2023
|
|
Tributu administrazioak ezarritako administrazio doktrina hori loteslea da Administrazioarentzat soilik, ez ordea, organo judizialentzat ezta tributu betebeharpekoentzat. Hala ere, administratuarentzat interesgarria da
|
oso
arauaren zalantzazko interpretazioaren kasuan Administrazioaren irizpidea ezagutu daitekeelako; horiek horrela, betebeharpekoak bere jarrera Administrazioaren irizpidera egokituz gero, lasaitasun apurra izango du bere egintzen ondorioei begira. Horregatik, administrazio doktrina argitaratu behar da eta Zuzenbideko iturrien antzeko zabalkundea izan behar du.
|
|
Beste alde batetik, administrazio aurre kasua (administrazio organoak bere erabakian aplikatutako irizpidea) eta Administrazioaren eginerak ditugu. Horiek ere ez dira Zuzenbidearen iturri, baina
|
oso
eragingarriak izan daitezke zergadunaren berme gisa.
|
|
Hitz gutxitan esateko, konfiskatzaileak dira zerga hauek: ondarearen gaineko zerga iraunkorra, ondareak ematen dituen errentak baino gehiago ordaindu behar denean; errenta edo ekoizpenaren gaineko zergak, errenta erabilgarri
|
oso
txikia6 uzten dutenean; edota gastu edo kontsumoaren gaineko zergak, bizitzeko gutxienekoa baino eskuratze ahalbide txikiagoa uzten dutenean.
|
|
Egin eginean ere, egitezko gainerako kasuetatik beste betebehar edo eskubide batzuk sor daitezke, baita Ogasun publikoari ordainketak egitekoak ere, zerga egitatearekin lotuta edo zerga egitatea kontuan izan gabe. Horregatik,
|
oso
garrantzitsua da tributu bakoitzak bere zerga egitatea argiro zehaztea, zerga egitatea gauzatu arte ez dagoelako zergapetzerik, nahiz eta gainerako egitezko kasuak burutu eta partikularren pentsutan beste betebeharrak sortu izan.
|
|
Denborazko aspektuaren bidez, zerga egitatea
|
oso
osorik noiz gauzatu den zehazten da. Une horretan bertan gertatzen da tributuaren sortzapena.
|
|
Ikusmolde hori
|
oso
kritikatua izan denez, azken urteotan beste teoria bat zabaldu da eta, horren ariora, salbuespena ezartzen duen arauak zerga egitatea ere definitu behar du, kargaturiko egitatea ezartzen duen arauarekin batera. Gaur egun autore batzuentzat, salbuespen arauak lehen zuen salbuespenezko izaera galdu du, hau da, tributua ezabatzeko izaera hura; gaur egungo tributu sistemaren helburuak lortzeko tresna bihurtu da.
|
|
Zuzenbideko aditua ez den pertsonaren ikuspegitik, salbuespenak eta zergapetik kanpoko kasuak
|
oso
antzekoak dira, itxuraz behintzat. Kasu bi biotan, ez dira zergak edo tributuak ordaintzen; ekonomian ikuspegitik, beraz, bi kasuok berdinak dira.
|
|
zergapetu daitekeen batasun ekonomikoa eratzea edo, bestela, ondare banandua osatzea. Lehenengo irizpidea, hots, batasun ekonomikoarena, ez da
|
oso
egokia, kontzeptu hori ez delako juridikoa. Eragingarriagoa izan daiteke, ostera, ondare bananduaren irizpidea; ondare banandu horrek helburu bakarra duen egitura baterakoia du eta kideen ondaretik aparte dagoen ondasunen multzo berezitu bezala uler daiteke.
|
|
Solidaritatea ez zaie tributuen zordun anitzei aplikatzen, ezpada tributu betebehar beraren zerga egitatearen titularkideei. Solidaritatea aplikatu ahal izateko, pilaturiko betebeharpekoek
|
oso
osorik gauzatu behar dute betebeharraren egitezko kasua; ez da nahikoa betebeharraren zenbait osagai edo aspektu elkarrekin gauzatzea. Hori dela bide, zerga pertsonaletan oso zaila da solidaritatea aplikatzea, subjektu pasiboek batera lortu lituzketelako etekin guzti guztiak (baita norberaren etxebizitzak eratorritakoak ere).
|
|
Solidaritatea aplikatu ahal izateko, pilaturiko betebeharpekoek oso osorik gauzatu behar dute betebeharraren egitezko kasua; ez da nahikoa betebeharraren zenbait osagai edo aspektu elkarrekin gauzatzea. Hori dela bide, zerga pertsonaletan
|
oso
zaila da solidaritatea aplikatzea, subjektu pasiboek batera lortu lituzketelako etekin guzti guztiak (baita norberaren etxebizitzak eratorritakoak ere). Dirudienez, solidaritatea zerga errealetan bakarrik aplika daiteke.
|
|
40/ 2015 Legearen eskemari jarraiki, TLOk arau hauste arinak, astunak eta
|
oso
astunak bereizten ditu (184 artikuluak). Zigor Kodearen 13 artikuluak ere antzeko bereizketa egiten du delitu astun, oso astun eta arinen artean, ezarritako zigorraren arabera.
|
|
40/ 2015 Legearen eskemari jarraiki, TLOk arau hauste arinak, astunak eta oso astunak bereizten ditu (184 artikuluak). Zigor Kodearen 13 artikuluak ere antzeko bereizketa egiten du delitu astun,
|
oso
astun eta arinen artean, ezarritako zigorraren arabera. TLOren kasuan, alabaina, sailkapenaren irizpidea ez da ezarriko den zehapena, ezpada hautsi den eginbeharra:
|
|
Haatik, adostasuna dagoelako presuntzioa jaso da kudeaketaeta ikuskapen organoek likidazioa eta zehapena jakinaraztean, baldin eta ez bataren ez bestearen aurka errekurtsorik jarri ez bada; errekurtsorik jarriz gero, ostera, murrizketaren zenbatekoa eskatuko da interesdunari horrela jakinarazita, besterik gabe. Hala ere, errekurtsoa edo erreklamazioa aurkeztu bada baina
|
oso
osorik baiezkoa eman badiote interesdunari, zehapena berriro murriztu daiteke.
