|
2003
|
|
|
Era berean, neurri horiek ezin izango dira beste modu batera bete, lege honek eta berau garatzen duten erregelamenduek zein modu ezarri eta
|
modu
horretan baino.
|
|
2004
|
|
|
Ebazpenaren kopia edo zedula igortzea bidezkoa izan daiteke, posta ziurtatuaren nahiz telegramaren ordainagiriarekin, baita antzeko moduez ere, azken
|
modu
horrek ahalbidetzen badu auzi paperetan modu sinesgarrian agerraraztea komunikazioaren jasoketa, horren data eta edukia; halakoetan, idazkari judizialak fede emango du, auzi paperetan, igorpenaren eta igorritakoaren edukiaren gainean, eta auzi paperei batuko die, kasuan kasuan, hartu izanaren agiria edo jasoketa agerrarazteko modua.
|
|
|
2 Magistratu ezinduak ezin badu
|
modu
horretan ere botorik eman, auzia erabakiko dute ikustaldira joan diren gainerako magistratuek, horiek nahiko badira gehiengoa osatzeko. Ez badira nahiko, beste ikustaldi bat egingo da, aurreko ikustaldian izan direnekin eta ezinduak ordeztu behar dituztenekin; kasu horri lege honen 190 artikulutik 192.erakoetan xedatutakoa aplikatuko zaio.
|
|
|
Horrela lortu nahi da auzilariek eta beraien ordezkariek, euren guztien onerako, eginkizun aktiboago eta eragingarriagoa izatea. Gainera,
|
modu
horretan, auzitegien lana arinduko da, auzitegiok ez baitute bidegabeko kudeaketa lanik egin behar, eta, batez ere, izapidetza bera atzeratzen duten «hutsarteak» ezabatu baitira.
|
|
|
Abizenak, proposatu izan den
|
modu
horretan, interesdunak sortu ez duen egitezko egoera eratzea.
|
|
|
Liburu bikoiztuen sistemaren barruan, liburuon ale bat barrutiko epaitegiaren idazkaritzan gorde behar zen, baina sistema hori praktikan ez da gauzatu.
|
Modu
horretan, zalantzarik gabe, idazkunen iraunarazpena berma zitekeen, forma edo burokraziaren konplexutasuna gehituz. Egungo erregelamenduan, Probintziako Artxiboa sortzeak helburu bera du, artxibo horrek bere barnean hartuko baititu erregistroetako paper sortak; taxu berean, suntsipen kasuan, desagertutako idazkunak berregitea nabariro ziurtatu eta errazten da.
|
|
|
Ezin da ahaztu legeak, seme alabatasunaren eratxikipen faltsuen aurrean, biktima babesten duela; helburu horretarako, nahikoakakotasuna jakitea, inskripzioan amata da, erregelamenduaren arabera, arduradunak emakume interesdunaren aursunari buruz aipamenik egin ez dadin.
|
Modu
horretan, idazkun laidogarriak, berehalakoan berezko ondorerik gabe geratu behar direnak, saihestu egingo dira, amak seme alabatasunaren berri ez izateari buruz gero egindako idazkunaren ondorioz.
|
|
|
Abizenak, proposatu izan den
|
modu
horretan, interesdunak sortu ez duen egitezko egoera eratzea.
|
|
|
Sistema horrekin, nahi izan di egitateok jaiotza inskripzioaren orri bazterrean aipatzen direnetik ez bada.
|
Modu
horretan, ondasun eraentzei buruzko publizitate sistema zehatz bat barneraren gorengo helburuak lortuko dira. Datu horri buruzko publizitatearen eragingarritasuna arautzean, arauketa horituan aurrekariren bat izan arren. argi eta garbi datza Kode Zibilaren 1322 artikuluan, zuzenbide konpara
|
|
|
Inskripzioak espedienterik gabe eta atzerriko Erregistroak emandako ziurtagiriaren bidez egiteko, beharrezkoa da ziurtagiri hori erregular eta kautoa izatea;
|
modu
horretan, ziurtatzen den idazkunak, horrek fede emandako egitateeikripzioak behar dituenen antzekoak. dagokienez, bermeak izango ditu, Espainiako legearen bidez egindako ins
|
|
|
Liburuki bakoitzak irekiera eginbidea izango du, orrialdeen kopurua adierazi gabe, eta itxiera eginbidea ere, hori adierazita, eta bi biok arduradunak eskuetsiko ditu; itxiera eginbidearen aurretik, orri osagarriak euren goiko aldeko erdialdean zigilatu eta izenpetuko ditu arduradunak, orrialdeak ere zenbatuz, eta
|
modu
horretan jasoko da eginbidean.
|
|
2005
|
|
|
Agiriak telefaxez aurkez daitezke, legeak zein erregelamenduak aurkezte
|
modu
hori onartuz gero; halakoetan, agirion idazkuna egingo da liburu egunkarian erregela orokorrak agindutakoaren ariora, eta agiria bulego orduetatik kanpo jaso bada, idazkuna hurrengo egun baliodunean egingo da.
|
|
|
|
Modu
horretan eratutako hipotekak bi finka edo gehiago hartzen dituenean, eta finka horietako baten balioa ez denean nahiko haren erantzukizunpeko kreditu zatia ordaintzeko, hartzekodunak gainerako finka hipotekatuen aurka berreskaera eskubidea egikari dezake, diferentzia horren ondorioz soil soilik, eta 121 artikuluan ezarritako eran eta mugapenekin.
|
|
|
|
Modu
horretara aseguratu den zenbatekoaren gaineko hipotekaren eraketa.
|
|
2006
|
|
|
Bestalde, konkurtso adierazpenaren aurreko 30 lanegunetako alokairuak (lanbidearteko gutxieneko alokairuarentzat joko dira, eta lehenespenez ordain bikoitza gainditu gabe), konkurtso adierazpenaren ostean sortutakoak eta lan kontratua azkentzearen ondorioz epaileak erabakitako kalte ordainari buruzkoak, masaren aurkako kredituduko dira konkurtso kredituei begira; Langileen Estatutuko 32.1 artikuluan jasotako alokairuak, aldiz, gainerako konkurtso kredituak baino lehenago ordainduko dira; eta, testu bereko 32.3 artikuluan jasotakoek pribilegio orokorra izango dute, lan istripuaren ondoriozko kalte ordainek, eta konkurtso adierazpena egin baino lehen lan osasunaren arloan sortutako betebeharrak eznordainek bezala.
|
Modu
horretan, kon betetzearen ondoriozko prestazioen gaikurtsoa kreditu batzuen ordainketarekin agortzea saihestu nahi da, eta, kredituok ordaintzeagatik sortzen den interes orokorra baztertu gabe, masa pasibo osoaren interesarekin batu nahi da berori; aldi berean, langileek eta Herri Administrazioak onartutako hitzarmen tuek pribilegiorik ez duten zatian.irtenbideak sustatu dira, horien kredi...
|
|
|
|
Modu
horretan, Prozedura Zibilaren Lege berriaren ildoari jarraituz, tartekotsoak edo behin betikoak ez diren ebaz gora jotzeko errekurtsoen ugaritasuna ezabatu da, hau da, zatikako errekurpenei buruzkoak ezabatu dira, gaur egun halakoek konkurtso prozeduren izapidetza zaildu eta luzatzen dutelako; prozesuko bermeei kalterik egin gabe, errekurtsoen sistema berri bat ezartzeko agindua eman da, eta sist...
|
|
|
Konkurtsoko administratzaile izendatutako hartzekoduna bada kontu hartzaile, ekonomialari edo merkataritzako tituludun elkargokidearen baldintza betetzen ez duen pertsona fisikoa, horrek konkurtso administrazioan parte hartu ahal izango du, edo aurreko 2 idatz zatian ezarri baldintzak betetzen dituen profesionala izenda dezake, artikulu honen 3 paragrafoan ezarritako prozedura beteta;
|
modu
horretan izendatutako profesionalari aplikatuko zaio administrazio konkurtsoko gainerako kideen ezgaitasun, bateraezintasun, debeku eta ordainketaren araubidea.
|
|
|
1897ko ekainaren 10eko Legeak 1885eko Merkataritza Kodean eragin zuen eraldaketa arina gorabehera, eta Ordainketa Etendurari buruzko 1922ko legeak sortu zuen aldaketa esanguratsua alde batera utzita, lege aldaketak zatikakoak eta gai zehatz batzuei buruzkoak izan dira.
