|
2000
|
|
|
—Biak ere komunionea aurten bertan egiteko
|
moduan
daude...
|
|
|
—ihardetsi zion osabak, zeinak, ondotik, burua eneganat jiratu eta erran baitzidan—: Guk ere goizean goiz gosari arina egin diagu, eta sabel zorroan oilasko erdi banari aterbea emaiteko
|
moduan
gaudek, ezta, Joanes?
|
|
|
—Hi ere sinesteko
|
moduan
hago, hire amak egin iragarpenaren ondoren...
|
|
|
Ordea, bazirudien ezen, bere aitor izugarri haren ondotik, bertze zerbait atxikitzeko
|
moduan
zegoela, eta, hala, ezpainetan irri bat marrazten zuela, erran zidan:
|
|
|
Haien ondoan egoiteko
|
moduan
nengoen ni, jaun André...!
|
|
|
Eta, amaren aitorraren argitan, garbi oroit dezaket nik ere orain aldi hura eta aldi hartako hainbat gertaki. ...ahi berezia hartzen, noiz eta bertze pertsona batez amorosten den, nola izan baitzen amaren kasua, baina, ikusmoldeak ikusmolde, kontua da ezen ni ere ohartua nintzela orduko amaren joko bikoitz hartaz, osabarekin zuen erlazioneaz denaz bezainbatean, nahiz eta, nola artean haurra bainintzen eta, gauza haien alderakotzat, haur bat bezala pentsatzen bainuen —Platon eta Aristoteles errezitatzeko
|
moduan
nengoen arren, bertzalde—, ez nion bertzelako signifikantzarik eman.
|
|
|
Eta, bide hartan, Mignonek Spinolarekin konparatu ninduen, eta ni, hitz haiek entzunik, harro egoiteko
|
moduan
egon nintekeen... eta harro ere nengoen, egia erran, alde batetik, zeren eta Mignonen laudorioek klarki adierazten baitzidaten ezen, materia hartan eta trabailu haietan hasi berria nintzen arren, nornahi den baino gaiago eta antzetsuago izan nintekeela, eta ene etorkizuna, halatan, ezin joriagoa eta ezin betakorragoa; baina, bertzetik, neure erakustaldiaren ondoren, oro har, ahalketurik bezala se...
|
|
|
...goen, egia erran, alde batetik, zeren eta Mignonen laudorioek klarki adierazten baitzidaten ezen, materia hartan eta trabailu haietan hasi berria nintzen arren, nornahi den baino gaiago eta antzetsuago izan nintekeela, eta ene etorkizuna, halatan, ezin joriagoa eta ezin betakorragoa; baina, bertzetik, neure erakustaldiaren ondoren, oro har, ahalketurik bezala sentitu nintzen, zeren ahalke izaiteko
|
moduan
bainengoen neure itxura eta neure planta harekin, eta zeren, orotarat, huts egin bainuen neure lehen entseiuan, eta ez gutiz, baina soberaz, kontu haietan guti zena ere sobera zelako, ikusi bertzerik ez zegoen zein izan ziren ondoreak...!
|
|
2001
|
|
|
Hilketa horrena azaleratzea. Bueltan haizenerako hobeto esplikatzeko
|
moduan
egongo naizela espero diat. Ordurarte besarkada bat, Anartz, pendejo.
|
|
|
Lucasek ere barre egin zuen baina barrutik, kanpotik ez. Eta esan zion Marcosi ez, ez da hori; nekatuta nago, esan nahi dut hiltzeko
|
moduan
nagoela, eta jarraitu zuen esaten uste dut egokia dela orain hiltzea, orain hil behar dudalako, ez herenegun, orain hil behar dut. Marcosek galdetu zion zergatik dakizu hain ziur.
|
|
|
Mutikoak mozoloen
|
moduan
zeuden, ezer esan gabe. Guardia zibilek bizarra egin berria zuten, txarolezko buru bustiek itzelezko distira zuten, kaparen azpitik erakusten zituzten fusilak oso luzeak ziren, eta botak oso beltzak.
|
|
2002
|
|
|
–besoak gurutzatu eta ezpainak estutu zituen, pentsakor. Betaurrekoen lente pitzatua kendu eta zakarrontzi
|
moduan
zegoen poltsa batera bota zuen. Jada ez zion ezertarako balio.
|
|
|
Halakoak izan ziren, bada, Sara ezagutu baino lehen izan nituen historiak. Amodioari distantzia apur batekin begiratzeko
|
moduan
nengoen, beraz. Hoztasun gutxieneko batekin.
|
|
|
Goizetik ez nintzen ongi jaiki, baina ezta gaizki ere, ordu batzuetako loaldi eta atsedenaldia izan bainuen. Egunari aurre egiteko
|
moduan
nengoen behintzat, eta horrela, lanegunetan ohi bezala, zortzi eta erdietarako joan nintzen anbulatoriora, kontsulta pasatzera. Lehen orduan, Altzako kaskoan bizi zèn gizon bat hartu nuen.
|
|
|
Eta horrela, hiruzpalau asteburutan –batean larunbatean, bestean igandean–, Aralarrera eraman nuen Sara, parapentearen sekretu guztiak ikas zitzan. Hango zelai zabaletan orain lasterka eta orain jauzi txikiak egiten zituen, gooora eta beeehera, Iñigo Urrutiaren esanetara... harik eta irakasleak erabaki zuen arte hegan egiteko
|
moduan
zegoela, Sarari esaten ziola:
|
|
2003
|
|
|
Gomazkoa zen pilota eta gardena, eta gomazko suge bat zeukan barruan, kiribilduta. Sugeek eta amaginarrebek bakarrik kiribiltzen dakiten
|
moduan
zegoen kiribilduta sugea. Baina ez zen suge terrorifikoa, ez; ganora handirik gabeko sugea zen, apur bat anarkista.
|
|
|
Romanen koinatuari tren txartelak sartu zizkion italiarrak entziklopedian. Eta erabiltzeko
|
moduan
zeuden txartel guztiak, eta erabiliz gero, bata bestearen atzetik, Bretainiako herri batera heltzeko moduan zegoen Romanen koinatua.
|
|
|
Romanen koinatuari tren txartelak sartu zizkion italiarrak entziklopedian. Eta erabiltzeko moduan zeuden txartel guztiak, eta erabiliz gero, bata bestearen atzetik, Bretainiako herri batera heltzeko
|
moduan
zegoen Romanen koinatua.
