|
2003
|
|
|
Zeren, geltokian erosi dudan aldizkaria irakurtzen hasi naizenean, bitxikerien ataleko albiste batek huraxe oroitarazi baitit: antza, Austrian jaiotako Paul Wittgenstein izeneko piano jotzaile ospetsuak, eskuin eskua galdu zuen
|
Lehen
Mundu Gerran; baina, piano jotzaile batentzat halako galera ikaragarria izan arren, etsi ez, nola edo hala pianoa jotzen jarraitu behar, eta laguntza eskatu zien Ravel, Prokofiev edo Strauss bezalako konposatzaileei, berarentzat, esku ezkerrerako kontzertuak sor zitzaten.
|
|
2008
|
|
|
Edonola ere, gatazka osteko berreskurapena mantsoa izan zen Euskal Herrian, eta
|
Lehen
Mundu Gerra hark utzi zituen zauriak ez ziren denbora luzean sendatu. Are gutxiago kontuan hartuta garai latzak ez zirela aurki amaitu:
|
|
|
Besteak beste, Bengoatarrak saga erraldoia utzi digu, hamazazpi liburukietan, non, Areria izeneko, baina Euskal Herria baino ez den? lurralde mitikoko familia baten eta haren ingurukoen istorio gorabeheratsua kontatzen baitu, Iraultzaren garaietatik
|
Lehen
Mundu Gerraren atariraino.
|
|
2010
|
|
|
Dena den, harrigarria da nola iltzatu zitzaion sinesmen hori.
|
Lehen
Mundu Gerran bere semea hil ondoren, semearekin komunikatzeko nahiak bultzatu zuen Doyle sinesmen horretara eta zenbait sektetan aritzera. Egonezina baretu behar zen, nola edo hala.
|
|
2011
|
|
|
Euskal Herriak, era batera edo bestera, hiru gatazken ondorioak jasan zituen:
|
Lehen
Mundu Gerra (1914), Espainiako Gerra Zibila (1936) eta Bigarren Mundu Gerra (1940).
|
|
|
|
Lehen
Mundu Gerra bukatu ondoren, ekonomia bake egoerara egokitu behar izan zen. Langabeziak eta prezioak gora egin zuten.
|
|
2012
|
|
|
Ernst Jünger idazle alemana soldadu ibili zen
|
Lehen
Mundu Gerrako lubakietan barrena, baina beti koadernotxo bat alboan zuela, gerrak iradokitzen zizkionak idazteko. Ezaguna da idazkiotan egin zituen gerraren gorazarrea eta sublimazioa, gudak (omen) daukan bizitza espirituala suspertzeko dohainarengatik.
|
|
|
Romanones Kondea Espainiako presidente izendatu zutenean, 1918an, nazioarteko egoera erabat aldatu zen.
|
Lehen
Mundu Gerra amaitzean nazioen arazoak konponbidean jartzeko, herrien" autoerabakikuntzaren" edo autodeterminazioaren aldeko giroa onartzeko bidea eta gogoa hasi zen. Aldi berean, 1918ko urtarrilean, W.
|
|
2019
|
|
|
|
Lehen
Mundu Gerran, abiazioaren agerpenak, Iruñeako erdi aroko harresiak desagerrarazi zituen, eta zabalgunea eraiki zuten. Nagusiki hutsalak ziren eraikinek osaturiko kale koadrikula erraldoia.
|
|
2020
|
|
|
Surrealismoa
|
Lehen
Mundu Gerraren ondoren sortu zen, eta Bigarrenaren ondoren lurperatu, Eztanda Handiaren oihartzun bihurturik.
|
|
2021
|
|
|
Bizitza osoa eman zuen langileen eskubideen aldeko borrokan. Gogor kritikatu zuen
|
Lehen
Mundu Gerra. Eta parte hartu zuen Alemaniako Lehen Errepublikaren sorreran, zeinak Kaiserren Erresuma eta bertako herrialdetako monarkia txikien desagertzea ekarri zuen berekin.
|
|
2022
|
|
|
Eta goraintziak emateko Kostja semeari. Rosaren bihotzeko Konstantin... hain zoriontsu egin zuena hamabi urtez, mutilak
|
Lehen
Mundu Gerrara joateko errekrutatze agindua jaso zuen arte.
|
|
|
Memoria ez da flakoa, Iparraldeko eta Hegoaldeko bertsoak lekuko: karlistadak,
|
Lehen
Mundu Gerra, kolonietako gerrak (Kuba, Afrika...) txertatuta zeuden herriaren imajinarioan.
|
|
|
Hainbat muga aldaketen lekukoa.
