|
2008
|
|
|
Printzipioz, haiek lirateke gure mailara berdinduko liratekeenak. Baina benetako arriskua dumping soziala da, hau da,
|
lan
eskubiderik ez errespetatzeak kostuetan ekar dezakeen abantaila. Haurren lanarekin edo esklaboekin lehiatu behar badugu, noski gutxitu ditugula eskubideak hemen ere.
|
|
|
Izan ere, egunero, orduro, Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalak aitortutako eskubideak urratuak dira. 23, 24 eta 25 artikuluei buruz jardutea(
|
lan
eskubideenak) artikulu honen mugak gainditzera eramango gintuzke, areago bizitzeko, aske izateko eta segurtasunerako eskubidea bera (3 artikulua) urraketen artean larriena denean. Lantokietan edo bidean, hil edo zauri larriak pairatzen dituzten, edo gaitz profesionalek eraildako pertsonak.
|
|
|
Azken datua ikusita, epe motzean lehentasuna lan osasun eta segurtasun legedia betetzea bermatzea bada ere, lan istripuei buruzko eztabaida haratago eraman behar da, eta pairatzen dugun lan harremanen ereduaren muinean kokatu. Erakundeek
|
lan
eskubideen berme izateari uko egiten dietenean, sindikatuen negoziazio eta kontrolerako ahalmena gutxitzean, eta prekarietatea nonahi denean, ez da bidezkoa lan istripuak era isolatuan aztertzea. Eragile guztiek (gizarte taldeek, erakundeek,...) beharrezkoa den ausardia eta konpromisoa agertu ezean, istripuetan zauritu eta hilen zerrendaren hazkundea, zirkinik egiteke, ikustea baino ez dugu izango.
|
|
|
Prekarietateari aurre egitea ez da kontratuen iraupena luzatzea bakarrik. Baita tratu bera eskaintzea, soldata duinak eta
|
lan
eskubideak.
|
|
2009
|
|
|
Bost kontinenteetan milaka pertsona aterako gara kalera, egungo krisi kapitalista beharginon gain eror ez dadin exijituz. Alegia, oligarka eta goi mailako exekutiboen gure
|
lan
eskubideen murrizketan eragin dezaten ekiditea izango dugu helburu.
|
|
|
Baita enpresarioei ere: Errealitatea gordina izan arren, lan merkatua zurruna dela diote, eta neurri berriak eskatzen dituzte
|
lan
eskubideak murrizteko eta lan baldintzak okertzeko.
|
|
|
Aritz Romeok, Aralarrek aurkezten duen beste hautagaietako batek, nabarmendu du
|
lan
eskubideen defentsa aldarrikatuko dutela Europan. Izan ere, uneotan Europako Batasunean batez beste galdutako enpleguaren bikoitza suntsitu da Hego Euskal Herrian.
|
|
|
Izan ere, horrelako foroak sortzeko arrazoia sindikalismoa berezko duen zereginetik apartatzea izan da, eta funtsezko zeregin hori ez da besterik hau baino: langileak antolatzea,
|
lan
eskubideak zaintzeko moduan egon daitezen. Foro horietan patronalaren eta gobernuaren arteko aliantzarako mugak ezartzen dira.
|
|
|
Urrun ekoizten denari ateak irekitzeko bertako sare produktiboa hondatuz joan da. Sistema ekonomiko okerraren ondorioz
|
lan
eskubideak galdu ditugu langileok; lan baldintzak okertu egin zaizkigu, eta gure bizi kalitatea degradatu egin da. Kontsumo errazaren bitartez gauzen esklabo bilakatu gara.
|
|
|
Konstituzio espainiarrak badio Estatuko bizilagun guztiek dutela
|
lanerako
eskubidea, bada lege hori betearazten saiatzea proposatzen dut.
|
|
|
Amaia eta Miren izen asmatuak haurdun geratzeagatik kaleratu zituzten. Batak zein besteak gogor borrokatu dute beren
|
lan
eskubideak defendatzeko, eta lan diskriminazio egoera horri aurre egiteko.
|
|
|
Orain arteko diskoak Gor eta Elkar diskoetxeekin atera ostean, lan berria zeuen kabuz eman duzue argitara. Aurreko
|
lanen
eskubideak ere erosi dituzue. Zergatik?