|
|
Aribideko tributu prozedura geldituz gero espedientea organo judizialari bidali zaiolako, edo organo judizialak edota Ekonomia Ituneko Arbitraje batzordeak esku hartu duelako, orduan preskripzio epea geldiaraziko da. Epea geldiarazita egongo da organo horiek espedientea Ogasun publikoari itzuli arte edo espedientearen gainean ebazpena eman arte, une horretan preskripzio epea
|
oso
osorik berriro zenbatzen hasi behar dela.
|
|
Berraztertzeko errekurtso, erreklamazio ekonomiko administratibo edota administrazioarekiko auzi errekurtsoaren ebazpenak errekurtsogilearen uziei baiezko
|
oso
osoa ematen badie, aurkaratutako administrazio egintza erabat deuseztatuz, iraungitze epea ez dela inoiz eten ulertuko da edozein kasutan.
|
|
Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 70 artikuluaren arabera, eta Bizkaiko TFAOren 73 artikuluaren arabera (eta TLOren 71 artikuluaren arabera), tributu zorrak konpentsazioaren bidez azken daitezke,
|
oso
osorik edo zati batez; horretarako, betebeharpekoaren aldeko administrazio egintzen bitartez kredituak aitortu behar zaizkio. Halako administrazio egintzak ez dira irmoak izan behar.
|
|
Prozeduraren hasiera jakinaraztea
|
oso
garrantzitsua da zehapen prozeduraren iraungitze epeei begira. TFAOek diotenez, erregularizazio prozeduren ondorioz hasitako zehapen prozedura ezin izango da hasi prozedura horren objektu izan diren pertsona edo erakundeen aurka, behin jakinarazpena egin denetik sei hilabeteko epea igaro bada, edo likidazio zein ebazpena jakinarazitzat ematen denetik igaro bada35 Horiek horrela, sei hilabeteko epean prozedura hasi ezean, da inoiz hasi, nahiz eta zehapena jartzeko ahala Tributu administrazioak duen egikaritzeko epea preskribatu izan ez (edo iraungi izan ez, Bizkaiaren kasuan).
|
|
tributuen arlokoa lau urtekoa da (Araban izan ezik, bertan bost urtekoa baita) eta delituen kasuan, bost urtekoa edo tipo astunduaren kasuan, hamar urtekoa. Hori dela-eta, ez da zentzugabea erregularizazioak administraziozko preskripzio epetik kanpo gertatzea; eguneroko praktikan
|
oso
usuak dira halako erregularizazioak zigor erantzukizunetik salbuesteko. Auzitegi Gorenak bi preskripzio horien arteko ezberdintasuna justifikatu du zigor arloan zehatzen den jokabidea astunagoa edo larriagoa delako eta bi epeak lokabeak direlako (2003ko apirilaren 3ko Auzitegi Gorenaren Epaia).
|
|
Ahal hori lotu behar dugu kuota, oinarri eta kenkari horiek frogatzeko beharrarekin, eta preskribatutako zergaldian elementu horiek egiaztatzeko baldintzak bazirela frogatzearekin preskribatu gabeko zergaldietan ondoriorik sortuko badute. Bizkaian, frogatzeko behar hori
|
oso
zabal arautu da frogaren denborazko mugei eta norainokoari dagokienez, hots, egiazta eta iker daitezkeen elementuei dagokienez; lurralde erkidean, Araban eta Gipuzkoan, ostera, egiaztapenaren eta frogaren norainokoa berdina bada ere, aipatutako denborazko mugak ezarri dira, hau da, hogeita hamabosgarren eta hogeigarren urtetik aurrera, hurrenez hurren (lurralde erkidean hamargarren urtetik aurrer...
|
|
Egun gaindituta dagoen sistema batean, tributu prozedura aitorpenaren bidez hasi ohi zen, eta zorra likidatzeko eginkizuna kudeaketa organoena zen; tributua egiaztatzeko eginkizunak, ikuskaritzarenak; eta zorrak kobratzekoak, organo zerga biltzaileenak, aurreko jarduketatik lokabe. Apurka apurka, ikuskaritzari likidazioak emateko eskumena egotzi zitzaion; eta organo kudeatzaileari, egiaztapenak egitekoa; aurrekoaz gain, autolikidazioak sistema orokor bihurtu zirenetik aurrera
|
oso
zaila zen zorra biltzearen eta zorra kobratzeko kudeaketa jarduketen artean bereiztea. Gaur egun, ostera, esan daiteke kudeaketa dela zergadunak topatzen duen" lehen urratsa" tributu prozedurak hasteko; kudeaketaren barruan, tributuak egiaztatzeko ahal mugatua dago, bai eta kobrantzak jasotzeko ahalmena ere, borondatezko aldian bederen.
|
|
a) Zerga oinarrien zuzeneko zenbatespeneko araubidean kontabilitatea eramateko beharra inola ere ez betetzea Hortaz, kontabilitatea eramateko betebeharra goitik behera ez da egiten. Dena den, eragina izango luke zerga oinarria zuzeneko zenbatespenaren arabera zehazten duten zergadunengan bakarrik, zenbatespen objektiboa aplikatzen dutenak kanpoan utzita lehenago
|
oso
zabala zena, Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergan jarduera ekonomikoen etekin garbia zehazteko, behintzat, eta egun foru arauetatik ia ia desagertu dena. Jokabide honen bidez, beraz, kontabilitaterik eza tipifikatu nahi da, bai halakorik ez dagoelako, bai kontabilitatea ez delako erakutsi nahi; gainera, modu absolutuan definitu da, eta kontabilitateko idazpenen %5 edo gutxiago izanez gero tipoa ez litzateke gauzatuko, lerrokada honetako tipoa behintzat, artikulu bereko c) letran aipatutakoa agian bai gauzatuko litzatekeelako. b)" Kontabilitate bikoitza eramatea".
|
|
Egileak, gainera, nahita eta kontzientziaz jardun behar du. Kontabilitate delitua zabarkeria hutsez gauzatu daitekeela irudikatzea
|
oso
zaila gertatzen zaigu, beraz, delitu hau doloz bakarrik gauzatu daitekeela baieztatu dezakegu.
|
|
Horren arabera, hirugarrenen elkarlana adierazi nahi da, esaterako, Administrazioak aholkulari fiskalen elkarteekin abokatuen elkargoekin, banku erakundeekin sinatutako hitzarmenen arabera. Eginera hau
|
oso
zabaldua da aitorpenak edo autolikidazioak aurkezteko orduan, eta gehienetan bide telematikoz burutzen da.
