|
2002
|
|
|
Eskerrak Tharsis, Rio Tinto eta beste enpresa batzuek bussines egiten duten!
|
Lehen
Mundu Gerran ere ez zenuten parte hartu!
|
|
|
Zorriketan ibili beharrean gengozan.
|
Lehen
Mundu Gerrako lubakietan lez, sekula ez dakizu noiz urtengo dozun edo, urten ezkero, zelan urtengo dozun. Eta, bien bitartean, astiro usteltzen zara.
|
|
2006
|
|
|
Ameriketako Estatu Batuetan Veterans Day delakoa ospatzen dute azaroaren 11n,
|
Lehen
Mundu Gerraren amaierako bake ituna sinatu zen egunaren urteurrenean, alegia. Gerra hura izan zen sarraskian parte hartutako inor orain bizirik egotea kasik ezinezkoa bada ere.
|
|
2010
|
|
|
Suitzako familia judua, diru metaka metalgintzan eta meatzaritzan aritua. Bilboko titanioak ehun eta berrogeita hamar urte zituen eta 1914ko
|
Lehen
Mundu Gerrarako ekoitzitako kobrea zuen arbaso.
|
|
|
– Badakizu
|
Lehen
Mundu Gerran 40 milioi pertsona hil zituztela?
|
|
|
Ikusten duk Ibaigane jauregia, gure Athletic sainduaren egoitza? Euskaldunak eraiki eta oparitu zioan Bilboko Udalari,
|
Lehen
Mundu Gerrak sortutako eskarien mozkinei esker. Ez ditiat aberatsak goratu nahi, bakoitzari berea onartu baizen.
|
|
2012
|
|
|
Atzera eta aurrera nabil zorabioa norekin hitz egin behar dut nori esan behar diot Beñat Beñat hormetan jotzen dut ez dit inork erantzuten. Ferdinand Bardamuk Place Clichyn bahitu eta
|
Lehen
Mundu Gerrako lubakietako eldarniozko gauean zamariaren gainean azaldu naiz. Zainetan gora hitzak esaldiak ahapaldiak etenik gabeko zamalkatzean beste modu batez arnasa egiten hasi naiz ezin diot ihes egin.
|
|
2013
|
|
|
Beste egun batean mezu bat bidali zidan, Curzio Malaparteren Kaputt gomendatuz.
|
Lehen
Mundu Gerrako bizipenen artean, aipatzen du presoei ateratako otzara bete begi erakutsi ziotela behinola ostatu batean.
|
|
2014
|
|
|
hor dira lehen eskuko lekukotzak. Gure egunetan, Eneko Bidegainen ikerketak(
|
Lehen
Mundu Gerra eta Euskal Herria. 2014 Elkar) eta Xabier Montoiaren Hezur gabeko hilak nobela (1999 Susa) ezinbesteko erreferentzia dira.
|
|
|
Internetek halako gauza asko ematen ditu... Esaten du sareak, esate baterako, Jean Cocteau literaturgileak Rolland Garrosekin egin zuela hegan gerra hegazkinetan
|
Lehen
Mundu Gerran. Baina nekez sinesten da, izen ezagun bi elkartzen dira askotan, elkartzen ditu internetek...
|
|
|
Gauza da faltsifikazio asko egin zituela Faulknerrek bizi zela.
|
Lehen
Mundu Gerra hasi zenean, izena eman zuen armadan, baina ez zituen agiriak faltsutu behar izan orduan, Walt Disneyk bezala: ordurako hogei urte zituen, hogeita bat egiteko, adinik egokiena armadarako.
|
|
|
la luna cayó de plano en la masa blanquecina de la cucaracha, esaten du, el cuerpo desnudo de su revestimiento coráceo. Julio Cortázar ez zen kartzelan egon, Belgikan jaio arren
|
Lehen
Mundu Gerra hasten ari zenean, 1914an. Ez zuen, seguruena, labezomorroen zaporea ezagutu, Ireneren osaba bezala, ahoan leuna, gozoa gehienetan.
|
|
|
Gustura irten zen Irene bulegotik, oraindik sinisten zuelako ikasketa akademikoak bazirela zerbait, gauza handia zirela, 23 urterekin. Erraz konbentzitu zuten urte batzuk lehenago unibertsitatea erreala zela, errealak zirela irakasleak, katedratikoak, dekanoak, unibertsitatea gorengo maila dela, prestigioa, J.R.R. Tolkien konbentzitu zuten bezala
|
Lehen
Mundu Gerra erreala zela, William Faulkner konbentzitu zuten bezala. Hogeita gutxi urteko umeak beti, konbentzitzeko errazak, gehiena sinisten dutenak, eurek kontrakoa uste duten arren, ustelena ere sinistera heltzen direnak, eskuinekoena.
