua zein munduabesteekin dituen eragin trukeen ondorioz ezagutzen dituela.
|
|
|
Azkenik, funtsezko egozpen hutsegiteari dagokionez, honako hau frogatu da: kausalitatea kanpoko edo barneko kausei egotz dakiekeen testuinguruetan, haurtxikiek kanpokoei egozteko joera dutela (Ruble et al., 1979; Higgins eta Briant, 1982, denak in Durkin, 1995). Ikuspegi horretatik,
|
pertsona
batek bere ekintzenaurrean duen erantzukizuna ulertzea garapen soziokognitiboaren ondoriotzat hardaiteke.
|
|
|
Batetik, pertsonarentzat Nlk duen garrantzi subjektiboa dugu; hots, gizabanakoarentzat zer neurritaraino den garrantzitsua NI. Garrantzi subjektiboaaldatu egin daiteke pertsona batetik bestera; hau da, pertsona batentzat osogarrantzitsua izan daiteke, eta beste batentzat, berriz, ez. Kontuan izan behar duguNI pertsona batek gara ditzakeen identitate sozialetako bat besterik ez dela.Adibidez,
|
pertsona
batek bere burua deskribatzeko gizarte kategoria ugari erabildezake; besteak beste, sexua, aberria, gizarte klasea edo jaioterria. Pertsonak bereburua deskribatzeko erabiltzen dituen gizarte kategoria horiek guztiak bereautokontzeptua osatzen duten identitate sozialak dira.
|
|
|
Bi teoria horien abiapuntu dira jendeak gizartemundua sailkatzeko erabiltzen dituen kategoriak.
|
Pertsona
batek bere burua kategoria horietariko batean sailkatzen duenean (gizarte klasean edo generoan, adibidez) eta kategoria horrekin subjektiboki identifikatzen denean, identitate soziala garatu duela esaten da. Identitate soziala autokontzeptuaren zati bat da, talde bateko kide izatearen kontzientziatik eta taldekidetza horrek gizabanaemozionaletik eratortzen dena (Tajfel, 1978).
|
|
|
Nerabezaroaren hasieran, pertsonek genero estereotipoak malguago hartzendituzte, baina berehala berriz zurrun hartzen dituzte, eta, gizarte presioak direlaeta, ez dute onartzen
|
pertsona
batek bere sexuarekin bat ez datorren zerbait egiteaedo erabiltzea (Alfieri, Ruble eta Higgins, 1996; Sigelman, Carr eta Begeley, 1986; Signorella, Bigler eta Liben, 1993, denak in Shaffer, 2002;).
|
|
2008
|
|
|
adin biologikoaren eta adin psikologikoaren kontzeptuak integratzen ditu, eta burujabetasun eta independentzia gaitasunari dagokio. Hala, esate baterako,
|
pertsona
batek bere etxean bakarrik bizitzeko osasun biologikoaren egoera jakin bat izan behar du: sartzeko eta ateratzeko gaitasuna, toki batetik bestera joateko gaitasuna eta, besteak beste, gogoratzen, planak egiten eta antolatzen utziko dion gaitasun psikologiko jakin bat.
|
|
|
Desira perpausak:
|
pertsona
batek bere desirak agertzen ditu esaldi hauen bidez. Lortu nahi lukeena adierazten du.
|
|
2010
|
|
|
Hortik sortuko da funtzionamenduen gaitasunaren kontzeptua.
|
Pertsona
batek bere aurrean funtzionamendu multzo posibleakditu eta denak ezin dituenez hartu, funtzionamendu multzo bat aukeratu beharkodu, bere ongizatean eragin positiboena emango diona, hain zuzen ere.
|
|
|
Hala ere, arras zaila da bata bestearen aurka agertzen diren bi alderdien errealitate prozesal hori lan harremanak galdatzen duen lankidetzarekin uztartzea. Izan ere, nahiz eta erradiografia hotz batean lan harremana interes desberdinak dituzten bi pertsonen arteko harreman soil moduan ikusi(
|
pertsona
bati bere prestazio pertsonalagatik (intuitu personae) ordaintzen zaio eta ordaintzen duenak antolaketa, kudeaketa eta disziplina ahalmen batzuk ditu bestearekiko), lan harremana era egokian garatzeko bere protagonisten arteko harreman ona ezinbestekoa da. Horregatik, prozesuan bizitzen duten beraien arteko talka edo borroka zuzena, gerora, behin lan gatazka era autoritarioan ebatzi ondoren, orekatzea oso zaila da.
|
|
2011
|
|
|
Bestearen konkista hasi egiten du, baina amaitu ez, aukeratu duen pertsonak dezepzionatu egiten baitu berehala. Sedukzio jokoari ekiten dio eta
|
pertsona
bat bere eskueran dagoenean interesa galtzen du eta hautsi egiten ditu harekiko harremanak. Histerikoak nahiago du irudimenean babestu, harreman errealak eduki baino.
