|
2000
|
|
|
—Biak ere komunionea aurten bertan egiteko
|
moduan
daude...
|
|
|
—ihardetsi zion osabak, zeinak, ondotik, burua eneganat jiratu eta erran baitzidan—: Guk ere goizean goiz gosari arina egin diagu, eta sabel zorroan oilasko erdi banari aterbea emaiteko
|
moduan
gaudek, ezta, Joanes?
|
|
|
—Hi ere sinesteko
|
moduan
hago, hire amak egin iragarpenaren ondoren...
|
|
|
Ordea, bazirudien ezen, bere aitor izugarri haren ondotik, bertze zerbait atxikitzeko
|
moduan
zegoela, eta, hala, ezpainetan irri bat marrazten zuela, erran zidan:
|
|
|
Haien ondoan egoiteko
|
moduan
nengoen ni, jaun André...!
|
|
|
Eta, amaren aitorraren argitan, garbi oroit dezaket nik ere orain aldi hura eta aldi hartako hainbat gertaki. ...ahi berezia hartzen, noiz eta bertze pertsona batez amorosten den, nola izan baitzen amaren kasua, baina, ikusmoldeak ikusmolde, kontua da ezen ni ere ohartua nintzela orduko amaren joko bikoitz hartaz, osabarekin zuen erlazioneaz denaz bezainbatean, nahiz eta, nola artean haurra bainintzen eta, gauza haien alderakotzat, haur bat bezala pentsatzen bainuen —Platon eta Aristoteles errezitatzeko
|
moduan
nengoen arren, bertzalde—, ez nion bertzelako signifikantzarik eman.
|
|
|
...goen, egia erran, alde batetik, zeren eta Mignonen laudorioek klarki adierazten baitzidaten ezen, materia hartan eta trabailu haietan hasi berria nintzen arren, nornahi den baino gaiago eta antzetsuago izan nintekeela, eta ene etorkizuna, halatan, ezin joriagoa eta ezin betakorragoa; baina, bertzetik, neure erakustaldiaren ondoren, oro har, ahalketurik bezala sentitu nintzen, zeren ahalke izaiteko
|
moduan
bainengoen neure itxura eta neure planta harekin, eta zeren, orotarat, huts egin bainuen neure lehen entseiuan, eta ez gutiz, baina soberaz, kontu haietan guti zena ere sobera zelako, ikusi bertzerik ez zegoen zein izan ziren ondoreak...!
|
|
2001
|
|
|
Lucasek ere barre egin zuen baina barrutik, kanpotik ez. Eta esan zion Marcosi ez, ez da hori; nekatuta nago, esan nahi dut hiltzeko
|
moduan
nagoela, eta jarraitu zuen esaten uste dut egokia dela orain hiltzea, orain hil behar dudalako, ez herenegun, orain hil behar dut. Marcosek galdetu zion zergatik dakizu hain ziur.
|
|
|
Mutikoak mozoloen
|
moduan
zeuden, ezer esan gabe. Guardia zibilek bizarra egin berria zuten, txarolezko buru bustiek itzelezko distira zuten, kaparen azpitik erakusten zituzten fusilak oso luzeak ziren, eta botak oso beltzak.
|
|
2002
|
|
|
–besoak gurutzatu eta ezpainak estutu zituen, pentsakor. Betaurrekoen lente pitzatua kendu eta zakarrontzi
|
moduan
zegoen poltsa batera bota zuen. Jada ez zion ezertarako balio.
|
|
|
Halakoak izan ziren, bada, Sara ezagutu baino lehen izan nituen historiak. Amodioari distantzia apur batekin begiratzeko
|
moduan
nengoen, beraz. Hoztasun gutxieneko batekin.
|
|
|
Goizetik ez nintzen ongi jaiki, baina ezta gaizki ere, ordu batzuetako loaldi eta atsedenaldia izan bainuen. Egunari aurre egiteko
|
moduan
nengoen behintzat, eta horrela, lanegunetan ohi bezala, zortzi eta erdietarako joan nintzen anbulatoriora, kontsulta pasatzera. Lehen orduan, Altzako kaskoan bizi zèn gizon bat hartu nuen.
|
|
|
Eta horrela, hiruzpalau asteburutan –batean larunbatean, bestean igandean–, Aralarrera eraman nuen Sara, parapentearen sekretu guztiak ikas zitzan. Hango zelai zabaletan orain lasterka eta orain jauzi txikiak egiten zituen, gooora eta beeehera, Iñigo Urrutiaren esanetara... harik eta irakasleak erabaki zuen arte hegan egiteko
|
moduan
zegoela, Sarari esaten ziola:
|
|
2003
|
|
|
Gomazkoa zen pilota eta gardena, eta gomazko suge bat zeukan barruan, kiribilduta. Sugeek eta amaginarrebek bakarrik kiribiltzen dakiten
|
moduan
zegoen kiribilduta sugea. Baina ez zen suge terrorifikoa, ez; ganora handirik gabeko sugea zen, apur bat anarkista.
|
|
|
Romanen koinatuari tren txartelak sartu zizkion italiarrak entziklopedian. Eta erabiltzeko
|
moduan
zeuden txartel guztiak, eta erabiliz gero, bata bestearen atzetik, Bretainiako herri batera heltzeko moduan zegoen Romanen koinatua.
|
|
|
Romanen koinatuari tren txartelak sartu zizkion italiarrak entziklopedian. Eta erabiltzeko moduan zeuden txartel guztiak, eta erabiliz gero, bata bestearen atzetik, Bretainiako herri batera heltzeko
|
moduan
zegoen Romanen koinatua.
|
|
|
Eta Malco berehala hasi zen esaten" Euliak, inurriak, hiru kakarraldo, eltxoak, libelulak, matxinsalto bat, erleak". Gero berriro esan zuen liztorrak kendu zituztela behintzat, eta koadroaren zati bat ikusteko
|
moduan
zegoela, baina beste guztia estalita zegoela eta erleak zeudela batez ere koadro gainean, eta inurri asko ere bai.
|
|
2004
|
|
|
Zorionez, jaitsi gaitu gizakion lurrera Zegamako filosofoak, eta orain pentsatzen asteko
|
moduan
gaude. Aurreko liberalismo zekenak, menderatzailearen ustezko askatasunak, arras itxura gaiztoa baitzeukan euskaldunontzat:
|
|
|
Demagun, adibidez, frankismoa bezalako diktadura sistema bati egotzi zaiola abertzale gehienen burubideetan herri honen zorigaiztoa. Eta, ondorioz, eregimen politiko hori desagertu denetik, euskaldunok normalizazio bidean abiatzeko
|
moduan
gaude. Bai:
|
|
|
–Hire
|
moduan
geundean gu ere: nondik gentozen ondo jakin barik.
|
|
|
–Abaitaila handiak? Ez dut uste, bada, deus eskaintzeko
|
moduan
gaudenik...
|
|
2005
|
|
|
–Askok esango zizuten neska ederra, liraina eta paregabea zarela, Teresa; baina inork ez zizun esango jateko
|
moduan
zaudela: izan ere, zure gorputz horrek paradisuko fruitu guztiak gordetzen ditu.