|
|
Eztabaida teorikoa izan arren, kutsu praktiko
|
oso
garrantzitsua dauka. Errekarguak zehapenak izango balira, Konstituzioaren ikuspegitik onartezinak izango lirateke modu objektiboan aplikatzen direlako.
|
|
Ondore horietarako, Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 219 artikuluak, Bizkaiko TFAOren 220 artikuluak (eta TLOren 213 artikuluak) hiru administrazio bide arautzen ditu tributuen arloan, egintzak berrikusteko. Lehenengo bidea Administrazioaren ofiziozko bidea da akats
|
oso
astunak duten egintzen aurka egiteko (Foru Arauek eta Legeak dioten moduan, berrikuspen prozedura bereziak), horren barne zor ez diren sarrerak itzultzeko prozedura jorratzen delarik. Bigarren bidea, borondatezkoa, berraztertze errekurtsoa da eta, azken buruan, erreklamazio ekonomiko administratiboa dugu.
|
|
Nolanahi den ere, epe hori beste hamabi hilabetetan luza daiteke. Epea luzatzea arrazoitu behar da eta arauek ezarritako kasuetan (Arabako TFAOren 147 artikuluak, Bizkaiko TFAOren 146 artikuluak eta Gipuzkoako Ikuskapenari buruzko Erregelamenduaren 49 artikuluak jasotako kasuetan) soilik luzatu daiteke, hala nola, Jarduketak
|
oso
konplexuak izateagatik (eragiketen kopuru handia, faktura faltsuak erabiltzea, jardueren sakabanatze geografikoa, sozietate taldeak, kontuak ikuskatzeko beharra) edota ikuskariak aurkitzeagatik betebeharpekoak gauzatzen dituen jarduera enpresarial edo profesionalen bat ezkutatu duela. Prozedura luzatzeko erabakia betebeharpekoari jakinaraziko diote hamabi hilabeteko hasierako aldia amaitu aurretik (Araban hamazortzi hilabeteko lehen aldia).
|
|
Sailkapen horri eutsi zaio egun ere, Ikuskapenari buruzko Erregelamenduetan: behin betiko aktetan izaera orokorreko jarduketak jaso dira eta horien ondorioz behin betiko likidazioa emango da; aurretiazko aktak, ostera, erabiltzen dira ikuskariak ez dituenean subjektuaren tributu egoera
|
oso
osorik erregularizatzeko behar diren datuak, hortaz, izaera partzialeko jarduketak jasoko dituzte eta behin behineko likidazioa dakarte. Nolanahi den ere, tramitazioaren arabera, adostasun aktak eta desadostasun aktak bereiz daitezke.
|
|
Azkenik, gastu erregela gehitu da; horren arabera, Administrazio publikoen gastua ezin da igo BPGren hazkunde tasatik gora, Herri zorraren interesak ordaintzeko ez bada. Horiek horrela, aurrekontuetan jasotakotik gora lor daitezkeen sarrerak
|
oso
osorik erabili behar dira Herri zorraren kopurua gutxitzera.
|
|
Kontrol hori batez ere politikoa da, eta beraren osagairik garrantzitsuena Kontu Orokorra da. Kontu hori agiri
|
oso
konplexua da; bertara, aurrekontuaren betearazpena xehetasunez jaso eta, oro har, sektore publikoaren jarduera finantzario ekonomikoa zehazten duten kontuen multzoa biltzen dira. Kontuen Auzitegiak ere Kontu hori aztertzen du.
|
|
Dena den, arau horiek guztiak aztertzean gerta daitekeen gehiegizko konplexutasuna saihestu nahian, eta arau guztiak antzekoak direla ikusita, gure aipamenak Bizkaiko Lurralde Historikoaren Aurrekontuen Foru arau Orokorretik soilik egingo ditugu, gainditu ere, arauketa guztiak aipatu beharrak argi eta garbi gainditzen duelako idazlan honen helburua. Horiek horrela, edozein Administrazio publikoren aurrekontuak arautzen dituzten manuzko testuak
|
oso
antzekoak dira aipatutako testuei begira; hortaz, guk aterako ditugun hausnarketak eta ondorioak haietako edozeinetan aplikatzekoak izan daitezke, haien ezaugarri bereizgarriak errespetatuz eta aintzat hartuz, esaterako, aurrekontu horien barruan sartzen diren sektore publikoaren erakundeak zehaztea.
|
|
gastu proiektua. Gastu proiektu bat aurrekontuko gastu unitate bat da eta
|
oso
ondo identifika daiteke, era orokorrean edo zehatzetan, eta horren betearazpena, berdin da aurrekontuko aplikazio baten edo gehiagoko kredituen pentzudan eta ekitaldi batekoa edo gehiagokoa izan daiteke; jarraipen eta kontrol indibidualizatua behar du.
|
|
Tributuen Foru Arau Orokorren 9 artikuluak (eta TLOren 10 art.ak) xedatzen dutenez," tributu arauak indarrean jartzen dira Aldizkari Ofizial egokian
|
oso
osorik argitaratu eta hogeigarren egunean, arauak besterik xedatu ezean. Arauak epe zehaztugabean aplikatuko dira, epe zehatzik ezarri ezean".
|
|
Orain arte, tributu" xedapen" edo" arau" ez aritu gara orokorrean, adierazmolde horretara lege eta erregelamenduak bilduta. Horren inguruan esan behar da legeen atzeraeragina debekatzen duen printzipio orokorrik ez dagoela onartu arren, erregelamenduen kasuan arrazoi
|
oso
garrantzitsuak aipa daitezkeela atzeraeragin eza aplikatzeko. Esangura horretan, dela legezkotasunaren printzipioak, dela lege eta erregelamenduen arteko hierarkiak, erregelamenduen atzeraeragin eza ezartzen dute, herritarren bakarreko esparrua Administrazioaren esku hartzetik babesteko.
|
|
Lurralde aplikazio esparruarekin
|
oso
lotuta dago nazioarteko zergapetze bikoitzaren arazoa. Zergapetze bikoitza edo anitza gertatzen da, egitate berberak tributu betebeharrak sortzen dituenean hainbat estatutan, titulu berbera edo antzekoagatik eta zergaldi berean.
