|
2004
|
|
|
Hemen aurkituko dugu, hain zuzen, idealismo absolutu eta transzendentalaren abiapuntua. Gero Kantek biribilduko duena bere" a priori" ez eta
|
Ni
transzendentalaz garatzen duen ikuspegian Arrazoimen hutsaren kritika liburuan.
|
|
|
Kontzientzia (kontzientzia banakoa definizioz eta halabeharrez) munduaren aurrean aurkitzen da, baina munduarekin nahasi gabe.
|
Ni
transzendentala (filosofikoa) ez da munduan ez esperientzian, munduaren eta esperientziaren baldintza (eta muga) baita.
|
|
|
|
Ni
transzendentalaren azpimarratzeari solipsismo deitu ohi zaio filosofiaren historian. Wittgensteinek ez du bere solipsismoa ukatuko:
|
|
2007
|
|
|
Ezagunki kantismoa ere Hume-ren erronkari erantzun bat da («Hume ren oharpena izan zen, orain dela urte asko, ni lo kuluxka dogmatikotik lehenengoz esnatu ninduena») 272, horrek, baina, analisi transzendentalaren bidetik irtenbide global bat bilatzen die hark planteatu dituen ezagutzaren oinarrizko arazoei. Kantek ni enpirikoa eta
|
ni
transzendentala bereizten ditu, ni objektua eta ni subjektua esango dugu erraztearren273 Ni enpirikoa ez da filosofia kritikoaren arazoa: beste edozein fenomeno bezalaxe, kausalitate lege unibertsalaren menpeko fenomeno bat gehiago da munduan (barne sentsuaren objektua, psikologiak ikertzeko gaia).
|
|
|
beste edozein fenomeno bezalaxe, kausalitate lege unibertsalaren menpeko fenomeno bat gehiago da munduan (barne sentsuaren objektua, psikologiak ikertzeko gaia).
|
Ni
transzendentala, aldiz («subjektu pentsaketariaren» nia edo autokontzientzia), garbi hasteko, ez da adimena, edo arima edo holako ezer; da «x» bat, haren kontzepturik bereiztuki posible ez dena274, beraz hark produzituriko pentsamenduetan bakarrik eta berauen baldintza gisa soil soil ezagutzen duguna (A 346). Edo, mintzatu ohi garenez esateko, ez da errealitatearen parte, baizik eta errealitatearen baldintza:
|
|
|
Ezagutza prozesua irekitzen duen giltza da ni transzendentala, sintesi ezberdinak posibilitatzen dituen lehen sintesia:
|
ni
transzendentalean lotzen da kategorien aniztasuna, kategorien lokian kontzeptuko aniztasuna, kontzeptuaren lokian hautemapeneko aniztasuna, hautemapenaren lokian mundu fenomenikoaren aniztasun lokabea; prozesu dena ni transzendentalari gainean eusten dio, edo, irudia itzulikatuz, handik behera dago.
|
|
|
Ezagutza prozesua irekitzen duen giltza da ni transzendentala, sintesi ezberdinak posibilitatzen dituen lehen sintesia: ni transzendentalean lotzen da kategorien aniztasuna, kategorien lokian kontzeptuko aniztasuna, kontzeptuaren lokian hautemapeneko aniztasuna, hautemapenaren lokian mundu fenomenikoaren aniztasun lokabea; prozesu dena
|
ni
transzendentalari gainean eusten dio, edo, irudia itzulikatuz, handik behera dago.
|
|
|
Jarraiko idealismo alemanean, Kant-en
|
ni
transzendental ia ez izale hori, ezagutzaren esfera subtil estriktokoa, ideala, subjektu ontologiko absolutu bihurtu da izate ororentzat Fichte, Schelling, Hegel-ekin, guztiaren hastapen eta indar, ni jainko bat unibertsoaren barruan, noren baitan dena den sortu eta dena den bizi. Fichte-k ateismoaren (edo panteismoaren) eskandaluagaz bere katedra galduko du berehala.