|
|
|
Etxea ez ezagutzeko
|
moduan
zegoen eta Kodak ere garbitu zuten; han zegoen, distiratsu, sekula baino pozago, auto guztiei zaunka eginez, haien atzetik korrika irtenaz. Iragarkietako zakur zoriontsu horietakoa ematen zuen, Krispis jaten duten horietakoa.
|
|
2006
|
|
|
Begira ohe horietan daudenei. Ni, horien ondoan, karrerak egiteko
|
moduan
nago.
|
|
2008
|
|
|
irudi hura ez zen, ordea, finkoa eta behin betikoa, etengabe aldatuz zihoàn irudia baizik, irakurketak Natividadi eragiten zizkiòn sentimendu aldakorren araberakoa, lehen irudiaren baitan beste irudi asko baleude bezala, hantxe ezkutuan, lehen planora noiz agertuko zain. Eta, hala, Natividaden errealitatea eta haren egoera psikikoa irudiz irudi atzematen zituela, irudi zerrenda osoa biribildu zuen Nataliak, biribiltzeko
|
moduan
zegoen behintzat?, azkenik: harriduraren irudia, itomenaren irudia, angustiaren irudia, inbidiaren irudia eta jelosiarena?
|
|
|
–Orain bai, zerbait egiteko
|
moduan
gaude, beraz? –markesa andereak.
|
|
|
Aita kalonjea eta markesa anderea zerbait egiteko
|
moduan
zeuden, baita beren egitekoa egin ere, berandu baino lehen; aita kalonjeak bere gain hartu zuen, haatik, aitorlekuko urte luzeetako esperientziak ematen zion hartarako bermea eta egokitasuna?, egiteko haren ardura, jauregiko gela txiki batean Nataliarekin biltzen zela.
|
|
|
Zuk probintziako hiriburuan bizi nahi duzu, eta hiriburuan biziko gara, jauregi are bikainago batean. Pauso bat edo beste emana dut dagoeneko, egia esan, zuk ezagutzen nauzu, eta ea beste urte pare batean jauregia bukatu eta ezkontzeko
|
moduan
gauden, 1905ean, goizago edo beranduago. Hori bai, izena erabakia dut:
|
|
|
Maisu batekin ezkondua, senarra urtebete gabe hil zitzaion. Doña Engracia, beraz, berriro ezkontzeko
|
moduan
zegoen, baina ez zen ezkondu: –Zertarako, senarra oraindik gogoan badut eta bestela ere ume asko baditut!?.
|
|
|
abizenei buruzko ikuspegi partikular bat, adibidez, Rufinok berehala aurkitu zuena: . Gu aldasorotarrak gara, eta harro egoteko
|
moduan
gaude. Apellidua, izan ere, kutxa bat da, leinuaren altxor preziatua gordetzen duena, arbasoen zintzotasunarena eta heroi anonimoen odolarena, ostrak perla gordetzen duen bezala?.
|
|
|
Zer ulertzen ote du Zallok gizarte bat kulturartekoa izateaz? Zeren, egin duen aitorpen hori egin ondoren, begiak zabal eta belarriak erne jartzeko
|
moduan
gaude: interkulturala?
|
|
|
erditik ala aldamenetik. Lehenean asfaltatzen ari diren errepidearen oinarria dago, orduotan ez dabiltza kamioiak eta hondeamakinak, baina lurzorua suspentsioa apurtzeko
|
moduan
dago. Aldameneko aldeetan bidea ez da hain argia, lurzorua hobea den arren.
|
|
|
Horien aitzinean begiratokia zegoen, itsasoari begira egoteko. Museoan, baina, triptiko baten
|
moduan
dago jarrita. Erdi erdian erromeria baten errepresentazioa ageri da, horixe da piezarik handiena.
|
|
|
Maisu batekin ezkondua, senarra urtebete gabe hil zitzaion. Doña Engracia, beraz, berriro ezkontzeko
|
moduan
zegoen, baina ez zen ezkondu: " Zertarako, senarra oraindik gogoan badut eta bestela ere ume asko baditut!".
|
|
|
irudi hura ez zen, ordea, finkoa eta behin betikoa, etengabe aldatuz zihoàn irudia baizik, irakurketak Natividadi eragiten zizkiòn sentimendu aldakorren araberakoa, lehen irudiaren baitan beste irudi asko baleude bezala, hantxe ezkutuan, lehen planora noiz agertuko zain. Eta, hala, Natividaden errealitatea eta haren egoera psikikoa irudiz irudi atzematen zituela, irudi zerrenda osoa biribildu zuen Nataliak –biribiltzeko
|
moduan
zegoen behintzat–, azkenik: harriduraren irudia, itomenaren irudia, angustiaren irudia, inbidiaren irudia eta jelosiarena...
|
|
|
–Orain bai, zerbait egiteko
|
moduan
gaude, beraz... –markesa andereak.
|
|
|
Aita kalonjea eta markesa anderea zerbait egiteko
|
moduan
zeuden... baita beren egitekoa egin ere, berandu baino lehen; aita kalonjeak bere gain hartu zuen, haatik –aitorlekuko urte luzeetako esperientziak ematen zion hartarako bermea eta egokitasuna–, egiteko haren ardura, jauregiko gela txiki batean Nataliarekin biltzen zela. Aita kalonjeak urteetako esperientzia zuen, bai, eta bazekien, aurrenik, borroka bakoitzak bere baliabideak dituela; bazekien, hurrenik, hitza baliabide egokia izango zitzaiola borroka hartan –gizakiarengandik datorren hitzak gizakiaren izatasuna du, non, onerako eta elkarbiderako joeraz gain, txarrerako eta kanibalismorako joera datzan, nork nor menderatuko eta nork nor irentsiko–, baldin eta ukabil bat bezala erabiltzen bazuen; eta bazekien, azkenik, ukabilkada batekin hastea zela onena, kasu hartan bai bederen, menderatua menderatzailearengandik bereizten zuèn lerroa ongi markatua gera zedin hasieratik bertatik:
|
|
|
Zuk probintziako hiriburuan bizi nahi duzu, eta hiriburuan biziko gara, jauregi are bikainago batean. Pauso bat edo beste emana dut dagoeneko, egia esan, zuk ezagutzen nauzu, eta ea beste urte pare batean jauregia bukatu eta ezkontzeko
|
moduan
gauden, 1905ean, goizago edo beranduago. Hori bai, izena erabakia dut:
|
|
|
abizenei buruzko ikuspegi partikular bat, adibidez, Rufinok berehala aurkitu zuena: " Gu aldasorotarrak gara, eta harro egoteko
|
moduan
gaude. Apellidua, izan ere, kutxa bat da, leinuaren altxor preziatua gordetzen duena, arbasoen zintzotasunarena eta heroi anonimoen odolarena, ostrak perla gordetzen duen bezala".
|
|
2009
|
|
|
Osasuna ere hondatu egin zait etxeko giro ustela dela eta. Medikuarenean izan naiz eta bihotz ukaldiren batek jotzeko
|
moduan
nagoela esan dit.
|
|
|
–Galdera batzuei erantzuteko
|
moduan
zaude?
