|
2000
|
|
|
Bakarra ote,
|
lehen
frankismoaren hizkuntz politika?
|
|
|
Idazlan honen egitekoak bi izango dira: testu horiek elkarrekin batera ekimenpolitiko bat beraren kate-begi bezala aurkeztea, eta
|
lehen
frankismoaren hizkuntzpolitika nola formulatu eta ezarri zen erakustea.
|
|
|
Kristautasunean (eta beste erlijioetan) interes kulturalik handiena duen arloada politika linguistikoaren arlo hau. Hori historian hala izan baldin bada, esan beharradago bestalde
|
lehen
frankismo hartan erakunde boteretsua zela Eliza, herriarenganairisteko lanabes eraginkorra. Honen hizkuntz politika maneiatzean, mezu emaile horrenbizitza hobeki kontrolatzeko erosotasuna irabaz zitekeen, baina ez da hori bakarrik.Espainia Berriko proiektu nazionalaren funtsean dago, azkenik, hizkuntz batasunarenaere:
|
|
2005
|
|
|
II. 1 SF
|
Lehen
Frankismoan()
|
|
|
II. Errepublikan emakumearen egoera hobetzeko eta gizonarekin berdintzeko hartutako neurri guztiak bertan behera gelditu ziren 1939ko garaipen nazionalarekin. Nazionalkatolizismoaren moralaren araberako emakumearen eredua inposatu zen
|
Lehen
Frankismoan. Emakumea gizonaren menpe gelditu zen eta bere gorputzari muga izugarriak jarri zitzaizkion; emakumeak hezkuntza eta lan esparruetatik urrundu nahi izan zituzten.
|
|
|
I. 1 Emakumea
|
Lehen
Frankismoan()
|
|
|
Nazionalkatolizismoaren printzipioei jarraiki, eta diskurtso mediko bat erabiliz, emakume idealaren eredua garatu zen
|
Lehen
Frankismoan(). Emakumea dezentea izan behar zen, pudikoa, isila, gizonaren menpekoa eta zerbitzaria, eta bere lekua, etxe barruan zegoen, eta beste inon ez.
|
|
2006
|
|
|
Gautegiz Arteaga Giza eskubideen zapalketa eta errepresioa Gerra Zibilean eta
|
Lehen
Frankismoko Garaian/ Conculcacion de los Derechos Humanos y represion durante la Guerra Civil y el Primer Franquismo. (e/ i).
|
|
2008
|
|
|
Ugarte, J. (1990): ?
|
Lehen
frankismoaren agerpena Araban?, Cuadernos de SecciónHistoria Geografía, 17, 209
|
|
2009
|
|
|
12 Gerra Zibila eta
|
lehen
frankismo garaia Hego EuskalHerrian ikertzeko iturri dokumentalen gida
|
|
|
Gerra ostean eta
|
lehen
frankismoan euskal burgesiak izan zuen bilakaeraren berriematen da hemen. Ideologiatik edo beste ikuspegi ohikoetatik at, ekonomia ardatzhartuta eliteen jarrera urte horietan.
|
|
|
–Gurutzea, bandera eta ezpata. 1936ko Gerrako garaileenmemoria lekuak, Tolosan,
|
lehen
frankismo garaian()?, in EuskoIkaskuntzaren XVII. Kongresua, Gasteiz, Eusko Ikaskuntza.
|
|
2012
|
|
|
Agurtzane eta Martxelo bezala.
|
Lehen
frankismoan eta orain demokrazian.
|
|
2013
|
|
|
Onaindiaren antologiak euskal literaturaren corpusa batera aurkeztu, eta, haren balioa eta kalitatea erakutsiz, euskarari berari prestigioa ematea bilatzen zuen. Hizkera sistemikoa erabiliz, kapital sinboliko hura erakutsiz, euskal kulturaren izaera bera aldarrikatzea zen Onaindiaren asmoa,
|
lehen
frankismoaren urte ilunetan. Horrexegatik, formatu dotorean argitararazi ziren mila eta hamaika gehiago, olerki eder?, historia batean bezala kronologikoki antolaturik, eta karmeldarraren beraren sarrera pasarte goraipatzaileez.
|
|
2015
|
|
|
Baina uztailean, abuztuan, irailean, eta urriko lehen egunetan, zer egin zen hemen?
|
Lehen
Frankismoaren historia ofiziala kontatzen zitzaigu; orain, EAErena. Nik bat egiten dut anarkistekin, komunistekin, jeltzaleekin.