|
|
|
Eta Malco berehala hasi zen esaten" Euliak, inurriak, hiru kakarraldo, eltxoak, libelulak, matxinsalto bat, erleak". Gero berriro esan zuen liztorrak kendu zituztela behintzat, eta koadroaren zati bat ikusteko
|
moduan
zegoela, baina beste guztia estalita zegoela eta erleak zeudela batez ere koadro gainean, eta inurri asko ere bai.
|
|
2004
|
|
|
Zorionez, jaitsi gaitu gizakion lurrera Zegamako filosofoak, eta orain pentsatzen asteko
|
moduan
gaude. Aurreko liberalismo zekenak, menderatzailearen ustezko askatasunak, arras itxura gaiztoa baitzeukan euskaldunontzat:
|
|
|
Demagun, adibidez, frankismoa bezalako diktadura sistema bati egotzi zaiola abertzale gehienen burubideetan herri honen zorigaiztoa. Eta, ondorioz, eregimen politiko hori desagertu denetik, euskaldunok normalizazio bidean abiatzeko
|
moduan
gaude. Bai:
|
|
|
–Hire
|
moduan
geundean gu ere: nondik gentozen ondo jakin barik.
|
|
|
–Abaitaila handiak? Ez dut uste, bada, deus eskaintzeko
|
moduan
gaudenik...
|
|
2005
|
|
|
–Askok esango zizuten neska ederra, liraina eta paregabea zarela, Teresa; baina inork ez zizun esango jateko
|
moduan
zaudela: izan ere, zure gorputz horrek paradisuko fruitu guztiak gordetzen ditu.
|
|
|
Etxea ez ezagutzeko
|
moduan
zegoen eta Kodak ere garbitu zuten; han zegoen, distiratsu, sekula baino pozago, auto guztiei zaunka eginez, haien atzetik korrika irtenaz. Iragarkietako zakur zoriontsu horietakoa ematen zuen, Krispis jaten duten horietakoa.
|
|
2006
|
|
|
Ama ospitaletik irtetean non biziko den pentsatu behar dute. Dagoen
|
moduan
egonda ezin baita bakarrik bizi, orain arte bezala. Ospitalean dagoen bitartean nahiko ondo konpon daitezke, bereziki Pili hor egonda.
|
|
|
Begira ohe horietan daudenei. Ni, horien ondoan, karrerak egiteko
|
moduan
nago.
|
|
2008
|
|
|
irudi hura ez zen, ordea, finkoa eta behin betikoa, etengabe aldatuz zihoàn irudia baizik, irakurketak Natividadi eragiten zizkiòn sentimendu aldakorren araberakoa, lehen irudiaren baitan beste irudi asko baleude bezala, hantxe ezkutuan, lehen planora noiz agertuko zain. Eta, hala, Natividaden errealitatea eta haren egoera psikikoa irudiz irudi atzematen zituela, irudi zerrenda osoa biribildu zuen Nataliak, biribiltzeko
|
moduan
zegoen behintzat?, azkenik: harriduraren irudia, itomenaren irudia, angustiaren irudia, inbidiaren irudia eta jelosiarena?
|
|
|
Bi amets izan zituen gutxienez, besteen gainetikakoak, atsegina bata eta desatsegina bestea, hain seinalatuak izan ziren Natividadek bi amets haietan utzi zituèn arrastoak (hitz isilak eta hasperenak), non balizko lekuko belarri zoli bat haiek berreraikitzeko
|
moduan
egon baitzitekeen, ez fidelitate osoarekin, beharbada (ametsaren eremua ezustekoaren eremua da, definizioz, baita zehaztasun ezarena ere, ondorioz), baina bai fidagarritasun gutxieneko batekin?, Natividadek bizitza osoan oroituko zituenak; oroituko ez zituen, bada, baldin eta bi amets haiek ezin hobeto laburbiltzen bazioten etorkizuna, desioaren eta errealitatearen arteko joko dialektikoa oinarri...
|
|
|
Ni ere gustura joango bainintzateke Tahitira, urte gutxiago banitu! Baina zu gazteagoa zara eta hara joateko
|
moduan
egon zaitezke?
|
|
|
amoranteen amodioa eta familiaren izen ona kontrajartzen zituèn gertaera sekuentzia baten kronika arrunta zen, gizonezko protagonistaren buru makurtze eta errendizioarekin amaitzen zena, eskandalu handi baten mehatxupean. Zortzi segundoko tarte hura, ordea, egokiera bikaina izan zitekeen historiari ostiko bat emateko eta egoerari zilipurdi bat eragiteko, egon ere, duintasun galdua berreskuratzeko
|
moduan
egon baitzitekeen, ausaz, Gerardo: buruan zuen, bai?
|
|
|
–Orain bai, zerbait egiteko
|
moduan
gaude, beraz? –markesa andereak.
|
|
|
Aita kalonjea eta markesa anderea zerbait egiteko
|
moduan
zeuden, baita beren egitekoa egin ere, berandu baino lehen; aita kalonjeak bere gain hartu zuen, haatik, aitorlekuko urte luzeetako esperientziak ematen zion hartarako bermea eta egokitasuna?, egiteko haren ardura, jauregiko gela txiki batean Nataliarekin biltzen zela.
|
|
|
Zuk probintziako hiriburuan bizi nahi duzu, eta hiriburuan biziko gara, jauregi are bikainago batean. Pauso bat edo beste emana dut dagoeneko, egia esan, zuk ezagutzen nauzu, eta ea beste urte pare batean jauregia bukatu eta ezkontzeko
|
moduan
gauden, 1905ean, goizago edo beranduago. Hori bai, izena erabakia dut:
|
|
|
Maisu batekin ezkondua, senarra urtebete gabe hil zitzaion. Doña Engracia, beraz, berriro ezkontzeko
|
moduan
zegoen, baina ez zen ezkondu: –Zertarako, senarra oraindik gogoan badut eta bestela ere ume asko baditut!?.