|
|
|
Frantziako familia horrek Montpellierreko Unibertsitatera bidali zuen orduan, Medikuntza ikastera, baina zorte txarra izan zuen:
|
Lehen
Mundu Gerra hasi zuten unibertsitateko bigarren urtean zegoela. Frantziatik joan behar izan zuen Sabinak orduan, Poloniara lehenengo, Ukrainara gero, Moskun zen 1916an.
|
|
|
|
Lehen
Mundu Gerrara joan zenean, 24 urte zituen Tolkienek. Ulertzekoa da 24 urteko ume batek sinestea han egon behar zuela, bere betebeharra zela, ohorea, ausardia eta abar.
|
|
2015
|
|
|
Errudun sentitzeko Wittgensteinen joera garbi nabari da
|
Lehen
Mundu Gerran idatzi zituen egunkari sekretuetan: borrokan beti bere sentsualtasunaren aurka, Jainkoari larriduraz eskatzen dio laguntza, masturbatzeko grinari gailendu eta lan egiteko indarra eman diezaion.
|
|
|
"
|
Lehen
mundu gerran Tractatus saioa idatzi ostean, Wittgensteini iruditu zitzaion konpondu zituela jada filosofiaren arazo guztiak eta burutuak zituela jada gaiarekikoak betiko. Eskola maisu joan zen Austriako mendialdeko urruneko herrixkaren batera, baina ezegoki gertatu zen lan hartarako.
|
|
2016
|
|
|
Bittor Urrestik dirua egin zuen
|
Lehen
Mundu Gerrarako oholezko zamaontziak egiten. Bada garai horrekin lotutako pasarte eztabaidagarri bat:
|
|
|
Europako gizon aberatsenetakoa zen garai hartan Ramon Sota, bere irabaziak Espainiako estatuko aurrekontu osoa baino handiagoak ziren. Lord izendatu zuen Erresuma Batuko erregeak,
|
Lehen
Mundu Gerran britainiarren alde egindako mesede eta enkargu guztiengatik, bere txalupetatik mordoa britainiarren esku utzi baitzuen, alogeran jakina, eta haietatik dozena bat ere hondoratu egin zituzten alemanen itsaspeko ontziek.
|
|
|
Salamancan estudiatu zuen lehenik, Cambridgen gero –han irakasle ere izan bolada batean–, eta Ingalaterratik bueltan Bilboko bizitza kulturalaren bultzatzaile nabarmenetakoa bihurtu zen. Aitaren aldean muturrekoa ideietan, independentista, Amerikako Estatu Batuetako Woodrow Wilson presidenteari telegrama bat idatzi zion lotsagabe Euskal Herriarentzat askatasuna eskatzen,
|
Lehen
Mundu gerraren ondoren Europan itxura hartu zuten estatu berriak aintzat hartuta eta, Wilsonek berak, haren hamalau puntu famatuetan, herrien autodeterminaziorako eskubidea jaso zuelako. Aitaren enpresan Manu Sotak zer lan egiten zuen ez dago argi, idazkari eta itzultzaile aritzen omen zen, baina nekerik hartu gabe.
|
|
2018
|
|
|
Bidegain, Eneko.
|
Lehen
mundu gerra eta Euskal Herria. Elkar, 2014.
|
|
|
Bitartean, Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako 18 eta 45 urte bitarteko gizonezkoak Frantziaren alde bizitza ematera deitu zituzten 1914tik 1918ra luzatu zen
|
Lehen
Mundu Gerran. Gutxienez 6.000 euskaldun hil ziren.
|
|
|
Iraultzak baino eragin handiagoa izan zuen Frantziaren batasun nazionala errotzeko eta Euskal Herria zatikatzeko orduan.
|
Lehen
Mundu Gerra eta Euskal Herria liburuan (Elkar, 2014) Jean Barbier edota Oxobi idazleen bertso batzuk jasotzen ditu Eneko Bidegainek baina, guk dakigula, ezelako doinugilek ez zituen kantu bihurtu, ahoz aho, herriz herri zabaldu zitezen. Horrenbeste hildako eragin zituen guda hari buruz, euskal naziogintzarentzat horrenbesteko atzerapausoa ekarri zuen gatazkatzar hari buruz, Gorka Knorrek 1975eko “Nik nahi dudana” diskoan plazaratu zuen Azken agurraren negarra gogoratzen dugu.
