|
2010
|
|
|
1.2 JURISDIKZIOA ETA ORDENA JURISDIKZIONALAK.
|
LAN
ORDENA JURISDIKZIONALA
|
|
|
1.2.3
|
Lan
ordena jurisdikzionalaren ezaugarriak
|
|
|
|
Lan
ordena jurisdikzionalak, gainerako ordenek bezala, bere erritu lege propioa eta bere eskuduntza esklusibokoak diren kasuak aztertzen dituzten organo jurisdikzionalak ditu. Horietaz gain, honako berezitasunak ditu:
|
|
|
Autonomia kolektiboaren fruitu eta lan zuzenbidearen iturri den hitzarmen koletiboak [LEren 3.1 b) art.] berezitasun asko ekartzen dizkio
|
lan
ordena jurisdikzionalari. Tresna horren bitartez lan harremanaren alderdien ordezkariek beren eremuko langileak eta enpresaburuak lotzen dituzten arauak sortzen dituzte, lan kontratuen gutxienezko edukia baldintzatzeko.
|
|
|
puntos críticos. XXI Jornadas universitarias andaluzas de derecho del trabajo y relaciones laborales, Mergablum, Sevilla 2003, 82 or. eta Rodríguez Piñero, M.,. Proceso civil y proceso de trabajo?, op.cit. Bereziki azpimarratu behar da zenbaitetan (gutxitan)
|
lan
ordena jurisdikzionalak interes publikoa babesten duela, horrela da hitzarmen kolektiboak aurkaratzen direnean (LPLren 161 art.), edo sindikatuen estatutuak edo haien aldaketa aurkaratzen direnean (LPLren 165 artikulutik 174 artikulura) edo ofiziozko prozeduran (LPLren 146 art.).
|
|
|
1.2.3.2
|
Lan
ordena jurisdikzionalaren eskuduntza
|
|
|
Legeak ez du bakarrik
|
lan
ordena jurisdikzionala bera sortzen (BJLOren 9 art.), ordena horri zein gai ezagutzea dagokion ere adierazten du, beraz, gai horiek lege testuetan bilatu behar dira. Horrela, eta haren eskuduntzak zenbatzeko, BJLOren 9.5 artikulutik abiatu behar da:
|
|
|
«Lan ordena jurisdikzionaleko auzitegiek eta epaitegiek Zuzenbidearen adar sozialaren barnean sustatzen diren uziak ezagutuko dituzte, bai banakako gatazketan, bai gatazka kolektiboetan, baita Gizarte Segurantzari buruzko erreklamazioak eta estatuaren kontrakoak ere, lan legeriak erantzukizuna egozten dienean». Argi dago artikulu horrek
|
lan
ordena jurisdikzionala zentzurik zabalenean ulertutako lan ordenamenduarekin ezkontzen duela23, eta ordena hori lan ordenamendu juridikotik eratorritako gatazken ebazpenean espezializatzen dela.
|
|
|
Aipu hau lan harreman arruntarentzat eta berezientzat egiten da. Horiek arautzen dituzten legeek
|
lan
ordena jurisdikzionala beren garapenean sortzen diren gatazkak ebazteko bidetzat hartzen dute. Horrela, goi zuzendaritzako pertsonala arautzen duen 1382/ 1985, abuztuaren 1eko Errege Dekretuak (14 art.); familia etxearen zerbitzupeko pertsonalaren 1424/ 1985, abuztuaren 1eko Errege
|
|
|
Bukatzeko esan dezagun, egindako azterketak argi utzi duela
|
lan
ordena jurisdikzionalaren eskuduntza mugatua, soilik gai batzuez arduratu daitekeelako, eta zuzena dela, gatazkak alderdien eskariz ebazten dituelako bestelako hirugarrenen parte hartzea (Administrazioa?) beharrezkoa izan gabe.