|
Modu
horretan, konkurtso sistema hobetu beharrean, korapilatu egin da: arau berezi eta salbuespenekoak gehiago sakabanatu dira, eta, maiz sarri, hartzekodunen hurrenkeran beti zuzenak izan ez diren pribilegio eta aldaketak sartu dira.
|
|
|
|
Modu
horretan izendatutako abokatua ezin izango da auzipetuaren defentsatik desenkusatu, bateraezintasunen bat ez badago behintzat; kasu horretan, beste letradu bat izendatuko da.
|
|
|
|
Modu
horretan emandako botoa presidenteak epai liburuan gordeko du, izenpetuta.
|
|
|
Magistratuak
|
modu
horretan ere ezin badu botorik eman, auziaren gaineko botoak emango dituzte ikustaldira joan diren ezindu gabekoek, eta, gehiengoa osatzeko behar beste magistratu izanez gero, horiek epaia emango dute.
|
|
|
Agiriak jasotzen dituen pertsonak horiek aurkeztu dizkio, zehaztutako epe-mugan, betearazpenaz arduratzeko agindua hartu duen epaileari edo auzitegiari, eta, berehalakoan,
|
modu
horretan egin dela abisatuko dio agiriak zein epaile edo auzitegirenak izan eta horri.
|
|
|
Auzira bilduko da, berebat, eskudiruaren gordailua egiaztatzen duen egiaztagiria, bai eta efektu publikoen eta gainerako baloreen egiaztagiria ere, fidantza
|
modu
horretan eratzen denean.
|
|
|
Auzipetzea ukatzen duten autoen aurka, auto horiek eskatu dituztenek, eta eurek bakarrik, eraldaketa errekurtsoa erabili ahal izango dute, jakinarazpenaren hurrengo hiru egunetan.
|
Modu
horretan eraldaketa egin eta hori ukatzen duten autoen aurka, ezin izango da gora jotzeko errekurtsoa erabili, ezta beste errekurtsorik ere; hala ere, auzipekatutako auzipetze adierazpenak; aitzitze eskaria zein alderdiri ukatu eta horrek kasuan kasuko audientzian aurkeztu ahal izango du berriro eskari hori, baldin eta, aipatu auzitegira bertaratuta, eskubide hori egikaritzen badu eta lege honen ... Kasu horietan, auzitegiak 630 artikuluak agindu autoa emango du eta bidezkoa dena modu arrazoituan ebatziko du.
|
|
|
(189e) Agiriak jasotzen dituen pertsonak horiek aurkeztu dizkio, zehaztutako epe-mugan, betearazpenaz arduratzeko agindua hartu duen epaileari edo auzitegiari, eta, berehalakoan,
|
modu
horretan egin dela abisatuko dio agiriak zein epaile edo auzitegirenak izan eta horri.
|
|
|
Hala ere,
|
modu
horretan ere ezin bada itzulpenik lortu, eta lekukoak egin beharreko ezagutarazpenak garrantzitsuak badira, hari zuzendu beharreko galderen agiria idatziko da, eta Estatuko Ministerioaren Hizkuntzen Interpreta ziorako Bulegora igorriko da; azken horrek, beste lan guztiei begira lehenespena emanez, galderak itzuliko ditu lekukoak hitz egiten duen hizkuntzara.
|
|
2007
|
|
|
lehenengo eta behin, gaur egungo testuan elkarri lotuta daude, batzuetan artikulu bakar batean, paragrafo desberdin gisa, izaera organikoa eta izaera arrunta duten manuak, eta, horiek banantzearen ondorioa izango litzateke arauak kalitate teknikoa galtzea, eta zaila izatea arau hori ulertzea, aplikatzea eta interpretatzea; eta bigarrenik, elkartzeko eskubidea arautzen duen oinarrizko kodea testu bakar batera bilduta betiere zati organikoak eta organikoak ez direnak bereizita, ahalbidetzen da herritarrek oinarrizko kode hori ulertu eta erabiltzea. Hurrean ere,
|
modu
horretara, herritarrek elkartzeko eskubidea ulertzeko ia ia modu bakarra dute, eskubide horren arautegiari dagokionez, estatuaren esparruan bederen.
|
|
|
Iraganbide publikoetan egindako bilerei eta kale agerraldiei dagokienez, agintariari aldez aurretiko komunikazioa egin behar zaio, eta hark halakoak debekatu ahal izango ditu, soilik, pertsona eta ondasunen aurkako arriskuaz, ordena publikoa asaldatzeko arrazoi oinarridunak daudenean.
|
Modu
horretara, aintzat hartzen dira Konstituzioaren 21 artikuluan jasotako arauak.
|
|
|
Beraz, Konstituzioak, 17 artikuluko 4 paragrafoan, erakunde hori jaso eta legegileari ezarri dio horren inguruko arauketa egiteko betebeharra.
|
Modu
horretara, osatu egiten da Espainiako oinarrizko arauak norberaren askatasuna babesteko diseinatutako sistema konplexu eta oro hartzailea. Horrenbestez, «Habeas Corpusaren» arauketa, konstituzio agindua ez ezik, botere publikoek herritarrei begira duten konpromisoa ere bada.
|
|
|
Ildo horien arabera, botere publikoei, eta, beraz, parlamentuari, eskatu behar zaie oinarrizko eskubideen defentsarako ekintza positiboak gauzatzea.
|
Modu
horretara ziurtatuko da askatasunetako artikuluen xedea da informazio arloko profesionalei oinarrizko eskubinaren eta berdintasunaren konstituzio balioek behar duten osagarritasuna. Esangura horretan, lege organiko hodea eratxikitzea, profesional horiek funtsezko faktore baitira informazioak ekoizteko orduan.
|
|
|
Bestetik, lege organiko horrek modu desorekatuan lehenetsi zituen zentro pribatuko titularraren eskubideak, eskola erkidegoaren eskubideen gainetik.
|
Modu
horretara, katedra askatasuna ideien mende jarri zen, eta modu murrizgarrian interpretatu zen guraso, irakasle eta ikasleek duten eskubidea, diru publikoekin eutsitako zentroen kudeaketan eta kontrolean parte hartzeko.
|
|
|
Gerran Errepublikak galdu zuen, eta Errepublikaren aurka altxatutakoak gailendu ziren.
|
Modu
horretara, diktadura frankistak berrogei urteko errepresioa ekarri zuen, eta, horren ondorioz, oinarrizko eskubideak behin eta berriro urratu ziren. Diktadorea hil ondoren, demokrazia berrezarri zen.
|
|
|
Demokrazia berrezarri ondoren, 1978ko Konstituzioa eta 1979ko Euskadiko Autonomia estatutua bi hizkuntzetan eman dira.
|
Modu
horretara, euskararen eta gaztelaniaren ofizialkidetasuna aitortu da, hori baitagokio sistema politiko demokratiko bati. Euskal erakundeek ere oinarrizko eskubideak ukitzen dituzten legeak eman dituzte, eta lege horiek ere modu elebidunean egin dira.
|
|
|
|
Modu
horretara aurkeztutako uko egiteak ez du eragotziko etorkizunean berriro ere aldi baterako ezgaitasunaren ondoriozko prestazioaren inguruko aukera egitea, baldin eta, gutxienez, hiru urte igaro badira, azken uko egiteak ondoreak sortu zituenetik.
|
|
|
Premia horrek eraginda, tzak ezartzean, Laneko Sindikatu izae komeni da, laneko gutxieneko baldinrako Hitzarmen Kolektiboen Legeak eta lan araudiek jarduera ekonomikoen edo enpresen arabera jasotako bikoiztasuna ezabatzea.
|
Modu
horretara, 1942ko urriaren 16ko Legearen erabilera mugatuko litzateke, hitzarmen kolektiborik gabeko ekoizpen sektore eta lurralde mugapeetara.
|
|
|
Errenten araubidea printzipio jakin baten inguruan eraiki da, hau da, hasierako errenta zehazteko alderdien artean dagoen itun askatasunari buruzko printzipioaren inguruan, bai kontratu berrietan, bai aurretik zehaztutako errentariekin egindakoetan.
