|
2002
|
|
|
Hurbilpen historiografikoekin batera, euskal eleberrigintzaz argitaratu diren
|
lan
kritikoak ere aipagarriak dira, besteak beste 1970eko hamarkadan argitaratu ziren zenbait lan ezagun: I. Sarasolaren Txillardegi eta Saizarbitoriaren nobelagintza (1975) edo K. Otegiren Pertsonaia euskal nobelagintzan (1976).
|
|
|
Ikusten denez, euskal eleberriaren hurbilpen historiko literarioa egiteaz gain, gaur egungo literatur sisteman eleberrigintzak duen lekua zehazten ahalegindu gara. Honen guztiaren osagarri, azken atalean bibliografia luzea erantsi dugu, euskal egile nahiz eleberriei buruzko
|
lan
kritikoak biltzen dituen bibliografia gaurkotua.
|
|
|
Ezkerreko eskua behar dela esango dute euskaltzainek, zubiak ezin direla hautsi, baina oinarrizko arauetako bat, euskara bera ez politizatzea, hori bai hautsi egin delakoan nago.°ausa rta. Ausardia eta jakituria behar baita era horretako
|
lan
kritikoa egitearren. Saiatu ere egin naiz pentsatzen berak egindako egile hautapenean zenbat ez nukeen nik aukeratuko, eta konturatu naiz %85 bat natorrela.
|
|
|
Benetako lan erraldoia etaausa rta. Ausardia eta jakituria behar baita era horretako
|
lan
kritikoa egitearren. Saiatu ere egin naiz pentsatzen berak egindako egile hautapenean zenbat ez nukeen nik aukeratuko, eta konturatu naiz %85 bat natorrela.
|
|
2003
|
|
|
Alberdania argitaletxearen «Zerberri» sailak plazaratutako Iban Zalduaren
|
lan
kritiko bezain umoretsu honen izenburu zehatza «Obabatiko tranbia. Zenbait gogoeta azken aldiko euskal literaturaz 1989 2001» da.
|
|
|
Oso
|
lan
kritikoa al da zure hau?
|
|
2006
|
|
|
Urtebete pasatu ostean berriro irekiko du Institutua. 1951 eta 1953 urteen artean unibertsitate horretako errektore izendatu zuten eta jarraituko du bere ikerketa soziologikoekin, ondoko
|
lan
kritikoak argitaratuz: Arrazoi instrumentalari kritika, Gainbehera, edo Teoria tradizionala eta teoria kritikoa (azken honetan lehenago argitaratutako hainbat artikulu bilduko ditu).
|
|
2007
|
|
|
Mugica Herzogen
|
lanarekin
kritikoak izateko arrazoiak ditugu eta Torres Boursaulten izendapenarekin ere bai. Torres Boursault GAL auziko fiskala izan zen, ikerketa zailtzen eta oztopatzen saiatu zen.
|
|
2009
|
|
|
1959an zendu zen Boris Vian, hamahiru urte lehenago idatzi zuen J' irai cracher sur vos tombes nobelan oinarritutako izen bereko filmaren aurrestreinaldi egunean. Idazle, musikari, abeslari eta ingeniari frantsesa() gazterik zendu zen, 39 urterekin, obra joria utzita, adituen artean zalaparta handia eragin zuten literatur
|
lan
kritikoak emanda.
|
|
|
Bereizkeriaz jokatzen du Eusko Jaurlaritzak indarkeria politikoaren biktimekin. Azken legealdian Jaurlaritzak biktimen alorrean egindako
|
lanarekin
kritiko azaldu da Aintzane Ezenarro. Aralarreko legebiltzarkideak adierazi duenenez, arrazoi politikoko biktimen sufrimenduari heltzen dion Terrorismoko Biktimen Legetik kanpo geratu dira 1967 urtetik izandako 100 hildako baino gehiago.
|
|
|
|
Lan
kritiko sendo batek lasaitasuna eskatzen du, sakontasuna, sosegua. Gaur egun horretarako tokia dago?
