|
2015
|
|
|
Dokumentazio
|
lan
hori egiteko zentroaren antolaketa diseinua urtetan landu du Xenpelar Dokumentazio Zentroak. Izan ere, nola dokumentatzen da bertsoa?
|
|
|
Nola finantziatu daiteke dokumentazio lana?
|
Lan
horretan dihardute egun eta horretarako, hasieratik izan dute garbi egokiena dokumentazio zentro bat litzatekeela eta ez liburutegi, artxibo edo bestelako formaturen bat. Galdera hori egin zioten, hain justu, Arantza Mariskal Xenpelar Dokumentazio Zentroko aurreneko arduradunari 1991ko azaroan, Xenpelar abiatzekotan zela.
|
|
|
“Kantapaperen ezaguera ere umetatik nuen”, gogoratzen du, bilketa
|
lana
horren ongi ikusia ez zegoen garai haietaz. “Neure kideen artean, jesuiten artean, ere izan ditut nire lanari irribarre maltzurrez begiratzen ziotenak”.
|
|
|
Egun
|
lan
horretan ari direnei galde egin diegu, zer dela-eta hasi ziren lantegi honetan eta euren esperientziaren inguruan. Gorka Azkarate dugu horietako bat.
|
|
|
Zumarraga Urretxuko bertso eskolan 2003ko Martxoan Bertsoa zikloaren lehenengo edizioa antolatu zutenean hasi zen “modu serioan” materiala biltzen. Ordutik herriko ekintzetan ez ezik herritik kanpoko hainbat ekintzatan izan da
|
lan
horretan. “Testigantza jasotzea garrantzitsua begitandu zitzaidan eta horrek bultzatuta hasi nintzen bilketa lanetan”.
|
|
2016
|
|
|
Lete hil zelarik, haren ingurukoek bere ondarea bildu eta ezagutzera emateko beharra ikusi zuten: “Antzerki obra honi dagokionez, libreto eta eskuizkribu dezente nire eskuetan geratu ziren, eta argi genuen,
|
lan
hori lau haizetara zabaldu behar zela”.
|
|
|
publizitate gehiago lortu beharra zegoen, derrigor.
|
Lan
hori ez zitzaidan batere gustatzen, baina sos batzuk irabazteko aukera ematen zidanez, bada, aurrera berriro ere.
|
|
|
Geroagoko etapa batean, lau urtez, Josu Martinezek, izenorde ezberdinekin eta Txaber Larreategiren laguntzarekin, hainbat lan bikain argitaratu zituen baita ere … Aldizkariaren diseinuak eta maketazioak ere izen abizenak ditu: Txema Garcia Urbina, hogei urtez ari baita
|
lan
horretan. Eta erreferentziazko argazkilaria ere badugu, Conny Beireuther, 15 urtetik gora aritu baita kamerarekin hiru bertsolari belaunaldiri argazki bikainak ateratzen.
|
|
2017
|
|
|
Beharbada hark taldean bertsolaririk ez zuelako eta nik ere ez, baina ingurukoak puntua jartzeko adina bazirelako, erantzuten trebatu ginen, hala iruditzen zait. Gimnasia hori gaztetatik egin genuen eta, nola arlo horretan ondo ibiltzen ginen, herriz herriko ibilian ere
|
lan
horretan jartzen gintuzten, eta soka bat ekartzen du horrek. Gai jartzaile eta guzti oholtzara igo eta askotan ibili izan gara saioa bideratu ezinik, ezinean, eta jendeak ere sufritu egin ohi du halakoetan.
|
|
|
Valverderen irudi hori hartu izan dugu, geroztik, Xenpelarren irudi benetakotzat.
|
Lan
hori bukatu eta berehala hil zen margolaria.
|
|
|
Feminismoaren gai potoloenetakoak oholtzaratu dituzte, iritzi askotarikoak eta desadostasunak eragiten dituztenak.