|
|
|
LPL da
|
lan
ordena jurisdikzionalaren erritua arautzen duen legea. Indarrean dagoen haren azken testu moldatua 2/ 1995 Legegintza Errege Dekretuak, apirilaren 7koak, eman zuen, eta indarrik gabe utzi zuen aurreko legea, 7/ 1989, apirilaren 12ko Lan Prozeduraren Oinarriak ezartzen zituen legea garatuz 521/ 1990 Legegintza Errege Dekretuak onartua.
|
|
|
Lege honek bere lehenengo liburuan arautzen ditu
|
lan
ordena jurisdikzionalaren eskuduntza, alderdi prozesalak, lan prozesuan gertatzen diren metaketak, egintza prozesalak, aurretiazko adiskidetzea eta auzibidera jo aurreko erreklamazio administratiboa, prozeduraren printzipioak eta betebehar prozesalak; bigarren liburuan lan prozesu arrunta eta prozesu aldaerak; aurkaratze bideak hirugarren liburuan, eta sententzien betearazpena laugarren liburuan....
|
|
|
Kapitulu honetan hasi eta hurrengoetan
|
lan
ordena jurisdikzionalak eskaintzen dituen hiru tutela edo babes jurisdikzional aztertuko dira: adierazpen prozesuaren bitartez egikaritutako adierazpen babesa, betearazpen prozesuaren bitartez ematen den betearazpen babesa eta kautela prozesuaren bitartez egikaritzen den kautelazko babesa.
|
|
|
Helegite berezia den heinean, legeak mugatutako kari edo arrazoiak alegatuz soilik jar daiteke: (1) jurisdikzioaren egikaritzan abusua, gehiegikeria edo gutxiegizkoa, hau da, beste epai organo batzuei edo Administrazioari dagozkion gaiak ezagutzeagatik edo
|
lan
ordena jurisdikzionaleko epai organoei dagozkienak ez ezagutzeagatik; (2) eskuduntzarik, objektiboa, funtzionala edo lurraldeari dagokiona, eza edo prozedura desegokitasuna, arrunta berezia behar duenean edo alderantziz?; (3) epaiketaren funtsezko formen urraketa, sententzia arautzen duten arauak ez betetzeagatik, argitasun, zehaztasun, kongruentzia eta motibaziorik eza?
|
|
|
172 Nahiz eta askotan babes edo tutela mota hau
|
lan
ordena jurisdikzionalean ematen den edo ez, 1995/ 69 zk., eta Escalante Zabala, R.,. Admisibilidad de las acciones decla zalantzan egon izan den, argi eta garbi esan behar da badela. Horrela ikus genezake sententzia hauetan:
|
|
|
Gauza bera gertatzen da ahozko epaiketa zibilaren demanda laburtuan (PZLren 437 art.), epaiketa zibil arruntaren demandan ez bezala (PZLren 399 art.), azken horretan, oinarri juridikoak agertzea ezinbestekoa baita.
|
Lan
ordena jurisdikzionalera bueltatuta, bereziki azpimarratu behar da zuzenbidezko oinarriak aurkeztea posible dela, nahiz eta demandaren onarpenerako sine qua non baldintza ez izan. Gainera, zuzenbidezko oinarriak aurkeztuta, haiek ez dute kontrako alderdia lotzen, ezta epai organoa ere.
|
|
|
Ildo honetatik, Rodríguez Piñeiro Arroyo, M. C.,. Medidas cautelares y reforma del proceso civil?, Relaciones Laborales, 2000/ 1 bol. Egilearen antzera, beste egile horrek ez du zalantzan jartzen
|
lan
ordena jurisdikzionalaren beharrizana, lan prozesuaren berezitasuna baino. Egile berak, beste lan batean(. Proceso civil y proceso de trabajo?, Relaciones Laborales, 2001/ 1 bol.), kontrako zentzuan, PZLren erreformak lan prozesuaren berezitasuna ez duela zalantzan jartzen, berresten baizik, esaten du.
|
|
|
Ildo honetatik,
|
lan
ordena jurisdikzionalari eta lan prozesuari buruz: LAZE 1975 0I (AB 297), LAZE II (AB 572), LAZE III (AB 148) eta LAZE (AB 229).
