|
2003
|
|
|
Frutak, barazkiak eta esnekiak “Elikadura ohiturak aldatzea gurasoen esku dago”, dio Serrak. Gosaria,
|
lehen
otordu gisa, funtsezkoa da. Haurren eta gazteen %25ek baino ez du fruta edo zuku naturala jaten.
|
|
2009
|
|
|
Gosaria izaten da eguneko
|
lehen
otordua, eta garrantzi handikoa gertatzen da haur eta gazteentzat.
|
|
2010
|
|
|
Arroz esne eta kanelarekin egindako gosari energetikoa nahi dutena izan daiteke txikientzat, zapore gozoa atsegin badute. Eguneko
|
lehen
otordu horretan, azukre gehien duten zerealen ordez osoko zerealak (muesli motakoak) jarri behar dira, arroz harrotuaren edo oloaren ale osoekin. Hasteko, koilarakada bat betiko zerealekin nahastu, eta pixkanaka kantitatea handitu.
|
|
|
Haurren %30ek bakarrik gosaltzen du, eta gurasoekin joaten direnek baino opil gehiago kontsumitzen ditu, Valentziako Lehen Hezkuntzako hirugarren eta laugarren mailetako 170 haurrek egindako azterketa baten arabera. Gainera, %7, 45ek eguneko
|
lehen
otordu hori saltatzen dute, eta %3, 18k bakarrik gosari osoa hartzen dute frutekin, esnekiekin eta zerealekin. Familia eta Komunitate Medikuntzaren Espainiako Elkartearen XXX. Biltzarrean (semFYC) lana aurkeztean, Lourdes Carrillo doktoreak ohartarazi zuen haur batek bakarrik gosaltzen badu, “segur aski gurasoek ez dutela gosaltzen edo ez diotela garrantzirik ematen eguneko une horri”.
|
|
2011
|
|
|
Buffeta erabil daiteke akats batez ohartzeko; alegia, gosaria ezin dela mugatu kafe batera, eta lagun dezake ikusten zeinen ona izan daitekeen eguneko
|
lehen
otorduari denbora gehixeago eskaintzea eta elikagai aukera zabaltzea.
|
|
|
Buffet erako gosariak lagundu egin dezake ikusten zeinen ona izan daitekeen eguneko
|
lehen
otorduari denbora gehixeago eskaintzea
|
|
|
Hidrato horiek pixkanaka digerituko dira, ordu gutxiren buruan edo ibilbidean zehar etengabe goserik ez sentitzeko. Zenbat eta koipe gutxiago, hobeto, eguneko
|
lehen
otordu hau astuna izan ez dadin. Gosariko elikagai solido gisa, hauek aukera daitezke:
|
|
|
Gosari osoa da haurrek elikadura jarraibide egoki eta orekatuak hartzeko lehen pausoa. Egokiena eguneko
|
lehen
otorduak organismoak behar dituen eguneko kaloria guztien %25 ematea da, eta, horrela, gaueko gabezia elikagarria ordezten da, eta energia ematen da eguneko gainerakoei aurre egiteko. Ikasturtearen hasieran, gosari orekatua egiteko beharrak are indar handiagoa hartzen du, haurrek ahalegin fisiko eta mental gehiago egiten baitituzte.
|
|
|
Gosari desordenatua eta frugala Esne gosari tipikoa kakaoarekin edo kafe azukredunarekin eta galleta edo opilekin, nahiz eta aukerarik erosoena izan, ez da egokiena adimena oskarbi eta ahalmen mental (kontzentrazioa, memorizazioa…) eduki behar denean klaseek irauten duten goiz osoan. Eguneko
|
lehen
otordu horrek karbohidrato konplexu gehiago eman behar ditu sinpleak (azukreak) baino, glukosa eta energia garunera hobeto erregulatzeko. Gosariak osasungarriagoak izan daitezen, gaileten ordez zereal osasuntsuagoak (azukre eta gatz gutxiagokoak) erabil daitezke, eta gosaltzen saiatu arroz esne edo muesli bat, fruitu lehorrekin nahastuta.
