|
2023
|
|
|
Horren arabera, programazioa adostu dinamika parte hartzailearen eta demokratikoaren bidez. Bide horretatik elkarrekiko errespetua sustatuz, norberaren heldutasunean eraginez, programa guztiona eginez. Betiere helburuak argi izanda eta jarduera horiek
|
lortzeko
norabidean jarrita.
|
|
|
Horiez gain, talde bakoitzaren errealitateari egokitzen zaizkion helburuak finkatzen dira, bai gaztetxoen motibazioan eragiteko eta euskararen erabilera areagotzeko, bai eta horiek
|
lortzeko
jarraituko diren estrategiak eta dinamikak ere. Hizkuntza ohiturak aldatzea ez da lan erraza, pausoz pauso jorratzen den prozesua luzea baita.
|
|
|
2020ko azaroan, beraz, Kilika programa garatzen ari ginela finantzaketa bila joan ginen Nafarroako Gobernura, eta baita
|
lortu
ere; Euskaraz Kilika Nafarroako Gobernuarekin hitzartutako egitasmoa da, doan eskaintzen dena haien finantzaketari esker.
|
|
|
Baina gakoa elkarlanean dagoela pentsatzen dugu: denak batera arituta (euskara teknikariak, eskolak eta guraso elkarteak) emaitza hobeak
|
lortzen
dira.
|
|
|
Eta gaitasunari dagokionez ere, antzera, batera doazelako erabilera eta gaitasuna, gaitasuna eta erabilera, halabeharrez joan ere. Maila formalean, aritzeko gaitasuna
|
lortzen
dute batzuek, idatzian nagusiki, baina gehienek zailtasun handiak dituzte lagunarteko mailan edota ahozko naturalean aritzeko. Ikastetik erabiltzera amildegi handiegia dago, eta zaila da hori gainditzeko eman behar izaten den jauzia, normalean kontzientzia hartzearekin joaten dena, baina uste baino aldagai gehiagoz osatua dagoena, hala ere.
|
|
|
Hau idazten ari naizela, gogora datorkit Lazkao Txikiren profezia," martxa honetan aurki erderaz hitz egingo dugu euskaraz ari garelakoan"; edo besterik gabe, ez da beraientzat garrantzitsua, ez zaie hala iruditzen, kito. Ez dugu ahaztu behar heldu batzuentzat lana
|
lortzeko
modu bat baino ez dela jada euskara, edo beste hizkuntza bat, eta hori hala izateak ez duela atxikimendu berezirik sortzen, ez dutela euskara modu berezi batekin lotzen, ez dutela euskarak euskaldunontzat izan lukeenaren kontzientziarik. Zer eredu ematen diegu ikasleei beren erdara onartuta?
|
|
|
Deskubrimendu horrek eramango gaitu —ez beste ezerk— umeari hitzaren poza transmititzera. Irakasleak horrelakorik
|
lortzen
badu, umeak etxeraino eramango du poz hori, eta aitaren edo amaren esku bateko hatzak harturik, kantatzen hasiko da irakasleari ikasi dion lelo xumea:
|
|
|
Ahozkotasunaz ari naizelarik, ez dezadan idatzia gutxietsi. Elkarrekin dira, elkar hobetzen dute, elkarrekin besotik helduta
|
lortuko
dute hizkera praktiko eta baliagarri bat," hizkuntza bizigarri bat herri bizigarri batean", Heinrich Böll idazle alemanak II. Mundu Gerra amaitu berritan idatzitako hitzekin esanda.
|
|
|
Hala ere, badaude arrazoiak kontrako norabidea indartsuagoa dela pentsatzeko: neurri handi batean hiztunek hizkuntzarekiko atxikimendua eraikitzen dutela hizkuntzaren erabilera komunikazioaren helburuak
|
lortzeko
bidea bada.
|
|
|
Pertsuasioa norberaren ikuspuntua gailentzea bada, arrakasta izateko tresna onak eta zorrotzak behar ditugu,
|
lortu
nahi ditugun ondorioak lortuko baditugu. Beraz, komunikazio baliabideak garrantzitsuak dira hiztunarentzat, esan bezala, jokoan ez baitago eduki baten igorpena soilik, jokoan eraiki nahi ditugun gizarte harremanak baitaude.
|
|
|
Pertsuasioa norberaren ikuspuntua gailentzea bada, arrakasta izateko tresna onak eta zorrotzak behar ditugu, lortu nahi ditugun ondorioak
|
lortuko
baditugu. Beraz, komunikazio baliabideak garrantzitsuak dira hiztunarentzat, esan bezala, jokoan ez baitago eduki baten igorpena soilik, jokoan eraiki nahi ditugun gizarte harremanak baitaude.
|
|
|
Beraz, erabilera areagotu nahi badugu,
|
lortu
behar dugu hiztun elebidunen gaitasun erlatiboek (pertsonala eta pertsonen artekoa) euskararen alde egin dezaten eta, hori posible ez den bitartean, hiztunek prozesu hauen kontzientzia izan dezaten, joeren kontra joateko indarra (motibazioa) bildu eta eraldaketan eragile izan daitezen.