|
|
|
JANetako eta ANko lan aretoek lehen auzialdian zenbait kasutaz arduratzeko eskumena alde batera utzita (LPLren 7 eta 8 art.), lan epaitegiak edo gizarte epaitegiak dira
|
lan
ordena jurisdikzionaleko auzialdiko organoak. Haiek ezagutzen dituzte auzialdi bakarrean ordena honi egotzitako gatazka guztiak (LPLren 6 art.). Beraz, beren erabakien kontra, oro har, ezin daiteke apelaziorik jarri, nahiz eta helegite berezi batzuk jartzeko aukera izan.
|
|
|
|
Lan
ordena jurisdikzionalak hirugarrengotza hauek ezagutzearen kontra, Izquierdo Alcolea, I.,. La tercería de dominio. Estudio sobre una extraña modalidad en el procedimiento laboral.
|
|
|
intzidente hau ebaztera ordena zibilera joateak betearazpena asko oztopatuko lukeela. ..., S., La tercería de dominio según la jurisprudencia última, Actualidad Editorial, Madril, 1995, 22 or. Azken iritzi hori du ere de la Rocha García, E. k, Embargos y tercerías en los procedimientos civiles, penales, laborales, procedimiento de apremio por débitos a la Hacienda Pública y procedimiento de apremio por débitos a la Seguridad Social, 2 arg., Comares, Granada, 1996, 259 or., eta
|
lan
ordena jurisdikzionalari zama kentzea ezinbesteko xedea dela baieztatzen du.
|
|
|
Oro har, bide jurisdikzionalaren kolapsoaz, eta bereziki
|
lan
ordena jurisdikzionalarenaz mintzatzean, bi parametro izan behar dira kontuan: sisteman sartzen diren kasu edo kausak, eta berauek ebazteko epaileek behar duten denbora.
|
|
|
Aurreko urteetako datuetan ez galtzeko, 2005eko Memoriari erreparatuko diogu, 2004 urteko datuak jasotzen dituena hain zuzen ere (BJKNren osoko bilkurak 2005eko apirilaren 27an onartua) (www.poderjudicial.es). Txosten horretan irakur daitekeenez, 2004 urtean lan jurisdikzioan 349.696 kasu sartu ziren (Jarduera Jurisdikzionalaren Memoria 2005, op.cit., 94 or.). Urte berean 333.243 gatazka edo kasu ebatzi ziren, horrela input ak(
|
lan
ordena jurisdikzionalean sartutako kasuak) output ak baino gehiago izan zirela, eta ondoriozko kolapsoa argi ikusten da (Jarduera Jurisdikzionalaren Memoria 2005, 95 or.). Lan organo jurisdikzionalei begiratuz, gizarteepaitegietan 2004 urtean 283.558 gatazka sartu ziren eta 266.874 ebatzi zituzten; Justizia Auzitegi Nagusietako gizarte saletan, aldiz, 60.094 kasu sartu ziren eta 60.543 ebatzi; Au...
|
|
|
Lan ordenan ez dira aritzen epaileak, magistratuak baino, bat gizarte epaitegietan eta gehiago, goragoko organo jurisdikzionaletan. Zalantza gabe,
|
lan
ordena jurisdikzionalaren indar bat da, haiek jurisdikzioaren egikaritzan esperientzia handiagoa baitute. Gainera, bide jurisdikzionalean lan gatazka ezagutzen duen hirugarrena zuzenbidean aditua da, epaile karreran legeak aurreikusten dituen frogak gainditu ondoren sartua.
|
|
|
Ezin da isildu ere
|
lan
ordena jurisdikzionalean aritzen diren magistratuak lan arloan adituak direla. Beraz, lan arloan espezializatutako ordena jurisdikzionalean lan zuzenbide substantibo edo materiala zehatz ezagutzen duten pertsonek epaitzen dute, eta haren aplikazio egokia bermatzen dute.