|
|
Salbuespen sistema horrek modalitate bi izan ditzake: aipatutakoa, salbuespen
|
oso
deritzona; eta progresibitatedun salbuespena, egoiliar diren Estatuak ez du nazioarteko errenta zerga oinarrian sartzen, baina errenta hori kontuan hartzen du Estatuko errentari aplikatzen zaion karga tasa kalkulatzeko, eta gero karga tasa hori Estatuko errentei bakarrik aplikatzen zaie. b) Egozpen sistemak: egoiliar diren Estatuak zergaren kuota kalkulatzen du, zergadunak lortu dituen errenta oro (baita Estatutik kanpo lortutakoak ere) kontuan hartuz; baina jarraian tributu kuotatik kentzen du Estatutik kanpo ordaindu diren tributu kuotak.
|
|
Egozpen sistema horrek ere bi modalitate izan ditzake: aipatutakoa, egozpen
|
oso
deritzona; eta egozpen arrunta, horren arabera, kenkaria, gehienez jota, ezin daiteke izan nazioarteko errenta horiek egoiliar diren Estatuan ordainduko zuketen kuota baino handiagoa.
|
|
Estatuko edo lurralde erkideko tributu sistema eta Lurralde Historikoek eta Nafarroak ezarritako sistema
|
oso
berdinak dira egiturari begira eta jasotako tributuei begira. Ikusi dugunez, foru sistemaren kasuan Ekonomia Itunean eta Hitzarmenean bilatu behar dugu bere sorburua.
|
|
Ordezkariak jarduteko gaitasuna izan behar du. Formari dagokionez, TLOren irizpidea
|
oso
malgua da. Tramite egintzetan, ordezkaritza badagoela uste da.
|
|
Horrela, bai eragiketa teknikook eta bai osagaien aniztasunak ere aukera ematen diote legegileari lege erreserba saihesteko, batzuekin jaso duenez, pertsona fisikoek Tributu administrazioari egoitza fiskalaren aldaketa komunikatu behar dute aldaketa gertatu eta hiru hilabete igaro aurretik, eta pertsona juridikoek hilabeteko epean (25 artikulua). zerga oinarria erregelamenduen bidez zehazteko igorpena eginez. Egoera hori
|
oso
larria da, botere betearazlearen esku baitago zerga oinarria legez edo halako lerruna ez duen arau batez definitzea. Horretarako, nahikoa da zerga oinarria osagai anitzez osatzea edo eragiketa tekniko latzak ezartzea.
|
|
tarte bakoitzaren gutxieneko zenbatekoari eskalan ezarritako kuota bat dagokio; gutxieneko zenbateko hori gainditzen duen oinarriaren zatiari eskalak zehaztutako tasa handiagoa aplikatzen zaio. Horrela, oinarria handitzen denetan, gehikuntza
|
oso
txikia izan arren, ordaindu behar den portzentajea ere handitu egiten da.
|
|
Kuota finkoa duten tributuen kasuan, zenbateko hori zuzen zuzenean ateratzen da foru arautik; aldakorra dutenetan, ordea, kuota kalkulatzen da karga tasa eta oinarria erabilita, lehentxoago ikusi dugunez. Horrela lortutako kuotari kuota
|
oso
deritzo. Kuota osoa da oinarri likidagarriari karga tasa aplikatzearen emaitza.
|
|
oinarri zein kuoten gainean legearen bidez ezarri diren errekarguak; epez kanpoko aitorpena aurkezteagatiko errekarguak; berandutze interesa; eta betearazpen aldiko errekarguak. Osagai horiek
|
oso
heterogeneoak dira. Lehenengoa bazter utzita, gainerakoek zerikusia dute tributu betebeharren betepen akastunarekin eta halakoa gertatzean antolamendu juridikoaren erreakzioarekin.
|
|
ordainketaren osotasuna eta zorren arteko lokabetasuna. Lehenengoaren ariora, borondatezko ordainketak ondorio guztiak sor ditzan, zorra
|
oso
osorik ordaindu behar da. Ordainketa askatzailea bakarrik izango da zorretik ordaindu den kopururaino.
|
|
identitatea, osotasuna eta zatiezintasuna. Horrenbestez, tributu zorra ordaindu dela ulertu ahal izateko, zor den kopuru bera (identitatea) ordaindu behar da
|
oso
osorik (osotasuna). Horretara, subjektu pasiboak ezin dezake Administrazioa behartu zorraren zati bateko ordainketak onartzera (zatiezintasuna).
|
|
...artikuluaren arabera), tributuaren foru arauak hala ezarriz gero, 19 Araban, behin betearazpen aldia hasita eta premiamendu probidentzia jakinarazita, tributu zorraren ordainketa Administrazioak ezarritako epean egin behar da, epe hori premiamendu probidentzia jakinarazi denetik hilabetea baino txikiagoa ezin daitekeela izan inolaz ere. tributu betebeharpeko baten zorraren ordainketa eten daiteke
|
oso
osoan edo zati batean, bermerik eskaini gabe eta horrek hala eskatuta, baldin eta beste betebeharpeko batek autolikidazioa edo aitorpena aurkeztu badu diruaren itzulketa eskatzeko edota datuen komunikazioa aurkeztu badu, eta bertan adierazi badu itzulketaren dirua erabili behar dela eten nahi izan den zorra ordaintzeko. Etendako zorra itzulketaren kopururaino azkenduko da, berandutze interesik ezin daitekeela eskatu.
|
|
Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 61.8 artikuluak, eta Bizkaiko TFAOren 165.7 artikuluak (eta TLOren 62.9 artikuluak), dionez, tributu betebeharpeko baten zorraren ordainketa eten daiteke
|
oso
osoan edo zati batean, bermerik eskaini gabe, eragiketa berean beste tributu zor bat ordaindu zaionean Administrazio berari edo beste bati ala beste zerga baten jasanarazpena jaso denean, beti ere egindako ordainketa edo jasanarazpen horiek bateraezinak badira orain eskatzen den zorrarekin eta, jasanarazpenaren kasuan, gainera, tributu betebeharpekoak bidegabe jasan duen zerga oso osorik kentzeko... Halako egoera suertatzen da ondasunen gaineko eskualdaketetan aldi berean BEZaren mende eta Ondare Eskualdaketa eta Egintza Juridiko Dokumentatuen gaineko Zergaren mende jarri nahi direnean.