|
Modu
horretan, beharrezkoa denean bermatuko da kontratuetako errenten bidez merkatuko errealitatea islatzea, baldin eta ezarritako eguneratzeen bidez ezinezkoa izan bada errealitate hori errentan jasotzea. Hori horrela izan daiteke, arauan errentak eguneratzeko mekanismoa ezarri delako, Kontsumoko Prezioen Indizeak urtebeteko aldian izan ditzakeen ehuneko aldaketei lotuta.
|
|
|
Eta, hain zuzen ere, puntu horretan errentamendua agertzen da lur berriak lortzeko tresnarik egokienetako bat legez, horren bidez ere, euren zereginetan irauteko asmoa duten nekazariek lur berri horiek euren lurrei gehitu gune batzuetan, enpresaburu gutxi ba ahal izateko.
|
Modu
horretan, landatzuek barruti osoa landatu, eta lurrak landuta, bizirik eusten diete haiei, eta, horri esker, erkidegoak bideragarriak dira; bestalde, hiriko biztanleen turismoa hartzeko gaitasuna dute. Horrela, nekazariek errenta osagarriak eskuratzen dituzte, eta, horrenbestez, eginkizun bikoitza lor daiteke, alegia, elikagaiak ekoiztea eta ingurumena zaintzea.
|
|
|
Hala ere, Europar Batasuneko irizpidea aldatu egin zen Kontseiluaren 1257/ 1999 Araudiaren bidez (EB), tzari buruzkoaz, horrek zenbait errege 1999ko maiatzaren 17koaz, Nekazaritzaritzaren garapenerako emandako lagun Bideratu eta Bermatzeko Europako Funtsaren (NBBEF) kontura nekazabat desagertu da nekazari den horren irudia, baina arlo horretan estatu kide bakoitzaren arauketa errespetatu da; horrenbestez, nekazaritza ustiategien bideragarritasuna izango da egitura politika berriaren oinarria. ...ak adierazten du, arestian izandako garapenari erreparatuz gero, banakako ustiategiek behera egin dutela; aitzitik, pertsona juridiko pribatua (esaterako, merkataritza sozieten ustiategiak eginkizun garrantzitsua hartzen ari dira, Espainiako nekazaritza berregituratzeko prozesuan; baina horrek ez du esan nahi familia ustiategiaren zeregina eta nahitaezko babesa alde batera uzten direnik, ustiategi
|
modu
hori ezinbestekoa da-eta landa inguruan gizarte garapen egokia bermatzeko.
|
|
|
IX. kapitulua ere azpimarratu behar da, apartzerien araubidea eguneratu duelako. Betekizun bat ezabatu da, alegia, finkaren titularrak, gutxienez, makineriaren, abereen eta kapital ibilkorraren balio osoaren ehuneko 25 ekartzea;
|
modu
horretan, apartzeriaren eta errentamendu partziarioaren arteko bereizketa ezabatu da. Elkarte apartzeriari dagokionez, itunik ez dagoenean, sozietate kontratuak arautuko du hori (32 artikulua).
|
|
|
Haatik, eraikintza sustatzeko neurriekin batera, jabetza horizontalari buruzko arauketa ondo antolatzen bada, egokiro egingo zaie aurre etxebizitzaren arazoei eta horiekin lotura duten beste arazo batzuei.
|
Modu
horretan jokatzeak ahalbidetzen du konponbide egonkorrak izatea. Horrek, bihar etzi, mesede egingo dio errentamenduen arauketari berari, arauketa horrek ez baitu presako eskakizunen presioa jasan; ondorenez, liberalizatu egingo da, eta errazago beteko du gizartean eta ekonomiaren esparruan dagokion eginkizuna.
|
|
|
Jabeari ezin bazaio zitaziorik edo jakinarazpenik egin aurreko lerrokadak ezarritako tokian, hori egindakotzat joko da, baldin eta kasuan kasuko komunikazioa jartzen bada erkidegoko iragarki oholean edo guztion erabilerarako helburu horrekin jarritako toki nabari batean; komunikazioan, eginbideak adierazi du zein datatan eta zein arrazoiren ondorioz egiten den jakinarazpena
|
modu
horretan, eta komunikazio hori erkidegoan idazkari eginkizuna betetzen duenak sinatuko du, betiere, lehendakariaren ikus onespenarekin. Modu horretan egindako jakinarazpenak erabateko ondore juridikoak sortzen ditu, egutegiko hiru eguneko epean.
|
|
|
Jabeari ezin bazaio zitaziorik edo jakinarazpenik egin aurreko lerrokadak ezarritako tokian, hori egindakotzat joko da, baldin eta kasuan kasuko komunikazioa jartzen bada erkidegoko iragarki oholean edo guztion erabilerarako helburu horrekin jarritako toki nabari batean; komunikazioan, eginbideak adierazi du zein datatan eta zein arrazoiren ondorioz egiten den jakinarazpena modu horretan, eta komunikazio hori erkidegoan idazkari eginkizuna betetzen duenak sinatuko du, betiere, lehendakariaren ikus onespenarekin.
|
Modu
horretan egindako jakinarazpenak erabateko ondore juridikoak sortzen ditu, egutegiko hiru eguneko epean.
|
|
|
bateko, eskuratzaileak leku egonkor eta segurua du urteko oporrenaren jabetza osorik eskuratu eta ordaintzeko premiarik.
|
Modu
horretan, inbertsioa asko murriztu eta luperketa benetako aukeretara egokitzen da.
|
|
|
«erkidegopeko denbora». Alabaina, erakundea izendatzeko
|
modu
hori ere ez da egokia. Funtsean, «multijabetza» baino hitz orokorragoa dirudi, baina kontuan izan behar da «erkidegopeko denbora» ez dela «time sharing» ingeleseko formaren itzulpena baino.
|
|
|
Ezarri da, bestalde ere, araubidea eraikin baten, ondasun higiezinen multzo baten edo multzo horien sektore baten arkitekturari begira bereizita baldin badago gain soilik gertatu ahal izatea.
|
Modu
horretan saihestu da eraikin batean edo eraikinen multzo batean bizitegi baten edo fisikoki sakabanatuta dauden bizitegi batzuen jabe denak horiek txandaka aprobetxatzeko eskubideen araubidea eratzea. Ez da eragotzi araubidea zati batean azkentzea, izate fisiko hori eta aurretiktoan ustiatzea ahalbidetu da, txandaka dauden eskubideak errespetatzen badira.
|
|
|
KAE).
|
Modu
horretan azaltzen da, esaterako, Auzitegi horrek, Estrasburgoko Auzitegiaren doktrinari jarraituz (GEEAE hauek: 1982ko urriaren 1ekoa. Piersack kasua?, 1984ko urriaren 26koa. De Cubber kasua?, 1993ko otsailaren 26koa. Padovani kasua?
|
|
|
Hori dela eta, benetako babes judiziala lortzeko eskubideak jaso egin du baita ere lortutako edukizko ebazpenaren betearazpenerako eskubidea.
|
Modu
horretan, ebazpen judizialak nori mesede egin eta pertsona horri bere eskubidea berriz ezarriko zaio eta, hala denean, jasandako kalteengatik kalte ordaina emango diote. Ebazpen judiziala ez betetzea dakarren edozein erabakik EKren 24 artikulua urratuko luke, salbu eta betekizun jakin batzuk betetzen direnean:
|
|
|
ebazpen ziodunean legean ezarritako arrazoia dela bide adierazi behar da, edonola ere, betearazpenari mesede egiten dion esanguran interpretatu behar dela.
|
Modu
horretan, Konstituzio Auzitegiaren ustez, betearazpena ukatzea ezin da nahierakeriaz eta arrazoitu gabe egin, eta ezin da oinarritu egon ez dagoen arrazoiren batean ez oinarrizko eskubidea murrizten duen interpretazio batean ere ez (martxoaren 12ko 33/ 1987 KAE).
|
|
|
Hau da, auzia «arrazoizko» epean ebazteko eskubidea soilik jaso da, eta arrazoizko epean gauden edo, aitzitik, Konstituzioan debekatutako bidegabeko atzerapenen aurrean gauden zehazteko, hainbat faktore hartu behar dira kontuan, besteak beste, auziaren konplexutasuna, auzilariaren eta agintarien jokabidea, eta auzitik haientzat ateratzen diren ondorioak, baita denbora marjina arruntak ere antzeko prozesuetan.