|
|
|
Baina argi zegoen idazkera gizon batena zela, eta hemen gizonezko gutxi daude? are gutxiago idazteko
|
moduan
daudenak. Jakina, zure emazteak eskutitza erakutsi zionean, Salustiano zur eta lur gelditu zen.
|
|
|
Non ezkutatu zituzten higanotak itsasontzian zekartzanak? Erabiltzeko
|
moduan
zegoen guztia heresiaren beldurrik gabe bereganatuko zuten, jakina. Oihalak, altzariak, tresnak.
|
|
|
–Muserako
|
moduan
gaudek.
|
|
|
–Aizu, nik ongi hartu zaitut, neure etxean hartu zaitut gainera, eta uste dut merezi dudala gutxieneko errespetu bat! , behin arantza bat erakutsita, guztiak ere erakusteko
|
moduan
zegoen, beharbada?: Bestela?
|
|
|
bakarrik zegoen, bai, eta ez zuen beste inoren beharrik, antza; gustura baino gusturago zebilen airean hegan, lur guztien eta lurreko arazo guztien gainetik, eta hura nahikoa zitzaion; edo ez zitzaion nahikoa, beharbada, goian zegoenari gorago egitea bururatu, airezko arrainontzi mugagabe bat ote zen, bada, zerua, kolore orotako arrainak zituena??, eta hirugarren kopa hartzea erabaki baitzuen, gaur gaurkoak, bihar biharkoak; gorago egin beharrean, baina, behera egin zuen, hartaz ohartu nahi zuenak begi bistan zituen frogak, Adaren irri dohatsua ez baitzen jada hain dohatsua, arintasunaren biribiltasuna nonbaitetik apurtu balitzaio bezala: esan nahi baita irri hura zurruntzen eta astunagotzen hasi zitzaiola, gorputza ere astunago egiten ari zitzaion seinale; Ada, beraz, beheraldiaren eta bere ezintasunaren errealitatea onartzeko
|
moduan
zegoen une hartan, baina hain zen handia, itxuraz, arestian egindako hegaldiak sorrarazten ziòn malenkonia eta esperientzia berritzeko gogoa, non hegaldiari berrekiteko erabakia hartu baitzuen, laugarren kopa hartuz, gaur gaurkoak, bihar biharkoak; ondorioak, baina, guztiz bestelakoak izan ziren, astuntzen hasia zèn gorputzak berunaren trinkotasuna hartu baitzuen. Adaren irria sorgortasunaren a... berunago egin zuena; ohera joateko ordua zen, beraz; zutitu zenean, ordea, mahai gainean bermatu behar izan zuen eskua, orekari eusteko; eman zuen pauso bat, baina eman orduko joan zitzaion beste oina?
|
|
|
/ ni medikuntza zerbitzuetako zuzendaria naiz, bai, baina ospitaleko zuzendari orokorrarekin hitz egin du berorrek, hark baitu azken hitza? / deituko diot, bai, baina berorrek aurretik esaten badio eskuzabala izateko
|
moduan
nagoela, eskertuko diot?
|
|
|
esan zion geltokiko arduradunari telefonoz,, berdin zait primeran edo tertzeran?), baita Madrilgo hotel erreserba ere?, errabiazko sentimendu bat nagusitu zitzaion Reginari, senarraren eta Ernestinaren aurkakoa batez ere, Domingo bere erabakian babestu zutelako: esan nizuen nik, eta orain zera?; hura ez zen, baina, alferrikako tentsioak pizteko aldia, zutenarekin ere sobran egoteko
|
moduan
baitzeuden: horregatik, burutik mihira zetozkiòn hitzak isiltzen zituen Reginak, nahiz eta batzuetan ezin ekidin senarrari, hari, batez ere?
|
|
|
Joan ziren, bada, handik gutxira, orbetarrak, Domingorekin Ada utzita; hartu zuen gaixoak medikuak eman ziòn lasaigarria, eta baretu zitzaion mina?; lasaigarriak burua moteltzen zion, bai, baina ez blokeatzen, minezko minak bezala; esan nahi baita Domingo pentsatzeko
|
moduan
zegoela; ez zuen asko pentsatu beharrik, gainera, haren pentsamendua hitz bakar batek laburbil baitzezakeen, ausaz: –eskua?, hitza den pentsamendua eta pentsamendua den hitza, hitza bete esku eta pentsamendua bete esku:
|
|
|
Bien arteko elkarrizketaren lekukoa izan zen heinean, Domingok bertatik jarraitu ahal izan zituen hitzak, baita hitzei lotutako keinuak eta imintzioak ere: Domingo, beraz, ikusteko
|
moduan
zegoen bulego buruaren eta bulegariaren arteko jokoa, ehiztariaren eta ehizaren arteko jokotik asko zuena, bulego burua ehiztari, eta bulegaria ehiza, bulego buruak hitzak jaurtitzen baitzituen, txakur zaunkariak balira bezala, ehiza inguratzen zutenak hitzez hitz eta zaunkaz zaunka, apalmenduaren eta beheramenduaren bide gero eta estuagotik, gero eta itsuagotik?, harik eta, bidea guztiz itsutzen zèn puntuan doi, biktima zokoratzen eta makurrarazten zuen arte, ez ihesbiderik ez itzurbiderik; zera ere ikusten zuen Domingok, ausaz, ehiztariak aurkari otzana zuela:
|
|
|
apatikoagoa, nolabait esatearren: bakarrik egon nahiago zuela, alegia, inguruarekiko eta besteekiko ardura gehiegizkoak buruko astuntasunaren astunagotze bat balekarkio bezala; esan nahi baita muinoian sentitzen zuèn mina minagotu egin zitzaiola Domingori, mina gainditzeko
|
moduan
zegoen arren, gainditu!; orbetarrak, izan ere, bere lekuan egon ziren, istripua gertatu zenetik Domingori eta Domingoren osasunari begira gau eta egun, eta bera ere bere lekuan egongo zen, etxekoei hura zor zien, zer gutxiago!; Domingok, beraz, ez zuen hitz egiteko gogorik, lasaigarriek ere sorgortasunaren eremura zeramaten?, eta irriak banatzen zituen batez ere, bere minaren gaineko irriak, orbe... iruditu zitzaidan, bai, trena eliza bihurtu eta arrosarioa errezatu genuèn hartan mirariaren atarian geundela, eta horratx, azkenean sendatu egin zaigu Domingo!, zeren Reginak ez baitzuen zalantzarik egiten mirari bat izan zela, Jainkoak egina eta zeruko Ama Birjinaren bidez lortua?
|
|
|
(?) Domingo beste muturrean zegoen; Benjamin Maria jaio, handik urte erdira hil eta fantasma bilakatu zenetik, gainera, itsu sinesten zuen anaia gazteenak etxekoak zainduko zituela, baita gaitz larri guztietatik, tuberkulositik bereziki? libratuko ere; esan nahi baita Domingo txantxak egiteko
|
moduan
zegoela, jolasten zenean, bestalde, ez zuen arriskurik neurtzen, arriskua ezinbesteko baldintza balu bezala jolasa jolasago bihurtzeko?, neurriz kanpoko txantxak ere bai?
|
|
|
–Ez. Aguantatzeko
|
moduan
nago. Adak.