|
|
|
Actas de las I Jornadas Universitarias Almerienses de Derecho del Trabajo y Relaciones Laborales, Universidad de Almería, Almeria, 1996, 26 or. esaten dituen hitzak: «Mesedez, kendu burutik, justiziaren funtzionamendu geldoaren datua,
|
lan
ordena jurisdikzionalean txarto aplikatutako topiko bat delako(...) Europar testuinguruan jurisdikzio bizkorrik bada, hori, zalantza gabe espainiar jurisdikzioa da. Alemaniako jurisdikzioa baino nahiko bizkorragoa, eta frantsesa eta italiarra baino askoz bizkorragoa da».
|
|
|
LEren 75 artikuluarekin bat, lan agintaritza administratiboaren menpeko bulego publiko bati dagokio hauteskunde emaitzen akten erregistroa. Bulego horrek aipatutako erregistroa ukatzeko arrazoi tasatuak ditu eta erregistroa ukatzen duen ebazpena
|
lan
ordena jurisdikzionalean errekurritu daiteke, LPLren 133 artikulutik 136 artikulura bitartean arautzen den prozesu azpialdaerari jarraitzeko. Honako berezitasun hauek ditu:
|
|
|
|
Lan
ordena jurisdikzionalak ezagutzen dituen Gizarte Segurantzaren gaineko gatazka guztietatik [LPLren 2 b), c) eta d) art.], Gizarte Segurantzari buruzko prozesu aldaera bakarrik b) hizkian jasotzen direnak ebazteko da, eta horien barnean ere, soilik demandatua Entitate Kudeatzaile edo Zerbitzu Erkide bat bada. Edozein kasutan, hauek dira haren berezitasun prozesalak:
|
|
|
Batetik, ezin da inoiz ahaztu, gure ikasgaia lan gatazkak ebazteko lan bide jurisdikzionala dela. Ñabardura hori ez da ahuntzaren gauerdiko eztula,
|
lan
ordena jurisdikzionalak, nahiz eta jurisdikzioaren zati izan eta horregatik haren ezaugarri, indar eta ahulezia gehienak erakutsi, bere ezaugarri propioak ere badituelako. Ezin da ahaztu puntu honetan aurreko kapituluetan egindako lan ordena jurisdikzionalaren autonomiaren babesa.
|
|
|
Ñabardura hori ez da ahuntzaren gauerdiko eztula, lan ordena jurisdikzionalak, nahiz eta jurisdikzioaren zati izan eta horregatik haren ezaugarri, indar eta ahulezia gehienak erakutsi, bere ezaugarri propioak ere badituelako. Ezin da ahaztu puntu honetan aurreko kapituluetan egindako
|
lan
ordena jurisdikzionalaren autonomiaren babesa. Ez da gauza bera, adibidez, lan gatazkaren eta zigor gatazkaren tratamendu jurisdikzionala.
|
|
|
Kontuan izan beharreko ideia da, zeren jurisdikzioari, hura oro har ulertuta? egozten zaizkion on eta txar guztiek,
|
lan
ordena jurisdikzionalari aplikatzen zaizkionean haren neurri, ñabardura eta esangurak baitituzte455 Ildo beretik, eta bigarrenez, argi gera bedi, liskarrak ebazteko bide jurisdikzionalaren gainean aurkezten diren kritika, ñabardura eta ohar guztiak, Espainiako justizia administrazioa hobetzeko asmoarekin eginak direla456.
|
|
|
|
Lan
ordena jurisdikzionala ez du osatzen edo egiten lan epaileak soilik. Ezta lan prozesuak ere.
|
|
|
Ezta lan prozesuak ere. Literaturako hizkuntza erabiliz,
|
lan
ordena jurisdikzionala langatazka ebazteko hainbat elementuk osatzen duten planeta bat dela esan liteke. Elementu horiek guztiak hiru nagusitan (jurisdikzioa, akzioa eta prozesua) sailkatzen dira.
|
|
|
Azkena jurisdikzioa da, aipatutako hiru elementu nagusiak ordena jurisdikzional guztiei aplikatzean sortzen dena. Beraz,
|
lan
ordena jurisdikzional izeneko planetaren erradiografia egin nahi bada, ondo dabilen edo ez ikusteko, hiru elementu nagusi horiek osatzen dituzten gainerako elementu guztiei begiratu behar zaie. Lan horri hurrengo lerroetan ekingo zaio, baina aurretiaz, eta horretarako prestatzeko, sistema osorik aztertu behar da.