|
|
2010
|
|
|
Zure senarra ere kazetaria da. Zure
|
lanarekin
kritikoa al da. Kritikoa da, baina batzuetan kritikoagoa izatea nahi nuke. Askotan galdetzen diot ea zelan egon naizen eta ondo egin dudala esaten dit.
|
|
2012
|
|
|
Erronka bota genion geure buruari: egin al dezakegu horren inguruko
|
lan
kritiko bat, berdintasuna eta generoa eztabaidatzeko, baina tonu alai eta pop batean. Ono eta Lennonena egiteaz gain, Angelina Jolie eta Brad Pittena ere egingo duzue.
|
|
|
Pentsa, iraileko liburu salduena izan da! Nire
|
lanekin
kritiko agertu ohi naiz argitaratu eta zenbait hilabetera berrirakurtzean. Baina oraingoarekin, oraingoz, pozik nago.
|
|
|
Larreak 1985ean argitaratu zuen Miranderen
|
lan
kritikoak aski argigarria da horretaz. Gero, Joxe Azurmendik idatzi du Schopenhauer, Nietzsche, Spengler, Miranderen pentsamenduan (1989), eta irrazionalismoaz eta biolentziaz esaten duenak durduzatu nau biziki.
|
|
2013
|
|
|
Metodologiaren aldetik, kontuan izan behar da literatura konparatuaren esparruan lan egiteko, literaturaren bilakabideaz eta diakroniaz, aldiez eta mugimenduez hitz egiteko, aurretik testuen gainean
|
lan
kritikoa egitea ezinbestekoa izaten dela. Ana Toledok Literatur Terminoen Hiztegian honela adierazten du:
|
|
|
Bibliografia dezente aipatzen dugu, eta zenbait liburu onesten ditugula eta beste zenbait liburu gaitzesten.
|
Lan
kritikoa da. Eta gure jarrera argi eta garbi igartzen da; gainera, zenbait mito edo aurreiritziren kontra jo dugu bete betean.
|
|
2014
|
|
|
«[...] nire ustez,[
|
lan
kritikoak] beti gure mugen inguruko lana behar du, hau da, askatasuna lortu bitarteko pazientzia ezari forma emango dion lan pazientziatsua»9 (Foucault, 1994: 18)
|
|
|
Zenbait emakume entzutetsu talde horretara gehitu ziren, bazterketarenaraua egiaztatzen zuen salbuespen gisa. XX. mendean zehar, batez ere historiasozialak garatutako
|
lan
kritikoari esker, ordura arte ezezagunak eta baztertuak izanziren kolektiboak gehituz joan ziren subjektu historikoen kategoriara: nekazariak etalangileak, morroiak eta esklaboak, historia liburuen orrialdeetan agertuz joan zirenhaien lekua aldarrikatuz.
|
|
|
Azkarrenaren alderdikoak egiten gaitu, giderrak behin bederen eskutan bagenitu bezala. Eta ondotik
|
lan
kritikorik ezin da abiatu. Antzerki jendeek ontsa ahalaz publikoa behatu behar baitute, eta arrakasta ez da beti kontseilari ona.
|
|
2015
|
|
|
Arestian aipatutako Arregik zuzentzen zuen Hastapenak saiakera lanen saila ez da ahantzi behar orobat. Han argitaratu ziren Sarasolaren eta Urkizuren literatur
|
lan
kritikoak eta beste zenbait itzulpen: Franz Fanonen Afrikar iraultzaren alde edo Karl Marxen zenbait testu.
|
|
|
Edizio berri honen oinarri gisa egindako
|
lan
kritikoan interesa lukeenak liburuaren amaieran, testu oharrak, izenekoak aurkituko ditu, hots, edizioaren aparatu kritikoa; bertan azaltzen dira princeps arekiko aldaketak oro, eta argitaratzailearen iritziz oraindik ere zalantzazkoak diren pasarteak seinalatzen dira.
|
|
|
Aurrekoa zehazte aldera, Ernesto Laclauren diskurtsoari buruzko teoria erabili ahal dugu, artikulazio diskurtsiboa ri buruzkoa bereziki.115 Laclauren lana herri borrokei buruzko
|
lan
kritikoa izaki artikulaziora hurbiltzen da borroken artikulazioa argitu nahian. Hartarako darabil baliokideen katearen figura.
