|
2012
|
|
|
arteko euskal literatura agorraren irtenbide bezala. Gero, Sarrionandiak euskaratutako autore eta obretan jarriko dugu arreta, itzultzeko hautatutako
|
lanak
itzulpenaren eta literaturaren inguruko ikuspegi jakin baten erakusgarri direlakoan baikaude. Azkenik, Sarrionandiak erabili ohi dituen itzulpen estrategiak jorratuko ditugu, hala nola apokrifo edo sasi itzulpenak asmatzea, fikziozko itzultzaileak aurkeztea, zubi hizkuntzak erabiltzea, sorburu testu baten inguruan bariazio eta imitazioak sortzea, jatorrizkorik gabeko itzulpenak aurkeztea eta abar.
|
|
|
Teoriaren arloan, Wilssek gogor kritikatzen ditu hizkuntzalaritza estrukturala eta gramatika generatibo transformazionala, batez ere hizkuntza jakin batzuen azaleko egiturak deskribatzera mugatzen direlako, itzulpenaren arazoetan arretarik jarri gabe. Zentzu horretan, balirudike Wilssen
|
lana
itzulpenaren teoria modernoak gainditu eta epistemologia modernoaren zenbait kontraesan argitzera letorkeela. Hala eta guztiz ere, Chomskyri egiten dizkion kritikak gorabehera, Wilss ere sakoneko egitura/ azaleko egitura bereizketa bitarrean oinarritzen da, funtsean.
|
|
|
denean; eta (c) literaturaren barruan norabide aldaketak, krisiak nahiz hutsuneak gertatzen direnean. Bigarren kapituluan ikusiko dugunez, euskal literaturaren historia krisiz eta literatura (ber) eraikitzeko saiakeraz jositako bidea da, eta horrexek azal dezake euskal literaturako
|
lanen artean
itzulpenek osatzen duten portzentaje altua. Aurkakoa gertatzen da, ordea, polisistema batean aldaketa nabarmenik gertatzen ez denean; halakoetan, literatura itzuliak ez du eraginik xede polisistemaren prozesu nagusietan, eta bazterreko kokaleku batean geratzen da.
|
|
|
Itzulpena etengabeko sorkuntza lana dela eta jatorrizko
|
lana
itzulpenari esker osatzen dela defendatu zuten, nork bere erara, beste hainbat itzultzailekere. Ezra Poundek, esaterako, artelan baten zentzua inoiz ez dela finkoa erakutsi zuen bere itzulpen eta saiakeretan.
|
|
|
Interpretazio hori, gainera, modu sortzailean egin behar du itzultzaileak, jatorrizkoak ez baitu zentzu bakar edo finkorik. Idazle batek testu bat idatzi edo itzultzen duenean, idazle aitzindarien lanei erantzuten diela gogoraraziko digu, halaber, Harold Bloom estatubatuarrak, eta Sarrionandiak, Bloomen hausnarketak modu jostalarian praktikan jarriz, liburu berean bilduko ditu literatura ezin desberdinagoetako
|
lanen
itzulpenak eta berak sortutako lanak, denak ere literatura sare zabal eta mugagabe baten parte direla gogorarazteko.
|
|
|
58 Alde batera utzita, jakina, interprete lanak eta itzulpen lan argitaragabeak, horien artean Lazarragaren eskuizkribua, zati batzuetan gaztelaniazko
|
lanen
itzulpena baita adituek diotenez.
|
|
|
Alegia, euskara gai da jatorrizko testuaren hizkera erraza nahiz zaila ongi itzultzeko. Literatura
|
lan
itzulpenarekin gertatzen zen bezala, Shakespeareren obrak itzultzearen arrazoi nagusia euskal literatura sistema indartu edo osatzea dela dirudi, euskaldunei literatura lan, handiak, euskaraz irakurtzeko aukera eskaintzea, alegia.