|
|
|
sentitzeko egokiera? eta jokoan zeuden, beraz, ustezko obligazioak baino gauza xehe eta arruntagoak, lohiagoak, ama nagusiak obligazioaren bilgarri zilarrezkoan estal zitzakeenak; ez hori bakarrik, behin hara iritsiz gero, zilarra urre bihurtzeko
|
moduan
egon baitzitekeen: aski zuen, hartarako, ebanjelioaren urrezko orrietan oinarritutako argudioren bat erabiltzea, nola erabili baitzuen:
|
|
|
baina ez baretasun lasaigarri batean, baretasun sorgor batean baizik, nondik beste begi batzuekin eta beste balio eskala batekin epai baitzezakeen errealitatea, bere buruarekiko etorkortasun handiagoarekin, inondik ere: esan nahi baita Millan zernahi egiteko
|
moduan
egon zitekeela, ametsa konta zezakeen edo ez?, kontatzetik ez kontatzera eta ez kontatzetik kontatzera zegoèn tartea guztiz murriztu balitzaio bezala, baita deuseztatu ere, lotsa aipatu berri zuen arren lotsaren gainetik balego bezala.
|
|
|
Nobizia harritzeko
|
moduan
egon zitekeen: harri eta zur zegoen, egiatan, begiak zabalik eta ahoa ere zabalik?
|
|
|
Aita alabari erantzuteko
|
moduan
egon zitekeen, kargua ere har ziezaiokeen agian hargatik, neska gazte batek adulterio hitza aipatzea bera ere ez al zen, bada, gehiegitxo??, baina alabaren izena. Ernestina, errespetuaren ezaugarritzat zuelako, edo haren arrazoiak zinez konbentzitu zuelako, burua gora eta behera mugitu zuen hiru bider.
|
|
|
eta ispilu bildumak. Regina, beraz, espero zuena espero izateko
|
moduan
egon zitekeen; aitak, baina, hauxe esan zion, urduri eta arnasestuka, alabak atean barrena egin zuela ohartu bezain laster:
|
|
|
abizenei buruzko ikuspegi partikular bat, adibidez, Rufinok berehala aurkitu zuena: . Gu aldasorotarrak gara, eta harro egoteko
|
moduan
gaude. Apellidua, izan ere, kutxa bat da, leinuaren altxor preziatua gordetzen duena, arbasoen zintzotasunarena eta heroi anonimoen odolarena, ostrak perla gordetzen duen bezala?.
|
|
|
bai, ordea, gizentzeak; baina gizenetik ere gutxi zuen Rufinok, eta, zegoen bezala egonda, nekez egon zitekeen gizentzeko puntuan: aldiz, inoiz baino argalago eta mamigabeago zegoen, adierazi ere, adieraziko zion balantza orratz zehatz batek Rufinori, baldin eta hura pisatzeko
|
moduan
egon izan balitz, zenbaterainokoa izan zen gaixoaldiak, hilabete eskasean beste mundura eraman zuenak, eragin ziòn pisu galera: bederatzi kilo eta berrehun gramokoa doi?, are mamigabeago egoteko bidean?
|
|
|
Neure artean aitzakia on baten bila ari nintzela, Livesey doktoreak bere ondora deitu zidan. Pipa behean ahaztua omen zuen, eta tabakozale amorratua zenez ni haren bila joatea nahi zuen; baina, inork entzun gabe hitz egiteko
|
moduan
egon ginenean, berehala hustu nion barrua:
|
|
|
Zer ulertzen ote du Zallok gizarte bat kulturartekoa izateaz? Zeren, egin duen aitorpen hori egin ondoren, begiak zabal eta belarriak erne jartzeko
|
moduan
gaude: interkulturala?
|
|
|
erditik ala aldamenetik. Lehenean asfaltatzen ari diren errepidearen oinarria dago, orduotan ez dabiltza kamioiak eta hondeamakinak, baina lurzorua suspentsioa apurtzeko
|
moduan
dago. Aldameneko aldeetan bidea ez da hain argia, lurzorua hobea den arren.
|
|
|
Horien aitzinean begiratokia zegoen, itsasoari begira egoteko. Museoan, baina, triptiko baten
|
moduan
dago jarrita. Erdi erdian erromeria baten errepresentazioa ageri da, horixe da piezarik handiena.
|
|
|
Azkarregi lehortzen da. Dirua ere agortzen ari zaio eta lana bukatu baino lehen zatiren bat kobratzeko
|
moduan
egongo den galdetzen dio Artetak Bastidari.
|
|
|
Maisu batekin ezkondua, senarra urtebete gabe hil zitzaion. Doña Engracia, beraz, berriro ezkontzeko
|
moduan
zegoen, baina ez zen ezkondu: " Zertarako, senarra oraindik gogoan badut eta bestela ere ume asko baditut!".
|
|
|
irudi hura ez zen, ordea, finkoa eta behin betikoa, etengabe aldatuz zihoàn irudia baizik, irakurketak Natividadi eragiten zizkiòn sentimendu aldakorren araberakoa, lehen irudiaren baitan beste irudi asko baleude bezala, hantxe ezkutuan, lehen planora noiz agertuko zain. Eta, hala, Natividaden errealitatea eta haren egoera psikikoa irudiz irudi atzematen zituela, irudi zerrenda osoa biribildu zuen Nataliak –biribiltzeko
|
moduan
zegoen behintzat–, azkenik: harriduraren irudia, itomenaren irudia, angustiaren irudia, inbidiaren irudia eta jelosiarena...
|
|
|
Bi amets izan zituen gutxienez, besteen gainetikakoak, atsegina bata eta desatsegina bestea –hain seinalatuak izan ziren Natividadek bi amets haietan utzi zituèn arrastoak (hitz isilak eta hasperenak), non balizko lekuko belarri zoli bat haiek berreraikitzeko
|
moduan
egon baitzitekeen, ez fidelitate osoarekin, beharbada (ametsaren eremua ezustekoaren eremua da, definizioz, baita zehaztasun ezarena ere, ondorioz), baina bai fidagarritasun gutxieneko batekin–, Natividadek bizitza osoan oroituko zituenak; oroituko ez zituen, bada, baldin eta bi amets haiek ezin hobeto laburbiltzen bazioten etorkizuna, desioaren eta errealitatearen arteko joko dialektikoa oi...