|
|
2012
|
|
|
Ez dago arrazoirik ogia gosaltzeko ogi txigortua gurinarekin edo margarinarekin eta marmeladarekin askatzeko. Eguneko
|
lehen
otorduan elikagai horren kontsumoa sustatzeko modu erraz eta aberatsak daude: papurtua eta esnearekin nahasita, tomatearekin eta oliba olioarekin igurtzita, atunarekin edo urdaiazpiko xerra mehe batzuekin lagunduta, etab. Hamaiketakoen eta haurrentzako askarien ogitartekoak askotarikoak izan behar dira, eta, haurraren ahosabaian atseginak izateaz gain, helburu didaktiko “ezkutua” izango dute:
|
|
|
Musikazaleak29 Eguneko lehen orduan, gosaltzeko, egiten den elikagaien aukeraketa funtsezkoa da errendimendu fisiko eta mentalerako, organismoak barau ordu askoko glukosa jaitsiera egozten baitu. Eguneko
|
lehen
otordu horretan gozokiak eta elikagai azukretsuak aukeratzea ez da egokiena, berehalako energia estimulua ematen baitute, baina azukreak hain azkar metabolizatzen direnez, hipogluzemia sintomak nabaritzen dira berehala. Horiek eragina izanen dute errendimenduan, hala nola kontzentrazio falta, neke eta neke mentala, bai eta logura eta jenio txarra ere, ez baita uste bezain azkar bereganatzen lezioa.
|
|
2013
|
|
|
Gosaria gainditzea, gazteen artean hain ohikoa den elikadura ohitura osasungaitz bat, gero gehiago jatearekin lotzen da zuzenean, bereziki gauez. Eguneko
|
lehen
otordu hori egiten ez dutenek, neurri handi batean, pisua kontrolatzeko egiten dute, baina kontrako efektua lortzen da. Frogatuta dago ez gosaltzeko ohitura dela pisua handitzearen nagusitasun handienetako bat, eta horrek gehiegizko pisua eta obesitatea garatzeko arriskua dakarrela.
|
|
2016
|
|
|
Babarrun gorriak azarekin, saiheski, txorixo eta odolostearekin aukeratu du hasteko; hurrena, berriz, maitreak biziki gomendatu arren amuko legatza, kokotxez, angulaz eta txirlaz betea, Alsinari hori dena sofistikatuegia iruditu zaio eta nahiago izan ditu frito bariatuak; hori ez dela euskal menu klasikoan sartzen aipatu dio maitreak, baina Alsinak gogoan du jai handietako jakitzat aipatu ohi zituela amak frito eta kroketak. Eta azkenbururako arroz esnea, horixe zen amak prestatu ohi zion postre bakarrenetakoa eta haren omenez Bilboko bere
|
lehen
otorduan probatu nahi duena, hemengoa mendafinaren lurrinetan eta ez daki zer berezitasun gehiagorekin egiten badute ere. –Eta ardoa??, galdetu dio maitreak.
|
|
|
Eguneko
|
lehen
otorduetan frutak sartzeko aholkuak eta ideia praktikoak eta goizak zaporea, kolorea eta osasuna betetzea
|
|
|
Irudia: Reanak Haur bati glutena duten elikagaiak lehen aldiz eskaini ahal izateko adina dela eta, azken gomendioek seigarren hilabetearen inguruan kokatzen dute, beti pixkanaka eta kantitate txikietan (adibidez,
|
lehen
otordu solidoetan ogi koilarakadatxo bat gehituz). Glutenaren sarrera atzeratu izanak ez du aldatzen genetikoki aurrez prestatutako haurren gaixotasuna agertzeko arriskua; atzeratu besterik ez du egiten.