|
|
...eta eten daiteke oso osoan edo zati batean, bermerik eskaini gabe, eragiketa berean beste tributu zor bat ordaindu zaionean Administrazio berari edo beste bati ala beste zerga baten jasanarazpena jaso denean, beti ere egindako ordainketa edo jasanarazpen horiek bateraezinak badira orain eskatzen den zorrarekin eta, jasanarazpenaren kasuan, gainera, tributu betebeharpekoak bidegabe jasan duen zerga
|
oso
osorik kentzeko eskubidea ez badu. Halako egoera suertatzen da ondasunen gaineko eskualdaketetan aldi berean BEZaren mende eta Ondare Eskualdaketa eta Egintza Juridiko Dokumentatuen gaineko Zergaren mende jarri nahi direnean.
|
|
Tronura heltzeko gatazketan bere mesederako egin zen gudaren ondorioz, Planta Berriko Dekretuak onetsi zituen, eta Aragoiko Zuzenbide publikoaren ezaugarriak ezabatu zituzten; Nafarroaren eta Euskadiren kasuan, ostera, aurreko egoerari eutsi zioten Felipe V.aren alde egin zutelako gudan. Ikuspegi fiskaletik begiratuta egoera hori, gainera,
|
oso
erosoa sen Koroarentzat, diru sarrerak biltzen zituelako" dohaintzen" bitartez inolako kosterik edo azpiegiturarik gabe.
|
|
Itunari eutsi zioten, ostera, Araban eta Nafarroan, baina debaluatuta hein handi batean. Diktadura frankistaren garaian,
|
oso
zentralizatuta eta hierarkizatua zen testuinguruan, ogasun autonomoarentzat baliabide asko eskatzea ezinezkoa zen beldurrarengatik edota erakundeen prebentzioarengatik; horiek horrela, itunak ezin izan ziren berreskuratu sasoi horretan.
|
|
Indarreko Itunera heldu arte, Ekonomia Ituna behin baino gehiagotan aldatu izan da aldaketa
|
oso
sakonak zenbait kasuetan; horrez gain, autonomia erkidego mugakideen erasoak ere jasan izan ditu araugintza ahalmenaren erabilera kolokan jarriz, batik bat Sozietateen gaineko Zergaren kasuan inbertsioa bultzatzeko pizgarri fiskalak ezarri baitziren. Gaztela eta Leongo edo Errioxako autonomia erkidegoen aburuz, neurri horiek ez zuten Ekonomia Itunak berak ezarritako koordinazio arauak errespetatzen, neurrien ondorioz benetako presio fiskal osoa ez zutelako Estatuaren berdina ezartzen eta euren lurraldeetatik Euskadirako inbertsioak egitea bultzatzen zelako.
|
|
Ekonomia Itunaren 1 Artikuluaren 2 Puntua
|
oso
argia da autonomia horri buruz: " Lurralde historikoetako tributu sistema osatzen duten tributuak ordainaraztea, kudeatzea, likidatzea, ikuskatzea, berrikustea eta biltzea foru aldundiei dagokie, nori bereak".
|
|
Labur bilduz, Finantza zuzenbideak Administrazio publikoen jardunaren bi alderdi
|
oso
ezberdin jorratzen ditu: sarrera publikoak eta gastu publikoak.
|
|
Finantza zuzenbidearen eta Administrazio zuzenbidearen arteko harremanak, berbarako, nabariak dira
|
oso
. Ezbairik gabe, tributua, Herri zorraren jaulkipena, gastu publikoaren antolaketa eta abar Finantza zuzenbideari dagozkion erakundeak dira, baina erakundeok eragingarriak izan daitezen, administrazio prozedurak erabili behar dira; ondorenez, prozedura horien izaera juridikoa, printzipioak eta abar Administrazio zuzenbidean bilatu behar dira.
|
|
Nazioarteko zuzenbide publikoari helduta, zuzenbide hori azken aldian berrindartu egin da guk dugun adibiderik hurbilena Europar Batasuna da, nazioarteko erakunde berriak sortu eta estatu kideek euren subiranotasunaren zati bat galdu duten neurrian; azken finean,
|
oso
lotura estua dago subiranotasunaren eta Estatuek dituzten finantza ahalmenen artean.
|
|
Ez dago itxurazko eta benetako borondatearen arteko alderik, alderdiek egiatan nahi dutena egiten baitute. Edonondik begira dakiola ere, figura bi horien arteko desberdintasuna
|
oso
argia izan arren, praktikan zail gertatzen da bereizketa hori egitea.
|
|
Simulazioaren eta beste negozio juridiko anomaloen arteko aldea
|
oso
mehea denez, Tributu administrazioak, auzitegiek sarritan lagunduta, arauen aplikazioaren inguruko eztabaida guztiak simulaziotzat jo ohi ditu, eta ez ditu zuzentzen, ordea, kalifikazioa (TFAOen 12 artikulua eta TLOren 13 artikulua) edo tributu araua aplikatzeko gatazka nahiz itzurpenaren aurkako klausula (TFAOen 14 artikulua eta TLOren 15 artikulua) aplikatuz. Nolanahi den ere, jurisprudentziak sendotu duen irizpideari jarraituz, iruzurraren aurka egiteko tresna guztiak (kalifikazioa, simulazioa eta itzurpenaren aurkako klausula) ezin dira elkarren artean trukatu, ezpada tresna bakoitzak dituen betekizunak daudenean soilik aplika daitezke (Auzitegi Gorenaren 904 eta 905 epaiak, 2020ko uztailaren 2koak, 1429/ 2018 eta 1433/ 2018 errekurtsokoak).
|
|
(e) Langilearen heriotzarengatik, baliaezintasun handiarengatik edo ezgaitasun iraunkor
|
oso
nahiz erabatekoarengatik. Baliaezintasun handiko edo ezgaitasun iraunkor oso nahiz erabateko kasuetan, gogoratu behar da kontratua azkendu ahal izango dela, ezgaitasuna adierazi zuen ebazpena zein datatan eman eta data horretatik 2 urte igaro ondoren bakarrik; izan ere, denbora tarte horretan kontratua eten behar da (ikusi LELTBren 48.2 artikulua).