|
Modu
horretan, epe horiek zabal gainditzen dituzten kasuak bidegabeko atzerapenaren kasuak izango lirateke (urtarrilaren 23ko 5/ 1985 KAE; maiatzaren 8ko 81/ 1989 KAE; otsailaren 28ko 69/ 1994 KAE).
|
|
|
Izatez, auzitegi epai emailea, printzipioz, egitateei eta akusazioaren kalifikazio juridikoari lotuta dago; izan ere, bestela akusatuak ezin izango luke bere burua behar den moduan defendatu berak ezagutzen ez dituen egitate batzuetatik edo egitate horien kalifikazio juridikotik (abenduaren 11ko 205/ 1989 KAE).
|
Modu
horretan, Auzitegiak ezin ditu egitateak kalifikatu edo zehatu akusazioak nahi duena baino modu larriagoan, eta ezin du beste delitu batengatik kondenatu, salbu eta egitateen identitatea errespetatuz tipo penal homogeneoak direnean (martxoaren 10eko 12/ 1981 KAE).
|
|
|
zantzuak behar den moduan frogatuta egotea eta susmo hutsak ez izatea; organo judizialak azaltzea zein arrazoiketa erabiliz ondorioztatu duen akusatua erruduna dela.
|
Modu
horretan, epaileak ondorio hori ateratzeko erabilitako buru prozesuaren arrazoiketa eta koherentzia bermatuko dira.
|
|
|
Eskubidea definitu ondoren, konstituziogileak horren eragingarritasuna bermatzeko tresnak esanbidez ezarri ditu. Lehenengo eta behin, botere publikoen erantzukizuna da irakaskuntza zentroak sortzea (EKren 27.5 art.).
|
Modu
horretan, edonola ere, herritar guztiek irakaskuntza zentro publiko batean eskolatze plaza bat izango dute beti, baina gurasoek edo tutoreek irakaskuntza zentroa hautatzeko eskubidea dute, publikoa zein botere publikoek sortutakoez bestelakoa (LOGSEren 4 art./ HLOren 108 art.). Unibertsitateko irakaskuntzan, ULOren 42 artikuluaren arabera, hezkuntza legeriak eskatutako betekizun akademikoak betet... Edonola ere, berdintasun, meritu eta gaitasun printzipioak errespetatu behar dituzte.
|
|
|
Konstituzio Auzitegiak esan duen moduan, ideia horiek ez dute irakaslea behartzen ideia horien apologista izatera edo bere irakaskuntza propaganda edo doktrina bihurtzera, ezta irakaslearen lanak eskatzen duen zorroztasun zientifikoa ideia horien mende jartzera ere; zernahi gisaz, irakasleak ez du ahalmenik zentroko ideiei modu irekian aurre egiteko, bere jarduera ideia horien aurka ez dagoen moduan garatzeko baino.
|
Modu
horretan, zentroko ideiei erasorik ez egiteko eginbeharra ez betetzea irakaslea kaleratzeko arrazoi izan daiteke, betiere, kaleratzearen oinarriak argiak eta zehatzak direnean; froga kaleratzea egiten duen enpresaburuak eman du, bestela kaleratzea deuseza izango baita eta irakaslea berriro onartu baita ordezko kalte ordainik jasotzeko aukerarik gabe. Zentro publikoei dagokienez, ez da ahaztu behar irakasleek irakaskuntza publikoaren beharrezko neutraltasuna errespetatu behar dutela, doktrinatze ideologiko guztiak saihestuta (otsailaren 13ko 5/ 1981 KAE).
|
|
|
Artikulu horren arabera, herriaren aberastasun guztia, horrek izan ditzakeen forma guztietan eta horren titulartasuna edozein izanda ere, interes orokorraren mende dago.
|
Modu
horretan, jabetza eskubidea ez da adiera bakarrekoa, Kode Zibilean agertzen den moduan, hemeretzigarren mendeko liberalismoaren oinordekoa. Gaur egun jabetza mota desberdinak daudela esan dezakegu, estatutu juridiko desberdinak dituztenak, ukitzen dituzten ondasunen izaerarekin bat etorriz.
|
|
|
Konstituzioarekin bateraezinak ziren artikuluak Konstituzioaren xedapen indargabetzaileak indargabetu zituela ulertzen zen.
|
Modu
horretan, oinarrizko eskubidea zuzenean aplikatzen zen; pentsaezina zen eskubidearen egikaritza ezinezkoa izatea Konstituzioaren osteko arau baten bidez arautu arte, hori ez baitzen 2002 urtea arte egin.
|
|
|
Horretarako, Konstituzio Auzitegiak bi irizpide modu osagarrian erabiltzea proposatu du (apirilaren 8ko 11/ 1981 KAE): lehen irizpidea oro har onartzen den eskubidearen esanahira jotzea da;
|
modu
horretan, eskubidearen funtsezko edukia eskubide gisa aitortzea eragiten duten osagaien multzoa da, eskubide horren esangura kontuan hartuta; bigarren irizpidea eskubide hori aitortzean babestu nahi diren interesak aurkitzea izango litzateke: hau da, aztertu behar dena da ea eskubideak babestu nahi dituen interesak praktikan eskubidea garatzen duen legeriak babesten dituen.
|
|
|
...este neurri sorta bat ezarri da tratu berdintasuna sustatzeko hezkuntzan, sormen eta ekoizpen artistiko eta intelektualean, osasunean, kirolean, landa garapenean, lurralde antolaketan eta etxebizitzan, garapenerako lankidetzan, administrazio kontratazioan, diru-laguntzetan, komunikabideetan, lan esparruan eta negoziazio kolektiboan (kontratatzeko moduan erreserbak eta lehentasunak barnean hartuta;
|
modu
horretan, egokitasun baldintza berberetan, kasuan kasuko taldean edo lanbide kategorian gutxien ordezkatuta dagoen sexuko pertsonek lehentasuna izango dute kontratatzerakoan), administrazio egineran (genero inpaktuen txostenak beharrezkoak izango dira Ministroen Kontseiluak onetsi beharreko izaera orokorreko xedapenen proiektuetan eta ekonomian, gizartean, kulturan eta artean garrantzi berezia du...
|
|
|
Izatez, legegileak «bestelako inguruabar edo egoera pertsonal zein sozialak» aipatu ditu, eta susmopeko kategoria horien artean esanbidez sartu ditu desgaitasuna, adina eta sexu orientabidearen ondoriozko bereizkeriak (abenduaren 30eko 62/ 2003 Legearen 27 art. eta h., tratu berdintasunaren eta bereizkeriarik ezaren printzipioa aplikatzeko neurriei buruzkoak).
|
Modu
horretan, egoera pertsonal edo sozial horietakoren bat oinarri duen tratu desberdin oro modu automatikoan bereizkeriaren susmopekoa izango da, eta horrek berehalako ondoreak ditu, besteak beste, froga zama trukatzea.
|
|
|
Legea aplikatzean berdintasunez jokatzea Herri Administrazioari dagokio.
|
Modu
horretan, administrazioak ezin die tratu desberdina eman egoera berdinean daudenei. Hala ere, administrazio egintzak legearen eta zuzenbidearen mende daudenez, horien legezkotasuna eta berdintasun printzipioa errespetatu diren erabakitzeko azken hitza epaitegi eta auzitegiek dute.
|
|
|
Zalantzarik gabe, lan esparruan garatu da modu berezian partikularren arloko bereizkeriaren aurreko babes eragingarria.
|
Modu
horretan, Konstituzio Auzitegiak berdintasun printzipioa urratzen zuten kaleratzeak erabat deusezak zirela adierazi zuen aspaldi (azaroaren 23ko 38/ 1981 KAE, azaroaren 22ko 69/ 1982 KAE, etab.). Modu berean, lan arloko legegileak ezarri du Konstituzioan eta Legean ezarritako bereizkeria arrazoietakoren bat eragile gisa duen kaleratze oro deuseza izango dela (LEren 55.5 art. eta Lan Prozedurari b... Modu berean, deusezak izango dira bereizteko aginduak eta enpresaburuaren erabakiak, langileen tratu kaltegarria eragiten badute, enpresan egindako erreklamazio baten aurreko edo tratu berdintasunaren eta bereizkeriarik ezaren printzipioa betetzea eskatzeko administrazio egintza edo egintza judizial baten aurreko erreakzio moduan.