|
|
|
Ama nagusia ere beldurrak zegoen, beharbada –sor Imeldak berea esan ahala, ama nagusia arnasgabe bezala gelditu zen behintzat hiruzpalau segundotan, zer egin ez zekielako itxurapean–, baina, ama nagusi batek bere paperean behar zuelako edo –komunitateak ez zuen harengandik besterik espero–, bere paperari –obligazioari– ekin zion; ustezko obligazioak baino lehenagotik, dena dela, gauza arruntagoak zeuden jokoan auzi hartan, ama nagusiari beldurra gailentzen lagundu ziotenak, ausaz: jokoan zegoen, adibidez, bere harrotasuna, eta jokoan zegoen beste mojen aurrean garrantzitsu –beharrezko– sentitzeko egokiera... eta jokoan zeuden, beraz, ustezko obligazioak baino gauza xehe eta arruntagoak, lohiagoak, ama nagusiak obligazioaren bilgarri zilarrezkoan estal zitzakeenak; ez hori bakarrik, behin hara iritsiz gero, zilarra urre bihurtzeko
|
moduan
egon baitzitekeen: aski zuen, hartarako, ebanjelioaren urrezko orrietan oinarritutako argudioren bat erabiltzea, nola erabili baitzuen:
|
|
|
Ni ere gustura joango bainintzateke Tahitira, urte gutxiago banitu! Baina zu gazteagoa zara eta hara joateko
|
moduan
egon zaitezke...
|
|
|
–Orain bai, zerbait egiteko
|
moduan
gaude, beraz... –markesa andereak.
|
|
|
Aita kalonjea eta markesa anderea zerbait egiteko
|
moduan
zeuden... baita beren egitekoa egin ere, berandu baino lehen; aita kalonjeak bere gain hartu zuen, haatik –aitorlekuko urte luzeetako esperientziak ematen zion hartarako bermea eta egokitasuna–, egiteko haren ardura, jauregiko gela txiki batean Nataliarekin biltzen zela. Aita kalonjeak urteetako esperientzia zuen, bai, eta bazekien, aurrenik, borroka bakoitzak bere baliabideak dituela; bazekien, hurrenik, hitza baliabide egokia izango zitzaiola borroka hartan –gizakiarengandik datorren hitzak gizakiaren izatasuna du, non, onerako eta elkarbiderako joeraz gain, txarrerako eta kanibalismorako joera datzan, nork nor menderatuko eta nork nor irentsiko–, baldin eta ukabil bat bezala erabiltzen bazuen; eta bazekien, azkenik, ukabilkada batekin hastea zela onena, kasu hartan bai bederen, menderatua menderatzailearengandik bereizten zuèn lerroa ongi markatua gera zedin hasieratik bertatik:
|
|
|
Adrenalina isuriaren ekaizpean egonda gero, Millanek beste egoera batean behar zuen, ekaitzaren ondoko baretasunean, ausaz... baina ez baretasun lasaigarri batean, baretasun sorgor batean baizik, nondik beste begi batzuekin eta beste balio eskala batekin epai baitzezakeen errealitatea, bere buruarekiko etorkortasun handiagoarekin, inondik ere: esan nahi baita Millan zernahi egiteko
|
moduan
egon zitekeela –ametsa konta zezakeen edo ez–, kontatzetik ez kontatzera eta ez kontatzetik kontatzera zegoèn tartea guztiz murriztu balitzaio bezala, baita deuseztatu ere, lotsa aipatu berri zuen arren lotsaren gainetik balego bezala.
|
|
|
Zuk probintziako hiriburuan bizi nahi duzu, eta hiriburuan biziko gara, jauregi are bikainago batean. Pauso bat edo beste emana dut dagoeneko, egia esan, zuk ezagutzen nauzu, eta ea beste urte pare batean jauregia bukatu eta ezkontzeko
|
moduan
gauden, 1905ean, goizago edo beranduago. Hori bai, izena erabakia dut:
|
|
|
Nobizia harritzeko
|
moduan
egon zitekeen: harri eta zur zegoen, egiatan, begiak zabalik eta ahoa ere zabalik... galdera bat ere bazuen, ausaz, buruan, galdera bat baino gehiago ere bai, hain handia behar zuen haren jakin minak; nobiziak, haatik, bazuen lehenagoko kezka bat, antza, halaxe mintzatu baitzen:
|
|
|
aitak labana bildumak egiten zituen, baita kartoi batzuetan inprimatutako armarri bilduma koloretsuak ere, aldasorotarrena ere –hartz beltz bat, zuhaitz bati helduta– tartean, noski, eta Reginak soineko –jostun bikaina zen– eta ispilu bildumak. Regina, beraz, espero zuena espero izateko
|
moduan
egon zitekeen; aitak, baina, hauxe esan zion, urduri eta arnasestuka, alabak atean barrena egin zuela ohartu bezain laster:
|
|
|
abizenei buruzko ikuspegi partikular bat, adibidez, Rufinok berehala aurkitu zuena: " Gu aldasorotarrak gara, eta harro egoteko
|
moduan
gaude. Apellidua, izan ere, kutxa bat da, leinuaren altxor preziatua gordetzen duena, arbasoen zintzotasunarena eta heroi anonimoen odolarena, ostrak perla gordetzen duen bezala".
|
|
|
muga ederki gainditua, beraz), egia baita, halaber, adinak ez diola, estudio horren arabera, testosterona indizeari jaitsialdi nabarmenik eragiten... bai, ordea, gizentzeak; baina gizenetik ere gutxi zuen Rufinok, eta, zegoen bezala egonda, nekez egon zitekeen gizentzeko puntuan: aldiz, inoiz baino argalago eta mamigabeago zegoen –adierazi ere, adieraziko zion balantza orratz zehatz batek Rufinori, baldin eta hura pisatzeko
|
moduan
egon izan balitz, zenbaterainokoa izan zen gaixoaldiak, hilabete eskasean beste mundura eraman zuenak, eragin ziòn pisu galera: bederatzi kilo eta berrehun gramokoa doi–, are mamigabeago egoteko bidean...