|
|
2010
|
|
|
Madrilen «isilpean» negoziatzen ari diren lan erreformak ere
|
lan
eskubideen murrizketak ekarriko dituela gogorarazi zuen Muñozek: «Kaleratzeak merkatu nahi dituzte, eta enpresei malgutasun handiagoa eman».
|
|
|
Abortatzeko baimena eman aurretik, emakumeei sobre itxi bat ematen zaie honako informazio honekin: haurdunentzako laguntza publikoak; seme alaben zainketarako
|
lan
eskubideak; sexu seguruari buruzko informazioa... Informazioa eman eta gero, hiru eguneko epea dute emakumeek erabakia hartzeko.
|
|
2011
|
|
|
«Negoziazio kolektiboaren erreformaren bidez langile klaseak dituen tresnak are gehiago murriztu eta mugatu nahi dituzte». «Patronalaren proposamenek negoziazio kolektiboa muturreraino ahultzea bilatzen dute,
|
lan
eskubideak kolpe batez ezabatzeko».
|
|
|
Zeinek kotizatu ditu 38 urte. Emakume langileon errealitatea benetan da larria eta horren adibide dugu emakume gazteon egunerokoa, zeinetan gure etorkizuna kolokan dagoen. Zailtasunak ditugu lan merkatuan sartzeko; gehienak merkatu ezkutuan gaude,
|
lan
eskubideak bermatu gabe, eta oso langabezi tasa handiak ditugu. Orain, gainera, pentsioen erreformak oinarrizko soldata gutxieneko bat ere ez digu bermatuko.Baina, prekarietateak eta eskubideen ukazioak ezaugarritzen gaituen arren, ekonomiaren subjektu moduan aintzat hartuak izateko lanean dihardugu.
|
|
|
Gure borroka ez baitago krisian! Eta, horregatik, maiatzaren 1 honetan ere, Euskal Herriko emakumeok kalera aterako gara bizitza duina izatea ahalbidetuko diguten eskubideak defendatzeko.Batetik, emakumeok ekonomiaren subjektu moduan aintzat hartuak izateko bidean ezinbestekoa da
|
lanerako
eskubidea oinarri izatea. Lanaren kontzeptuaren inguruko definizio berria eman behar da, lan produktibo eta erreproduktiboaren errekonozimendu soziala, politikoa eta ekonomikoa eman; honela, ekonomiaren kontabilitatean sartuko dena.
|
|
|
«Nekazaritza, nekazaritzako industria, abeltzaintza, turismoa, eta industria nazionalak eraldatuko ditugu enplegu gehiago sortu, eta diru gehiago egon dadin.
|
Lan
eskubideak errespetaraziko ditugu». «Inongo talde ekonomikorekin» konpromisorik ez duela nabarmendu du Humalak, ustelkeriaren aurka «borroka» eginen duela ziurtatu du.
|
|
|
Busti duten lainoetako batzuek bera iritsi baino lehenagokoak ziren; beste batzuek, bera buru duen lantaldeak eraginak.
|
Lan
eskubideak, diruaren banaketa desegokia, gauza batzuen gutxiestea, erabilera politikoa, langileei egindako presioak, inbertsiorik eza, programazio urria eta desegokia eta bestelako hamaika gai lehertu zaizkie, unean unean, muturren aurrean. Horiei buruz, noski, txintik ere ez.
|
|
2012
|
|
|
Raxoiren muturreko eskumako gobernuak pozez jaso ditu sindikatu eta patronalaren arteko negoziazioaren antzerkian izandako adostasun eta desadostasunak (borroka soziala saihesteko antzerkia).
|
Lan
eskubideen zorigaiztoko urraketa honetan, jokaldi kolektibo bat egin da ardura partekatuekin. Lehenik, sindikatuek bidea zabaldu zuten lan eta epaiketa gatazketan arbitro lanak egiteko.
|
|
|
Estatua erretiratu egin da lan mundutik; utzi egin dio eskubideak babesteari eta bitartekaritza egiteari, guztia enpresarien eta langileen eskuetan uzteko. Baina, alde egin aurretik,
|
lan
eskubide guztiak txikitu ditu, eta negoziazio kolektiboaren balioa eta eraginkortasuna guztiz baldintzatu ditu. Enpresariei botere osoa eman die, langileei buruzko erabaki guztiak alde bakarrekoak izateko.
|
|
|
Zer iritzi duzu lan erreformari buruz? Funtsean,
|
lan
eskubideen eta soldaten kontrako eraso gupidagabea da. Lan harremanak are gehiago desorekatu dituzte, enpresarien mesedetan, jakina.