|
|
|
«Guztiak» kontzeptua modu zabalean interpretatuz gero, eskubidearen titularren artean nasciturusa ere bazegoela pentsa zitekeen, eta horren eraginez, abortu kasu guztiak konstituzioaren aurkakoak zirela ondorioztatu zitekeen. Hala ere, Konstituzio Auzitegiak, apirilaren 11ko 53/ 1985 epai entzutetsuan, EKren 15 artikulua interpretatzeko irizpide sistematikoa erabili zuen, eta «guztiak» kontzeptua Konstituzioko beste artikulu batzuetan erabilitako «gizabanako guztiak» kontzeptuaren baliokidea zela ulertu zuen (adibidez, 17 eta 24 art.).
|
Modu
horretan, Auzitegiak ulertu zuen gizabanakoa soilik, kontzeptu horren esangura juridiko osoan, dela bizitza eskubidearen subjektua; Auzitegiaren aburuz, fetuan bizitza dago, baina ez dago zuzenbideko subjekturik, eta beraz, nasciturusa ez da Konstituzioko bizitza eskubidearen titularra. Modu horretan, abortuari zigorra kentzea Konstituzioaren araberakoa zela pentsatzeko moldea irekita utzi zen.
|
|
|
Hala ere, Konstituzio Auzitegiak, apirilaren 11ko 53/ 1985 epai entzutetsuan, EKren 15 artikulua interpretatzeko irizpide sistematikoa erabili zuen, eta «guztiak» kontzeptua Konstituzioko beste artikulu batzuetan erabilitako «gizabanako guztiak» kontzeptuaren baliokidea zela ulertu zuen (adibidez, 17 eta 24 art.). Modu horretan, Auzitegiak ulertu zuen gizabanakoa soilik, kontzeptu horren esangura juridiko osoan, dela bizitza eskubidearen subjektua; Auzitegiaren aburuz, fetuan bizitza dago, baina ez dago zuzenbideko subjekturik, eta beraz, nasciturusa ez da Konstituzioko bizitza eskubidearen titularra.
|
Modu
horretan, abortuari zigorra kentzea Konstituzioaren araberakoa zela pentsatzeko moldea irekita utzi zen. Hain zuzen ere, Auzitegiak adierazi zuen nasciturusa ez zela bizitza eskubidearen titularra.
|
|
|
Konstituzioaren arabera giza bizitza babesteko betebeharra dago eta horrek Estatuari eragotzi egiten dio buruaz beste egiteko lankidetza onartzea.
|
Modu
horretan, zehapena ezarriko zaio inor bere buruaz beste egitera induzitzen duenari eta pertsona batek bere buruaz beste egiteko beharrezko egintzekin laguntzen duenari (ZKren 143 art.). Konstituzio jurisprudentziak (honezkero aipatutako 120/ 1990 KAE eta 137/ 1990 KAE) argi utzi du pertsona baten bizitza erakunde publikoen mende dagoenean zuzenean (gogoan izan dezagun presoen kasua), Estatuak hor... Izatez, Auzitegiek gizabanako horiek nahitaez elikatzea justifikatu dute, betekizun jakin batzuk betetzen badira eta pertsona horien askatasuna eta duintasuna errespetatzen dituzten muga batzuk ezarriz (esaterako, elikatze parenterala soilik baimendu da, eta hiltzeko arrisku larria dagoenean bakar bakarrik).
|
|
|
onartu du espetxeetan araubide bereziak egotea segurtasun eta diziplina arrazoiengatik, baina modu grafikoan esan denez, horrek ez du esan nahi «justizia gelditu egiten denik espetxeen ateetan».
|
Modu
horretan, neurri horiek guztiak modu murriztailean arautu eta kontrol zorrotzaren mende jarri behar dira (1984ko ekainaren 28ko GEEAE. Campbell eta Fell kasua, eta urtarrilaren 21eko 2/ 1987 KAE).
|
|
|
Kanpo ikuspegitik, ideologia eta erlijio askatasunak beste askatasun batzuei gainjartzen zaizkie (hezkuntza askatasuna, adierazpen askatasuna, elkartzeko, bilerak egiteko askatasuna, etab.). Edozelan ere, Konstituzio Auzitegiak aitortu duen moduan (otsailaren 15eko 20/ 1990 KAE eta azaroaren 11ko 214/ 1991 KAE), adierazpen askatasunaren egikaritzak muga zabalagoa du diskurtsoak gizabanakoaren ulerkera ideologikoak islatzen dituenean.
|
Modu
horretan, gizabanakoari ez zaizkio modu automatikoan aplikatzen EKren 20.4 artikuluan ezarritako mugak, eta askatasun horientzat muga gaindiezin bakarra Legeak babestutako ordena publikoa mantentzea da, hori bai, esangura zabalean ulertuta, Erlijio Askatasunari buruzko uztailaren 5eko 7/ 1980 Lege Organikoaren (aurrerantzean EALO) 3.1 artikuluak egiten duen moduan. Horretara, kaleko ordenaz gain, segurtasuna, osasuna eta moralitate publikoa bildu dira, GEEHren 9.2 artikuluak ezarritako irizpideari jarraituz.
|
|
|
Ezaugarri horiei esker bereizten dira elkarteak eta bestelako errealitateak.
|
Modu
horretan, irabazteko asmorik ez izateak bereizten ditu elkarteak eta merkataritza sozietateak (otsailaren 23ko 23/ 1987 KAE), azken horien xedea onura ekonomikoa lortzea baita; bestalde, horien eraketa formala (eratzeko esanbidezko akordioa, helburuak identifikatzea eta gutxieneko barne antolaketa behar dira) eta irauteko asmoa direla bide, elkartea eta bilera bereiz daitezke, ikusi dugunez, azke...
|
|
|
Elkarteen eraketari erreparatuz gero, Konstituzioaren arabera, horiek erregistroan inskribatu dira, publizitate ondoreetarako bakarrik (EKren 22.3 art.). Hau da, Konstituzioak elkartea hasiera hasieratik onartzen du, hori EKren 22 artikuluaren babesean zuzenean eratzen denetik. Inskripzioa beharrezkoa da «publizitate ondoreetarako bakarrik», eta
|
modu
horretan, saihestu egin nahi da balizko lege arauketa murrizgarri batek baldintza horiek eskatzea inskripzioari begira eta, horrela, oinarrizko eskubide horien benetako eragingarritasuna desagertzea (hala gertatzen zen, esaterako, diktadura frankistan, gobernu agintaritzak, inskripziorako ezarritako lege betekizunak betetzen ez zirela aitzakia moduan hartuta, erregimenerako «susmopekoak» ziren ... Horrenbestez, elkartea egotea ez da inskripzioaren araberakoa, elkartea eratuta dagoenetik existitzen baita, hau da, eratze akordioa egiten denetik.
|
|
|
Hori zela bide, garai hartan justifikatuta zegoen botoa murriztea gaitasun ekonomikoa zela bide (aberastasunaren araberako sufragioa) edo prestakuntza zela bide (gaitasunaren araberako sufragioa) ordezkarien hautaketa prozesuan osagai «kualitatibo» bat gehi zezaketen herritarrengana.
|
Modu
horretan, gainerako guztiak sufragiotik kanpo utzi ziren. Nola ez, planteamendu hori ez da bateragarria sistema erabat demokratikoarekin, sistema horretan sufragio unibertsala funtsezkoa baita.
|
|
|
Eskubidera biltzen da baita ere karguari datxezkion eginkizunak egikaritzeko aukera, kargu hori edukirik gabe utzi barik edo kargua egikaritzea zaildu barik mota guztietako oztopoak ipinita.
|
Modu
horretan, 23.2 artikuluak gutxiengoak organo politikoen eztabaidetan eta erabakiak hartu aurreko prozeduretan parte hartzeko duen eskubidea ere babesten du, baita ordezkariak bere ekimenak, etab. onartuak izateko duen eskubidea ere mota guztietako erakundeetan (toki erakundeetan, autonomia erkidegoetako legebiltzarretan, Gorte Nagusietan, etab.). Izatez, Konstituzio Auzitegiak EKren 23.2 artikulu... interna corporis acta izeneko doktrina errespetatzen da, eta horren bidez, parlamentu autonomiak Parlamentuaren barne egintzak babesten ditu, eta auzitegien aurrean horien aurka ezin daiteke errekurtsorik aurkeztu.