|
|
|
16). Pertsonaeta toki izen arrotzak euskal izenekin ordezkatzeko eta istorioa euskal testuinguru batean kokatzeko joera nahikoa zabaldua zen XIX. eta XX. mende hasierako itzultzaileen artean; bai haureta gazte literaturako
|
lanen
itzulpenean, 70 baita bestelako literatura lanen itzulpenean ere.71 Aldaketa horiekin batera, nahikoa ohikoa zen jatorrizkoa laburtu edo moldatzea, Apaolazak Patxiko Txerrenekin egin bezala:
|
|
|
16). Pertsonaeta toki izen arrotzak euskal izenekin ordezkatzeko eta istorioa euskal testuinguru batean kokatzeko joera nahikoa zabaldua zen XIX. eta XX. mende hasierako itzultzaileen artean; bai haureta gazte literaturako lanen itzulpenean, 70 baita bestelako literatura
|
lanen
itzulpenean ere.71 Aldaketa horiekin batera, nahikoa ohikoa zen jatorrizkoa laburtu edo moldatzea, Apaolazak Patxiko Txerrenekin egin bezala:
|
|
|
artikuluan(,), Orixe oso pozik eta itxaropentsu ageri da, itzulpenek euskal literaturan aro berri bat irekiko duten uste sendoa baitu. Izan ere, euskal pizkundearen garai hartan, asko ziren euskal literatura euskaraz sortutako lanekin bakarrik osatu behar zela uste zutenak, kanpoko
|
lanen
itzulpenek eragin zezaketen, kutsadura, saihesteko.
|
|
|
Charles Baudelaire da Miranderen lanetan eragin handia izan zuen beste idazle bat. Mirande bizi zela haren
|
lanen
itzulpenik argitaratu ez bazuen ere, Andima Ibinagabeitiaren paperen artean. Mozkor zaite, poemaren euskarapena ageri da, 2010ean argitaratu genuena (Jaka 2010:
|
|
|
Pott bandak argitaratu zuen Pott aldizkariaren sei zenbakien artean, beraz, badira herrialde eta tradizio desberdinetako autoreen
|
lanen
itzulpenak. Ordura arte euskaratutako lan gehienak ez bezala, Pott aldizkarian argitaratutako itzulpenak ez ziren bandako kideen ideologiarekin zerikusia zutenak, ezta irizpide erlijioso, politiko edo ofizialekin bat zetozenak ere; aitzitik, Pott bandakoek balio literarioagatik interesatzen zitzaizkien testuak euskaratzen zituzten, literaturaren aldetik gustatzen zitzaizkienak.
|
|
|
Ifar aldeko orduak (1990) narrazio liburuan, adibidez, Li Po, T. S. Eliot, Cesare Pavese, John Donne, Manuel Bandeira etaVladimir Holan aipatzen dira, guztiak ere Sarrionandiak itzulitako autoreak. Zerrenda luzatzen jarraitu beharrean, autore horien lanek Sarrionandiarengan nolako eragin eta arrastoak utzi dituzten aztertzeari lotuko gatzaizkio jarraian, iurretar idazlearen
|
lanetan
itzulpena eta sorkuntza nola uztartzen diren erakusteko xedez. Sarrionandiaren lanetako harreman intertestetualei eta autoreen oihartzunei buruz gehiago jakin nahi duenak Azkorbebeitiaren liburura jo dezake, baita han ematen diren beste iturri batzuetara ere:
|
|
|
Horrek, ordea, ez du lan honetan defendatu dugun ideia nagusia ahultzen: Sarrionandiaren
|
lanetan
itzulpen jarduna nola gauzatu den aztertzea izan dugu helburu, eta, haren lanak aztertuz, itzultzaile bizkaitarrak itzulpenaren inguruan harilkatu duen gogoetak itzulpenaren epistemologia postmoderno bati erantzuten diola frogatu dugula uste dugu. Zentzu horretan, Sarrionandiak defendatzen dituen hainbat ideia (itzulpenaren izaera birsortzailea, testuen irekitasun eta mugikortasuna, itzultzailearen rol aktiboa eta literaturaren sare egitura) guztiz berritzaileak gertatu dira euskal itzulpenaren historian, Sarrionandiaren aurreko itzultzaile gehienek itzulpenaren epistemologia modernoan oinarritutako diskurtsoa garatu baitute, bigarren kapituluan erakutsi nahi izan dugun bezala.
|
|
2023
|
|
|
Baina laster zabaldu zen hizki ederren zaletasuna goi gizartean, eta afizionatuen zirkulu txiki batzuk landu eta antzeztu zituzten obra berri haietako batzuk. Itzulpengintza loratzen hasi zen eta
|
lanen
itzulpenak hizkuntzaren inguruko gaiak zorrozten joan ziren.
|