|
|
|
Alderdi Popularraren gobernuak ezarritako lan erreformak ez dauka aurrekaririk Espainiako estatuko lan harremanak arautzeko markoan, grebara deitu duten sindikatuek behin eta berriro errepikatu duten moduan. Kaleratzea erraztu eta merkatu egiten du; kontratazio berriak egiteagatik hobariak jasotzen dituzte enpresek, baina langile horiek gero kaleratzea debalde da; behin behineko lan kontratuak mugarik gabe kateatu daitezke;
|
lan
eskubide kolektiboak murrizten ditu, eta enpresek ez dute derrigorrean negoziazio kolektiboan adostutakoa ezarri; lan malgutasuna areagotzen du, eta enpresek, arrazoi objektibo gabe, lan baldintzak modu arbitrarioan aldatu ahal izango dituzte; azken baten, negoziazio kolektiboaren ahulezia eta lan prekaritatea areagotzen ditu. Erreformaren xedea ez da enplegua sortzea; haren xedea da lan harremanen esparru murriztailea eta segurtasunik gabea sortzea, epe ertain eta luzean langabezia maila handiak egotea arrazoitzeko.
|
|
|
«Hauteskunde kanpainan esandakoaren erabat kontrakoa egin dute». Lan erreforma kritikatu zuen,
|
lanerako
eskubidea «edukirik gabe» uzten duelako eta «lanaren eta kapitalaren arteko harremanak desorekatzen dituelako». CCOOko Molinerok, berriz, «tokian tokiko politika» aldarrikatu zuen.
|
|
|
«Horrek zera dakar: langile publikoei aplikatzen zaizkien murrizketak ezartzen zaizkigula, baina ez ditugula haiek dituzten
|
lan
eskubideetako asko. Hori ez da bidezkoa».
|
|
|
Osagarriarekin gure lana gogorra dela onartuko litzateke».
|
Lan
eskubideekin gertatu ez bezala, langile publikoei ezarritako murrizketak aplikatzen ari zizkiela salatu du Espartzak: «2008tik, adibidez, soldata izoztua dugu».
|
|
2013
|
|
|
2 Ozen salatu nahi dugu Donostiako Aske Gunean, apirilaren 19an, Ertzaintzak Lander Arbelaitz kazetariarekin edukitako jarrera oldarkorra, bortitza eta neurrigabekoa. Ertzaintzak Arbelaitzen kazetaritza
|
lanerako
eskubidea zanpatu zuen, nahiz eta Arbelaitzek behin eta berriz adierazi lanean ari zela, alegia, kazetaritzaren funtzio soziala egiten ari zela. Kazetaria zela jakinarazi zuen, ertzainek ederki entzuteko moduan, kazetari agiria erakutsiz une oro.
|
|
|
Beste kontu bat da hori lortzeak zer sakrifizio eskatu dituen, eta zer ondorio izango dituen hurrengo urteotan, hamarkadetan ziur aski: finantzaketa mugatzen duten bankuak,
|
lan
eskubideen galera, soldaten jaitsiera, desjabetzeen izurritea, pobreziaren hedapena, zor publikoa %100 izateko bidean egotea... Eta inoiz ez dago sobran gogoraraztea Guindosen ardurapeko lurraldeetan 6.222.000 milioi langabe daudela, duela urtebete baino 560.000 gehiago.
|
|
|
Nafarroan herenegun egin zuten erregistroa, Iruñean; beraz, M Hego Euskal Herri osorako deialdia egin dute jadanik. «Ez dakigu zer utziko duten zutik
|
lan
eskubideen atalean», esan zuen Muñozek Jaurlaritzako Lurraldeko Enplegu ordezkaritzaren atarian. Erregistratu berria zuten greba orokorrerako deialdiak «hitz gutxirekin» azaldu daitekeela esan zuen jarraian.
|
|
|
Itun horren balioa defendatu eta auzitara jotzeko asmoa dute. Izan ere, salatu dute egun dituzten
|
lan
eskubideetako asko galduko dituztela. Mobilizazioak ere iragarri dituzte irailetik aurrera.