|
|
|
Aita alabari erantzuteko
|
moduan
egon zitekeen, kargua ere har ziezaiokeen agian hargatik –neska gazte batek adulterio hitza aipatzea bera ere ez al zen, bada, gehiegitxo? –, baina alabaren izena –Ernestina– errespetuaren ezaugarritzat zuelako, edo haren arrazoiak zinez konbentzitu zuelako, burua gora eta behera mugitu zuen hiru bider. Eta orduan, Ernestina –garaipenaren irria, ez nabarmena, baina bai esanguratsua haren ezpainetan– honela mintzatu zen:
|
|
|
amoranteen amodioa eta familiaren izen ona kontrajartzen zituèn gertaera sekuentzia baten kronika arrunta zen, gizonezko protagonistaren buru makurtze eta errendizioarekin amaitzen zena, eskandalu handi baten mehatxupean. Zortzi segundoko tarte hura, ordea, egokiera bikaina izan zitekeen historiari ostiko bat emateko eta egoerari zilipurdi bat eragiteko, egon ere, duintasun galdua berreskuratzeko
|
moduan
egon baitzitekeen, ausaz, Gerardo: buruan zuen, bai... buruan behar zuen printze urdinak aukera hura, baina ez indarra behar adina, itxuraz, segundoak banan banan pasatzen utzi baitzituen:
|
|
2009
|
|
|
Zer esan dugu, ez dagoela esanda? Harri baten
|
moduan
egon, edo izan, gauza asko dago, baina gauza bizitzan garrantzizko gutxi. Justizia ez dago, egon, ez gizadia, denbora, historia; ez askatasuna, ederra, ez nire nitasuna?
|
|
|
Osasuna ere hondatu egin zait etxeko giro ustela dela eta. Medikuarenean izan naiz eta bihotz ukaldiren batek jotzeko
|
moduan
nagoela esan dit.
|
|
|
–Ez dakit merezi duen Ezpeletara joatea, erran zuen Oskarrek jatetxeko leihoaz bestaldeko euriari so?. Nagoen
|
moduan
egonik, nahiago dut etxean goxo goxo egon.
|
|
|
–Galdera batzuei erantzuteko
|
moduan
zaude?
|
|
|
Baina argi zegoen idazkera gizon batena zela, eta hemen gizonezko gutxi daude? are gutxiago idazteko
|
moduan
daudenak. Jakina, zure emazteak eskutitza erakutsi zionean, Salustiano zur eta lur gelditu zen.
|
|
|
Non ezkutatu zituzten higanotak itsasontzian zekartzanak? Erabiltzeko
|
moduan
zegoen guztia heresiaren beldurrik gabe bereganatuko zuten, jakina. Oihalak, altzariak, tresnak.
|
|
|
–Muserako
|
moduan
gaudek.
|
|
|
–Aizu, nik ongi hartu zaitut, neure etxean hartu zaitut gainera, eta uste dut merezi dudala gutxieneko errespetu bat! , behin arantza bat erakutsita, guztiak ere erakusteko
|
moduan
zegoen, beharbada?: Bestela?
|
|
|
bakarrik zegoen, bai, eta ez zuen beste inoren beharrik, antza; gustura baino gusturago zebilen airean hegan, lur guztien eta lurreko arazo guztien gainetik, eta hura nahikoa zitzaion; edo ez zitzaion nahikoa, beharbada, goian zegoenari gorago egitea bururatu, airezko arrainontzi mugagabe bat ote zen, bada, zerua, kolore orotako arrainak zituena??, eta hirugarren kopa hartzea erabaki baitzuen, gaur gaurkoak, bihar biharkoak; gorago egin beharrean, baina, behera egin zuen, hartaz ohartu nahi zuenak begi bistan zituen frogak, Adaren irri dohatsua ez baitzen jada hain dohatsua, arintasunaren biribiltasuna nonbaitetik apurtu balitzaio bezala: esan nahi baita irri hura zurruntzen eta astunagotzen hasi zitzaiola, gorputza ere astunago egiten ari zitzaion seinale; Ada, beraz, beheraldiaren eta bere ezintasunaren errealitatea onartzeko
|
moduan
zegoen une hartan, baina hain zen handia, itxuraz, arestian egindako hegaldiak sorrarazten ziòn malenkonia eta esperientzia berritzeko gogoa, non hegaldiari berrekiteko erabakia hartu baitzuen, laugarren kopa hartuz, gaur gaurkoak, bihar biharkoak; ondorioak, baina, guztiz bestelakoak izan ziren, astuntzen hasia zèn gorputzak berunaren trinkotasuna hartu baitzuen. Adaren irria sorgortasunaren a... berunago egin zuena; ohera joateko ordua zen, beraz; zutitu zenean, ordea, mahai gainean bermatu behar izan zuen eskua, orekari eusteko; eman zuen pauso bat, baina eman orduko joan zitzaion beste oina?
|
|
|
/ ni medikuntza zerbitzuetako zuzendaria naiz, bai, baina ospitaleko zuzendari orokorrarekin hitz egin du berorrek, hark baitu azken hitza? / deituko diot, bai, baina berorrek aurretik esaten badio eskuzabala izateko
|
moduan
nagoela, eskertuko diot?
|
|
|
esan zion geltokiko arduradunari telefonoz,, berdin zait primeran edo tertzeran?), baita Madrilgo hotel erreserba ere?, errabiazko sentimendu bat nagusitu zitzaion Reginari, senarraren eta Ernestinaren aurkakoa batez ere, Domingo bere erabakian babestu zutelako: esan nizuen nik, eta orain zera?; hura ez zen, baina, alferrikako tentsioak pizteko aldia, zutenarekin ere sobran egoteko
|
moduan
baitzeuden: horregatik, burutik mihira zetozkiòn hitzak isiltzen zituen Reginak, nahiz eta batzuetan ezin ekidin senarrari, hari, batez ere?