|
|
(e) Langilearen heriotzarengatik, baliaezintasun handiarengatik edo ezgaitasun iraunkor oso nahiz erabatekoarengatik. Baliaezintasun handiko edo ezgaitasun iraunkor
|
oso
nahiz erabateko kasuetan, gogoratu behar da kontratua azkendu ahal izango dela, ezgaitasuna adierazi zuen ebazpena zein datatan eman eta data horretatik 2 urte igaro ondoren bakarrik; izan ere, denbora tarte horretan kontratua eten behar da (ikusi LELTBren 48.2 artikulua).
|
|
17 Luisen anaiari gaixotasun
|
oso
larria diagnostikatu diote, ia ia bizitza itxaropenik gabe. Horren ondorioz, Luisek pentsatu du anaiaren zaintzaz arduratzea, behar den beste denboran.
|
|
© Falta
|
oso
astunen ondorioz ezarritako zehapen guztien gaineko informazioa jasotzea.
|
|
G Plantilla berregituratzea eta plantilla
|
oso
osoan edo zati batean bertan behera uztea, behin betiko edo aldi baterako.
|
|
G Instalazioak
|
oso
osoan edo zati batean lekutik aldatzea.
|
|
(a) Aurkakotasuneko espedientea irekiko da, falta astunen eta
|
oso
astunen ondoriozko zehapenen kasuan. Espediente horretan, interesdunaz gain, enpresa batzordeak edo langileen gainerako eskuordeek esan beharrekoa entzungo da.
|
|
Hortaz, ordezkaritza handieneko sindikatua izateko, ez da nahikoa sektore jakin batean, hori
|
oso
handia izan arren, 100eko 10eko ordezkaritza izatea.
|
|
Orobat, eskubidea izango dute euren lana
|
oso
osoan edo modu partzialean distantziara egiteko, edo lana modu horretan egiteari uzteko, hori balitz lan egiteko ezarritako sistema, betiere, bi kasu horietan, zerbitzuak emateko modalitatea bateragarria bada langilearen lanpostuarekin eta langile horrek gauzatutako eginkizunekin.
|
|
Horretarako, enpresaburuak, langileen ordezkariak entzun ondoren, langileei zuzendutako barne politika gauzatuko du, baita zuzendaritza postuak dituztenei begira ere; barne politika horretan definituko dira deskonexiorako eskubidea egikaritzeko modalitateak eta lanabes teknologikoak modu arrazional batean erabiltzearen inguruan langileak prestatzeko eta sentsibilizatzeko ekintzak, neke informatikoaren arriskua saiheste aldera. Bereziki, deskonexio digitalerako eskubidea zainduko da lana
|
oso
osoan edo zati batean distantziara egiten denean, bai eta enplegatuaren bizilekuan, enplegatu horrek bizilekuan lanabes teknologikoak darabiltzanean lan egiteko.
|
|
Oporraldiak bat egiten duenean,
|
oso
osoan edo zati batean, amatasunaren ondoriozko kontratu etetearekin, oporrak geroago izan dira, nahiz eta egutegiko urtea igaro. Aurkakoak sexuan oinarritutako bereizkeria eragingo luke [ikusi 2004ko martxoaren 18ko EBAE, C/ 01 gaia; azaroaren 20ko 324/ 2006 KAE; 2005eko azaroaren 10eko (4291/ 2004 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
Langileak eskubidea du oporrak
|
oso
osoan izateko aldez aurretik ezarritako alditik kanpo, aldi horrek bat egiten duenean aldi baterako ezgaitasun egoerarekin. Esangura horretan, LELTBren 38.3 artikuluaren 3 idatz zatiaren arabera, oporraldiak bat egiten duenean haurdunaldiaz, erditzeaz edo edoskialdi naturalaz besteko aldi baterako ezgaitasunarekin, eta ezgaitasun horrek langileari eragozten dionean, oso osoan edo zati batean, oporrak izatea, halakoei dagokien urtean, orduan langileak oporrak izan ditzake aldi baterako ezgaitasuna amaitu ostean, betiere, oporrak sortu diren urtea amaitu direnetik 18 hilabete baino gehiago igaro ez badira.
|
|
Langileak eskubidea du oporrak oso osoan izateko aldez aurretik ezarritako alditik kanpo, aldi horrek bat egiten duenean aldi baterako ezgaitasun egoerarekin. Esangura horretan, LELTBren 38.3 artikuluaren 3 idatz zatiaren arabera, oporraldiak bat egiten duenean haurdunaldiaz, erditzeaz edo edoskialdi naturalaz besteko aldi baterako ezgaitasunarekin, eta ezgaitasun horrek langileari eragozten dionean,
|
oso
osoan edo zati batean, oporrak izatea, halakoei dagokien urtean, orduan langileak oporrak izan ditzake aldi baterako ezgaitasuna amaitu ostean, betiere, oporrak sortu diren urtea amaitu direnetik 18 hilabete baino gehiago igaro ez badira.
|
|
Sexu joeraren ondoriozko jazarpenari dagokionez
|
oso
garrantzitsuak dira 3/ 2007 Lege Organikoa eta 2002ko irailaren 23ko Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 2002/ 73/ EE Zuzentaraua.
|
|
Bestalde, 1435/ 1985 Errege Dekretuaren ondoreetarako, langile teknikari eta laguntzaile dira jarduera artistikoari zuzenean lotutako zerbitzuak zein izan eta zerbitzu horiek ematen dituztenak, zerbitzu horiek ezinbestekoak direnean jarduera hori betearazteko. Zerbitzu horien artean dira, besteak beste, ekitaldia prestatzekoak, ekitaldirako muntatze lanak, ekitaldirako eman beharreko laguntza teknikoa, edo jarduera artistikoa
|
oso
osoan betearazteko behar diren zereginetatik beste edozein, bai eta joskintza, ile apainketa nahiz makillajea eta laguntza izaerakotzat jotzen diren beste jarduera batzuk ere. Nolanahi ere, jarduera horiek guztiak ez ditu enpresak gauzatu behar, bere egituren baitan edo iraunkortasunez, ziklikoki bada ere.
|
|
(c) KZren 1124 artikulua hartu behar da kontuan, enpresaburuak edo langileak kontratua ez betetzearen ondorioz prestazio artistikoa
|
oso
osoan bete gabe utzi denean: kontratua hitzartutakoaren arabera bete dadin eskatu ala kontratu hori suntsiaraztea, bi kasuotan kalteen ordaina jasotzeko eskubidearekin.
