|
2010
|
|
|
Historiari so egin behar zaio: 1908ko maiatzaren 19ko Auzitegi Industrialen legeak epai organo horiek eta
|
lan
gatazkak ebazteko prozesu berezi bat sortu arte, beti izan ziren ordena zibilaren eskumenekoak, eta epaile zibilek, prozesu zibil arruntaren bitartez, lan kontratutik edo zerbitzuen errentamendu kontratutik eratorritako gatazka oro konpontzen zuten. Nahiz eta lan justizia sortu justizia zibila lan gatazketarako oso garestia, konplexua eta geldoa suertatzen zelako, ordutik hona, PZL beti izan da lan prozesuaren ordezko araua (LPLren 1 XG eta PZLren 4 art.). Elementu horrek asko hurbiltzen du lan prozesua prozesu zibilera144.
|
|
|
|
Lan
gatazka ebaztearen ardura duen hirugarrenaren beste ezaugarri bat haren independentzia da. Independentzia bide jurisdikzionalaren bermerik handienetariko baten moduan aurreikusten da, inoiz ez magistratuen pribilegio gisa.
|
|
|
Langileek eta enpresaburuek, eta haien ordezkariek, justiziaren banaketan edo egitean izan duten parte hartzea azaltzen dute Alonso Olea, M. k,. Sobre la historia de los procesos de trabajo?, op.cit. eta Montero Aroca, J. k,. Los tribunales de Trabajo entre el pasado y el porvenir (especial referencia a la materia de Seguridad Social)?, op.cit. Argi dago epaileek eta langileen eta ugazaben ordezkariek osatzen dituzten organoek legearen ezagutza (epaileak duena) eta lan munduaren praktikaren ezagutza, langile eta enpresaburuen benetako beharrizanena, alegia (haien ordezkariek dutena) uztartzen dituztela. Egun, eta Valdés DalRé, F. ri jarraituz,. Conciliación, mediación y arbitraje en los países de la Unión Europea?, op.cit.,
|
lan
gatazkak ebazten dituzten organoen osaketaren arabera, Europan lan jurisdikzioa osatzeko hiru eredu atzeman daitezke. Batetik, profesionalak ez diren eta langile eta enpresaburuen ordezkariek izendatzen dituzten epaileek soilik osatzen dituzten auzitegiak.
|
|
|
Zentzuzkoa denez, zenbat eta denbora gehiago eman, kostua handiagoa eta eragikortasuna txikiagoa izango dira. Era berean, gauza jakina da kaleratze kasuetan, gehien gertatzen den lan gatazkan alegia, LPLk enpresaburuarentzat edo estatuarentzat kostu gehiago aurreikusten dituela548 Baina ondoren sakondu egingo da
|
lan
gatazkak ebazteko behar den denboran eta horren gaineko atzerapenetan.
|
|
|
Bide jurisdikzionala, eta zehazki, hura garatzeko jarraitzen den prozesua, normalean,
|
lan
gatazka ebazten duen epai erabaki batekin bukatzen da. Aurreko lerroetan auzialdian, helegiteetan, bide exekutiboan eta kautelazkoan prozesua nola bukatzen den ikasi da.
|
|
|
Gainera, ezin da berriro auzirik hasi jada bide jurisdikzionalean ebatzia den gatazka baten gainean. Azkenik, ondorengo edozein
|
lan
gatazkak ebatzitakoarekin harremanik badu, hura ezagutzeko prozesuak, aurreko prozesuan erabakitakotik abiatu du. Horrela «gizarteak aintzatesten duen egia» bat lortzen da, zalantza gabe, herritarrak lan jurisdikziora joatera animatzen dituen elementua568.
|
|
|
Hitzarmen kolektiboetatik eratorritako
|
lan
gatazkak ebaztean, organo jurisdikzionalak protagonista bihurtu direla, horrela haien kanpo kontrola indartuz eta ahalmen legegilea ahulduz, mantentzen du Morales Ortega, J. M. k, La administración del convenio colectivo, Civitas, Madril, 1998, 395 or. Ideia berean sakontzen du Casas Baamonde, M. E. k,. Procedimientos autónomos de solución de conflictos, relaciones laborales y jurisprudencia c... Antzean, konponbide jurisdikzionalak autonomia kolektiboa lokarrarazten duela adieraziz, Pérez Yañez, R.,. El ASEC:
|
|
|
Aurreko kapituluetan
|
lan
gatazkak ebazteko bide jurisdikzionalaren azterketa objektiboa egin ondoren, bide hori baloratzeko ordua heldu da. Ez da aurrekoaren laburpen huts bat egin nahi, aipatutako datuekin bat, bide jurisdikzionalaren indarguneak eta ahuleziak, bertuteak eta akatsak erakutsi baino.