|
|
|
22). Gazte hizkerak eraikitzeko zorua ahozkotasuna denez, zaila dirudi gazte erregistro eta kode berriak ikasteko eta sortzeko gaitasuna izatea ahozko gaitasun nahikoa izan gabe; eta ezin dugu inoiz ahaztu, gazteek hizkuntzari eskatzen dioten bereizketa eta identifikazio funtzio bikoitz hori ez badute euskaraz
|
lortzen
, badutela beste karta sorta bat oso osorik erabiltzeko, gaztelaniarena edo frantsesarena, bizitokiaren arabera.
|
|
|
Azpimarratzekoa da, oro har, euskarazko komunikazio gaitasunean gertatzen ari zaiguna, 2010etik 2019ra bitartean 17 puntuko jaitsiera izan baitu euskarazko komunikazio gaitasunak DBHn1 isei iveik entzumena, irakurmena, idazmena, mintzamena eta ahozko elkarrekintza hartzen ditu aintzat azterketa egiteko. Hizkuntza trebetasun horiek ezinbestekoak dira gure curriculumetan jasota ditugun konpetentziak eta irteera profilak
|
lortzeko
, eta, zer esanik ez, gure ikasleek gizartean eraginkortasunez parte hartzea nahi badugu.
|
|
|
Egoera horrek kezka eragiten du; izan ere, ikasle horiek gizartean parte hartzeko ezinbesteko duten hizkuntza gaitasuna ez dute
|
lortzen
edota lortzeko zailtasuna dute, eta, era berean, indarrean dauden curriculumetan jasotako konpetentziak eskuratzeko ezinbesteko hizkera akademikoa ulertzeko eta erabiltzeko eragozpenak dituzte. Ondorioz, hezkuntza sistemaren ekitateari berari ere eragiten dion gaia da esku artean duguna.
|
|
|
Egoera horrek kezka eragiten du; izan ere, ikasle horiek gizartean parte hartzeko ezinbesteko duten hizkuntza gaitasuna ez dute lortzen edota
|
lortzeko
zailtasuna dute, eta, era berean, indarrean dauden curriculumetan jasotako konpetentziak eskuratzeko ezinbesteko hizkera akademikoa ulertzeko eta erabiltzeko eragozpenak dituzte. Ondorioz, hezkuntza sistemaren ekitateari berari ere eragiten dion gaia da esku artean duguna.
|
|
|
Zeharka bada ere, EEEBn aipatzen den ikuspegi honen arabera, ikasleak, jada, gizarte eragileak dira; hau da, egoera jakin batzuetan ingurune espezifiko eta jarduera arlo zehatz batean, zeregin jakin batzuk —ez soilik hizkuntzarekin lotuak— bete behar dituzten gizarteko kideak9 Testuinguru sozialetan eragiten duten gizarteko kideak dira, beraz, eta ikasgela bera ere testuinguru sozial bat den heinean, egungo ikasgaiak praktika komunitateen edota ezagutza komunitateen pareko izango lirateke (matematikarien, fisikarien, hizkuntzalarien edota historialarien praktika komunitateak, esaterako). Horren ildotik, jada ez ginateke etorkizuneko herritarrak soilik hezten arituko, baizik eta dagoeneko beste ikaskide/ gizarte eragile batzuekin elkarreraginean, helburu partekatu bat
|
lortu
nahian, elkarri eragiten diharduten pertsonak hezten arituko ginateke. Izan ere, Ekintzara Bideratutako Ikuspegiaren arabera, ezagutzak testuinguruan jarritako ekintza baten inguruan eraikitzen eta partekatzen dira (hots, ekintza horren baitan hartzen duten zentzua eduki horiek), testuinguruan jarritako ekintza horri erantzunez garatzen dira konpetentziak, eta ekintza horretan gauzatzen da ikaslearen konpetentzia ere.
|
|
|
Izan ere, Ekintzara Bideratutako Ikuspegiaren arabera, ezagutzak testuinguruan jarritako ekintza baten inguruan eraikitzen eta partekatzen dira (hots, ekintza horren baitan hartzen duten zentzua eduki horiek), testuinguruan jarritako ekintza horri erantzunez garatzen dira konpetentziak, eta ekintza horretan gauzatzen da ikaslearen konpetentzia ere. Helburu hori
|
lortzeko
bidean, hizkuntzak eraginkortasun handiagoz aritzeko modua emango lioke
|
|
|
Horretarako, ikasgelan ohikoak diren elkarreraginezko egoeretan hizketa esploratzailea sustatu beharra aipatu dute. Hizketa molde hori
|
lortzeko
, baina, elkarrekintza bera diseinatu beharra aldarrikatu dute biek ala biek. Gurean berebiziko garrantzia duen alderdia da elkarreraginarena, une horiek baliatu behar baititugu ikasleak euskaraz ezagutzak eraikitzen eta partekatzen trebatzeko.