|
|
|
Akats nabarmenetatik gaitasun edo bertute handietara salto eginez,
|
lan
ordena jurisdikzionala lan gatazka ebazteko sistema espezializatu bat dela esan behar da. Lan ordena jurisdikzionala bereziki lan gatazka ebazteko pentsatutako jurisdikzioa (kosmosa edo supersistema gure eraikuntzan) osatzen duten planetetariko bat da.
|
|
|
Akats nabarmenetatik gaitasun edo bertute handietara salto eginez, lan ordena jurisdikzionala lan gatazka ebazteko sistema espezializatu bat dela esan behar da.
|
Lan
ordena jurisdikzionala bereziki lan gatazka ebazteko pentsatutako jurisdikzioa (kosmosa edo supersistema gure eraikuntzan) osatzen duten planetetariko bat da. Espezializazio horren isla dira ordena horretan soilik aritzen diren organo jurisdikzionalak (gizarte epaitegiak), goragoko organo jurisdikzionaletan bakarrik langaiez arduratzen diren salak (Justizia Auzitegi Nagusietan, Auzitegi Nazionalean eta Auzitegi Gorenean), organo horiek lan zuzenbidean adituak diren magistratuak zerbitzatzea, bere lege propioan (LPLn, alegia) aplikatzen den zuzenbide substantiboarekin eta honen babes xedearekin bereziki ondo ezkontzen den prozesu bakun, bizkor eta forma eskasduna aurreikustea? 461 Babes xede horren harira, lan prozesua honetaz bustitzeko aipatutako neurri prozesal guztiek462, aipatutako kritikak ahaztu gabe, lan ordena jurisdikzionala lan gatazkaren neurrira eginda dagoela frogatzen dute.
|
|
|
Lan ordena jurisdikzionala bereziki lan gatazka ebazteko pentsatutako jurisdikzioa (kosmosa edo supersistema gure eraikuntzan) osatzen duten planetetariko bat da. ...enean), organo horiek lan zuzenbidean adituak diren magistratuak zerbitzatzea, bere lege propioan (LPLn, alegia) aplikatzen den zuzenbide substantiboarekin eta honen babes xedearekin bereziki ondo ezkontzen den prozesu bakun, bizkor eta forma eskasduna aurreikustea? 461 Babes xede horren harira, lan prozesua honetaz bustitzeko aipatutako neurri prozesal guztiek462, aipatutako kritikak ahaztu gabe,
|
lan
ordena jurisdikzionala lan gatazkaren neurrira eginda dagoela frogatzen dute. Lan gatazkaren protagonisten beharrizanei erantzuten die.
|
|
|
Beti, noski,
|
lan
ordena jurisdikzionalak ezagutzen dituen harreman juridikoen eremuan (LPLren 181 art.) edo uzia lan ordena jurisdikzionalaren eremukoa denean (LPLren 175.1 art.). Azken baieztapen horiek LPLk egiten dituen erredundantziak baino ez dira. Edozein kasutan, besteren baten kontuko langileen eskubideen babesaren eremua identifikatu nahi da.
|
|
|
Beti, noski, lan ordena jurisdikzionalak ezagutzen dituen harreman juridikoen eremuan (LPLren 181 art.) edo uzia
|
lan
ordena jurisdikzionalaren eremukoa denean (LPLren 175.1 art.). Azken baieztapen horiek LPLk egiten dituen erredundantziak baino ez dira. Edozein kasutan, besteren baten kontuko langileen eskubideen babesaren eremua identifikatu nahi da.
|
|
|
|
LAN
ORDENA JURISDIKZIONALA BEREZIKI 17
|
|
|
|
LAN
ORDENA JURISDIKZIONALA ESPAINIAR JURISDIKZIO
|
|
|
Jurisdikzioa eta ordena jurisdikzionalak.