|
|
|
Iragarritako lanarekin hasi orduko, bi ohar. Batetik, ezin da inoiz ahaztu, gure ikasgaia
|
lan
gatazkak ebazteko lan bide jurisdikzionala dela. Ñabardura hori ez da ahuntzaren gauerdiko eztula, lan ordena jurisdikzionalak, nahiz eta jurisdikzioaren zati izan eta horregatik haren ezaugarri, indar eta ahulezia gehienak erakutsi, bere ezaugarri propioak ere badituelako.
|
|
|
|
Lan
gatazka ebazteko sistema jurisdikzionala hainbat legetan pentsatzen da, nagusiki, EK, BJLO, LPL eta PZL?, eta sistema horren egituraketa lege horiek guztiak errealitatera aplikatzean gauzatzen da. Aplikazio horretan lortzen dena legegileak aurreikusitakoaren isla hobea edo txarragoa da.
|
|
|
Akats nabarmenetatik gaitasun edo bertute handietara salto eginez, lan ordena jurisdikzionala
|
lan
gatazka ebazteko sistema espezializatu bat dela esan behar da. Lan ordena jurisdikzionala bereziki lan gatazka ebazteko pentsatutako jurisdikzioa (kosmosa edo supersistema gure eraikuntzan) osatzen duten planetetariko bat da.
|
|
|
Akats nabarmenetatik gaitasun edo bertute handietara salto eginez, lan ordena jurisdikzionala lan gatazka ebazteko sistema espezializatu bat dela esan behar da. Lan ordena jurisdikzionala bereziki
|
lan
gatazka ebazteko pentsatutako jurisdikzioa (kosmosa edo supersistema gure eraikuntzan) osatzen duten planetetariko bat da. Espezializazio horren isla dira ordena horretan soilik aritzen diren organo jurisdikzionalak (gizarte epaitegiak), goragoko organo jurisdikzionaletan bakarrik langaiez arduratzen diren salak (Justizia Auzitegi Nagusietan, Auzitegi Nazionalean eta Auzitegi Gorenean), organo horiek lan zuzenbidean adituak diren magistratuak zerbitzatzea, bere lege propioan (LPLn, alegia) aplikatzen den zuzenbide substantiboarekin eta honen babes xedearekin bereziki ondo ezkontzen den prozesu bakun, bizkor eta forma eskasduna aurreikustea? 461 Babes xede horren harira, lan prozesua honetaz bustitzeko aipatutako neurri prozesal guztiek462, aipatutako kritikak ahaztu gabe, lan ordena jurisdikzionala lan gatazkaren neurrira eginda dagoela frogatzen dute.
|
|
|
460 Lan arloan bide jurisdikzionalak duen errotzea azpimarratzen du del Rey Guanter, S. k,. Los medios extrajudiciales de solución de conflictos?, Relaciones Laborales, 1992/ 16 zk. Egile berak, La resolución extrajudicial de los conflictos?, op.cit., 20 or. Baina zergatik dago hain errotuta bide jurisdikzionala
|
lan
gatazkak ebazteko. Casas Baamonde, M. E. rekin,. Proceso sobre conflictos colectivos y sistema de relaciones laborales?, Relaciones Laborales, 1993/ 1 zk., bi arrazoi nagusi aipatu behar dira:
|
|
|
Horregatik, ziur asko, eta gaztetasunak ematen duen atrebentziak bultzatuta, nire doktorego tesia horien azterketan zentratu nuen.
|
Lan
gatazka ebazteko bide jurisdikzionala versus bide estrajurisdikzionala deituriko mila orrialde baino gehiagoko lanean, lan gatazka ebazteko bide nagusi biak aztertu nituen: bide jurisdikzionala eta bide estrajurisdikzionala.
|
|
|
Horregatik, ziur asko, eta gaztetasunak ematen duen atrebentziak bultzatuta, nire doktorego tesia horien azterketan zentratu nuen. Lan gatazka ebazteko bide jurisdikzionala versus bide estrajurisdikzionala deituriko mila orrialde baino gehiagoko lanean,
|
lan
gatazka ebazteko bide nagusi biak aztertu nituen: bide jurisdikzionala eta bide estrajurisdikzionala.