|
|
2020
|
|
|
Begirada jaso eta beste aldeko urertzaren gainean ikusten zen Belvederea seinalatu nion Ainhoari, bere garaian duke baten udako egoitza izan zen tokian gerora beste dukesa handi batek Greziako tenpluen erara eraikiarazitakoa. Turistei kontatzen niena esaten hastekotan egon nintzen, eraikin hura prostilo doriko baten imitaziora egina zela eta joan den mendean
|
lehen
mundu gerrako erorien oroimenerako toki ere izan zela, baina ez nion holako kontuak aditzeko interesik sumatu.
|
|
2021
|
|
|
Banoa Uri irakurtzen hasi zen. XX. mendeko 10eko hamarkada bakezaletasunaren aldekoa izan bazen,
|
Lehen
Mundu Gerra amaitu eta gero, giroa okertu egin zen Estatu Batuetan. Nazionalismoak eta antisemitismoak indar handia hartu zuten.
|
|
|
Subotika aldera joan ziren bizitzera, errepidez 160 kilometrora zegoen hirira, lanerako aukera berrien bila. Hala Timisoara nola Subotika bi biak ziren garai hartan Hungariako parte, nahiz eta gaur egun bata Errumanian dagoen eta bestea Serbian,
|
Lehen
Mundu Gerraren osteko mugen aldaketaren ondorioz. Europa erdialdea nabarra zen garai hartan hizkuntzei dagokienez, hiri berean hiruzpalau hiztun komunitate zeuden eta, gaur egunean ere, bi lekuotan hungarieraz hitz egiten jarraitzen da, iraganaren hondarrak baiki, hizkuntzek ez dakite mugen berri, igaro egiten dituzte gainetik, txoriak edo hodeiak bailiran.
|
|
|
Jatorriz merkatari juduen familia batekoa, haren aita hiriko bitxigile ezagun bat zen, eta esan dezaket Inperio garaian polito zihoakiola, ezen dozena bat artisau zituen berarentzako lanean lantegian. Baina
|
Lehen
Mundu Gerrarekin dena aldatu zen. Inori ezer esan gabe, aitak Chicagora alde egin zuen, emaztea eta bi seme alabak bakarrik utzita.
|
|
|
Londresen harrapatu zuen
|
Lehen
Mundu Gerraren eztandak, hirira bildu eta handik gutxira. Aberatsen arteko gerra bat zen baina pobreek galtzen zuten bizia lubakietan.
|
|
|
Ilunpean zen intelektual hark emakumeen bozkaren alde hitz egin zuen gaztetan, oso gaztetan, Danubio ertzeko parlamentu dotorean, eta haren hankarik gabeko betaurrekoak ezagun egin ziren Austria Hungariako Inperio osoko egunkarietan. Londresen izan zen Emakumeen Nazioarteko Liga zuzentzen,
|
Lehen
Mundu Gerra geldiarazteko mugimendua antolatu zuen eta, orain, emakume bizkor eta agian garaitu hura bela artean zihoan, gordean, erbestera bidean.
|
|
|
Ez, ez zioten eman.
|
Lehen
Mundu Gerra osteko garaia, 20ko hamarkada, oso nazionalista izan zen Estatu Batuetan, atzerakoia erabat, paranoikoa. Schwimmerren antzeko pertsonak ez ziren begi onez ikusten, komunistatzat hartzen zuten.
|
|
|
Komunismoaren aurka egitea zen lehentasuna, eta Rosikaren ideiak, feminismoa eta bakezaletasuna, zaharkitutzat hartu ziren. Bake ontziaren abentura
|
Lehen
Mundu Gerra garaian gertatu zen, eta orain bigarrena ere bizia zuten, eta hirugarrena ere irits zitekeen. Oso urrun ikusten zituzten Lehen Mundu Gerra eta garai hartako pentsamendua 40ko hamarkadaren bukaeran.
|
|
|
Bake ontziaren abentura Lehen Mundu Gerra garaian gertatu zen, eta orain bigarrena ere bizia zuten, eta hirugarrena ere irits zitekeen. Oso urrun ikusten zituzten
|
Lehen
Mundu Gerra eta garai hartako pentsamendua 40ko hamarkadaren bukaeran.
|