|
|
|
Asteon, sindikatuek 6.704 sinadura eman dizkiote Jaurlaritzari, eta langileei eragingo ez dien behin betiko konponbidea negoziatzeko «borondatea» galdegin diote. Sindikatuen iritziz, krisiaren aitzakiapean murrizketen «inposaketa» eta
|
lan
eskubideen «eraso izugarriak» pairatzen ari dira eskola hauetako langileak. Patronalek behargin ugariri dirua zor dietela eta, ordaintzeko eskatu dute.
|
|
2014
|
|
|
apustu egin zuen dendaritzat» baitauka bere burua. Ezbairik gabe, ibilbide ikusgarria egina du urteotan; negargarriro,
|
lan
eskubideen inguruan ezarritako guztia urratzearen urratzeaz: akabo gaixoaldiak, birkokatze bitxiak direla bitarteko, besoa hautsita edukiagatik, zilegi duzu zangoak erabiltzea lanerako?; soldata gero eta txikiagoak, prezio gero eta merkeagoak eskaintzeko; edonolako presioak, ekoizpena areagotzearren; ordainsaririk gabeko lanordu apartekoak, eguneko lanak amaitu arte ezin zara etxera joan, eta lanordu horiek musu truk dira?; sei hilabeteko probaldiko kontratuak, zeinetan funtsean zure mendetasun maila baino ez baita probatzen?
|
|
2015
|
|
|
Akordioaren aurkako mugimenduek arrisku ugari ikusten dituzte negoziazioen itzaletan.
|
Lan
eskubideak mugatzea, zerbitzu publikoen pribatizazioa erraztea, ingurumen arauak lausotzea (tartean, fracking aren ustiapenari ateak irekitzeko), jabetza intelektuala indartzeko neurriak, edo pribatutasun araudiak ahultzea. EBk ziurtatu du akordioak ez duela «arreta printzipioa» hautsiko, eta ez dituela ingurumen eta osasun babes mailak murriztuko.
|
|
2016
|
|
|
Oso erraz ahazten dute hori, zoritxarrez. Lan bat aurkitu nahi duten familien egoera oso gogorra da, noski, baina ordezkari politikoek ez lukete egoera hori beste pertsona batzuen eskubideen urraketan oinarritutako lan eskaintzak eginez arindu behar; aitzitik, gogor lan egin behar lukete Cadizen edo Ferrolen
|
lan
eskubidea egia bilakatzeko inoren heriotza eragin gabe.
|
|
2019
|
|
|
–Erabat salagarria da beharrezko eta zilegi zen ekintza sindikal batek delitu kalifikazioa jasotzea?, kritikatu zuen. Iazko abenduan, Huerta de Peraltako langileek greba hasi zuten, enpresak
|
lan
eskubideak urratzen zituela gaitzesteko. Gatazkak 28 egun iraun zuen.
|
|
2020
|
|
|
Dagoeneko izen handiko enpresa gehiegi dira, batik bat industriaren sektorean, berdin jarduten dutenak. Lan erreformek beren eskura jarri dituzten lege trikimailuak erabiltzen dituzte, hainbeste borroka eta greba egun kostatu zaizkigun
|
lan
eskubideak baztertzeko», ziurtatu du ELAk zabaldutako agiriak.
|
|
|
Moda bat bihurtzeko arriskua zegoen. Baina guk aukera hau baliatu nahi genuen gure
|
lan
eskubideak eta txapelketa indartzeko, eta hemendik aurrera ere garapen bat izaten segitzeko. Nahiz eta ikusiko dugun nola eragingo dion pandemia honek gure kirolari, gutxienez lan hitzarmenaren babesa dugu.
|
|
|
Gauza asko daude jokoan. Denbora honetan, futbolariok
|
lan
eskubideak galtzen ari gara, ez gara ari kotizatzen eta. Guk gauzak ari gara galtzen bidean.
|
|
|
Kontua da krisi larri baterako prestatu ziren arau gehienek bere hartan jarraitzen dutela, 2014tik 2019ra hazkunde sendo bat egon izan ez balitz bezala, eta horren emaitza da lan merkatuaren eta, oro har, bizitzaren prekarizazioa hedatu egin dela, kronifikatu egin direlako kaleratze merkeak, behin behinekotasuna, partzialtasuna, eta, finean,
|
lan
eskubideen galera, batez ere zerbitzuekin lotutako jardueretan. Horregatik deitu dute greba orokorrera ELAk eta LABek urtarrilaren 30ean, ostegunez, Euskal Herriko Eskubide Sozialen Gutuneko beste sindikatu eta eragile sozialekin batera.