|
Lan
horretan erraz moldatu dira biak, ordea. Hala azaldu du Labakak:
|
|
|
Kanpaiak jotzea, sua, inauteriei lotuta gazteek edo kintoek egiten duten festa, emakumeari egiten zaion aitortza eta horrelako osagarriak leku askotan agertzen dira. Eta
|
lan
horrekin batean zezenketaren inguruko bertsoak biltzen joan naiz. XVIII. mendean Agustin Xahok eta Martin Iribarrenek sanferminetako zezenketari kantatu zizkiotenekin hasi eta etengabeko presentzia dute zezenketek bertsolaritzan, edo alderantziz.
|
|
2018
|
|
|
Tamalez, ikerketa
|
lan
hori egiten ari zirela ez zituzten Patxi Erauskinen bertsoak topatu, eta ondorioz ez dira pelikulan agertuko (gerora jakin dute Pio Barojak ere Beizamako krimena aipatu zuela bi liburutan).
|
|
|
Berak bakarrik
|
lan
hortarako
|
|
2019
|
|
|
Azken urteetan, batez ere artikulugilezen.
|
Lan
hori behar zuela esaten zigun. Rufinok kanporatu beharra zeukan barruan korapilatuta zeuzkan kezka, ideia eta pentsamenduak.
|
|
2020
|
|
|
Ezinbesteko bidaidea izan da Asier Sota
|
lan
horretan, berak egin baitu lan hori, osagai guztiek osotasun bat edukitzea lortuz, esentzia eta mezurik galdu gabe. Ekarpen asko egin dizkio Asierrek Erik eta Win emanaldiari, baina batzuk aipatzeko, musikariak inplikatu ditu antzerkian, bertso sortak koreografia jakinekin jantzi ditu, antzezteko hainbat errekurtso eskaini dizkigu, ideiak aportatu ditu, osagai guztiak hartu eta koherentzia artistiko bat eman dio obrari… Azken batean, ezinbesteko ekarpena izan da aurreko emanalditik hona, lan profesionalago bat burutzeko eta emanaldiari ahalik eta zuku gehien ateratzeko, behinik behin.
|
|
|
Ezinbesteko bidaidea izan da Asier Sota lan horretan, berak egin baitu
|
lan
hori, osagai guztiek osotasun bat edukitzea lortuz, esentzia eta mezurik galdu gabe. Ekarpen asko egin dizkio Asierrek Erik eta Win emanaldiari, baina batzuk aipatzeko, musikariak inplikatu ditu antzerkian, bertso sortak koreografia jakinekin jantzi ditu, antzezteko hainbat errekurtso eskaini dizkigu, ideiak aportatu ditu, osagai guztiak hartu eta koherentzia artistiko bat eman dio obrari… Azken batean, ezinbesteko ekarpena izan da aurreko emanalditik hona, lan profesionalago bat burutzeko eta emanaldiari ahalik eta zuku gehien ateratzeko, behinik behin.
|
|
2021
|
|
|
Bertigo pixka bat nion, urte eta erdiko lan baten ondotik
|
lan
hori hor geldituko zelako eta banuen beldur pixka bat. Baina, azkenean oso pozik gelditu naiz emaitzarekin eta bidean nola gozatu dudan ere.
|
|
|
Lafitteren artikulu hori Gure Herriak argitaratu zuen 1935ean, gehigarri gisa. Harrigaitzek hainbeste famatzen duenez, bertso epailetzarako ere baliogarritzat jotzen du,
|
lan
hori da osoago ekarri nahi izan den testua: “Gure iduriko, sei kapituluño horiek laburzki emaiten dauzkute pertso ontzeko konseilu zuhur guziak, bai eta irakasten nola behar diren bertzen koblak jujatu”.
|
|
|
Bestalde, Iparragirreren liburua ere aurreratuta zeukan Zavalak, baina amaitu gabe. Orain Jabier Kalzakorta ari da
|
lanean
horretan, orduak sartu eta sartu. Hilketei buruzko liburu bat ere hasita dago, baina hori bukatzeko ere ordu asko behar dira eta langile trebatua.