|
|
|
Regina Aldasorok ongi oroitzen zuen, oroitzeko
|
moduan
zegoen behinik behin, nola, behin batean, senarrarekin hiriko karriketatik paseatuz zihoala, kalean pintatzen ari zèn hiriko margolari ezagun bat ikusi zuen, bere tripodearekin eta pintura tresnekin; hiru koadro zituen lurrean, bakoitza tripodearen hanketako batean bermatuta, eta laugarren bat egiten ari zen, Artzain Onaren katedralera jotzen zuèn kalea helburu zuena; eta nola Nazariok bere jakin mina baitzuen, pintorearekin hizketan hasi?. Aizu, badiaren koadro hau asko gustatu zait:
|
|
|
milaka eta milaka urteko iragana, gizakiek modu batean edo bestean janzten zutena, interesen arabera, bandera bat hemen eta beste bat hor? huraxe esaten ari zitzaion Felipe, azken batean, erarik zuzenenean esan ere, itzulinguruka ibili gabe, espainiartasunaren esentzia eta euskalduntasunarena aurrez aurre jarriz, Espainia ala Euzkadi, Euzkadi ala Espainia; esan nahi baita zalantzak hartuta behar zuela Gabinok, lehen harriduraren eta lehen deserosotasunaren ondotik; bertatik bertara zuen, baina, Felipe, Gabinoren zalantza irakurtzeko
|
moduan
zegoena, hain zen nabaria honen nora eza, eskuak deslai baitzituen, erpuruak, mamitik lotuta zituenak, gora eta behera mugitzen zituen, gainerako hatzak gurutzatuta zituen bitartean, eta begiak ere bai, ikusgune finko batean atseden hartu ezinik:
|
|
|
Ada zin zinez zegoen urduri, solasaldiari ekin aitzin, bururatu ere, bururatu zitzaion, menturaz, burutik ez ote zegoen, hitzordu hura adosteko?, eta horregatik, esker oneko irri betea eskaini zion Txarori, hain ziren lasaigarriak honen hitzak; gero, zegoèn talaiatik ongi ikusteko
|
moduan
baitzegoen, barrutik hats hartu eta esan zuen:
|
|
|
Nazario Orbe zapuztuta geratu zen, aurpegian bat batean izoztu zitzaiòn irriak ez zuen besterik adierazten?, une magikoaren ametsa amesgaizto bihurtu balitzaio bezala tupustean: zapuztuta geratu zen, bai, baina ez nora ezean, oroitu baitzuen, oroitzeko
|
moduan
zegoen behintzat, egun hartan ez zuela etxera telefonoz deitu, ohi zuen bezala, bazkalorduan, fabrikako zuzendaritza gelatik, non mokadu bat egiten baitzuen, etxetik egunero ekarritako bazkariarekin; gutxi batzuetan, baina, ez zuen deitzen, edo lanaren etengabeko tentsioan astirik aurkitzen ez zuelako, edo ezustekoren bat gertatzen zitzaiolako, egun hartan bezala, Bordeletik espero gabean etorritako bezero batekin fabrikatik kanpora bazkaltzera joan behar izan zuela?
|
|
|
sartu da koronela lerro etsaietan, garbitu du infanteriako soldadu bat, garbitu du sarjentua, garbitu du tenientea, hiru etsai garbitu ditu batera, jaun andreok, ezpatakada bakar batez, a zer erasoa, taktikak eta estrategiak aldez aurretik prestatzeak zenbat balio duen?! Eta orain, Napoleon, ea tsarraren jeneralak egindako erasoari kontraeraso batekin erantzuteko
|
moduan
dagoen: bai, jaun andreok, sei zenbakia ikusten baitut argi eta garbi gerra zelaian, puuuuun!, kanoikada!?
|
|
|
Nola jokatuko zukeen Nazariok, markes jaunak han Madrilen gonbidatu zuèn festan, Reginak libratu izan ez balu Aquileo Cañizaresen atzaparretatik eta harekin zeudèn bi emakume lotsagabeenetatik? Reginak, gainera, ederki suma zezakeen, sumatzeko
|
moduan
zegoen behintzat. Nazarioren begiratzeko beste modu hura, aurrekoarekin zerikusirik ez zuena?
|
|
|
Afaltiarrak txahalki xerra bana patata frijituekin jaten ari ziren, baita Damaso ere, betaurrekorik gabe zegoena; Damasok, beraz, begiak itxuragabeki aurreratzen zituen, objektiboa hobeto fokatzeko eta xerra puskak edo patata frijituak behar bezala bereganatzeko; guztiak ohartzen ziren hartaz, guztiak ohartzeko
|
moduan
zeuden behintzat?, baita Domingo ere, jakina, poz pozik zegoena, alde batetik, Damasok egin zuen balentriaz, baina aspertzen hasia ere bai, bestetik, bai baitzirudien ezen Damasok berarentzat bakarrik nahi zituela domina guztiak, eta, orduan, anaia apaltzeko asmotan edo, esan zion:
|
|
|
Neskameak flan eder bat atera zuen postretzat, Bidasoako zeramikaren zigilua zuèn azpil batean; eszena bertatik bertara zainduta, edonor ohar zitekeen Reginak bizi zuèn bikoiztasunaz, orain modu batean azaltzen baitzen eta orain beste batean, itzal mehe batek tarteka begi argiak erdibituko balizkio bezala: batetik, izan ere, ezin alaiago behar zuen, hain ikusten zituen neska mutilak alai eta umoretsu, baina bestetik, bere eginbeharrean fin ibili ez zelako susmopean behar zuen, bere lasaikeria hura Ernestinarekin konpartitzeko
|
moduan
bazegoen ere, ez baitzegoen dudarik bere semeek handia egin zutela, ez zekien arren zehatz mehatz zer egin zuten, semeen kontakizun hiperbolikoak fidagarriak ez zirelako; berak zuen, baina. Reginak?, gertatutakoaren errua, inork izatekotan, bere lekuan egon ez zelako:
|
|
|
–Ez duzue ezer, eta Jainkoari eskerrak emateko
|
moduan
zaudete, esan zuen amona batek
|
|
|
Aurreko urteei begiratuta, hala ere, berri on bat ospatzeko
|
moduan
gaude, elbarrituen legioa, guztioi halako inpresio negargarri bat eragiten ziguna, kanpotarrei batez ere, guztiz desagertu baita.
|
|
|
umetan izaki likits likatsuek nazka ematen zioten bezala: barraskiloak eta bareak, adibidez, bits, lerde eta habuin; ongi oroitzen zuen, bai, Nazario Orbek, oroitzeko
|
moduan
zegoen behintzat?, nola, zazpi urteko haurra zelarik, sartu zion lagun batek kolkoan bare bat, erdi txantxetan edo, baita nola sentitu zen, bat batean, paralizaturik. Nazariok, fisikoki zein psikikoki hain sendoa eta gogorra zirudienak, puntu hartan zuen ahulgunea?, deskarga elektriko hotz batek elektrokutatu balu bezala; sentsazio haren oihartzunak, gainera, ez zitzaizkion artean itzali, barrask...