|
|
|
Domingo harro egoteko
|
moduan
egon zitekeen, mirariaren protagonista bera zenez gero, baina bere zalantzak behar zituen, halaber; are gehiago: pentsatzen ere hasia zen hura ez ote zen Jainkoaren zigorra, eskua moztu zuèn mementoan irudi iraingarri hura tartekatu zitzaiolako, sarjentuaren urrezko hortzak ostia ukitzen zuenekoa, Domingorentzat huraxe baitzen sakrilegioaren esentzia ezin hobeto laburbiltzen zuèn argazkia, sarjentuaren urrezko hortza eta ostia batzen zituena eta buru buruan itsatsita geratuko zitzaiona; hark egin zuen, baina, sakrilegioa, sarjentuak?, eta ez berak, Domingok; ondorenak, ordea, ageri agerikoak ziren, bera ospitalean hilzorian zegoen bitartean hantxe egongo baitzen sarjentu putakumea, kanpamentuan, eskuak galtzontziloetan sartuta, potrojorran; eta Domingo bere patuaren kontra erreboltatzen zen, hain iruditzen zitzaion zuzengabea gertatu zitzaiona, irudi bati beste irudi bat zerraiola eta hitz bati beste bat, logika ilogiko baten itxurapean sarri, ondorioak ere halakoxeak:
|
|
|
Joan ziren, bada, handik gutxira, orbetarrak, Domingorekin Ada utzita; hartu zuen gaixoak medikuak eman ziòn lasaigarria, eta baretu zitzaion mina?; lasaigarriak burua moteltzen zion, bai, baina ez blokeatzen, minezko minak bezala; esan nahi baita Domingo pentsatzeko
|
moduan
zegoela; ez zuen asko pentsatu beharrik, gainera, haren pentsamendua hitz bakar batek laburbil baitzezakeen, ausaz: –eskua?, hitza den pentsamendua eta pentsamendua den hitza, hitza bete esku eta pentsamendua bete esku:
|
|
|
Bien arteko elkarrizketaren lekukoa izan zen heinean, Domingok bertatik jarraitu ahal izan zituen hitzak, baita hitzei lotutako keinuak eta imintzioak ere: Domingo, beraz, ikusteko
|
moduan
zegoen bulego buruaren eta bulegariaren arteko jokoa, ehiztariaren eta ehizaren arteko jokotik asko zuena, bulego burua ehiztari, eta bulegaria ehiza, bulego buruak hitzak jaurtitzen baitzituen, txakur zaunkariak balira bezala, ehiza inguratzen zutenak hitzez hitz eta zaunkaz zaunka, apalmenduaren eta beheramenduaren bide gero eta estuagotik, gero eta itsuagotik?, harik eta, bidea guztiz itsutzen zèn puntuan doi, biktima zokoratzen eta makurrarazten zuen arte, ez ihesbiderik ez itzurbiderik; zera ere ikusten zuen Domingok, ausaz, ehiztariak aurkari otzana zuela:
|
|
|
apatikoagoa, nolabait esatearren: bakarrik egon nahiago zuela, alegia, inguruarekiko eta besteekiko ardura gehiegizkoak buruko astuntasunaren astunagotze bat balekarkio bezala; esan nahi baita muinoian sentitzen zuèn mina minagotu egin zitzaiola Domingori, mina gainditzeko
|
moduan
zegoen arren, gainditu!; orbetarrak, izan ere, bere lekuan egon ziren, istripua gertatu zenetik Domingori eta Domingoren osasunari begira gau eta egun, eta bera ere bere lekuan egongo zen, etxekoei hura zor zien, zer gutxiago!; Domingok, beraz, ez zuen hitz egiteko gogorik, lasaigarriek ere sorgortasunaren eremura zeramaten?, eta irriak banatzen zituen batez ere, bere minaren gaineko irriak, orbe... iruditu zitzaidan, bai, trena eliza bihurtu eta arrosarioa errezatu genuèn hartan mirariaren atarian geundela, eta horratx, azkenean sendatu egin zaigu Domingo!, zeren Reginak ez baitzuen zalantzarik egiten mirari bat izan zela, Jainkoak egina eta zeruko Ama Birjinaren bidez lortua?
|
|
|
(?) Domingo beste muturrean zegoen; Benjamin Maria jaio, handik urte erdira hil eta fantasma bilakatu zenetik, gainera, itsu sinesten zuen anaia gazteenak etxekoak zainduko zituela, baita gaitz larri guztietatik, tuberkulositik bereziki? libratuko ere; esan nahi baita Domingo txantxak egiteko
|
moduan
zegoela, jolasten zenean, bestalde, ez zuen arriskurik neurtzen, arriskua ezinbesteko baldintza balu bezala jolasa jolasago bihurtzeko?, neurriz kanpoko txantxak ere bai?
|
|
|
–Ez. Aguantatzeko
|
moduan
nago. Adak.
|
|
|
Regina Aldasorok ongi oroitzen zuen, oroitzeko
|
moduan
zegoen behinik behin, nola, behin batean, senarrarekin hiriko karriketatik paseatuz zihoala, kalean pintatzen ari zèn hiriko margolari ezagun bat ikusi zuen, bere tripodearekin eta pintura tresnekin; hiru koadro zituen lurrean, bakoitza tripodearen hanketako batean bermatuta, eta laugarren bat egiten ari zen, Artzain Onaren katedralera jotzen zuèn kalea helburu zuena; eta nola Nazariok bere jakin mina baitzuen, pintorearekin hizketan hasi?. Aizu, badiaren koadro hau asko gustatu zait:
|
|
|
milaka eta milaka urteko iragana, gizakiek modu batean edo bestean janzten zutena, interesen arabera, bandera bat hemen eta beste bat hor? huraxe esaten ari zitzaion Felipe, azken batean, erarik zuzenenean esan ere, itzulinguruka ibili gabe, espainiartasunaren esentzia eta euskalduntasunarena aurrez aurre jarriz, Espainia ala Euzkadi, Euzkadi ala Espainia; esan nahi baita zalantzak hartuta behar zuela Gabinok, lehen harriduraren eta lehen deserosotasunaren ondotik; bertatik bertara zuen, baina, Felipe, Gabinoren zalantza irakurtzeko
|
moduan
zegoena, hain zen nabaria honen nora eza, eskuak deslai baitzituen, erpuruak, mamitik lotuta zituenak, gora eta behera mugitzen zituen, gainerako hatzak gurutzatuta zituen bitartean, eta begiak ere bai, ikusgune finko batean atseden hartu ezinik:
|
|
|
Ada zin zinez zegoen urduri, solasaldiari ekin aitzin, bururatu ere, bururatu zitzaion, menturaz, burutik ez ote zegoen, hitzordu hura adosteko?, eta horregatik, esker oneko irri betea eskaini zion Txarori, hain ziren lasaigarriak honen hitzak; gero, zegoèn talaiatik ongi ikusteko
|
moduan
baitzegoen, barrutik hats hartu eta esan zuen:
|
|
|
Nazario Orbe zapuztuta geratu zen, aurpegian bat batean izoztu zitzaiòn irriak ez zuen besterik adierazten?, une magikoaren ametsa amesgaizto bihurtu balitzaio bezala tupustean: zapuztuta geratu zen, bai, baina ez nora ezean, oroitu baitzuen, oroitzeko
|
moduan
zegoen behintzat, egun hartan ez zuela etxera telefonoz deitu, ohi zuen bezala, bazkalorduan, fabrikako zuzendaritza gelatik, non mokadu bat egiten baitzuen, etxetik egunero ekarritako bazkariarekin; gutxi batzuetan, baina, ez zuen deitzen, edo lanaren etengabeko tentsioan astirik aurkitzen ez zuelako, edo ezustekoren bat gertatzen zitzaiolako, egun hartan bezala, Bordeletik espero gabean etorritako bezero batekin fabrikatik kanpora bazkaltzera joan behar izan zuela?