|
|
|
Testuen bidez, hizkuntza ekintzen bidez, jarduten dugu gizartean, eta, testuinguruaren arabera, itxura bat edo beste (hau da, testu genero bat edo beste) baliatuz sortzen ditugu testu horiek12 Ondorioz, hezkuntzaren egitekoa izango da, ikasleen hizkuntza errepertorioa aberaste aldera, bizitzako askotariko eremutan helburu desberdinak
|
lortzeko
baliatzen diren testu generoak aintzat hartzea, eta genero horiek baliatzeko egoera esanguratsuak diseinatzea. Ildo horretatik, nahitaezkoa da ikasleek diziplina edota jakintza arlo bakoitzak ezagutza partekatzeko baliatzen dituen testu generoak ezagutzea eta maneiatzen trebatzea:
|
|
|
Geruza honetan, ahots enuntziatzaileen erabilera eta modalizazioa aztertzen ditu J. P. Bronckartek. Igorleak bere ahotsa erabiltzeaz gain, ekintza komunikatiboaren xedea
|
lortze aldera
, beste zenbait ahots baliatzeko aukera du, esaten duen hori beste edonoren ardurapean jartzeko aukera, hain zuzen. Era berean, testuan zehar dioenaren gaineko zenbait alderdiri buruz duen jarrera islatzeko, modalizazioa baliatuko du.
|
|
|
Gure egunerokoan hizkuntza helburuak bistaratzea eta berariaz lantzea berebizikoa da, ikasleek ezagutza eskuratzeko ezinbestekoa duten hizkera akademikoa gara dezaten, eta, era horretan, ikaskuntza sakonagora ailega daitezen. Horrela jokatuta baizik ez dugu
|
lortuko
ikasleek gizartean eraginkortasunez eta behar besteko bizitasunez euskaraz aritzeko gaitasuna izatea. Denok izan behar dugu, beraz, hizkuntza irakasle.
|
|
|
— A ikasleak: ahozkoan (hitz egitean) maila ona du, C1, elkarreraginean, batez ere (erregistro ez formala ere baduela, edo erregistro mota horretan arin moldatzen dela, estutasunik gabe, apika); hizkuntza akademikoan badu oraindik formaltasuna
|
lortzeko
tartea; ahozko komunikazio gaitasunari begira, ikasle honek erregistro formala/ eskolakoa landu behar du, B2tik C1era, elkarreraginezkoan atzera egin gabe (C1). Idatzian, irakurriaren eta ahozko formalaren ulermenean ere badu tartea hobetzeko, eta ikasketekin/ maila akademikoarekin batera hobetuko duela bermatuko zaio, B2tik C1era (adibidez:
|
|
|
Idatzian, irakurriaren eta ahozko formalaren ulermenean ere badu tartea hobetzeko, eta ikasketekin/ maila akademikoarekin batera hobetuko duela bermatuko zaio, B2tik C1era (adibidez: HGAK, ahozkoan C1
|
lortu
).
|
|
|
• Ikasleen ahozko ekoizpenen denbora. Esan dugu ikasle bakoitzak gutxienez bere aurreko testua eta ondoko testua izan dezan
|
lortu
behar dugula. Baina ekoizpenaren denbora erabakitzea ere garrantzitsua da.
|
|
|
EGOERA/ HELBURU KOMUNIKATIBOA: Taldeka hartu beharreko erabaki baten aurrean argudioak ematea, aldeko eta kontrako iritziak defendatzea eta ikastaldea konbentzitzea ahalik eta boto gehien
|
lortzeko
. TESTU GENEROA:
|
|
|
Ume batek hizkuntzaren erabilera maila egokirik ez badu, inola ere ez du hizkuntza horren maila fonetiko, lexikal edo gramatikal egokia
|
lortuko
. Era berean, hizkuntza erabiltzen hasi den umeak bere adineko beste edozein hiztunen hizkuntzaren ezagutza maila lortzen ez badu, oso zaila izango da hizkuntzarekiko haren motibazioa nahikotasun mailaraino heltzea, eta, gainera, motibazio maila hori seguruenik beste hizkuntza batean aurkituko du.
|
|
|
Ume batek hizkuntzaren erabilera maila egokirik ez badu, inola ere ez du hizkuntza horren maila fonetiko, lexikal edo gramatikal egokia lortuko. Era berean, hizkuntza erabiltzen hasi den umeak bere adineko beste edozein hiztunen hizkuntzaren ezagutza maila
|
lortzen
ez badu, oso zaila izango da hizkuntzarekiko haren motibazioa nahikotasun mailaraino heltzea, eta, gainera, motibazio maila hori seguruenik beste hizkuntza batean aurkituko du.
|
|
|
Hortaz, ikasketa prozesu biak harremanetan daude, eta, bata bestearen osagarria izanik, biak behar beharrezkoak dira hiztunek hizkuntz garapen osoa
|
lor
dezaten.
|