|
|
|
Axularren liburua gaurko grafian emana da, beiratzea merezi duten ezaugarri zahar batzuk gorabehera, eta irakurlea oztopa lezakeen zeinu edo markarik gabe. Edizio berri honen oinarri gisa egindako
|
lan
kritikoan interesa lukeenak liburuaren bukaeran" testu oharrak" aurkituko ditu.
|
|
2016
|
|
|
euskal kritika ez dela idazle jarduerarekin bateragarria edo, behintzat, gero eta okerrago ikusten dela idazleak kritiko lanak ere bere gain hartzea. Hau ez da berria, eta gure inguruko literaturetan ere sumatzen dela esango nuke; garai batean, ordea, normalagotzat hartzen zen idazleen
|
lan
kritikoa. Nik, behintzat, azken urteotan gero eta gehiagotan entzun dut kritikagintza ez dela bereziki konpatiblea sorkuntzarekin?. Zertarako sartu sasibide horretan?
|
|
|
Potten, hala, ildo berean jarraitu zuen Atxagak, batez ere lehenengo aleetan argitaratu zituen
|
lan
kritiko aski landuetan. Horietan proposatu zuen Euskadi Ofiziala terminoa, euskal kulturaren erdigunean zeuden pertsona, gune eta diskurtsoak kritikatzeko.
|
|
2017
|
|
|
Bestalde, proiektuak Espainiar Estatuaren Trantsizio demokratikoaren modeloaren sinespenarekin hautsi nahi du. Bide horretatik,
|
lan
kritikoa eginen da eta Trantsizio demokratikoaren mitoa deseraikitzeko asmoa du, Beste akademiko batzuk definitu duten haritik aurkeztuko da, konparazione, Baby ren lana (Baby; 2012) oinarri gisa hartuz. Horren irudikatzeko torturari lotutako erreformak edo tortura bermatu duen testuingurua aztertuko da.
|
|
2018
|
|
|
Pragmatika terminoarekin, ekonomia horien izaera esperientziala, euren dinamika immanentea eta ez soilik diskurtsiboa, nabarmendu nahi du. Antzera esan liteke pragmatismo iraultzailea iraultzaren pragmatika esperientzial batean oinarritu behar dela, baina gogoeta
|
lan
kritikoa barneraturik.
|
|
|
Gai honen harira jazo zen eztabaidan ere izan zen zentsura ahaleginik, Mirandek 1953an Pariseko Euzko Deya n argitaratutako" Liburu lizunetaz" iritzi artikulua zela eta Jean Chabagno misiolariak() gutuna idatzi baitzuen aldizkarira 1953ko urtarrilaren 9an. Jose Maria Larreak() Miranderen
|
lan
kritikoak liburuan (1985: 35) argitaratutako gutunean Chabagnok aldizkaria indexatzearekin egin zuen mehatxu, halako artikuluak argitaratzen jarraituz gero.
|
|
|
, (Larrea, J. M. arg.), 1985, Miranderen
|
lan
kritikoak. Iruñea:
|
|
2019
|
|
|
Zigor, berak laguntzen duen ETAko militante ausartak biak lardaskatzen dizkio, protagonista kinka larrian jarriz eta muturreko erabakietara eramanez. Eleberriko protagonista den Iñaki Abaitua idazlearen nortasunaz
|
lan
kritiko guztiz interesgarriak garatu dira eta, labur beharrean berrienez solik mintzatuko gara hemen, aukeratu dugun hariari eusteko helburuz62 2011an Bilboko 4 Forumean emandako hitzaldietako ekarpenetan oinarrituko gara Hamaika pauso gaur (2011) liburukian argitaratutik abiatuz. Lehenik, Juan Garziak nahiz Ur Apalategik eginiko mintzaldietan agertu zuten protagonistak bizitzaren aurrean duen ezintasuna, eta hausnarketara emana izanik, garaiko gatazka politiko sozialetan parte hartzeko adinako gizontasuna erakutsi beharrak eragiten dion larritasuna.