|
|
|
Beraz, Konstituzio Auzitegiak, EKren 23.2 artikulua interpretatzean argi utzi du legegileak ezin duela bereizkeriarik egin pertsona jakin batzuen alde edo aurka.
|
Modu
horretan, funtzio publikora heltzeko oposizioen eta konkurtsoen deialdiak oro har eta modu abstraktuan ezarri behar dira, eta ez erreferentzia indibidual edo zehatzen bidez, horien bidez hautaketa prozesuaren emaitza aurretik zehaztu ahal bada; horrez gain, betekizun eta baldintzak meritu eta gaitasun irizpide objektiboen araberakoak izan behar dira modu esklusiboan (KAE hauek: azaroaren 25eko 148/ 1986; apirilaren 18ko 67/ 1989; martxoaren 23ko 47/ 1990; otsailaren 14ko 27/ 1991; urtarrilaren 26ko 16/ 1998; martxoaren 11ko 37/ 2004, etab.).
|
|
|
Espainiako 1978ko Konstituzioan, konstituziogilea urrunago joan da: Espainia zuzenbideko estatu sozial gisa definitzeaz gain, osagai berria gehitu dio, demokratiko kontzeptua;
|
modu
horretan, zuzenbideko estatu sozial eta demokratiko gisa kalifikatu du Espainia. Azken osagai horrek berrikuntza garrantzitsuak ditu:
|
|
|
herritarrek estatuaren antolaketan parte hartzea, estatuak gizarte izaerako jarduerak antolatzea jarduera horrek interes publiko garrantzitsua duenean (otsailaren 7ko 18/ 1984 KAE). Horrek guztiak, aurretik ere ikusi dugun bezala, botere publikoen jarduera positiboa eskatzen du, eta ez abstentzionista hutsa,
|
modu
horretan, Konstituzioaren 9.2 artikuluan jasotako «Konstituzioaren aldatze funtzio» izenekoa bete ahal izateko, Italiako Konstituzioaren 3.2 artikuluaren aurrekariari jarraituz. Konstituzioko artikulu horren arabera, botere publikoei dagokie inguruabar zehatzak sustatzea, gizabanakoaren eta berak osatzen dituen taldeen askatasuna eta berdintasuna benetakoak eta eragingarriak izan daitezen; oztopoak kentzea, oztopo horiek haien osotasuna eragotzi edo zailtzen badute; eta herritar guztien parte hartzea erraztea, bai bizitza politikoan, baita ekonomia, kultura eta gizarte bizitzan ere.
|
|
|
TORRES DEL MORAL irakasleak honela definitu du alderdi politikoa Espainiako antolamendu juridikoan: «elkarte berezia da (eratxiki zaizkion eginkizunak direla-eta),
|
modu
horretan eratua eta erregistratua herri borondatea adierazteko erakundeetan parte hartzeko, erakundeotan parte hartzen du eta trukean zenbait onurabide lortzen ditu, besteak beste alderdiko gastuak finantzatzeko ekarpen publiko oso handia». Hau da, elkarteak dira (hori dela eta, borondatezkotasun printzipioa dute oinarri, bai sortzeko, bai afiliatzeko zein bertan irauteko), pribatuak, eginkizun publikoak dituzte, Konstituzioan garrantzia dute, eta Estatuko organoak izan ez arren, Konstituzioan erakunde bermea dute eta, gainera, beste elkarte batzuek ez dituzten berezitasunak dauzkate, esan dugunez, eginkizun publikoak eta hauteskundeetan, finantzaketan, etab. dituzten onurak eta pribilegioak direla bide?.
|
|
|
Printzipioz, Hitzarmenean estatuen jarduna soilik ezarri zen, eta ez partikularrena, eskubide horiek defendatzeko.
|
Modu
horretan, 40 artikuluan ezarri da Itunean alderdi diren estatuek konpromisoa dutela onetsi diren eta Itunean aitortutako eskubideei ondoreak ematen dizkieten xedapenei eta eskubideak gozatzeko erabilitako prozesuari buruzko txostenak aurkezteko. Batzordeak txosten horiek aztertuko ditu, eta horrek txostenak eta iruzkinak alderdi diren estatuei emango dizkie.
|
|
|
EKren 116 artikuluan eta hori garatzeko LOn hiru salbuespen egoera ezarri dira, eta horiek eskubideen muga edo murrizketa handiagoak ezartzen dituzte kasuan kasuan:
|
modu
horretan, printzipioz, «alarma egoeraren» kasuan hartu beharreko neurriek ez dakarte eskubideak etetea, horiek egikaritzeko muga batzuk baino, eta, oro har, hondamendi naturalei, istripuei, epidemiei, eta abarri aurre egiteko pentsatuta daude. Murrizketei dagokienez, hurrengo maila «salbuespen egoerak» izango luke, ordena publikoaren eraldatze larrien kasuan aldarrikatzen den horrek; egoera horretan eskubide eta askatasun batzuen murrizketa argiak daude.
|
|
|
Hori dela eta, nolabait esateko, agintari publikoen jarduera guztiak «militarizatu» egiten dira, agintari publikoen jarduna agintaritzaren eta diziplina militarraren mende jartzen baita, betiere, Gobernuaren zuzendaritzapean.
|
Modu
horretan, Gobernuak bidezko neurriak betearazteko bere agintepean izendatzen duen agintari militarrak bandoak argitaratu eta zabalduko ditu, eta horietan beharrezkoak diren neurriak jasoko dira, Konstituzioarekin, lege honekin eta setio egoeraren adierazpeneko baldintzekin bat etorriz. Horrez gain, Kongresuak ezarriko du zer delitu geratzen diren jurisdikzio militarraren mende setio egoera indarrean dagoen bitartean.
|
|
|
Babes errekurtsoa botere publikoek egindako urratzeetarako pentsatuta dago (KALOren 41.2 art.).
|
Modu
horretan, babesa aplikatu daiteke soilsoilik horren aurretik auzitegi arruntetan oinarrizko eskubidea babestea eskatu bada eta auzitegi arruntetako maila guztiak agortu ondoren (KALOren 43.1 art.). Oinarrizko eskubidearen zapalketa organo judizial batek eragin badu, Konstituzio Auzitegiari babesa eskatu aurretik, auzitegi arruntetan egin daitezkeen errekurtso guztiak agortu behar dira (KALOren 44...
|
|
|
Izan ere, BJLOren 241.1 artikulua eraldatu du, auzibide egintzen deuseztasunaren arauketa berria eginda.
|
Modu
horretan, alderdi legitimo direnek edo prozesu judizial batean alderdi legitimo izan behar zirenek idatziz eska dezakete jarduketen deuseztasuna adierazi dadila, EKren 53.2 artikulura bildutako oinarrizko eskubideren bat urratu dela oinarri hartuta, betiere, prozesua amaitzen duen ebazpena eman aurretik salatu ezin izan bada, eta ebazpen horren aurka errekurtso arrunta edo berezia jarri ezin bada... Azken buruan, 6/ 2007 Lege Organikoaren hitzaurrean esaten den moduan, lortu nahi den xedea da auzitegi arruntak antolamendu juridikoaren oinarrizko eskubideen lehen bermatzaile izatea.
|
|
|
Espainian aurkez daitezkeen errekurtso guztiak agortu ondoren, hitzarmenean edo horren protokoloetan aitortutako eskubideen urraketaren biktima den edozein pertsona fisikok, gobernuz kanpoko erakundek edo partikularren taldek demanda indibiduala aurkez dezake GEEAn, Hitzarmenaren 34 artikuluan ezarritakoaren arabera.
|
Modu
horretan, ikasi berri dugun prozedura abian jarriko da.
|
|
|
Ikusi dugunez, printzipioz, Espainiako antolamendu juridikoak ez du epai irmoen berrikuspena onartzen, GEEAk demanda egileei arrazoia eman arren.
|
Modu
horretan, egoera paradoxikoa sortu zen: kondenatuek espetxean jarraitzen zuten Estrasburgoko Auzitegiaren arabera Erromako Hitzarmenaren 6.1 artikuluaren aurkakoa zen prozedura dela bide.