|
|
|
Amiensko katedralaren parean jarrita, zer zen Facundo delakoa, proportzioak ere gordetzen ez zituèn panpina itxurako bat baizik, mehe mehea eta luzea, fideo betaurrekodun bat iduri, eta zer txapelak jaurtitzen zituèn makina hura, inozokeria bat baizik?; Nazario Orbe, beraz, bere epaia emateko
|
moduan
zegoen, baita eman ere:
|
|
|
Hala, bada, Nazario Orbe eta Teofilo Maria beheko elkarrizketak jarraitzeko
|
moduan
zeuden, baldin eta Nikolaik eta Grigorik ahotsa goratzen bazuten; ahotsa apaltzen zutenean, aldiz, goikoei marmar ulertezin bat iristen zitzaien; goizean, eguerdian eta ilunabarrean, azkenik, bi ahotsen koruari hirugarren bat gehitzen zitzaion: abokatuaren iloba zen, otorduekin etortzen zena; otorduekin batera, hiruren arteko solasaldiak animatu egiten ziren, jakina, baina, aldian behin, abokatuaren ilobak isilago hitz egiten zuen, eta, haren ahotsak kutsatuta edo, berdin ekiten zioten beste bi kideek:
|
|
|
Domingo berehala ohartu zen, ikusteko
|
moduan
zegoen bederen, nola zorroztu zion begia kapitainak; kapitaina, beraz, edo ate guztiak ixten ari zitzaion, edo jolasean ari zen berarekin:
|
|
|
Gaua zen arren, ez zen gau itxia ez gaumina, ziega hartan ere ez, hormetako baten goialdean leiho txiki bat baitzegoen, nondik sartzen baitziren egunaren azken argi hondarrak, ilunak ezinbestean?, ziegako hormetan halako efektu ia sumaezin bat egiten zutenak, karearen zuri iluna apur bat zuriagotuz; esan nahi baita aita semeak, ziegan beren denboratxoa egin zutenez gero, elkar ikusteko
|
moduan
zeudela, ikusmena argi ilun hartara egokituta; haien ikusmena, haatik, ez zen zehaztasun handikoa, muga estu haien barruan ezin bestelakoa izan?, baina bai nahikoa, beharbada, Teofilo Mariak aitak zuzendu ziòn irriari antzeman ziezaion: ez zen adostasunezko irri bat, Nazario Orbek nekez sinets baitzezakeen semearen hitzen logika itsuan, semeak ez zituèn eskarmentuak zituen aitak?, esker oneko irri bat baizik, zer besterik??, baina, zegoèn egoeran zegoelako, bihotza bero eta burua ere gogobero, halaxe interpretatu zuen, beharbada, Teofilo Mariak aitaren irria, Nazariok Jainkoagan zuèn fede baldintzarik gabearen adierazpidetzat, halako eran, non, une haien garrantzia azpimarratu nahian edo, sentimenduen ur handiak hitz handien egarri betiere, gaztetan zer esanik ez?, dir dir egin zezaketèn hitzen bila abiatu baitzen; ez al zen, bada, arestian heroi bat bezala portatu?; oi, jainkozko une hura, Jainkoaren existentziaren bermea baizik ezin izan zitekeena?!; eta orduan, tragedietako heroien antzera. Teofilo Mariak Tasio Loidi falangista zuen lagun min, berak bezalaxe heroien hizkera miresten zuena?, honela mintzatu zen:
|
|
|
Nazariok zuen, beraz, hitza, eta ama eta anai arrebak hari begira jarri ziren, Domingo salbu, begiak lurretik altxatzen ez zituena; Nazario, ordea, hari begira zegoen, Domingori; Regina hizketan egon zenean ere, egia esan, semeari begira egon zen, emazteari baino gehiago; esan nahi baita ondorio garbi bat ateratzeko
|
moduan
zegoela Nazario: gutxitan ikusi izan zuen bere seme hura hain estu eta larri; mutilak, ordea, beti aurkitzen zuen ihesbideren bat ataka gaizto batean jartzen zuten bakoitzean, orain jauzi eta orain zilipurdi?
|
|
|
Domingo, beraz, mila lur eta beste mila mundu ezagutzeko asmoarekin joan zen, bai, baina, egun gutxi batzuen buruan, ikusteko
|
moduan
zegoen ezen, lurra utzi zuen arren, aurrean eta atzean ura, eskuinean eta ezkerrean berdin?, ez zuela lurra utzi: are gehiago, itsasaldi hartan marinelen eta enkargatuaren artean sortu zèn eztabaida gogor bakarrean, marinelak bazkariaz kexatzen ziren, hain atera zitzaizkion okaztagarriak sukaldariari dilistak, zomorroak janda, antza?, Domingori iruditu zitzaion zamaontzia bera ere fabrika txiki ibiltari bat zela, aitarena baino txikiagoa, baina aitarena bezalakoa funtsean, bere mila kontraesanekin eta gizonen arteko ezinikusiekin:
|
|
|
ez zen, seguru ezetz? sentipen bakarra izan, zegoèn puntuan egonda, plazer haiek naturaltasun handiz jasotzeko
|
moduan
baitzegoen, ez gauari itzalgaizka ostutako plazerak bezala, alegia, egunari eskubide osoz hartutakoak bezala baizik, balizko bekatuaren itzaletik eta errudun uste orotatik urrun?: hots, plazer haiek bereizteko ez ezik, neurtzeko moduan zegoen Domingo, zehaztasunez?
|
|
|
sentipen bakarra izan, zegoèn puntuan egonda, plazer haiek naturaltasun handiz jasotzeko moduan baitzegoen, ez gauari itzalgaizka ostutako plazerak bezala, alegia, egunari eskubide osoz hartutakoak bezala baizik, balizko bekatuaren itzaletik eta errudun uste orotatik urrun?: hots, plazer haiek bereizteko ez ezik, neurtzeko
|
moduan
zegoen Domingo, zehaztasunez, nabaritu ere, halaxe nabaritu baitzituen, menturaz, emakumearen eskuak, bere eskuen gainean, ukitze azalera osoan; haren ilea, aurpegian halako kili kili atsegin bat eragin ziona, eta haren bularrak, haren bular puntak ere bai, segundo hamarren batez?, dar dar berezi bat eragin ziotenak?
|
|
|
betiko nota bera airean, mehatxu bat bezala hedatzen zena lau haizeetara?, atzera egiten ari ziren zaldiak, baina orduan gertatu zen gertatzekoa, beste zaldi bat plazara oldarka sartu zenean ezustean, baita aurrera egin ere, ez arrapalada bizian baina bai azkar, lurretik zerbait jasotzen ari zèn emakume baten norabidean; bera. Domingo? emakumearengandik hiruzpalau metrora zegoen, eta bi gauza gutxienez ikusteko
|
moduan
zegoen: lehenik, emakumea, berrogei bat urtekoa, zaldiari bizkar ematen ziona?