|
|
|
Hori dela eta,
|
lan
kritiko honek, hogei urte baino gehiago dituen eleberriari buruzko ikerketa ugariak jaso eta hausnartuz batera, hainbat aspektu orain artean gutxi landuei erreparatzeko parada eskain dezake, genero indarkeriaren tratamendu literario esanguratsua delakoan. Ildo beretik, uste dugu liburua bere gaiarengatik eta erregistroagatik goi mailako kritika akademikoak beste zenbait libururi adinako arreta kritikoa ez diola eskaini, parodiak gure sisteman duen bazterreko lekuagatik.
|
|
|
Hartan gailentzen diren estrategia narratiboak eta gaiak askotarikoak dira, baina ildo nagusiak zedarritzerakoan zalantzarik ez da memoria, euskaldunon historia garaikidea eta iraganari buruzko gogoetak gailendu direla. Hamaika pauso (1995) eleberritik aurrerako liburuez eginiko lanak kontuan hartzen baditugu, euskal komunitatearen iraganeko eta orainaldiko gatazkak modu berezian aztertu direla nabarmenduko dugu berehala, haietaz idatzi diren
|
lan
kritiko ugariek azpimarratu duten gisan. Ildo horretan eginiko ekarpenen biltze, alderatze eta ebaluatze lan gisa, azpimarragarri zaigu Izaro Arroitak 2015ean buruturiko tesi lana Ramon Saizarbitoriaren nobelagintza memoria ikasketen ikuspegitik.
|
|
|
Eleberriaren testua egoki ezagutzeko, narratologiaren metodologiaz baliatuko gara, baina ez ditugu osoki garatuko eredu horren urratsak irakurlearentzat nekagarri izan daitekeelakoan. Horregatik, aurretik liburuaz egin diren
|
lan
kritiko kontrastatuetan oinarri hartuz, testuinguruan, maila testualean eta maila interpretatiboan emankorren deritzegun alderdiak soilik garatzearekin etsiko dugu. Gure interpretazio helburuetarako interesgarrien diren zenbait alderdi landuko ditugu xehekiago.
|
|
2020
|
|
|
Larrea, Jose Maria (1985): Miranderen
|
lan
kritikoak, Iruñea, Pamiela.
|
|
|
Castillo eta Gamboaren (2013) hitzetan, gaur egungo hezkuntzak desberdintasuna normalizatu egin du eta, bien bitartean, berdintasunaren diskurtsoa lortutako helburu bezala hedatu da, jendartea tranpa horretan jausiz eta beste hainbat premiazko erregu UZTARO 112, 41 44 Bilbo, 2020ko urtarrila martxoa isilaraziz (Garci' a, 2017). Horrenbestez, beharrezkoa eta premiazkoa da
|
lan
kritiko bat egitea, eta hitzetatik eta isiluneetatik diskurtsoak deseraikitzea. Aldaketa hori Haur Hezkuntzako lehen zikloetan egiten hasi behar da, bestela berandu izan daiteke (Trujillo, 2015).
|
|
2021
|
|
|
Horrek berezi bilakatu du gure lehiaketa. Gogoan dut Koldo Izagirrek
|
lan
kritiko bat idatzi zuela literatura lehiaketen inguruan, eta gurea zen ontzat jotzen zuen bakarrenetakoa; hain zuzen, ongi zehaztua zegoelako egile berriendako zela.
|
|
|
Ohar horietan ageri da garai hartan bil zitezkeen informazioak bildu zituela Orixek idatzi baino lehen. Literaturaren historia sailean lehenago ari izan zirenen
|
lan
kritikoak irakurri zituen hurbiletik. Adibide bat ematekotan, aipa daiteke" Solferinoko itsua" kantuaz Orixek idatzi zuena.
|
|
|
Samoan kontatuko dizut, ez gaur eta ez orain, baina egunen batean. Stevensonen narratiban eta
|
lan
kritikoetan maisu bikaina topatuko duzue, lagun zoragarria, gizon hunkigarria eta Borgesek behin ere saldu ez zuen idazle ia bakarra, bakarra ez bada151.