|
|
|
Aldi berean, Luxenburgoko Auzitegi Nagusiak jurisprudentzia garrantzitsua sortu du giza eskubideen babesari lotuta, pertsonaren oinarrizko eskubideak Europako Erkidegoko zuzenbidearen printzipioen barruan daudela (1969ko azaroaren 12ko EEJAE. Stauder kasua?), eta horien babesak estatu kideen konstituzio printzipio erkideak oinarri dituela ulertu baitu.
|
Modu
horretan, estatu kideek printzipio edo tradizio erkide horiek inspirazio iturri moduan sendotu dituzte (1970eko abenduaren 17ko EEJAE. International Handelsgesellschaft kasua?). Gainera, giza eskubideen arloan nazioarteko tresna juridikoak erreferentzia moduan erabili dira, Europar Batasuneko estatu kideak horietan alderdi dira-eta, batez ere GEEH?
|
|
|
Horrez gain, EKren 32 artikuluaren bigarren paragrafoak legegilearentzat agindu bat gehitu du, hain zuzen ere, legegileari ezkontzeko formak, adina, gaitasuna, ezkontideen eskubideak eta eginbeharrak, banantzeko eta ezkontza desegiteko arrazoiak eta horren ondoreak arautzeko agindu baitio, Espainiako Kode Zibilean gertatzen den moduan (42 art. eta h.). Banantzeko eta ezkontza desegiteko arrazoiak esanbidez aipatzen direnez, badirudi legegileari agintzen zaiola banantzeko eta ezkontza desegiteko aukera jaso dezala, eta horrek dibortzioaren arauketa ere barnean hartzen duela dirudi; hain zuzen ere, nabaria da ezkontza desegitea aipatzen denean ezin dela ulertu soil soilik ezkontideetako bat hiltzen den kasua.
|
Modu
horretan, Espainiako legegileak Kode Zibilean dibortzioa sartu zuen, uztailaren 7ko 30/ 1981 Legea dela bide. Arauketa hori oraintsu aldatu da banantzeari eta dibortzioari dagokienez, uztailaren 8ko 15/ 2005 Legea dela bide, erakunde horiek gizartearen gaur egungo inguruabarretara egokitzeko.
|
|
|
Hori dela eta, pertsonaren bizitza pribatuaren eta horren izen onaren bermeak, gaur egun, dimentsio positiboa du eta dimentsio hori intimitaterako oinarrizko eskubidearen berezko esparrua baino harago doa; norberari buruzko datuak kontrolatzeko eskubidea izango litzateke.
|
Modu
horretan, EKren 18.4 artikuluak hitzez hitz eskubide hori eta intimitaterako eskubidea lotu arren, Konstituzio Auzitegiak, azaroaren 30eko 292/ 2000 epaian, DBLO aztertzen duen horretan, argi eta garbi bereizi ditu datuak babesteko oinarrizko eskubidea edo informatika askatasuna eta intimitaterako eskubidea. Konstituzio Auzitegiaren irizpidearen arabera, EKren 18.1 artikuluko intimitaterako oinarrizko eskubidearen eginkizuna da norberaren edo familiaren bizitza esparruan, besteen ezagutzatik kanpo gorde nahi den horretan, egin daitekeen inbasio oro eta norberaren borondatearen aurka hirugarrenen esku sartze guztiak saihestea; aitzitik, EKren 18.4 artikuluak, datuak babesteko oinarrizko eskubidea jasotzen duen horrek, pertsona horri bere datu pertsonalen gaineko kontrola bermatu nahi dio, horien erabilera eta xedea kontrolatzeko boterea, kaltetuaren duintasun eta eskubiderako ez zilegia eta kaltegarria den erabilera egitea saihesteko.
|
|
|
Horrez gain, datuak babesteko eskubidea eta intimitaterako eskubidea beste alderdi bati dagokionez ere bereizten dira: intimitaterako eskubidearen arabera, gizabanakoak botere juridikoa du hirugarrenei gizabanakoaren esparru intimoan egindako esku sartze oro saihestu behar dutela eta
|
modu
horretan ezagututakoa erabiltzea debekatuta dagoela ezartzeko; aitzitik, datuak babesteko eskubideak titularrari ahalmenen sorta bat ematen dio eta, horri esker, hirugarrenei egiteko eginbeharrak ezarri ahal zaizkie, hau da: beharrezkoa da datu pertsonalak bildu eta erabiltzeko gizabanakoaren adostasuna eskatzea, eta titularrak datu horien xedeari buruzko informazioa jasotzeko, datuetan sartzeko, datuak zuzentzeko eta datuak ezeztatzeko eskubidea du.
|
|
|
Modu berean, eskubide hori oro har eten daitekeela ere adierazi behar da, EKren 55.1 artikuluak salbuespen edo setio egoeretarako (ASSELOren 17 eta 32 art.) eta gizabanako jakin batzuentzako (EKren 55.2 art.) ezarri duen moduan, beharrezko den esku hartze judizialarekin eta Parlamentuak kontrol egokia eginez, banda armatuen edo elementu terroristen jardunari buruz ikerketak egiten direnean.
|
Modu
horretan, PKLren 553 artikuluan ezarritakoaren arabera, poliziako agenteek, euren agintea baliatuz, berehala atxilotu ahal izango dituzte zenbait pertsona, horien aurka espetxeratze manamendua eman denean; ageri ageriko delitua egiten ustekabean harrapatu dituztenean; delitugilea, agintaritzako agenteek pertsegituta, etxeren batean ezkutatu edo babestu denean, edo terrorismo edo banda armatuen ka... Amaitzeko, maiatzaren 6ko 2/ 2002 Lege Organikoak, Inteligentzia Zentro Nazionalaren (IZN) aurretiazko kontrol judiziala arautzen duenak, kontrol judizial berezia ezarri du egoitzaren bortxaezintasuna ukitu dezaketen IZNren jardueretarako.
|
|
|
Komunikazioetan esku hartzeko baimena epaileak soilik eman dezake, delituak behar den moduan ikertu daitezen. Baina komunikazioetan esku hartzeak zein
|
modu
horretan lortutako materialaren geroko tratamenduak berme oso zorrotzak izan behar dituzte; epailearen erabakiaren zioak zehatza izan behar du, zein delituren zantzuak dauden zehaztu behar du, eta inguruabarren eta proportzionaltasun printzipioaren argitan esku hartze hori beharrezkoa den erabaki behar da. Berme horiek guztiak oso argi finkatu ditu GEEAren jurisprudentziak (GEEAE hauek:
|
|
|
Egoitzaren bortxaezintasunarekin gertatzen den bezala, komunikazioen sekreturako eskubidea oro har eten daiteke, EKren 55.1 artikuluan ezarritakoaren arabera, salbuespen eta setio egoeren kasuan (ASSELOren 18 eta 32 art.), baita gizabanako jakin batzuentzat ere (EKren 55.2 art.), beharrezko den esku hartze judizialarekin eta Parlamentuak kontrol egokia eginez, banda armatuen edo elementu terrorista edo auzi iheslarien jardunari buruzko ikerketei lotuta.
|
Modu
horretan, PKLren 579.4 artikuluak ezarritakoaren arabera, presa kasuan, ikerketak egiten direnean banda armatu, terrorista edo asaldatuen jardunarekin zerikusia duten delituak ikertzeko, erantzukizun kriminalaren zantzuak dituen pertsonaren postazko komunikazioak, telegrafikoak nahiz telefono bidezkoak begiratzea, bai eta delituak egiteko baliagarri izan daitezkeen komunikazioak ere, Barne Arazoe...
|
|
|
azaroaren 29ko 70/ 1982, urtarrilaren 28ko 4/ 1983, otsailaren 7ko 18/ 1984, ekainaren 11ko 99/ 1987).
|
Modu
horretan, erakunde izaerako ordezkaritza gauzatu eta hainbat organismotan parte hartzen dute, esaterako Gizarte Segurantzan, Enpleguko Institutu Nazionalean, etab.
|
|
|
Hori funtsezko eskakizuna da zuzenbideko estatuan eta loteslea da botere publiko guztientzat, botere legegilea barne hartuta.