|
|
|
emakumeak, beraz, behetik gorako begiradan, egin ere, egin zuen buru mugimendu bat, norantza hartan? zaldiaren besoen mehatxua ikusten zuen, ikusteko
|
moduan
zegoen bederen?, besook, kasko ferradunetan bukatzen zirenak, bi mailu ere izan baitzitezkeen, edo bi gabi, zaldiak emakumearen buru gainera jaurti zitzakeenak; hara hantxe nagusien nagusikeriaren argazkia!, Domingok, argazki makinarik ezean, begietan jaso zuena, amorru biziz jaso ere:
|
|
|
–Hazten ari zara, Bibi, eta nik uste dut entzuteko
|
moduan
zaudela frai Millanek niri beste noizbait esan zidana, baina arren eta arren ez inori esan, baztertua eta bakartua bizi nahi ez baduzu. Frai Millanek, izan ere, asko sufritzen zuen kristauen zatiketa dela-eta, katolikoak hemen, protestanteak han eta ortodoxoak ez dakit non:
|
|
|
harik eta, lasterketa amaitzera zihoanean. Domingok azken pausoa eman zuenean doi?, semeak ukabila jaso eta Reginak sabelean zerbait hautsi zitzaiola nabaritu zuen arte, bi eskuak sabelera nabarmen eraman zituen behinik behin?, ukabilaren keinu erabateko harekin semeak zera esan nahi izan balio bezala: . Zuk ezetz diozu, ama, baina nik baietz, eta hara nire ukabilkada, nire baiezko guztien baiezkoa dena, zure ezezko guztiak hankaz gora jartzeko ahaleginean?; susmo hura hitzez berretsi ezean, ordea, egoerara moldatzeko
|
moduan
zegoen, eta hori egin zuen Reginak, ez luzaroan baina, entzun nahi ez zituèn hitzak hurrengo kale kantoian aurkitu baitzituen, orbetarrak automobilera igo eta aitak, txoferrari jai eman zion igande hartan, motorra martxan jarri baino lehen:
|
|
|
Teofilo Mariaren eskuak pena ematen zion, adibidez, baina poza haren aurpegi zurbilak; anaiaren ekintzak harekiko mirespena eragiten zion, baina, aldi berean, inbidia sorrarazten; Teofilo Mariak baztertua eta zentrotik egotzia sentitzen zen, baina? baina zertan zebilen Domingo lehia itsu hartan sartuta?; Domingok garbi ikusten baitzuen, ikusteko
|
moduan
zegoen bederen, zer zegoen jokoan joko hartan, zeinak baitzuen oilarren arteko borrokatik asko:
|
|
|
ez gabardinarik, ez betaurreko beltzik? detektibe ustezkoa ez behintzat!; hala, bada, bere irudipenak izan ote ziren guztiak?; gero, arnasa lasaitu zuen, baita aurpegiera ere, arestian hain deslekuan zuena; aldatze geltokira egiteko
|
moduan
zegoenean, baina, hara jotzen zuèn kaleari begira jarria zegoen bederen?, tren ziztua entzun eta, laurogeita hamar graduko bira eginda, berrehun bat metrora zegoèn Norteko tren geltokirantz abiatu zen?. Barru barrutik Anak deitu balit bezala izan zen, ez daukat beste esplikaziorik?, azalduko zion, bere garaian, Txopitea doktoreari?; iritsi zen, sartu zen, ibili zen nasan gora eta nasan behera, ... Adak aukera bat izan zuen, eta aukerak ihes egin zion; huraxe zen, baina, geltokia!?, aukera guztien gunea, trenak etengabe ibiltzen baitziren hemendik hara eta handik hona, iritsi eta irten, irten eta iritsi; horregatik, beharbada, edo arestian bizi izandako liluraldia berritu nahi izan zuelako, nasa nagusian zegoèn banku batean eseri eta geltokian geratzea erabaki zuen; bankuan, baina, ez zen geldi egon:
|
|
|
Adak hiruzpalu hasperen egin zituen, gainetik sekulako zama kendu baliote bezala, pentsatzen zuen bitartean, pentsatzeko
|
moduan
zegoen behintzat, zer izaki mota bitxia den gizakia, egun bateko airea biharamuneko berun bihurtzen duela?
|
|
|
–Ada!?; edo ezpata hotz baten puntada sentitu ote zuen lepoan, nerbio sistema osoa istantean paralizatu ziona?, zeren Ada halaxe gelditu baitzen, oinak bat batean lurrean iltzatu balitzaizkio bezala, begiak zerumugan galduta. Eta Adak, halere, bazuen ezpatari ihes egiteko aukerarik, tranbia orduantxe iritsi eta lasterraldi batean hartzeko
|
moduan
baitzegoen?
|
|
|
Ada zin zinez zegoen urduri –solasaldiari ekin aitzin, bururatu ere, bururatu zitzaion, menturaz, burutik ez ote zegoen, hitzordu hura adosteko–, eta horregatik, esker oneko irri betea eskaini zion Txarori, hain ziren lasaigarriak honen hitzak; gero, zegoèn talaiatik ongi ikusteko
|
moduan
baitzegoen, barrutik hats hartu eta esan zuen:
|
|
|
egin zituen hogei metro, berrogei, ehun, ehun eta hogei... begiratu zuen atzera berriro ere, badaezpada, arnasestuka, baina atzean inor ez: ez gabardinarik, ez betaurreko beltzik... detektibe ustezkoa ez behintzat!; hala, bada, bere irudipenak izan ote ziren guztiak?; gero, arnasa lasaitu zuen, baita aurpegiera ere, arestian hain deslekuan zuena; aldatze geltokira egiteko
|
moduan
zegoenean, baina –hara jotzen zuèn kaleari begira jarria zegoen bederen–, tren ziztua entzun eta, laurogeita hamar graduko bira eginda, berrehun bat metrora zegoèn Norteko tren geltokirantz abiatu zen –" Barru barrutik Anak deitu balit bezala izan zen, ez daukat beste esplikaziorik", azalduko zion, bere garaian, Txopitea doktoreari–; iritsi zen, sartu zen, ibili ze... Adak aukera bat izan zuen, eta aukerak ihes egin zion; huraxe zen, baina –geltokia! –, aukera guztien gunea, trenak etengabe ibiltzen baitziren hemendik hara eta handik hona, iritsi eta irten, irten eta iritsi; horregatik, beharbada, edo arestian bizi izandako liluraldia berritu nahi izan zuelako, nasa nagusian zegoèn banku batean eseri eta geltokian geratzea erabaki zuen; bankuan, baina, ez zen geldi egon:
|
|
|
Gaua zen arren, ez zen gau itxia ez gaumina, ziega hartan ere ez, hormetako baten goialdean leiho txiki bat baitzegoen, nondik sartzen baitziren egunaren azken argi hondarrak –ilunak ezinbestean–, ziegako hormetan halako efektu ia sumaezin bat egiten zutenak, karearen zuri iluna apur bat zuriagotuz; esan nahi baita aita semeak, ziegan beren denboratxoa egin zutenez gero, elkar ikusteko
|
moduan