|
|
|
Gaia zalantza gabe, egun egunekoa da; bizi dugun krisi ekonomiko latz honen esparruan langilea baita ondorio txarrenak pairatzen ari dena! Era berean, eta krisialditik ahalik eta arinen ateratzeko, enpresarioei ere
|
lan
gatazkak ebazteko biderik egokienak izatea komeni zaie. Beraz, eta zalantza gabe, gizarte osoaren interesekoa den gai baten aurrean gara.
|
|
|
|
Lan
gatazkak ebazteko bideen azterketa nagusiaren barnean, egun gehien erabiltzen den bidea aztertzea du helburutzat lan honek, bide jurisdikzionala alegia. Lerro hauek idazten dituenak, euskarari, gure hizkuntzari egin nahi dion oparia da.
|
|
|
Lan ordena jurisdikzionala espainiar jurisdikzio bakarraren parte gisa, herritarrei bertan aintzatesten zaien eskubide multzoa eta, oro har, lan prozesuaren nondik norakoak aztertu ondoren, lan prozesuaren fase eta aldi guztiak banaka lantzen dira (lan prozesu adierazlea, betearazpenezkoa eta kautelazkoa). Segidan, azken kapituluan, epaileak
|
lan
gatazka ebazteko gure ordenamendu juridikoan aurreikusten den araudiaren irakurketa kritiko bat egiten da, haren indarrak eta ahuleziak agerian utziz. Hori guztia, gaiaren inguruan azken urteotan idatzitako guztia kontutan hartuz, lana oinarritzen eta hornitzen duen bibliografia zabala landu ondoren.
|
|
|
Geroago, lan prozesuak eskaintzen dituen berme zehatzetan egingo da indar. Berme horiekin batera, eta beroriei estuki loturik,
|
lan
gatazka ebazteko sistema jurisdikzionalean alderdiek duten parte hartzea aztertuko da. Azkenik, bide jurisdikzionalak hirugarrenen eskubideengan, hau da, prozesuko alderdi ez direnengan duen eragina begiratuko da.
|
|
|
Biak banatuta aztertuko dira534 Edozein kasutan, eta bi elementuok aztertu aurretik, haiek baloratzeko baldintza bezala, esan beharra dago doktrinaren gehiengoaren ustez, eta egileak ados daude?
|
lan
gatazka ebazteko sistema jurisdikzionala sistema eraginkorra dela535 Egiaztatu egingo da ondoren froga bidez.
|
|
2012
|
|
|
Hego Euskal Herriko esparru autonomikoetan, lan harremanen esparrukohainbat erakunde sortu dira. Gatazka kolektiboen esparruan, aipatu behar daesparru autonomikoa duen EAEko
|
Laneko
Gatazkak Ebazteko BorondatezkoProzedurei buruzko Lanbide Arteko Akordioa (PRECO). Akordio horren helburua, lan harremanetan gatazka kolektiboak pizten direnean, haien bakezko konponketasustatzea da, greba erabili gabe, adiskidetza, bitartekotza eta arbitrajea baliatuz30.Nafarroan, 1996.ean, helburu bera duen Nafarroako Lan Auzitegia fundazioa sortuzen31.
|
|
2015
|
|
|
|
Laneko
Gatazkak Ebazteko Borondatezko Prozedurei buruzko Lanbide Arteko Akordioa
|
|
|
109. Europan funtzionatzen zuten kontseiluen ereduari jarraitu zion ELAk. 1981ko irailean Eusko Legebiltzarrak legez sortuko zuen Lan Harremanen Kontseilua, eta honen barruan negoziatuko zen, besteak beste,
|
lan
gatazkak ebazteko akordioa (PRECO); ELAk proposatzen zuen eredu instituzionalaren erakusle argiak ziren biak hala biak.
|
|
2016
|
|
|
Enpresako zuzendaritzak bitartekaritza baten beharra ikusten du “blokeatuta” dagoen egoera askatzeko. “GEPen(
|
Laneko
gatazkak Ebazteko Borondatezko Prozedurei buruzko Lanbide Arteko Akordioa) aurreikusitako prozeduretara jotzea proposatzen dugu, eta, inolako arbitrajerik onartzen ez denez, bitartekaritza batera jotzea proposatzen dugu. Proposamen hori baztertu du asanbladak, bere baldintzak inposatu eta grebari mugagabeko jarraipena emanez”.
|
|
2023
|
|
|
© Adibideak: Etengabeko Prestakuntzarako Akordio Nazionalak; Lan Gatazkak Modu Autonomoan Konpontzeko Akordioa (ASAC VI, eta beraren indarraldia luzatzeko aukerarekin);
|
Laneko
Gatazkak Ebazteko Borondatezko Prozedurei buruzko Lanbide Arteko Akordioa (PRECO III// GEP III).
|