|
Modu
horretan, segurtasun juridikoa bermatzen ez duen lege lerruneko arau bat konstituzioaren aurkakoa dela esan daiteke (KAE hauek: azaroaren 25eko 147/ 1986, urriaren 30eko 174/ 1989, uztailaren 4ko 150/ 1991, azaroaren 15eko 273/ 2000, abenduaren 13ko 234/ 2001, apirilaren 25eko 96/ 2002, urtarrilaren 16ko 3/ 2003).
|
|
|
Hemen aplikatu behar da eskumen printzipioa: Konstituzioan arau bakoitzerako esparru material bat finkatu da;
|
modu
horretan, arau mota bakoitzak Konstituzioak gaitutako esparruaren barruan soilik proiektatu dezake arau indarra. Planteatutako kasu zehatzean, hau da, lege organikoaren eta lege arruntaren artean gatazka hipotetikoa dagoenean, Konstituzioan beren beregi ezarri da zer gai arautu behar diren lege organikoaren bidez; horrenbestez, legearen bidez arautu behar diren gainerako guztiak eta Konstituzioak lege organikoari erreserbatutako kasu zehatzetatik kanpo geratzen direnak, lege arruntaren bidez arautu behar dira.
|
|
|
Esangura horretan, Konstituzioaren ondoren, legea da gure antolamendu juridikoan lerrunik handiena duen araua, eta gainerako arau guztiak horren mendekoak dira eta Estatuko botereek bete egin behar dute.
|
Modu
horretan, legegilea Konstituzioaren mende egongo da eta ezin du legearen aurka egin edo legea errespetatzeari utzi (izan ere, hala egiten badu, legegileak emandako legea konstituzioaren aurkakoa izango da eta, beraz, deuseztatu egingo da). Parlamentuan herriaren borondatea ordezkatuta dagoenez, Parlamentua ez dago bere legeen mende, hau da, askatasunez alda ditzake, muga bakar batekin:
|
|
|
aurreko arautegia aplikatu litzaiokeela, harekin gutxiago ordaindu behar zuen eta.
|
Modu
horretan, triburu arauak inoiz lirateke eraldatu. Ipini dudan adibidea gehiegizkoa den arren, horrelako zerbait gerta daiteke, horixe da lehen aipatutako antolamendu juridikoa «zurruntzearen» arriskua, nola edo hala saihestu behar dena.
|
|
|
Legeak soilik ezar ditzake askatasuna kentzeko kasuak eta modua; lege erreserba horrek, murriztea edo kentzea salbuespenezkoa denez gero, proportzionaltasuna eskatzen du askatasun eskubidearen eta askatasun horren murrizketaren artean.
|
Modu
horretan, baztertu egiten dira, legean ezarrita egon arren, arrazoizkoak ez diren askatasun murrizketak, eskubidearen eta horren mugaketaren arteko oreka hausten badute» (abenduaren 11ko 178/ 1985 KAE).
|
|
|
Baina atxilotzeaz gain, Espainiako antolamendu juridikoan askatasunaz gabetzeko beste modu batzuk ezarri dira, betiere, esan dugun moduan, Legean ezarrita badaude eta horien oinarriko egitatearekin proportziozkoak badira.
|
Modu
horretan, Konstituzio Auzitegiak hurrengo hauek Konstituzioaren araberakoak direla onartu du: egoitzako atzipenaldia porrot eginaren kasuan (abenduaren 19ko 178/ 1985 KAE), alkoholemia kontrola egiteko polizia bulegoetara eramatea (otsailaren 18ko 22/ 1988 KAE), edo Herritarren Segurtasuna Babesteari buruzko otsailaren 21eko 1/ 1992
|
|
|
Bestalde, EKren 17.3 artikuluan ezarritakoaren arabera, atxilotuentzako abokatu laguntza bermatzen da, polizia eginbideetan eta eginbide judizialetan, legeak agintzen duen eran.
|
Modu
horretan, bermatu egiten da atxilotuaren laguntza juridikoa eta polizia eginbideak, etab. zuzenbidearen arabera egitea. Laguntza juridikoari dagokionez, Konstituzio Auzitegiak ezarri du EKren 17.3 artikuluan ezarritako abokatu laguntza ez dela EKren 24.2 artikuluan ezarritako abokatuaren defentsa eta laguntzaren modukoa.
|
|
|
Behin behineko espetxealdiaren gehieneko epeari dagokionez, Konstituzioan ez da ezarri, baina legegileari ezartzeko agindua ematen dio.
|
Modu
horretan, PKLren 504 artikuluan ezarritakoaren arabera, espetxealdiak ezinbestekoa den denbora iraungo du, eta luzatzeko aukera ezarri da, baina gainditu ezin diren muga batzuk finkatu dira: behin behineko espetxealdia ezarri denean egotzia prozesura agertuko dela ziurtatzeko, baldin eta zentzuz atera badaiteke ihes egiteko arriskua dagoela, edo frogak ezkuta, alda edo suntsi daitezen saihestu nahi bada, edo egotziak biktimaren ondasun juridikoen aurka jardun dezan saihestu nahi bada, muga urtebetekoa da, baldin eta delituak hiru urteko edo hortik beherako zigor askatasun gabetzailea badu; bi urtekoa, delituari ezarri zaion zigorra hiru urtetik gorakoa bada eta, salbuespen moduan, inguruabar zehatzak gertatuta, inguruabar horietatik atera badaiteke auzia ezin izango dela epe horietan epaitu?, bi urte arteko luzapen bakarra erabaki ahal izango da, baldin eta delituari hiru urtetik gorako zigorra ezarri bazaio, eta luzapena sei hilabete artekoa izango da, betiere zigorrari hiru urteko edo hortik beherako zigorra ezarri bazaio.
|
|
|
Era berean, azpimarratu behar da administrazioaren zehatzeko ahala agintari judizialek kontrolatzen dutela eta auzitegiek berrikusi dezaketela (EKren 106 art.). Horrez gain, ebazpen judizialen mendekoa da, «gauza epaituaren» eragingarritasuna eta «non bis in idem» printzipioa direla bide (oro har, egitate beragatik ezin dira bi zehapen ezarri, bata penala eta beste administratiboa). Zehapen bikoitza onargarria den kasuetan (gailentasun bereziko loturak, etab.), administrazio zehapena ebazpen judizialaren araberakoa da erabat(
|
modu
horretan, zigor arloko organo judizial batek egindako gertaeren kalifikazioa loteslea da administrazioarentzat).
|
|
|
Amaitzeko, gerta daiteke zigor arloko auzitegientzat ekintza bat zigorgarria ez izatea, baina ekintza hori ez zilegi administratibo gisa kalifikatzea eta administrazioak soilik zehatzea.
|
Modu
horretan, egitatea zigor arloan barkatu arren (delitua ez delako), ez du esan nahi ez zilegi administratiboa ez denik eta, beraz, zehatu ezin denik. Administrazioa epaileak ezarritakoaren mende dagoela nabarmena da; izan ere, kasu guztietan, ebazpen judizialaren arabera frogatuta dauden egitateak lotesleak dira administrazioarentzat (urriaren 3ko 77/ 1983 KAE).
|
|
|
Betearazpen erregelamenduak lege bati, lege baten artikulu bati edo batzuei edo lege multzo bati zuzenean eta modu zehatzean lotuta daude.
|
Modu
horretan, lege hori erregelamenduak osatu, garatu, xehatu, aplikatu eta betearazten du. Estatu Kontseiluaren arabera, erregelamendu horien eginkizuna «aurretik dagoen legea garatzea edo lege bat garatu, aplikatu eta betearazteko arauak ezartzea» da (maiatzaren 4ko 8/ 1982 KAE), eta Estatu Kontseiluko Batzorde Iraunkorrari kontsulta egitea eskatzen dute (EKLOren 22.3 art.). Adibide bat:
|
|
|
Hau da, erregelamendu independenteak edo antolaketa erregelamenduak izan arren (eta, noski, arau-emaileak badira), legearen mende daude beti, eta zer esanik ez, baita Konstituzioaren mende ere, eta ezin dituzte lege erreserbapeko gaiak arautu, EKren 97 artikuluak eta GLren 23 artikuluak ezarritakoari jarraituz.
|
Modu
horretan, erregelamendua inoiz ezin da legearen aurkakoa izan, baina geroko legeak beti aldarazi edo indargabetu dezake erregelamendu bat. Erregelamenduek hierarkia eta eskumen arau hauek bete behar dituzte:
|