zeudela, ikusmena argi ilun hartara egokituta; haien ikusmena, haatik, ez zen zehaztasun handikoa –muga estu haien barruan ezin bestelakoa izan–, baina bai nahikoa, beharbada, Teofilo Mariak aitak zuzendu ziòn irriari antzeman ziezaion: ez zen adostasunezko irri bat, Nazario Orbek nekez sinets baitzezakeen semearen hitzen logika itsuan –semeak ez zituèn eskarmentuak zituen aitak–, esker oneko irri bat baizik –zer besterik? –, baina, zegoèn egoeran zegoelako, bihotza bero eta burua ere gogobero, halaxe interpretatu zuen, beharbada, Teofilo Mariak aitaren irria, Nazariok Jainkoagan zuèn fede baldintzarik gabearen adierazpidetzat, halako eran, non, une haien garrantzia azpimarratu nahian edo –sentimenduen ur handiak hitz handien egarri betiere, gaztetan zer esanik ez–, dir dir egin zezaketèn hitzen bila abiatu baitzen; ez al zen, bada, arestian heroi bat bezala portatu?; oi, jainkozko une hura, Jainkoaren existentziaren bermea baizik ezin izan zitekeena...!; eta orduan, tragedietako heroien antzera –Teofilo Mariak Tasio Loidi falangista zuen lagun min, berak bezalaxe heroien hizkera miresten zuena–, honela mintzatu zen:
|
|
|
Nola jokatuko zukeen Nazariok, markes jaunak han Madrilen gonbidatu zuèn festan, Reginak libratu izan ez balu Aquileo Cañizaresen atzaparretatik eta harekin zeudèn bi emakume lotsagabeenetatik? Reginak, gainera, ederki suma zezakeen –sumatzeko
|
moduan
zegoen behintzat– Nazarioren begiratzeko beste modu hura, aurrekoarekin zerikusirik ez zuena... baita sumatzearen sumatzeaz susmatzen hasi ere; ez al ziren, bada, begirada iheskor haiek markes jaunak markesa andereari eskaintzen zizkionen antzekoak, noiz eta markes jaunak markesa andereari adarrak jarri baitzizkion. Baina Reginak, harekin guztiarekin batera –ama gehienek dute sabela pentsamenduaren eta bizipenen ardatz–, bere sabelari begiratzen zion une hartan ere:
|
|
|
Nazario Orbe zapuztuta geratu zen –aurpegian bat batean izoztu zitzaiòn irriak ez zuen besterik adierazten–, une magikoaren ametsa amesgaizto bihurtu balitzaio bezala tupustean: zapuztuta geratu zen, bai, baina ez nora ezean, oroitu baitzuen –oroitzeko
|
moduan
zegoen behintzat– egun hartan ez zuela etxera telefonoz deitu, ohi zuen bezala, bazkalorduan, fabrikako zuzendaritza gelatik, non mokadu bat egiten baitzuen, etxetik egunero ekarritako bazkariarekin; gutxi batzuetan, baina, ez zuen deitzen, edo lanaren etengabeko tentsioan astirik aurkitzen ez zuelako, edo ezustekoren bat gertatzen zitzaiolako, egun hartan bezala, Bordeletik espero gabean et...
|
|
|
Nazka ematen baitzion, baita hozkia ere... umetan izaki likits likatsuek nazka ematen zioten bezala: barraskiloak eta bareak, adibidez, bits, lerde eta habuin; ongi oroitzen zuen, bai, Nazario Orbek –oroitzeko
|
moduan
zegoen behintzat–, nola, zazpi urteko haurra zelarik, sartu zion lagun batek kolkoan bare bat, erdi txantxetan edo, baita nola sentitu zen, bat batean, paralizaturik –Nazariok, fisikoki zein psikikoki hain sendoa eta gogorra zirudienak, puntu hartan zuen ahulgunea–, deskarga elektriko hotz batek elektrokutatu balu bezala; sentsazio haren oihartzunak, gainera, ez zitzaizkion artean ...
|
|
|
bakarrik zegoen, bai, eta ez zuen beste inoren beharrik, antza; gustura baino gusturago zebilen airean hegan, lur guztien eta lurreko arazo guztien gainetik, eta hura nahikoa zitzaion; edo ez zitzaion nahikoa, beharbada, goian zegoenari gorago egitea bururatu –airezko arrainontzi mugagabe bat ote zen, bada, zerua, kolore orotako arrainak zituena? –, eta hirugarren kopa hartzea erabaki baitzuen, gaur gaurkoak, bihar biharkoak; gorago egin beharrean, baina, behera egin zuen, hartaz ohartu nahi zuenak begi bistan zituen frogak, Adaren irri dohatsua ez baitzen jada hain dohatsua, arintasunaren biribiltasuna nonbaitetik apurtu balitzaio bezala: esan nahi baita irri hura zurruntzen eta astunagotzen hasi zitzaiola, gorputza ere astunago egiten ari zitzaion seinale; Ada, beraz, beheraldiaren eta bere ezintasunaren errealitatea onartzeko
|
moduan
zegoen une hartan, baina hain zen handia, itxuraz, arestian egindako hegaldiak sorrarazten ziòn malenkonia eta esperientzia berritzeko gogoa, non hegaldiari berrekiteko erabakia hartu baitzuen, laugarren kopa hartuz, gaur gaurkoak, bihar biharkoak; ondorioak, baina, guztiz bestelakoak izan ziren, astuntzen hasia zèn gorputzak berunaren trinkotasuna hartu baitzuen –Adaren irria sorgortasuna...
|
|
|
/ ni medikuntza zerbitzuetako zuzendaria naiz, bai, baina ospitaleko zuzendari orokorrarekin hitz egin du berorrek, hark baitu azken hitza... / deituko diot, bai, baina berorrek aurretik esaten badio eskuzabala izateko
|
moduan
nagoela, eskertuko diot...
|
|
|
Adak hiruzpalu hasperen egin zituen, gainetik sekulako zama kendu baliote bezala, pentsatzen zuen bitartean –pentsatzeko
|
moduan
zegoen behintzat– zer izaki mota bitxia den gizakia, egun bateko airea biharamuneko berun bihurtzen duela... Teofilo Mariak marra batez –nolabait esatearren– estutu zuen Ada, eta Adak, Txaroren laguntzarekin, haratago eraman nahi izan zuen marra, askatasun eremu bat sortzeko; gero, baina, Txarok marra hura haratago eraman, eta haratagoko marrak ito zuen Ada:
|
|
|
" Ada!"; edo ezpata hotz baten puntada sentitu ote zuen lepoan, nerbio sistema osoa istantean paralizatu ziona?, zeren Ada halaxe gelditu baitzen, oinak bat batean lurrean iltzatu balitzaizkio bezala, begiak zerumugan galduta. Eta Adak, halere, bazuen ezpatari ihes egiteko aukerarik, tranbia orduantxe iritsi eta lasterraldi batean hartzeko
|
moduan
baitzegoen...
|
|
|
–Aizu, nik ongi hartu zaitut, neure etxean hartu zaitut gainera, eta uste dut merezi dudala gutxieneko errespetu bat! –behin arantza bat erakutsita, guztiak ere erakusteko
|
moduan
zegoen, beharbada–: Bestela...
|
|
|
–Ez. Aguantatzeko
|
moduan
nago –Adak.
