|
2002
|
|
|
Zeren bere egoera hark bi atal baitzituen, eta lehenengoa baizik ez baitzen bete. Esan
|
nahi
baita bere buruari aitortua besteei aitortzea falta zitzaiola: bost urte haietan ezagun egin zituèn herriko gizon emakumeei, esate baterako.
|
|
2008
|
|
|
edo bietan, beharbada: esan
|
nahi
baita bere beste irri hura bankariarekin bizi izan zuèn pasadizoarekin lotuta egon zitekeela, litekeena zen behintzat?, apustuak iragana eta etorkizuna batzen zituèn neurrian; jarraian, gainera, burua mugitu zuen goitik behera bi aldiz, keinu harekin bere buruari esaten ari balitzaio bezala: –Eta ederki irabazi behar zioat apustua bankari jaunari, Nazario Orbe naizen bezalaxe!?.
|
|
|
Nazariok, bankuan eserita jarraitzen zuenak, beste irri bat egin zuen, eguzki jaiki berriaren irriarekin zerikusirik ez zuena eta begiak biltzera behartu zuena –kanpora begira zituen arren, barrura begira zeuden begi haiek, inondik ere–, buruak irudikatutako puntu finko batera, zeina iraganean edo etorkizunean kokatua egon baitzitekeen... edo bietan, beharbada: esan
|
nahi
baita bere beste irri hura bankariarekin bizi izan zuèn pasadizoarekin lotuta egon zitekeela –litekeena zen behintzat–, apustuak iragana eta etorkizuna batzen zituèn neurrian; jarraian, gainera, burua mugitu zuen goitik behera bi aldiz, keinu harekin bere buruari esaten ari balitzaio bezala: " Eta ederki irabazi behar zioat apustua bankari jaunari, Nazario Orbe naizen bezalaxe!".
|
|
2009
|
|
|
eta liburua hartu zuen, halako batean; ezin izan zuen utzi!; hitz batek hurrengora baitzeraman eta orri batek hurrengora, eszenen sekuentzia hordigarrian; horditurik bezala baitzegoen, zinez, zainetan zuèn alkohola beste alkohol bat zen arren, irrika itsuen sotoetan zetzana, agian, eta arimaren joan etorriei lotutako sukarrik gabeko sukar bat eragiten ziona, jakin minak, orain zer egingo ote du honek, eta gero zer egingo ote du horrek, pertsonaiak arauak haustera eramaten zituztèn pasio saihestezinen mende? areagotua; bazkalordua iritsi zen, eta Ada gizalegearen gutxieneko arauak betetzen saiatu zen, sekula ez hobeto esanda; esan
|
nahi
baita bere borondatearen ahalegin batez bete zituela: ahalegin nabarmena baitzen berea, mahaikideek egiten zizkiotèn galderei erantzuterakoan igartzen zitzaiona, erantzun behar zuen bakoitzean hiruzpalau segundotan atzeratzen baitzuen erantzuna, hitzen erlojua tarte hartan gelditu balitzaio bezala, burua zatikatua zuelako, ausaz, zati bat Ana Kareninarekin, eta beste bat bazkaltiarrekin; arratsaldea ere berdintsu joan zitzaion, sukarrik gabeko sukarraren mende; ondorioak, baina, afalorduan ordaindu behar izan zituen, nabarmen ordaindu ere, Ada galduta bezala ibili baitzen, Ana Kareninarengandik afaltiarrengandik baino hurbilago, antza, erantzuteko tartea hartu ez ezik, gaizki ere erantzun baitzuen, bi aldiz gutxienez; batean, Teofilo Mariak igande arratsaldean lasterketa zirkuitura joateko gonbita luzatu zien anai arrebei, automobil lasterketak ikusteko, eta Adak, bere erantzun azkar bakarrean, erantzun zion:
|
|
|
bereari eutsiz gero, agindu moral zein sasi moralekin Regina estutuz eta ahizpa kale itsu batera eramanez: esan
|
nahi