|
|
|
Bertze bi zatiak frankismoarenak dira: "
|
lehen
frankismo aldia,", estoka gogorrarena, eta" bigarren frankismo aldia,", kanbiamenen eta erresistentziarena, bereziki ETAren ihardukitzea. Azken atalak frankismoaren ondoko urteak ditu zilatzen," ahantz gunetik memoriaren gesaltzera", ordu laitekelarik justiziak bere bidea egin dezan, buruzagi frankistak bereziki auziperatuz, jakinez horietan bazirela euskaldunak ere, eta ez guti.
|
|
2016
|
|
|
orain, galdera handia? berehalakoan erantzuten eta hortik aurrera argudioak ematen saiatu ordez; alderantzizko bidean jokatzen dute, hau da,
|
lehenik
frankismoaren ezaugarriak aztertzen dituzte gero erantzun bat (borobila izanen ez dena) emateko. Hau da, eztabaida honetan urtean gero eta gehiago pasatu ondoren, erantzunak ez dira hasieran ziren bezain borobilak.
|
|
|
Esan bezala ikuspegi tradizionalak bi dira;
|
lehenak
frankismoa, erregimen autoritario, bezala ezartzen du, hots, totalitario?
|
|
2019
|
|
|
M. Azkueren pianoa ere saldu egin behar izan zuten. Itolarri ekonomikoaren eta zentsura zorrotzaren eraginez, Euskaltzaindiak
|
lehen
frankismoan ez zuen argitalpen propiorik gauzatzeko aukerarik izan.
|
|
|
|
Lehen
frankismoko euskal barnealdeari askoz gehiago erreparatu zion beste akademiko baten biografiak, XX. mendeko euskal historia kulturalaren mugarri bilakatu denak. N. Ormaechea" Orixe" ren azterketan, ordea, idazle handietsiaren korrespondentzia izan zen erabilitako artxibo iturri ia bakarra (Iztueta 1991; Iztueta & Iztueta 2006). 4 Hain zuzen, hutsune historiografiko hori betetzeko egin dudan dokumentatze lana nabarmendu behar dut.
|
|
2021
|
|
|
|
Lehen
frankismoan desagertu egin ziren ikastolak, eta horrekin batera baita bertsolaritza irakasteko ideiaren zantzu haiek ere, hain justu ziklo honen haustura dakarren Bigarren Pizkundearekin 1960ko hamarralditik aurrera ikastolak berragertu arte.
|
|
|
Torrealdaik aipatzen du
|
lehen
frankismo idorrenean euskal kulturgintzak izan zuen arnasgunerik goiztiarrenetako bat bertsolaritza izan zela: " Oso goiz onartu zituen zentsurak, adibidez, Basarriren bertso liburuak; 1949an aurrena.
|
|
|
Ikur izaerari ere eutsiko zaio, zikloaren lehen hamarraldietan gerraosteko errepresioak eta
|
lehen
frankismoaren giltzarrapoak baldintzatutako kutsu folkloriko hutsalago batekin eta Bigarren Pizkundearen barruan Xahok sorreratik eman zion distira berreskuratuaz. Gandarak seinalatzen du, ikur izaera berritu honen oinarrian berriro ere," herriarekiko hurbiltasuna" deitzen diona legokeela, Gabilondok Lehen Pizkunderako planteatzen duen azalpena errepikatuz:
|
|
|
Ogibiderik ederrena daukatela esaten die konpainia ibiltari hartako buruzagiak bere kideei, baina egiatan oso bizimodu miserablea daramate,
|
lehen
frankismoan lau sosen truke herririk herri beren emanaldi tristeak eskainiz. Badirudi Urrezko Mendean iltzatuta geratuak direla, baina denborak aldatuz doaz, futbolak eta irrati bidezko eleberriek konpetentzia egiten diete, eta zinemaren zabalkundeak azken kolpea emango dio komiko ibiltarien aroari.
|
|
|
18 Ikus, besteak beste, Javier Buce, Azpeitia, Giza eskubideen zapalketa Gerra Zibilean eta
|
Lehen
Frankismoko garaian, Aranzadi, Azpeitia, 2016.
|
|
2022
|
|
|
El pico k irudikatzen duen lagunarteko erlazio horrek
|
lehen
frankismoan garaturiko pelikula belikoetan agertzen ziren adiskidetasun maskulinoak gogorarazten dizkigu eta Paco eta Urko pelikula horietan protagonismoa zuen soldadu errebeldearen maskulinitatearen arketipotik (Rincón, 2014: 75) hurbil erakusten ditu.
|