|
|
kontratua hitzartutakoaren arabera bete dadin eskatu ala kontratu hori suntsiaraztea, bi kasuotan kalteen ordaina jasotzeko eskubidearekin. Ulertuko da kontratua
|
oso
osoan bete gabe utzi dela, itundutako prestazioren objektura zein lan bildu eta lan hori oraindik hasi ere ez denean egin.
|
|
(a) Bidegabeko gisa kalifikatutako diziplinazko kaleratzean, kalte ordainak,
|
oso
osoan eskudirutan ordainduko direnak, izango dira egutegiko 20 egunetako alokairuak bider lan egindako urteak, 12 hilabeteko mugarekin. Era bereran, enplegatzaileak ez dituenean betetzen kaleratzea gauzatzeko betekizunak, ez betetze horrek sortuko ditu azaldu berri diren ondoreak.
|
|
Kontratua azkentzearen inguruko komunikazioarekin batera, enplegatzaileak langilearen esku utzi du ondoko kalte ordaina,
|
oso
osoan eskudirutan ordainduko dena: lanean egindako urte bakoitzeko egutegiko 12 eguneko aldiari dagozkion alokairuen zenbatekoa, betiere, 6 hilabeteko mugarekin.
|
|
Edozein kasutan, enplegatzaileak aurreabisuaren ordez hurrengo kalte ordaina eman ahal izango du: aurreabisu aldi horri dagozkion alokairuak,
|
oso
osoan eskudirutan ordainduko direnak.
|
|
(d) Erabaki azkentzailea, kaleratzeagatik edo atzera egiteagatik, ezin izango da gauzatu etxean lo egiten duen enplegatuari begira, egunaren 17 orduetatik hurrengo goizeko 8ak arte, salbu eta kontratua azkentzeko arrazoia oinarritzen denean leialtasuneta konfiantza betebeharren inguruko falta
|
oso
astunean.
|
|
Esangura horretan, garrantzitsuak dira
|
oso
LELTBren 39, 40 eta 41 artikuluak, hurrenez hurren, mugigarritasun funtzionalari, mugigarritasun geografikoari (lekualdatzeak eta joanarazteak) eta lan baldintzak funtsean aldarazteari buruzkoak, denak ere 7 gaian aztertuko direnak, arestian aipatu gainerako neurri traumatikoekin batera.
|
|
Jakina, aldi baterako laneko enpresek enpresa erabiltzaileei lagatzeko kontratatutako langileak bereizi behar dira aldi baterako laneko enpresek euren zuzendaritzapean eta kontrolpean bakarrik lan egiteko kontratatutako langileengandik(" egiturazko langileak"). Azken langile horiei
|
oso
osoan aplikatzen zaie lan arloko arautegi orokorra.
|
|
Oro har, LAZLTBk enpresaburuaren administrazio izaerako arau hauste
|
oso
astuntzat jo du" langileen ordezkarien eta sindikatu eskuordeen informazio, entzuteeta kontsulta eskubideak urratzea" (7.7 artikulua), bai eta, langileen lege ordezkaririk egon ezean, ukitutako langileak informatzeko eginbeharra ez betetzea ere (7.11 artikulua, eta horrekin batera LELTBren 44.7 artikulua).
|
|
Hala ere, GARBIk ez du lokal batik, eta ez die bere langileei garbitasun produktuak ematen, ezta lanerako arropak ere. Zinez, lan txandak antolatzeaz arduratzen da eta ez du asko gehiago egiten, kontuan harturik langileek gauzatu beharreko jarduera
|
oso
erraza dela.
|
|
Lankide horiek ere ez dute ordainsaririk jasotzen. Den denak
|
oso
zainduta daude eta mugimendu askatasuna zeharo mugatua dute. Mehatxatu ere egin dituzte, alde egin ez dezaten.
|
|
Kontuan hartu behar da goragoko karguen eginkizun batzuk baino ez direnean bereganatzen ezin dela maila igoera eskatu [2004ko irailaren 18ko (2615/ 2003 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa], baina nahiko dela langileak eginkizun guztietatik oinarrizkoak edo nagusiak
|
oso
osoan gauzatzea [2008ko uztailaren 4ko (2083/ 2007 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
Genero indarkeriaren edo terrorismoaren biktima diren langileek, euren lanpostuaren zerbitzuak zein herritan eman eta herri horretako lanpostua utzi behar dutenean, euren babesa edo
|
oso
osoko gizarte laguntzarako eskubidea eragingarriak izan daitezen, lehentasunezko eskubidea dute enpresak beste lantokiren batean hutsik duen lanposturen batean hasteko, betiere, lanpostu hori bada langile horiei dagokien lanbide taldekoa edo baliokidea den lanbidetaldekoa. Kasu horietan, enpresak betebeharra du langileei komunikatzeko une horretan dauden hutsuneak edo etorkizunean izan daitezkeenak.
|
|
Ohikoena da hitzarmen kolektiboek arautzea faltak eta horien ondoriozko zehapenak; halakoetan, hurrengo sailkapena egiten da: falta arinak, astunak eta
|
oso
astunak. Halaber, hitzarmen kolektiboek arautu ohi dituzte falta horien ondoriozko zehapenak.
|
|
LELTBren 58.2 artikuluaren arabera, ordea," falta astunak edo
|
oso
astunak zehatzeko idatzizko komunikazioa egin zaio langileari, zehapen horren data eta zehapen hori arrazoitzen duten egitateak jasota".
|
|
Horrez gain, LELTBren 64.4.c) artikuluaren arabera, enpresaburuak betebeharra du enpresako baterako ordezkaritza (enpresa batzordea ala langileen eskuordeak, plantillako langile kopuruaren arabera) informatzeko falta
|
oso
astunen ondorioz ezarritako zehapen guztien gainean.
|
|
Beraz, behin aldi hori igarota, ezin izango du inolako zehapenik ezarri. Horrela, LELTBren 60.2 artikuluaren arabera," falta arinak 10 egunera preskribatuko dira; falta astunak, 20 egunera, eta
|
oso
astunak, 60 egunera, enpresak halako faltak egin izanaren berri duenetik eta, edozein kasutan, falta horiek egin eta 6 hilabetera".
|
|
Falta arin, astun eta
|
oso
astunez landa, hots, orain arte aipatu ditugunez landa, diziplinako kaleratzea dago. Bada, diziplinako kaleratzea da enpresaburuaren erantzuna, langilearen ez betetzerik astunenen aurrean, hots, LELTBren 54 artikuluan araututako ez betetzeen aurrean.