baita berak ere bere erantzukizuna hartu behar zuela auzi hartan, erantzukizun osoa ahizpari leporatu beharrean, eta, orduan, betarteko espresioa ematzen zuela, honela esan zion:
|
|
|
pisua; horregatik, beharbada, Teofilo Mariak ez zion Gabinori esplikaziorik eskatu, ez harekin haserretu, gorrotoaren argudioa ere ez baitzuen erabilgarri, bere anaia hura gorrotatzen ez zuenez; egoera hartan, porrotaren sentipena behar zuen Teofilo Mariak beste ezeren gainetik; eta, hala ere, porrot hura porrotagoa izan zitekeen, erabateko porrota? Damasok ere desertatuz gero; esan
|
nahi
baita bere kemen guztiak bildu behar zituela Teofilo Mariak halakorik gerta ez zedin, eta hala, ahotsa erlasten zuela eta mehatxuz jositako soaz anaia fulminatzen, esan zion:
|
|
|
Gabinok ongi ikusten zuen zer esaten ari zitzaion arreba, ikasi ere, ikasi zuen une hartan, ausaz, esaldi batzuk horma eskalaezin bihur zitezkeela, inork ahoskatu ahala?, baina hargatik, beharbada, are amorru handiagoa sentitzen zuen, haren urduritasunak eta haren ezinegonak ez zuten besterik adierazten?, amaren aurkakoa ez ezik, bere buruaren aurkakoa ere izan zitekeena, lehenengo ezintasunari lotutako beste ezintasun guztiei, bakardadearen hoztasunari, baita lagunari egindako nolabaiteko traizioari ere? aldez aurretik antzeman balie bezala; esan
|
nahi
baita bere jarrera hari eutsi ziola Gabinok hurrengo egunean ere, amarekiko urruntasunean eta gero eta bakardade handiagoan, ia ezer jan gabe; gero, oherakoan, ama bakarrik belaunikatu zen salbea errezatzeko, bezperan bezala; bezperan ez bezala, baina, zeinean semeak guztiz eman baitzion bizkarra amari, begiak itxita zituèn harrizko estatua bat iduri, bi aldiz jiratu zuen Gabinok burua, bazirudi... –Ez, aita!
|
|
|
jolastera joateko, infinituki ahaltsua baitzen, baina ez zuen behin ere erabiltzen ahalmen hura, iltzeek iltzatuta gusturago zegoelako, beharbada, auskalo zergatik, jolasean baino; zeren Domingok jolastu egin nahi baitzuen, jolastu batez ere: esan
|
nahi
baita bera bezalako lagunak behar zituela, arinak eta jostalariak, alaiak eta axolagabeak, airearen askatasuna zutenak, haizearen eskutik batera eta bestera joateko, eta ez lurraren zurruntasuna, grabitate indarren menera: aingeruak izan zitezkeen bere lagunak, baina aingeruak aspergarriak iruditzen zitzaizkion, Jainkoaren aginduetara beti, zoaz hara eta zatoz hona, harik eta fantasmak deskubritu zituen arte, bere neurriko izakiak eta bere lagunak, aise hegalda zitezkeenak, aingeruak bezalaxe, hegorik ez izan arren, baina, aingeruak ez bezala, txantxak eta bihurrikeriak noiznahi egiteko prest; haiek ere, baina, desagertu egin zitzaizkion, ametsen munduak ez baitzuen izaterik ez sustantziarik, zeren, Damasok argi eta garbi esan zion bezala:
|
|
|
Beste alde batetik, baina, ez al zen bera ere Madrilen egon, non jende askok lagundu baitzion, markesa andereak berak bereziki? Esan
|
nahi
baita berak berdin joka zezakeela Rosirekin, eta Rosiren alabarekin?
|
|
|
horixe baitute harreman guztiek, zerbait hartu izanak zerbait ematera behartzen duela, bataren ardurak bestearen ardura zor: esan
|
nahi
baita berak. Miryamek, kezkarazi eta tristarazi zuela Domingo, uxatzeraino kezkarazi ere bere gurasoen heriotzaren berri eman zionean, eta berak aterako zuela, atera behar zuela?