|
|
|
bera plaza batean zegoen, non zaldi gaineko dozena erdi polizia sakabanatzen ari baitzen manifestazioa; lehen erasoa jo ondoren –zaldien kasko eta ferra hotsek jartzen zioten zapalketari musika giroa: ...xu bat bezala hedatzen zena lau haizeetara–, atzera egiten ari ziren zaldiak, baina orduan gertatu zen gertatzekoa, beste zaldi bat plazara oldarka sartu zenean ezustean, baita aurrera egin ere, ez arrapalada bizian baina bai azkar, lurretik zerbait jasotzen ari zèn emakume baten norabidean; bera –Domingo– emakumearengandik hiruzpalau metrora zegoen, eta bi gauza gutxienez ikusteko
|
moduan
zegoen: lehenik, emakumea –berrogei bat urtekoa, zaldiari bizkar ematen ziona– objektu bat jasotzen ari zela, kartera bat itxura guztien arabera, eta bigarrenik, bazihoakiola zaldia emakumeari –zaldizkoak borra bat zeraman eskuan dantzan–, zuzenean joan ere; esan nahi baita Domingok, egoeraz jabetu ez beste, oihu egin zuela, ezin ozenago, eskuaren mugimendu bizi batean arriskua seinalatuz:
|
|
|
eraso oihutzat eta garaipen oihutzat, aldi berean–, zaldiak kutsatuta, antza, baita egoeraren goriak bultzatuta ere; esan nahi baita emakumea zaldi zutituaren besoen azpian zegoela, ez bertikal berean, atzerago baizik, metro eta erdira edo: emakumeak, beraz, behetik gorako begiradan –egin ere, egin zuen buru mugimendu bat, norantza hartan– zaldiaren besoen mehatxua ikusten zuen –ikusteko
|
moduan
zegoen bederen–, besook –kasko ferradunetan bukatzen zirenak– bi mailu ere izan baitzitezkeen, edo bi gabi, zaldiak emakumearen buru gainera jaurti zitzakeenak; hara hantxe nagusien nagusikeriaren argazkia!, Domingok, argazki makinarik ezean, begietan jaso zuena, amorru biziz jaso ere: hain amorru handiz, non zerbait egin behar zuela bururatu baitzitzaion... orduantxe egin behar zuen, gainera, istant hartan, egitekoa:
|
|
|
Hala, bada, Nazario Orbe eta Teofilo Maria beheko elkarrizketak jarraitzeko
|
moduan
zeuden, baldin eta Nikolaik eta Grigorik ahotsa goratzen bazuten; ahotsa apaltzen zutenean, aldiz, goikoei marmar ulertezin bat iristen zitzaien; goizean, eguerdian eta ilunabarrean, azkenik, bi ahotsen koruari hirugarren bat gehitzen zitzaion: abokatuaren iloba zen, otorduekin etortzen zena; otorduekin batera, hiruren arteko solasaldiak animatu egiten ziren, jakina, baina, aldian behin, abokatuaren ilobak isilago hitz egiten zuen, eta, haren ahotsak kutsatuta edo, berdin ekiten zioten beste bi kideek:
|
|
|
Domingo berehala ohartu zen –ikusteko
|
moduan
zegoen bederen– nola zorroztu zion begia kapitainak; kapitaina, beraz, edo ate guztiak ixten ari zitzaion, edo jolasean ari zen berarekin: jolasean ari zen, beharbada, Domingok, jarraian, kapitainaren begiei dir dir berezia antzeman baitzien, irri baten sorburua izan zitekeena, irri malizios bat, haur bihurri batena iduri; kapitaina, ondorioz, mutila probatzen ari zen, edo hala interpretatu zuen honek haren begirada, agidanean, erantzun egoki bat ematera behartu zuena, pelikulako beste pertsonaietako bat –bera bezala eskubakarra– gogoan:
|
|
|
Domingo, beraz, mila lur eta beste mila mundu ezagutzeko asmoarekin joan zen, bai, baina, egun gutxi batzuen buruan, ikusteko
|
moduan
zegoen ezen, lurra utzi zuen arren –aurrean eta atzean ura, eskuinean eta ezkerrean berdin–, ez zuela lurra utzi: are gehiago, itsasaldi hartan marinelen eta enkargatuaren artean sortu zèn eztabaida gogor bakarrean –marinelak bazkariaz kexatzen ziren, hain atera zitzaizkion okaztagarriak sukaldariari dilistak, zomorroak janda, antza–, Domingori iruditu zitzaion zamaontzia bera ere fabrika txiki ibiltari bat zela, aitarena baino txikiagoa, baina aitarena bezalakoa funtsean, bere mila kontraesanekin eta gizonen arteko ezinikusiekin:
|
|
|
–Ez duzue ezer, eta Jainkoari eskerrak emateko
|
moduan
zaudete –esan zuen amona batek
|
|
|
Lehen egitekoak eginda gero, baina –bidaiako txartel erreserbak(" Lehenengo trena nahi dut" esan zion geltokiko arduradunari telefonoz," berdin zait primeran edo tertzeran"), baita Madrilgo hotel erreserba ere–, errabiazko sentimendu bat nagusitu zitzaion Reginari, senarraren eta Ernestinaren aurkakoa batez ere, Domingo bere erabakian babestu zutelako: esan nizuen nik, eta orain zera...; hura ez zen, baina, alferrikako tentsioak pizteko aldia, zutenarekin ere sobran egoteko
|
moduan
baitzeuden: horregatik, burutik mihira zetozkiòn hitzak isiltzen zituen Reginak, nahiz eta batzuetan ezin ekidin senarrari –hari, batez ere– begirada zorrotzak botatzea, senarrak ongi ulertzen zituenak itxura batean, honek jarraian begiak jaitsi edo beste alde batera so egiten baitzuen.
|
|
|
Hamaiketan orbetar guztiak igo ziren gelara, zer moduz eta zer moduz, musuak eta esku estutzeak; aurretik hainbeste emozio bizi izan zituelako edo, beste bat zen Domingoren egoera, eta beste bat haren jarrera... apatikoagoa, nolabait esatearren: bakarrik egon nahiago zuela, alegia, inguruarekiko eta besteekiko ardura gehiegizkoak buruko astuntasunaren astunagotze bat balekarkio bezala; esan nahi baita muinoian sentitzen zuèn mina minagotu egin zitzaiola Domingori, mina gainditzeko
|
moduan
zegoen arren, gainditu!; orbetarrak, izan ere, bere lekuan egon ziren, istripua gertatu zenetik Domingori eta Domingoren osasunari begira gau eta egun, eta bera ere bere lekuan egongo zen, etxekoei hura zor zien, zer gutxiago!; Domingok, beraz, ez zuen hitz egiteko gogorik –lasaigarriek ere sorgortasunaren eremura zeramaten–, eta irriak banatzen zituen batez ere, bere minaren gaineko ir... iruditu zitzaidan, bai, trena eliza bihurtu eta arrosarioa errezatu genuèn hartan mirariaren atarian geundela, eta horratx, azkenean sendatu egin zaigu Domingo!, zeren Reginak ez baitzuen zalantzarik egiten mirari bat izan zela, Jainkoak egina eta zeruko Ama Birjinaren bidez lortua... esan, hura esaten zuen behinik behin, sabelak buruak baino gehiago erabakitako hitzetan:
|