|
|
|
Gorka Bereziartuak egindako galdera hala jaso zuen Estitxu Eizagirrek [2]: “Zure barrenak sormen
|
lan
horretan jarri behar badituzu, denbora eskaini behar diozu, eta beste lan batean ari bazara, ezin. Baita ere eskatzen du sormen hori elikatzea, besteek egiten duten lana ere ezagutzea… batzuetan imajinazioa lantzeko buelta bat ematera joaten zara, lagunekin hitz egiten duzu… ez da ordutegi batekin ongi egokitzen den lana.
|
|
|
Alemaniako Otto Holzapfel folkloristak bost liburukiko Vierzeiler Lexikon (Bertsoen entziklopedia) argitaratu zuen, zeinetan hainbat gai bereizi zituen schnaderhüpfelen artean.
|
Lan
horretan erakutsi zuen gstanzla oso arlo interesgarria dela gizarte historia aztertzeko.
|
|
2022
|
|
|
Bizitzan mila esperientzia daude, eta feminismoak ongi erakutsi diguna da zuk sentitzen duzun zerbait zure akatsa dela edo gaizki egiten ari zarela, arazo kolektibo eta egiturazkoa dela konturatzea. Eta jende askok egin du
|
lan
hori gure inguruan ere.
|
|
|
Guk, Xabier Lizasok eta neronek Bi arreba eta Garai hura gara ikuskizunen bidez bagenuen musika klasikoa eta bertsolaritza harremanean jartzearen eskarmentua. Eta, beste behin ere,
|
lan
horri ekin genion.
|
|
|
Eta ez dakit bertsolariak ezagutzen nituelako gertatu den edo saioa duela hamar urteko begi berekin begiratu dudalako izan den, baina egia da ariketen bukaeran lanaren komentatzea zaila egin zaidala batzuetan.
|
Lan
horren egiteko zilegitasun falta bat sentituko banu bezala. Agian, bai baitakit batzuetan zeinen zaila izan daitekeen gustatzen ez zaigun gai bati kantatzea, adierazi nahi duguna bertsotan ezin adieraziz egotea, eta, orduan, lau orduz egon nintzen bertsoak baloratzen, gustatu zitzaidana azpimarratzen, neure buruari aski objektiboa nintzen galdetuz.
|
|
2023
|
|
|
Gai jartzaile, epaile… ibilia nauk bai, baina gai jartzaile jardutea etorri egin zitzaidaan. Herrian bertsotan nenbilela bazekitean, eta norbaitek egin behar
|
lan
hori eta halaxe hasi ninduan. Beste zenbait herritan ere bai.
|
|
|
Iparraldeko bertsolarien zerrenda bat osatzea bakoitzaren biografia eta karrera aipatuz. Martxoan bildu ginen Itsasun Mixel Itzaina, Mixel Lekuona eta ni,
|
lan
hori nork egin ikusteko. Bi Mixelek ezinezkoa izanez, niri galdatu zidaten.
|
|
|
|
Lan
horri ekiteko arrazoiak azaltzerakoan Iztuetak norbere kultura goratu beharra aipatzen zuen: “Greziatarrak bezalako gogoa balute Euskaldunak beren jaioterriko usario gogoangarriak itzkribatzeko, gaurko egunean aurkitzen diraden baño apainduagoak, indarsuagoak, eta goragotuagoak egongo lirake gure jostaketa gozatsu, banaita, atsegingarriak […] ” (1990:
|
|
|
Zer esanik ez, bertsoa bota ahala osatzen du gero. Badira egunak dena oso garbi ikusi eta bertsoak ere irudika litezkeenak, baina nork bere buruari bi minutu horietan sartzen dion presioak
|
lan
hori osatzeko denborak bi kasuetan oso antzerakoak izatea dakar. Ze luzeak zain egoteko eta ze motzak helduleku bat aurkitu eta erabakiak hartzeko…
|