|
|
|
senarrarekin kontsultatu gabeko erabakia zen hura, berak, Reginak, bion izenean hartutakoa, beraz?, halako moldez, non bere argudioak puntu hartan izan baitzezakeen ahulgunea; erabakiak, izan ere, osoa bezain sendoa behar zuen, harria bezain gogorra, eraginkorra izatekotan, eta Nazario beste iritzi batekoa izan zitekeen, edo, iritzi berekoa izan arren, bere ñabardurak erants ziezazkiokeen, ezezkoaren harrian zirrikituren bat edo beste irekiz, nondik guztiz zarta baitzitekeen, baita txiki txiki eginda geratu ere, amak bere aldetik hartutako erabaki zirrikiturik gabea, behin betiko zirudiena behin behineko bihurtuz: esan
|
nahi
baita bere lelo hartan trabatuta gelditzea baino garrantzitsuagoa zuela Reginak, agian, seguru baietz?, senarra bere kausarako irabaztea: senarrarekiko taktikak eta estrategiak landu behar zituela, alegia, taktika eta estrategia psikologikoak, oroz gain?, Domingok ere ulertu baitzuen noizbait amaren arrazoia:
|
|
|
zure taupada nire bi taupaden artean???; burutik al zegoen, bada?; egia zen egin zuena ulergarria zela, alde batetik, Txaro esperientzia handiagoko emakumea baitzen, baita jantziagoa ere ia alor guztietan, eta hura lagunaren mailan jartzeko eta hari berdinetik berdinera begiratzeko modu bat izan baitzitekeen: . Zuk ongi idazten duzu, baina hara niri ere zer nolako esaldiak ateratzen zaizkidan?!?; bestetik, ordea, ulertezina zen esaldi ustez distiratsu hura Txarori bere hartan igorri izana, neurria galtzen denean galtzen baita guztia, baita gutxieneko lotsa ere; esan
|
nahi
baita bere buruarekin haserre eta urduri zegoela: Ada ez zen besterik adierazten ari, menturaz, bere kopetari emandako bospasei esku ukalditxo haiekin, lorik gabeko gau hartan:
|
|
|
Lipar hartan, baina, ez zekien Jainkoaren graziak edo hitzen logika sekretuak eraginda, argialdi bat bezalakoa izan zuen Ernestinak, ikusi baitzuen, ezin garbiago ikusi ere, Reginak bere bideari eta bere azken erabakiari eutsiko ziola –are gehiago Nazario alde zuela–, berak –Ernestinak– bereari eutsiz gero, agindu moral zein sasi moralekin Regina estutuz eta ahizpa kale itsu batera eramanez: esan
|
nahi
baita berak ere bere erantzukizuna hartu behar zuela auzi hartan, erantzukizun osoa ahizpari leporatu beharrean, eta, orduan, betarteko espresioa ematzen zuela, honela esan zion:
|
|
|
Miryamek, halatan, gogo onez ikusi zuen, beharbada, Domingoren erreakzioa, edo Domingoren ardura, bestela esanda, berarekiko nolabaiteko lotura adierazten zuena... horixe baitzen kontua, zerikusirik ez zutèn bi pertsona haiek lotzen hasi zirela, ia oharkabean hasi ere, hain zen ezkutukoa eta hain mehea harremanen txirikorda hura, bataren zein bestearen nortasunaren hari psikologikoak lehengai... horixe baitute harreman guztiek, zerbait hartu izanak zerbait ematera behartzen duela, bataren ardurak bestearen ardura zor: esan
|
nahi
baita berak –Miryamek– kezkarazi eta tristarazi zuela Domingo, uxatzeraino kezkarazi ere bere gurasoen heriotzaren berri eman zionean, eta berak aterako zuela –atera behar zuela– egoera hartatik, hura baitzen, inoiz izatekotan, penak eta tristurak bazter uzteko unea... eta orduan, elkarrizketari beste bide batetik ekiten ziola, esan zion:
|
|
|