|
|
|
Idazleek idazleei buruz idatzitako testu,
|
lan
kritiko eta gutun asko irakurri ditut azken urteotan, maitagarriak denak, sendagarriak guztiak. Ezin ditut denak aipatu, baina berriz esan nahi nuke inork ez duela idatzi Leopoldo Alasi buruz Benito Perez Galdosek bezala, Luis Cernudari buruz Octavio Pazek egin zuen moduan, Ralph Waldo Emersoni buruz Jose Martiren antzera, Edgar Allan Poeri buruz Charles Baudelairek eta Julio Cortazarrek egin zuten moduan, edo Carlos Fuentesek eta Bitoriano Gandiagak Cervantesi buruz egin zuten eran.
|
|
|
Asko irakurri dut liburu hau egiteko, baina gutxitan disfrutatu dut idazleek elkarri egindako ariketa kritiko batzuekin bezainbeste. Gerra aurrekoen artean Lizardi, Lauaxeta eta Aitzol aipatu nahi nituzke, eta gerra ostekoen artean ezinbestean aipatu behar ditut Gabriel Celayaren
|
lan
kritikoa, besteak beste Exploración de la poesía (Seix Barral, 1971) bikaina, eta Gotzon Garateren lan kritiko osoa, bereziki Txomin Agirreren Kresalaren analisia (Euskal elaberrien kondaira III, Gero, 1991), besterik ez bada testuaren benetako azterketa egiteko ze lan hartu daitekeen erakusten duelako. Horiez gain, esan dut lehenago ere txalotzeko moduko corpus kritiko bat dutela Igor Estankonak eta Edorta Jimenezek.
|
|
|
Asko irakurri dut liburu hau egiteko, baina gutxitan disfrutatu dut idazleek elkarri egindako ariketa kritiko batzuekin bezainbeste. Gerra aurrekoen artean Lizardi, Lauaxeta eta Aitzol aipatu nahi nituzke, eta gerra ostekoen artean ezinbestean aipatu behar ditut Gabriel Celayaren lan kritikoa, besteak beste Exploración de la poesía (Seix Barral, 1971) bikaina, eta Gotzon Garateren
|
lan
kritiko osoa, bereziki Txomin Agirreren Kresalaren analisia (Euskal elaberrien kondaira III, Gero, 1991), besterik ez bada testuaren benetako azterketa egiteko ze lan hartu daitekeen erakusten duelako. Horiez gain, esan dut lehenago ere txalotzeko moduko corpus kritiko bat dutela Igor Estankonak eta Edorta Jimenezek.
|
|
|
Kritikaren esparruan arte-lanari hurbiltzeko estrategien errepertorioa, eta horren gaineko ikerketa, nazioartekoan ohikoa da oso. Gurean, antzerkigintzari eta dantzari dagokienez, Agus Perezen
|
lan
kritikoa dugu, zalantzarik gabe, ezagutu, bildu eta ikertzeko bakarrenetakoa. Haren sinadurari pista jarraituz gero jakin daiteke, esaterako, azken hamarkadetan antzerki garaikidea ezagutzeko zenbateko eta nolako aukera izan duen euskal herritarrak, edo zeintzuk diren programatzeko garaian lehentasuna duten generoak.
|
|
|
XX. mende amaierako poeten artean Meaberen belaunaldikotzat jo genitzake Aurelia Arkotxa (1953), Itxaro Borda (1959) edota Tere Irastortza (1961) idazleen ekarpen poetikoak; halere, Meabek haiekin partekatzen dituen alderdiak eta ezberdintasunak aztergaitzat hartuko dituen
|
lan
kritikoa garatzeke dago, tamalez. Gure lan honen asmoa ildo horretan urrats bat eman eta Meaberen lan poetikora hurbiltze kritiko monografikoa egitea da, geroagoko ikerketa konparatuei oinarria eskaintzeko helburuz.
|
|
2022
|
|
|
Minetik hitz egin du Bidegainek: «Azken urteetan batzuek egin dugu ikerketa lan bat; badira
|
lan
kritikoak gerlari begira. Hori guziari egindako ukapen eta mespretxu bat da, debalde lan egiten aritu izan bagina bezala».
|