|
|
|
sartu da koronela lerro etsaietan, garbitu du infanteriako soldadu bat, garbitu du sarjentua, garbitu du tenientea, hiru etsai garbitu ditu batera, jaun andreok, ezpatakada bakar batez, a zer erasoa, taktikak eta estrategiak aldez aurretik prestatzeak zenbat balio duen?! Eta orain, Napoleon, ea tsarraren jeneralak egindako erasoari kontraeraso batekin erantzuteko
|
moduan
dagoen: bai, jaun andreok, sei zenbakia ikusten baitut argi eta garbi gerra zelaian, puuuuun!, kanoikada!?
|
|
|
Nola jokatuko zukeen Nazariok, markes jaunak han Madrilen gonbidatu zuèn festan, Reginak libratu izan ez balu Aquileo Cañizaresen atzaparretatik eta harekin zeudèn bi emakume lotsagabeenetatik? Reginak, gainera, ederki suma zezakeen, sumatzeko
|
moduan
zegoen behintzat. Nazarioren begiratzeko beste modu hura, aurrekoarekin zerikusirik ez zuena?
|
|
|
Afaltiarrak txahalki xerra bana patata frijituekin jaten ari ziren, baita Damaso ere, betaurrekorik gabe zegoena; Damasok, beraz, begiak itxuragabeki aurreratzen zituen, objektiboa hobeto fokatzeko eta xerra puskak edo patata frijituak behar bezala bereganatzeko; guztiak ohartzen ziren hartaz, guztiak ohartzeko
|
moduan
zeuden behintzat?, baita Domingo ere, jakina, poz pozik zegoena, alde batetik, Damasok egin zuen balentriaz, baina aspertzen hasia ere bai, bestetik, bai baitzirudien ezen Damasok berarentzat bakarrik nahi zituela domina guztiak, eta, orduan, anaia apaltzeko asmotan edo, esan zion:
|
|
|
Neskameak flan eder bat atera zuen postretzat, Bidasoako zeramikaren zigilua zuèn azpil batean; eszena bertatik bertara zainduta, edonor ohar zitekeen Reginak bizi zuèn bikoiztasunaz, orain modu batean azaltzen baitzen eta orain beste batean, itzal mehe batek tarteka begi argiak erdibituko balizkio bezala: batetik, izan ere, ezin alaiago behar zuen, hain ikusten zituen neska mutilak alai eta umoretsu, baina bestetik, bere eginbeharrean fin ibili ez zelako susmopean behar zuen, bere lasaikeria hura Ernestinarekin konpartitzeko
|
moduan
bazegoen ere, ez baitzegoen dudarik bere semeek handia egin zutela, ez zekien arren zehatz mehatz zer egin zuten, semeen kontakizun hiperbolikoak fidagarriak ez zirelako; berak zuen, baina. Reginak?, gertatutakoaren errua, inork izatekotan, bere lekuan egon ez zelako:
|
|
|
–Ez duzue ezer, eta Jainkoari eskerrak emateko
|
moduan
zaudete, esan zuen amona batek
|
|
|
Aurreko urteei begiratuta, hala ere, berri on bat ospatzeko
|
moduan
gaude, elbarrituen legioa, guztioi halako inpresio negargarri bat eragiten ziguna, kanpotarrei batez ere, guztiz desagertu baita.
|
|
|
Egun hartan, ordea, Gabinok, minaren eta suminaren menera baitzegoen, ez zuen arratsaldeko paseorik egin, ez afaldu, ez amarekin salberik errezatu, ez haren besarkadarik jaso; biharamunean, berriz, arkatza eskuan hartu. Jainkoari agindu arren bizikletan ibiltzeko
|
moduan
egoterakoan marrazteari ekingo ziola, ez al ziren haiek baldintza bereziak, Jainkoari agindutakotik libratzen zutenak?, eta, goizeko paseoko orduan, ehun aldiz marraztu zuen irudi bera:
|
|
|
zitzaion, bosdun txiki hura ate nagusitzat zuena; artean, baina, nekez izenda zezakeen Gabinok mundu berri inmaterial hura, zenbat pisatzen zuten, bada, tintaz idatzitako poemako laurogeita hamahiru letra haiek, gehi puntu batek, gehi koma batek, gehi puntu eta koma batek?? ...siaren munduarekin, sorgin bat ote zuen atezain mundu hark, zeren sorginkeriatik ere zerbait behar baitzuen??, nahiz eta gauza ziurra zen poemaren irakurraldian Gabinok poesia bizi izan zuela, zer besterik zen, poemaren irakurketak eragin ziòn zirrara??, poesiak Gabino bizi izan zuen bezala; Gabino, beraz, mundu hura izenda zezaketèn izen orotatik harat, sentipen batzuk izan zituela baieztatzeko
|
moduan
egon zitekeen, era nahasian agertu zitzaizkionak, hain ziren haiek antzemanezinak, itxura batean, eta hain atzemanezinak, aldi berean; edo, sentipen poetikoen definizio poetikoan, zera baiezta daiteke, beharbada, esperientzia poetikoak aroma bat utzi ziola Gabinori azkenean airean, zein lore misteriotsuri zegokion ezin esan bazezakeen ere; aroma bat, bere baitan beste bi aroma gutxienez biltzen z... eta esperientziaren beraren nondik norakoak laburbiltzen zituena?
|
|
|
umetan izaki likits likatsuek nazka ematen zioten bezala: barraskiloak eta bareak, adibidez, bits, lerde eta habuin; ongi oroitzen zuen, bai, Nazario Orbek, oroitzeko
|
moduan
zegoen behintzat?, nola, zazpi urteko haurra zelarik, sartu zion lagun batek kolkoan bare bat, erdi txantxetan edo, baita nola sentitu zen, bat batean, paralizaturik. Nazariok, fisikoki zein psikikoki hain sendoa eta gogorra zirudienak, puntu hartan zuen ahulgunea?, deskarga elektriko hotz batek elektrokutatu balu bezala; sentsazio haren oihartzunak, gainera, ez zitzaizkion artean itzali, barrask...