zure taupada nire bi taupaden artean..."?; burutik al zegoen, bada?; egia zen egin zuena ulergarria zela, alde batetik, Txaro esperientzia handiagoko emakumea baitzen, baita jantziagoa ere ia alor guztietan, eta hura lagunaren mailan jartzeko eta hari berdinetik berdinera begiratzeko modu bat izan baitzitekeen: " Zuk ongi idazten duzu, baina hara niri ere zer nolako esaldiak ateratzen zaizkidan...!"; bestetik, ordea, ulertezina zen esaldi ustez distiratsu hura Txarori bere hartan igorri izana, neurria galtzen denean galtzen baita guztia, baita gutxieneko lotsa ere; esan
|
nahi
baita bere buruarekin haserre eta urduri zegoela: Ada ez zen besterik adierazten ari, menturaz, bere kopetari emandako bospasei esku ukalditxo haiekin, lorik gabeko gau hartan:
|
|
|
" Dinamita!"; errutinazko jardunean sartu zen, bada, anezka alde batera eta anezka bestera, baina anezkak eragindako hots erritmikoei buruan zuèn leloa gainjarri zitzaielako edo: ...ka itsuen sotoetan zetzana, agian, eta arimaren joan etorriei lotutako sukarrik gabeko sukar bat eragiten ziona, jakin minak –orain zer egingo ote du honek, eta gero zer egingo ote du horrek, pertsonaiak arauak haustera eramaten zituztèn pasio saihestezinen mende– areagotua; bazkalordua iritsi zen, eta Ada gizalegearen gutxieneko arauak betetzen saiatu zen, sekula ez hobeto esanda; esan
|
nahi
baita bere borondatearen ahalegin batez bete zituela: ahalegin nabarmena baitzen berea, mahaikideek egiten zizkiotèn galderei erantzuterakoan igartzen zitzaiona, erantzun behar zuen bakoitzean hiruzpalau segundotan atzeratzen baitzuen erantzuna, hitzen erlojua tarte hartan gelditu balitzaio bezala, burua zatikatua zuelako, ausaz, zati bat Ana Kareninarekin, eta beste bat bazkaltiarrekin; arratsaldea ere berdintsu joan zitzaion, sukarrik gabeko sukarraren mende; ondorioak, baina, afalorduan ordaindu behar izan zituen, nabarmen ordaindu ere, Ada galduta bezala ibili baitzen, Ana Kareninarengandik afaltiarrengandik baino hurbilago, antza, erantzuteko tartea hartu ez ezik, gaizki ere erantzun baitzuen, bi aldiz gutxienez; batean, Teofilo Mariak igande arratsaldean lasterketa zirkuitura joateko gonbita luzatu zien anai arrebei, automobil lasterketak ikusteko, eta Adak, bere erantzun azkar bakarrean, erantzun zion:
|
|
|
Beste alde batetik, baina, ez al zen bera ere Madrilen egon, non jende askok lagundu baitzion, markesa andereak berak bereziki? Esan
|
nahi
baita berak berdin joka zezakeela Rosirekin... eta Rosiren alabarekin... eta Rosiren bilobarekin, hamar eguneko epean... Hartan zebilen, bada, Maria Bibianak esan zionean:
|
|
|
" Baina zu ere hemen al zeunden, Gabino? ...2013 pisua; horregatik, beharbada, Teofilo Mariak ez zion Gabinori esplikaziorik eskatu, ez harekin haserretu, gorrotoaren argudioa ere ez baitzuen erabilgarri, bere anaia hura gorrotatzen ez zuenez; egoera hartan, porrotaren sentipena behar zuen Teofilo Mariak beste ezeren gainetik; eta, hala ere, porrot hura porrotagoa izan zitekeen –erabateko porrota– Damasok ere desertatuz gero; esan
|
nahi
baita bere kemen guztiak bildu behar zituela Teofilo Mariak halakorik gerta ez zedin, eta hala, ahotsa erlasten zuela eta mehatxuz jositako soaz anaia fulminatzen, esan zion:
|
|
|