|
|
|
Kant-entzat, ezagutzaren posibilitatearen baldintzen analisi kritikoak azken puntuan subjektuaren aldera jotzen duen mugaren bestalde singlea da nia, ia itzal bat (objektuaren aldera gauza berbaitan den bezala): Fichte-k, ezabatu objektuaren aldean gauza berbaitan, eta
|
ni
transzendentala ezagutza sistema guztiaren erabateko abiapuntu eta euskarri bihurtu du, irudimen produktiboa?, kuasi demiurgo bat, zeinaren esentzia ekintza den, eta haren ekimenaren ekaia besterik ez unibertso material guztia? «Ni absolutua».
|
|
|
«Naizena» da. Kant-entzat
|
ni
transzendentala, ezagutzaren baldintza eta analisiaren muga bezala, egon hortxe dago, kito; ez da galdetzen (ezin da!), nondik etorri den. Fichte-k, ordea, jakin egin gura du, nondik nora sortzen den edo jartzen den ni hori, hastapen absolutu gisa, ezin baita izan berbere ekintzaren produktua besterik eta bera ere ekintza besterik ez.
|
|
|
bestela, niak eduki luke pentsamendu bat (niak) pentsatu izan gabekoa; egon lirateke errepresentazio sintesiak (niaren/ inoren) sintesigintzarik egon gabe. Ezagutza prozesua irekitzen duen giltza da
|
ni
transzendentala, sintesi ezberdinak posibilitatzen dituen lehen sintesia: ni transzendentalean lotzen da kategorien aniztasuna, kategorien lokian kontzeptuko aniztasuna, kontzeptuaren lokian hautemapeneko aniztasuna, hautemapenaren lokian mundu fenomenikoaren aniztasun lokabea; prozesu dena ni transzendentalari gainean eusten dio, edo, irudia itzulikatuz?
|
|
2009
|
|
|
Humeri asko zor dio Kantek, eta hala darrai berak ere metafisika dogmatikoa (kartesiarra) txikipuskatuz: arima edo baten existentzia suposa genezake, suposatu, are nahitaez suposatu behar dugu nolabait(
|
Ni
transzendental gisa, arrazoimen praktikoaren beharrizan modura), baina ezagutzako kategoriak aplika dakizkiokeen deus ez da, ezin da bihurtu objektu bat, haren bakuntasun eta hilezkortasun eta direnak direlako beste tasunak oro adimenak ezer jakin ezin duen kontuak dira, etc.. Pensar en términos de un «yo», laburbildu du S. Blackburnek Pensar liburuan, parece ser una condición necesaria desde el punto de vista formal o estructural para que sea posible interpretar la experiencia tal como lo hacemos nosotros:
|
|
2011
|
|
|
ni horren" Han egote"[" Da sein"] espezifikoa agerian jartzea pentsamenduaren lehen unean. H. d., inolako
|
ni
transzendental edo inoren ni psikologikoa baino lehen" Han Egotea" dago; eta han egonez, elkarmunduko jendeaz eta bizimunduko gauzekin topatuz, sortuko da nia. Marburgoko Ikastaroetan() hainbat saio egin du Daseinaren —hor egotearen— egunorokotasuna ikusarazten.
|
|
2015
|
|
|
Hori zen noumeno kontzeptuaren funtzioa, izatez muga negatibo baten oharpena baino ez dena, sekula atzemango ez duguna. Baina arazoa aldez aurrekoa zen, zertan itxi behar zuen Arrazoia norberaren baitan, nahiz eta nor hura
|
Ni
transzendental bat izan. Hurrengo filosofietan saiatuko ziren ziega subjektibo hura hausten, saio horien oinordekoak gara subjektutasun guztiak, bizipenak eta zentzudun erreala barne, praktiketan ezartzen ditugunok.
|