|
Lan
ordena jurisdikzionala 24
|
|
|
|
Lan
ordena jurisdikzionalaren ezaugarriak 28
|
|
|
|
Lan
ordena jurisdikzionalaren eskuduntza 30
|
|
|
Lerro hauek idazten dituenak, euskarari, gure hizkuntzari egin nahi dion oparia da. Ez da existitzen gure herrian gure hizkuntzan
|
lan
ordena jurisdikzionala eta haren funtzionamendua aztertzen duen lan sistematizatu eta osorik. Hona hemen gure helburua.
|
|
|
Lehenengo bederatzietan, lan kalapita konpontzeko epaileen lanaren azterketa objektibo bat proposatzen dugu, batez ere Lan arloko Prozeduraren Legearen islan.
|
Lan
ordena jurisdikzionala espainiar jurisdikzio bakarraren parte gisa, herritarrei bertan aintzatesten zaien eskubide multzoa eta, oro har, lan prozesuaren nondik norakoak aztertu ondoren, lan prozesuaren fase eta aldi guztiak banaka lantzen dira (lan prozesu adierazlea, betearazpenezkoa eta kautelazkoa). Segidan, azken kapituluan, epaileak lan gatazka ebazteko gure ordenamendu juridikoan aurreikusten den araudiaren irakurketa kritiko bat egiten da, haren indarrak eta ahuleziak agerian utziz.
|
|
|
JURISDIKZIOA ORO HAR ETA
|
LAN
ORDENA JURISDIKZIONALA BEREZIKI
|
|
|
1
|
Lan
ordena jurisdikzionala espainiar jurisdikzio bakarraren parte
|
|
|
régimen de recursos en fase de ejecución de sentencia?, Poder Judicial, 1990/ XIV zk. berezia, garaileari aintzatetsi zaizkion eskubideak eta onurak ahalik eta lasterren gozatzeko eskubidea eta ziurtasun juridikoa, eskubidearen aintzatespena oraindik ez baita behin betikoa. Horregatik, behin behineko betearazpena
|
lan
ordena jurisdikzionaleko erakunde eztabaidatu eta eztabaidagarria dela esan ohi da. Bide horretatik, adibidez, Alférez del Moral, D., Escudero Moratalla, J. F., La ejecución laboral, op.cit., 122 or. eta González Velasco, J., Los derechos laborales y su tutela provisional en el Derecho del Trabajo.
|
|
|
lan ordenan ematen zaizkien erraztasun juridiko eta ekonomikoak beren gatazkari bukaera arrazoitu eta kongruente bat emango dien organo jurisdikzional batera heltzeko. Aipatutako eskubidearekin estuki loturik,
|
lan
ordena jurisdikzionalaren arauketa, oro har, alderdien babes gabezia bilatzearen helburuarekin bikain ezkontzen dela ikusi da, eta alderdien babes gabezia debekatzen duen manu konstituzionala erabat errespetatzen duela. Zentzu horretan, garrantzitsua da azpimarratzea akzio eskubidea, herritarren eskubide multzo bat baino gehiago, epaileen jarduera eta erabakiei jartzen zaien muga multzo bezala ulertzen dela522 Horrela, eta epaileak asmatzea bermatua ez dagoenez, nahiz eta lan ordenan helegiteak egotea derrigorrezkoa izan ez, izan badira, legeak aurreikusten dituen kasuetan, eta pertsona batek ebazpen bat helegiteko aukera du baldin kaltetzen duela uste badu523 Era berean, aski frogatuta geratu da adierazpen prozesuari bukaera ematen dion epailearen erabakia alderdiek borondatez betetzen ez badute, kaltetutakoak berriro joan daitezkeela epaitegira aurreko erabaki judizialaren betearazpenaren eskean.
|
|
|
EKren 24 artikuluan jasotzen diren eskubide eta berme guztietatik egindako ibilbideak pozgarriak dira benetan, doktrinaren gehiengoak dioen legez,
|
lan
ordena jurisdikzionala eta lan prozesua bera aipatutako artikuluan aurreikusitako justizia ideala lortzera gehien hurbiltzen dena baita528.
|