orduantxe egin zezakeen, gainera, hori, jarraian berarekin –Domingorekin– jolastera joateko, infinituki ahaltsua baitzen, baina ez zuen behin ere erabiltzen ahalmen hura, iltzeek iltzatuta gusturago zegoelako, beharbada, auskalo zergatik, jolasean baino; zeren Domingok jolastu egin nahi baitzuen, jolastu batez ere: esan
|
nahi
baita bera bezalako lagunak behar zituela, arinak eta jostalariak, alaiak eta axolagabeak, airearen askatasuna zutenak, haizearen eskutik batera eta bestera joateko, eta ez lurraren zurruntasuna, grabitate indarren menera: aingeruak izan zitezkeen bere lagunak, baina aingeruak aspergarriak iruditzen zitzaizkion, Jainkoaren aginduetara beti, zoaz hara eta zatoz hona, harik eta fantasmak deskubritu zituen arte, bere neurriko izakiak eta bere lagunak, aise hegalda zitezkeenak, aingeruak bezalaxe, hegorik ez izan arren, baina, aingeruak ez bezala, txantxak eta bihurrikeriak noiznahi egiteko prest; haiek ere, baina, desagertu egin zitzaizkion, ametsen munduak ez baitzuen izaterik ez sustantziarik, zeren, Damasok argi eta garbi esan zion bezala:
|
|
|
senarrarekin kontsultatu gabeko erabakia zen hura –berak, Reginak, bion izenean hartutakoa, beraz–, halako moldez, non bere argudioak puntu hartan izan baitzezakeen ahulgunea; erabakiak, izan ere, osoa bezain sendoa behar zuen, harria bezain gogorra, eraginkorra izatekotan, eta Nazario beste iritzi batekoa izan zitekeen, edo, iritzi berekoa izan arren, bere ñabardurak erants ziezazkiokeen, ezezkoaren harrian zirrikituren bat edo beste irekiz, nondik guztiz zarta baitzitekeen, baita txiki txiki eginda geratu ere, amak bere aldetik hartutako erabaki zirrikiturik gabea, behin betiko zirudiena behin behineko bihurtuz: esan
|
nahi
baita bere lelo hartan trabatuta gelditzea baino garrantzitsuagoa zuela Reginak, agian –seguru baietz–, senarra bere kausarako irabaztea: senarrarekiko taktikak eta estrategiak landu behar zituela, alegia –taktika eta estrategia psikologikoak, oroz gain–, Domingok ere ulertu baitzuen noizbait amaren arrazoia:
|
|
|
...ina hargatik, beharbada, are amorru handiagoa sentitzen zuen –haren urduritasunak eta haren ezinegonak ez zuten besterik adierazten–, amaren aurkakoa ez ezik, bere buruaren aurkakoa ere izan zitekeena, lehenengo ezintasunari lotutako beste ezintasun guztiei –bakardadearen hoztasunari, baita lagunari egindako nolabaiteko traizioari ere– aldez aurretik antzeman balie bezala; esan
|
nahi
baita bere jarrera hari eutsi ziola Gabinok hurrengo egunean ere, amarekiko urruntasunean eta gero eta bakardade handiagoan, ia ezer jan gabe; gero, oherakoan, ama bakarrik belaunikatu zen salbea errezatzeko, bezperan bezala; bezperan ez bezala, baina, zeinean semeak guztiz eman baitzion bizkarra amari, begiak itxita zituèn harrizko estatua bat iduri, bi aldiz jiratu zuen Gabinok burua –baz... " Ez, aita!
|
|
2011
|
|
|
Atilanok, Alfredo eta Alejandroren informazioaz gain, bere esperientzia propioa zuen auzi hartan, jakina: erran
|
nahi
baita bera. Atilano, behin baino gehiagotan topatzen zela Urgaingo kaleetan, ezustean, Onofrerekin:
|
|
2022
|
|
|
Nik behintzat bai. Esan
|
nahi
baita bertako jendearekin aritu ginenean konturatu ginela Lanzarote ez zebilela, ekologikoki begiratuta, hain ildo zuzenetik. Batez ere César Manrique artista ezaguna hil zenetik.
|