|
|
|
Haluzinazioak izatekotan, usaimen edo ukimenezkoak izaten dira nagusiki, eta eldarnioaren gaiarekin lotura zuzena izaten dute. Adibidez, paranoia duen
|
pertsona
batek bere larruazalean bizkarroiak dituela pentsa dezake, eta, hori dela-eta, sekulako azkurak izan ditzake nahiz eta azkura horiek ukimenarekin lotutako haluzinazioak izan. Dena dela, aipatu behar da paranoiaren kasuan usaimen eta ukimen haluzinazioak ere ez direla oso tipikoak izaten, eta, agertzekotan, eldarnio somatikoetan agertu ohi direla.
|
|
|
Entzumen haluzinazioetan pertsonek ahotsak, hotsak edota bestelako soinuak entzun ditzakete (adibidez, musika), baina, normalean, pertsonari hitz egiten dioten edo dei egiten dioten ahotsak entzuten dira. Ahots horiek desatseginak gertatzen dira eta negatiboak izan ohi dira (adibidez,
|
pertsona
batek bere jokabidea kritikatzen duten ahotsak entzun ditzake). Ikusmen haluzinazioetan, aurrean ez dauden pertsonak edo formak ikusten dira (adibidez, deabrua edo Jainkoa ikustea).
|
|
2014
|
|
|
Gehienetan egokitzapenaren bidez, harreman irekiak eta desberdinak dituenpertsona batek gehienetan lanaren bidez topatuko ditu estatus handiagoko pertsonaketa haiengana egokituko da (Giles eta Powesland, 1975); fenomeno horri «goranzkokonbergentzia» esaten zaio. Kontrakoa, «beheranzko konbergentzia», arraroagoadena, sortzen da maila altuagoko
|
pertsona
batek bere hizketa egokitzen dueneanbeherago dagoen pertsonaren hizketara. Egokitzapen mota hau gertatzen dahelduen artean gehienetan, ez ume eta nerabeen artean soilik.
|
|
|
Jakina denez, eta oinarri gisa, erran dezakegu aldaketa guztiak elkarrizketarenbidez zabaltzen direla. Gisa horretan,
|
pertsona
batek bere hizketaren alde batzukegokitzen ditu bestearekiko, eta gero, batzuetan bertze bati kutsatzen dio.Komunikabideak izan daitezke aldaketa eragiten duten bertze faktore batzuk. Gauregun aldaketa linguistikoa suertatzeko badira bertze modu batzuk, horien arteankomunikabideak daude.
|
|
|
|
Pertsona
batek bere bizitza guztian edukiko dituen neurona gehienak haurdunaldiaren bigarren hiruhilekoaren amaieran eratzen dira, garunaren hazkuntza luzatzeko aldia hasi baino lehenago. Neurona heziketa abiadura guztiz bizkorrean gertatzen da.
|
|
|
– Zer neurri har daitezke
|
pertsona
batek bere buruaz beste egin ez dezan, ospitalean ez badago?
|
|
|
|
Pertsona
batek bere ongizate fisiko edo psikologikoa mehatxatuta sentitzen du hainbat egoeraren aurrean. Egoera horietan agertzen den beldur erreakzioa da barne herstura.
|
|
|
Suizidatzeko hainbat modu daude.
|
Pertsona
batek bere buruaz beste egin dezake zuzenki: zubitik behera bere burua jaurtikiz edo lokian tiro bat emanez bere buruari.
|
|
|
Entzumen haluzinazioetan ahotsak, hotsak edo bestelako soinuak (adibidez, musika) entzun ditzake eskizofrenikoak, baina, eskuarki, berari hitz egiten dioten edo dei egiten dioten ahotsak entzuten ditu. Ahots horiek desatseginak eta negatiboak izan ohi dira (adibidez,
|
pertsona
batek bere jokabidea kritikatzen duten ahotsak entzun ditzake). Ikusmen haluzinazioetan, aurrean ez dauden pertsonak edo formak ikusten ditu (adibidez, deabrua edo Jainkoa).
|
|
|
A. Gutxienez 6 hilabetez fantasia sexual errepikariak eta oso kitzikatzaileak, bulkada sexualak edo portaerak,
|
pertsona
bat bere borondatearen kontra ukitu eta igurzteari lotuak.
|
|
|
Barne hizkuntzaren garapenari esker, arauen bidez kontrola dezake
|
pertsona
batek bere portaera. Gizakiaren portaera arauek gidatzen dutenean, berehalako ondorioek gutxiago kontrolatzen dute, eta ez dago unean uneko desiren menpe.
|
|
|
Korrelazio handia du sexu biologikoarekin, baina ez korrelazio osoa.
|
Pertsona
bat bere sexu biologikoarekin ongi sentitzen ez bada, haren genero fisikoa identitate zentzuarekin ados ez badator eta beste sexukoa izan nahi badu, genero identitatearen nahaste baten aurrean gaude. Genero identitatearen nahasteak bi osagai ditu:
|