|
|
|
Amiensko katedralaren parean jarrita, zer zen Facundo delakoa, proportzioak ere gordetzen ez zituèn panpina itxurako bat baizik, mehe mehea eta luzea, fideo betaurrekodun bat iduri, eta zer txapelak jaurtitzen zituèn makina hura, inozokeria bat baizik?; Nazario Orbe, beraz, bere epaia emateko
|
moduan
zegoen, baita eman ere:
|
|
|
haiek irabaztea eta haiek bere alde jartzea zen, esate baterako, era haietako bat, eta ez txarrena; hura izan zitekeen abagunea, gainera, aspaldi ez bezala isilik baitzituen anai arrebak, baita Teofilo Maria eta Damaso ere, noiznahi kontra egiten ziotenak, orain mespretxu eta orain burla?, berari gutxieneko begirune batekin entzuteko prest; izan ere, bazirudien ezen anai arrebek lur bat behar zutela non lehorreratu, eta bera. Domingo? lur hura eskaintzeko
|
moduan
egon zitekeen une hartan, gero gerokoak:
|
|
|
Hala, bada, Nazario Orbe eta Teofilo Maria beheko elkarrizketak jarraitzeko
|
moduan
zeuden, baldin eta Nikolaik eta Grigorik ahotsa goratzen bazuten; ahotsa apaltzen zutenean, aldiz, goikoei marmar ulertezin bat iristen zitzaien; goizean, eguerdian eta ilunabarrean, azkenik, bi ahotsen koruari hirugarren bat gehitzen zitzaion: abokatuaren iloba zen, otorduekin etortzen zena; otorduekin batera, hiruren arteko solasaldiak animatu egiten ziren, jakina, baina, aldian behin, abokatuaren ilobak isilago hitz egiten zuen, eta, haren ahotsak kutsatuta edo, berdin ekiten zioten beste bi kideek:
|
|
|
hain erabatekoa eta hain erabakigarria izan zen egin berri zuena, non ez baitzen ohartzen egin zuenaz, ez osoki behintzat, ametsen mundutik errealitatearenetik baino hurbilago balego bezala: ...ndu neurrigabe bat nagusitu zitzaion; gero, trena hartu eta hirirako bidean jarri zenean ere, antzeko sentipenak bereganatu zuen; orduan, baina, arestian formarik ez zuèn sentimendua forma hartzen hasia balitz bezala, bere burua ikusi zuen, bat batean, bakarrizketan, ahots isilaz, edo ez hain ahots isilaz, beharbada, aurreko jarlekuan eserita zihoakeèn balizko bidaiari belarri zoli bat entzuteko
|
moduan
egon baitzitekeen Domingok esana: –Bukatu dira fabrikako egunak?:
|
|
|
Domingo berehala ohartu zen, ikusteko
|
moduan
zegoen bederen, nola zorroztu zion begia kapitainak; kapitaina, beraz, edo ate guztiak ixten ari zitzaion, edo jolasean ari zen berarekin:
|
|
|
Gaua zen arren, ez zen gau itxia ez gaumina, ziega hartan ere ez, hormetako baten goialdean leiho txiki bat baitzegoen, nondik sartzen baitziren egunaren azken argi hondarrak, ilunak ezinbestean?, ziegako hormetan halako efektu ia sumaezin bat egiten zutenak, karearen zuri iluna apur bat zuriagotuz; esan nahi baita aita semeak, ziegan beren denboratxoa egin zutenez gero, elkar ikusteko
|
moduan
zeudela, ikusmena argi ilun hartara egokituta; haien ikusmena, haatik, ez zen zehaztasun handikoa, muga estu haien barruan ezin bestelakoa izan?, baina bai nahikoa, beharbada, Teofilo Mariak aitak zuzendu ziòn irriari antzeman ziezaion: ez zen adostasunezko irri bat, Nazario Orbek nekez sinets baitzezakeen semearen hitzen logika itsuan, semeak ez zituèn eskarmentuak zituen aitak?, esker oneko irri bat baizik, zer besterik??, baina, zegoèn egoeran zegoelako, bihotza bero eta burua ere gogobero, halaxe interpretatu zuen, beharbada, Teofilo Mariak aitaren irria, Nazariok Jainkoagan zuèn fede baldintzarik gabearen adierazpidetzat, halako eran, non, une haien garrantzia azpimarratu nahian edo, sentimenduen ur handiak hitz handien egarri betiere, gaztetan zer esanik ez?, dir dir egin zezaketèn hitzen bila abiatu baitzen; ez al zen, bada, arestian heroi bat bezala portatu?; oi, jainkozko une hura, Jainkoaren existentziaren bermea baizik ezin izan zitekeena?!; eta orduan, tragedietako heroien antzera. Teofilo Mariak Tasio Loidi falangista zuen lagun min, berak bezalaxe heroien hizkera miresten zuena?, honela mintzatu zen:
|
|
|
Nazariok zuen, beraz, hitza, eta ama eta anai arrebak hari begira jarri ziren, Domingo salbu, begiak lurretik altxatzen ez zituena; Nazario, ordea, hari begira zegoen, Domingori; Regina hizketan egon zenean ere, egia esan, semeari begira egon zen, emazteari baino gehiago; esan nahi baita ondorio garbi bat ateratzeko
|
moduan
zegoela Nazario: gutxitan ikusi izan zuen bere seme hura hain estu eta larri; mutilak, ordea, beti aurkitzen zuen ihesbideren bat ataka gaizto batean jartzen zuten bakoitzean, orain jauzi eta orain zilipurdi?
|
|
|
Domingo, beraz, mila lur eta beste mila mundu ezagutzeko asmoarekin joan zen, bai, baina, egun gutxi batzuen buruan, ikusteko
|
moduan
zegoen ezen, lurra utzi zuen arren, aurrean eta atzean ura, eskuinean eta ezkerrean berdin?, ez zuela lurra utzi: are gehiago, itsasaldi hartan marinelen eta enkargatuaren artean sortu zèn eztabaida gogor bakarrean, marinelak bazkariaz kexatzen ziren, hain atera zitzaizkion okaztagarriak sukaldariari dilistak, zomorroak janda, antza?, Domingori iruditu zitzaion zamaontzia bera ere fabrika txiki ibiltari bat zela, aitarena baino txikiagoa, baina aitarena bezalakoa funtsean, bere mila kontraesanekin eta gizonen arteko ezinikusiekin:
|