|
|
|
Eguna barazki on batekin hastea ohitura bikaina izan daiteke, landare kontsumoa egunean zehar banatu ahal izateko, horrela OMEk gomendatutako anoak irentsi ahal izateko. Hainbat aukera daude berdurak eguneko
|
lehen
otorduan sartzeko, baina, goizean bezala, denbora justuan joatea ohikoa denez, proposatzen da barazki izoztuak erabiltzea, aniztasuna, azkartasuna eta erosotasuna ematen baitute barazkiekin platerak egitean. Alde horretatik, barazki izoztuak aukera ezin hobea dira sukaldean orduak aurrezteko, errezeta harrigarri eta zaporetsuenen prestaketari uko egin gabe.
|
|
2017
|
|
|
3 Gosari desegokia Azterketa horren arabera, bost haurretatik batek bakarrik gosaltzen du modu egokian, hau da, esneki, zereal eta fruta batekin. Gehienek (%83)
|
lehen
otordu horretan esnekiak jaten dituzte, baina %12k soilik hartzen dute fruta eta %18k zuku naturala edaten dute. Adituen esanetan, Espainiako 10 adingabeko gaztetik bat opil industriala da, eta kopuru hori bikoiztu egiten da meriendaren kasuan.
|
|
2019
|
|
|
Bihonek etxandrearen paperean eroso sartuta badaezpada ere galdetu zion. Norarekin egiten zuen
|
lehen
otordua zen, eta, berari gertatu zitzaiolako zekien, besteak beste, horiexetara izaten dela zailena moldatzea.
|
|
|
«Baina bazkari hori inportantea da. Hezkuntza lekuan gaude, eta eredu ona eman behar zaie, garrantzirik kendu gabe etxean egiten denari», ohartarazi du Nerea Segura (Donostia, 1985) nutrizionistak.Gero eta gehiago dira gosaldu gabe eskolara doazen umeak, eta horientzat eguneko
|
lehen
otordua eskolako bazkaria da.Hor dago koxka. Batzuetan, eskolan egindakoari botatzen diogu errua, eta ez diogu begiratzen etxean egindakoari.
|
|
|
Beretzat hartzen ditu ama izan eta seme alabak zaintzeko zama astunak. Goizaldean jaiki, oiloei eta azienda xeheari jaten eman, gizonen
|
lehen
otordua zerbitzatu, haurrez arduratu, eta soroetara joaten da, edo basora, edo baratzera; ur bila joan iturrira, bigarren otordua zerbitzatu, harrikoa egin, eta soroetara berriz afalordura arte; azken otordua egin eta gero, pasaratzen, garbitzen, arto aletzen eta abarretan igarotzen du afalondoa. Bere osasunaz arduratzeko astirik ez duenez ezta haurdun dagoenean ere, berehalaxe desitxuratzen da, eta behar baino lehen zimeltzen eta histen, gaixotasunek janda.
|
|
|
Piramide horretan, eguneko otordurik oparoenari, gosariari, legoke oinarria. Arau gisa, egun bakoitzean behar dugun energiaren %20 eta %25 artean eman behar digu
|
lehen
otordu horrek. Piramidearen erdian bazkaria dago, eta erpinean afaria.
|
|
2021
|
|
|
Besteak beste, helduoi zaila egiten zaigu arazo hori gure seme alabengan hautematea, eta hori ere berresten du Osasunaren Mundu Erakundeak (OME). Ondoren, Espainiako eta Europako haurren obesitateari buruzko zenbait datu emango ditugu, eta txikienek gosariak nola hobetu azalduko dugu, egun osasungarriko
|
lehen
otordurik ez izateak loditasun handiagoa izateko arriskuarekin zerikusia baitu.
|
|
2023
|
|
|
Lehenengo astea Aprobetxa itzazu sasoiko frutak gosarian sartzeko eta eman kolorea eguneko
|
lehen
otorduari. Laranja zukua, melokotoi zukua, sagar zukua… Aukera asko daude probatzeko, eguneroko infusioekin laguntzeko, txigorturen bat urdaiazpikoarekin edo zerealekin (hobe integralak).
|