|
Lehen
Mundu Gerran Austriako tropek eta Bigarren Mundu Gerran jugoslaviarrenek, Istria, Gorizia eta Trieste anexionatzeko ahaleginean, milaka italiar jaurti zituzten bertako foibe (hobi) izeneko harkaitz zuloetara. Batzuetan, zakur zahar beltzen konpainian botatzen omen zituzten biktimak, hilketa umiliagarriagoa bihurtzeko tradizio makabro baten pautak segituz.
|
|
|
Praga dugu, dio Magrisek, mugako literaturaren adibide gailena. XIX XX. mende arteko saltoaz ari da,
|
Lehen
Mundu Gerra aurretikoaz. Praga, Bohemiako aleman kokaleku antzinakoenetako bat, eslaviar nazio bateko hiriburu bilakatzeko bidean dago:
|
|
|
130 14 puntuko adierazpen hori are garrantzitsuagoa izan zen, garai hartako eragile politikoek
|
Lehen
Mundu Gerraren amaieran nazioen arteko bake iraunkorra oinarritzeko funtsezko printzipioak identifikatzen saiatzen ari baitziren.
|
|
|
Ez dago momentu argigarriagorik Vimyko guduaren mendeurrenaren ospakizunen harira egin zuen hitzaldi publikoa baino: "
|
Lehen
Mundu Gerrako Vimyko tontorreko guduak tankeratu egin zuen gure nazioa". Eta Alexander Ross brigadako jeneralak egun hartan lortu zenari buruz esandakoa gogora ekarriz, honako hau erantsi zuen:
|
|
2023
|
|
|
1914an jaioterrira bisitan itzultzea erabaki zutenean, senarraren amak etxaldea semearen izenean jar zezan, ez zekiten
|
Lehen
Mundu Gerrak atzera Ameriketara itzultzea eragotziko ziela, destilazioa zela medio esne eta eztizko lurralde bihurtu zitzaien hartara. Rozinak dolar mordoa ekarri zuen gonan josita; bankuan sartu zuten dirua, baina austriar hungariar erresuma gainbehera abiatu eta bankuek lur jo zutenean ia dena galdu zuten, higiezinetan egindako inbertsioa salbu, basoak eta soroak erosi baitzituzten; gero, estraperloak diru dezente eman zien, han inor ez zen aberasten lanaren bidez. Baina ondoren areago erori zen guztia; hasieran, Stob eko aurrezki eta kreditu kutxak mozkin altuak eskaintzen zituen, Ameriketan bezala, beraz zergatik ez sartu han dirua, eta halaxe egin zuten; orduan jende gutxik sartzen zuen dirua aurrezki kutxa eta bankuetan, jendeak nahiago izaten zuen dirua galtzerdietan gordetzea edo higiezinak erostea, jabetza merkeak, lurrak, basoak.
|
|
|
Aurrerantzean, Ameriketatik etxera itzultzen zen, eta berriro Ameriketara, Carniola ko lasto txirikordak egiten zituen, gari lastozko txirikorda urreztatu leunak; berarenak ziren ederrenak, berdin berdinak, fin finak, lastozko hasierak eta amaierak ia ez ziren nabaritzen, hain ondo ezkutaturik geratzen ziren txirikorda mehe leunen artean; parpaila ere egiten zion the start deitzen zitzaion sonbreiruaren hasierari; beti eskuz egiten zuen lana; esloveniarrak saiatuak eta zorrotzak ziren, baina gero beste batzuk etortzen ziren beste herrialde batzuetatik, haiei ez zitzaien batere axola produktuaren edertasuna, dirua besterik ez zitzaien axola; zer ez zien esaten Rozinak lastozko sonbreiru gaizki egina ikusten zuenean, parpaila edo ez zeukalako eskuz ondo egina; gaixoa hala jokatzen zuen emakumea Rozinaren eskuetan erortzen bazen. Urte haietan, Ameriketan lan egindako urteei esker,
|
Lehen
Mundu Gerraren aurretik egindakoak gehituta, erretiro saria irabazi zuen; hain txirikorda ederrak egiten zituen, non gerenterik handienak baino dolar gehiago irabazten baitzituen; oso jende gutxik egiten zuen lan hura, oraindik ere Carniola ko lastoa josten dakiten adituen bila ibiltzen dira, orduan ere bai noski, areago gainera, zeren orain baino gehiago erabiltzen baitziren lastoz egindako sonb... Rozina jaioterrira beti garraio itsasontziz itzultzen zen; halakoetan ere baziren logelak, bidaiari itsasontzietan bezala, urriagoak, jakina, eta merkeagoak; bidaia denbora ere luzeagokoa zen haietan, portuetan salgaiak deskargatzen eta kargatzen baitzituzten.
|