|
|
Horren arrazoi nagusia, batik bat, 3/ 2007 Lege Organikoan, emakumeen eta gizonen benetako berdintasunari buruzkoan, oinarritzen da. Antolamendu juridikoak zuzeneko nahiz zeharkako bereizkeria debekatzen ditu (Ikusi 3/ 2007 Lege Organikoaren 6 artikulua) Orobat, kontuan hartu behar dira lan arloan duten eragina uztailaren 12ko 15/ 2022 Legeak,
|
oso
osokoak, tratu berdintasunerako eta bereizkeriarik ez egitekoak, irailaren 6ko 10/ 2022 Lege Organikoak, sexu askatasuna oso osoan bermatzekoak, eta otsailaren 28ko 4/ 2023 Legeak, trans pertsonen benetako eta eragingarria den berdintasunerakoak eta LGTBI pertsonen eskubideak bermatzekoak.
|
|
Horren arrazoi nagusia, batik bat, 3/ 2007 Lege Organikoan, emakumeen eta gizonen benetako berdintasunari buruzkoan, oinarritzen da. Antolamendu juridikoak zuzeneko nahiz zeharkako bereizkeria debekatzen ditu (Ikusi 3/ 2007 Lege Organikoaren 6 artikulua) Orobat, kontuan hartu behar dira lan arloan duten eragina uztailaren 12ko 15/ 2022 Legeak, oso osokoak, tratu berdintasunerako eta bereizkeriarik ez egitekoak, irailaren 6ko 10/ 2022 Lege Organikoak, sexu askatasuna
|
oso
osoan bermatzekoak, eta otsailaren 28ko 4/ 2023 Legeak, trans pertsonen benetako eta eragingarria den berdintasunerakoak eta LGTBI pertsonen eskubideak bermatzekoak.
|
|
Gainera ez du garrantzirik alderdiek alokairu kontzeptuei eratxikitako nomen iuris edo izenak. Zinez, alokairu zenbatekoak
|
oso
osoan ordezteak ondorerik gabe utziko luke lan zerbitzuak ematean lanarekin batera kontuan hartu ohi diren inguruabar berezien balorazioa; bestela esanda, oso osoko neutralizazioa onartzeak berarekin ekarriko luke alokairu egitura aldaraztea eta, ondorenez, lan harremanei datxekien sinalagmatikotasun printzipioa haustea (Gonzalez Posada Martinez). Alokairu egitura aldarazi nahi izanez gero, lanabes egokia lanbaldintzak funtsean aldaraztea da.
|
|
Gainera ez du garrantzirik alderdiek alokairu kontzeptuei eratxikitako nomen iuris edo izenak. Zinez, alokairu zenbatekoak oso osoan ordezteak ondorerik gabe utziko luke lan zerbitzuak ematean lanarekin batera kontuan hartu ohi diren inguruabar berezien balorazioa; bestela esanda,
|
oso
osoko neutralizazioa onartzeak berarekin ekarriko luke alokairu egitura aldaraztea eta, ondorenez, lan harremanei datxekien sinalagmatikotasun printzipioa haustea (Gonzalez Posada Martinez). Alokairu egitura aldarazi nahi izanez gero, lanabes egokia lanbaldintzak funtsean aldaraztea da.
|
|
Alokairua sasoiz ordaintzen ez bada, arau hauste
|
oso
astuna sortuko da (LAZLTBren 8.1 artikulua) eta enpresaburuak berandutza korrituak ere ordaindu ditu: zor duen zenbatekoaren 100eko 10 urtero.
|
|
Lan harremanen hasieratik lanaldi osoan distantziara lan egiten duten langileek lehentasuna izango dute
|
oso
osoan edo zati batean aurrez aurreko lanpostuak betetzeko. Ondore horietarako, enpresaburuak distantziara lan egiten duten langile horiek eta langileen lege ordezkariak informatuko ditu aurrez aurreko lanpostuetan sor daitezkeen hutsuneez.
|
|
Aurreabisua emateko eginbeharra ez denean betetzen,
|
oso
osoan edo zati batean, enpresaburuak kalte ordainak jasotzeko eskubidea izango du. Kalte ordain hori izango da, aurreabisua eman gabe zenbat denbora igaro eta epealdi horri dagozkion alokairuen zenbatekoa.
|
|
Aurreabisua emateko eginbeharra ez denean betetzen,
|
oso
osoan edo zati batean, langileak kalte ordainak jasotzeko eskubidea izango du. Kalte ordain hori izango da, aurreabisua eman gabe zenbat denbora igaro eta epealdi horri dagozkion alokairuen zenbatekoa.
|
|
Bada, hasteko, Konstituzio Auzitegiak adierazi du Konstituzioaren 18.4 artikuluak bere baitara biltzen duela" erakunde bat, intimitaterako eta ohorerako eskubideak bermatzen dituena eta herritarren gainerako eskubideez
|
oso
osoan gozatzea ahalbidetzen duena. Gainera, erakunde hori berez da oinarrizko eskubide edo askatasuna, hots, askatasunerako eskubidea, datuak modu ez zilegian tratatzearen edo Konstituzioak" informatika" deitzen duenaren ondorioz pertsonaren duintasunaren eta askatasunaren aurka egin daitezkeen erasoen aurrean.
|
|
Familia etxeko enplegatuek orduka lan egiten dutenean, etxean lo egin gabe, langile horiei ordaindu beharreko gutxieneko alokairua izango da urteko LGA zehazten duen errege dekretuak ezarritakoa, ordainsari kontzeptu guztiak kontuan hartuz, behin behineko langileentzat nahiz sasoikako langileentzat eta familia etxeko enplegatuentzat; gutxieneko alokairu hori
|
oso
osoan ordainduko da eskudirutan, benetan lan egindako ordu kopuruaren arabera.
|
|
Lan kontratua tipikoa da, lege arauketa berezia duelako. Areago, lan kontratuaren lege arauketa berezia
|
oso
zabala denez, esan ohi da lan kontratua dela kontratu tipikoen paradigma. Egin dezagun kontu, lan zuzenbideari buruzko antolamendu juridikoaren zati substantiboa gehienbat lan kontratuaren arauketari buruzkoa dela.
|