|
|
|
Sindikatuei dagokienez, bertan egon ziren ELA, LAB, CCOO, Steilas eta CNT. Mugimendu feministak azaldu duenez, «oso ontzat» jo zuten sortutako eremua, eta kezkatuta agertu ziren COVID krisialdiko
|
lan
eskubideen «etengabeko urraketez», batez ere sektore feminizatuen artean, «horiek baitira nagusiki krisi honetan lanean ari direnak». Mahaian eseri ziren EH Bildu, Elkarrekin Podemos, Equo Berdeak eta Ezker Anitza ere, eta konpromisoa hartu zuten agintean dauden herrietan «neurri feministak sartzeko» eta gobernua estu hartzeko «zaintzen zentralitatea ahaztu ez dezaten».
|
|
|
Dagoeneko izen handiko enpresa gehiegi dira, batik bat industriaren sektorean, berdin jarduten dutenak. Lan erreformek beren eskura jarri dituzten lege trikimailuak erabiltzen dituzte, hainbeste borroka eta greba egun kostatu zaizkigun
|
lan
eskubideak baztertzeko», adierazi du ELAk zabaldutako agiriak.
|
|
|
Arantxa Tapiak gaineratu du: «Grebarako eskubidea badago,
|
lanerako
eskubidea ere badago, eta eskubide biak errespetatu behar dira. Eta atzo gertatu ziren hainbat gauzek ez zuten zertan gertatu».
|
|
|
Pedro Sanchezek gobernu berri bat osatzen badu, ELAk dei egin die alderdi politiko progresista eta abertzaleei «defenda dezaten zinezko agenda sozial bat, neurri konkretuak eta aplikatzeko bermeak». Esaterako, ELAk ez du nahi lan erreformaren inguruko eztabaidaren emaitza
|
lan
eskubideak galarazteko testu bat izatea: «Hego Euskal herriko eragile sozial nagusien artean lan baldintzak negoziatzeko eta estatuko itunetan jasotako lan baldintza kaskarrak hobetzeko aukera babestu behar da.
|
|
|
Eskubideak modu kolektibo eta antolatuan defendatzea da ekinbide sindikalaren oinarria. Eta
|
lan
eskubideen defentsan eraginkorrak izatea da buruhauste nagusia momentu honetan. Lotura egitea derrigorrezkoa da sindikalismoak historikoki jokatu duen papera aztertzeko eta balioesteko.
|
|
|
Baina badu bere alde txarra ere. Lan munduan eskubide eskasekin eta prekaritateak jota sartzen den gazteak sindikatuak eta
|
lan
eskubideak lotzen dituenean, biak ikusten ditu urruti, bere errealitatetik kanpo. Iraganeko gauzak.
|
|
2021
|
|
|
Ligaren profesionalizazioan izandako blokeoa salatu dute jokalariek, eta horrek haien
|
lan
eskubideetan izan dezakeen eragina. Nola zaudete?
|
|
|
Hedabide ugarik «santutegi» ospea eman zioten Iparraldeari, baina santutegitik gutxi zuela dio Irazolak: «Ez zen estatuturik, ez zen
|
lanerako
eskubiderik. Espainia ez zen sartua Europako Batasunean.
|
|
|
Ikertzaileen datuen arabera, infektatuta daudenen edo positibo baten kontaktu estua direnen bostetik bat baino ez da isolatzen. Izan ere, isolatu ahal izateko ezinbestekoak dira besteen laguntza (zaintza, janaria) eta baliabideak (espazioa,
|
lan
eskubideak, diru sarrerak...). Hala, isolamendua ez betetzeko arrazoia, oro har, ez da neurriekin nazkatuta daudela, baizik eta ez dutela horretarako erraztasunik.
|
|
|
Immigrazio politikak eta lan baldintza kaskarrak salatu zituzten emakume migratuen kolektiboek: «Helmugara heltzean, atzerritarren legeari aurre egin behar diote hainbat emakumek; lege horrekin batera, kapitalaren interesa lehenesten dute, eta, ondorioz, prekaritateak gure bizitzak blaitzen ditu,
|
lan
eskubideak sistematikoki urratuz». Horren aurrean, aldarrikapen argia egin zuten:
|
|
|
Izan ere, guk entrenatzeaz eta jokatzeaz soilik arduratu genuke, eta ez borroka honetan egon. Gu, gainera, ez gara adituak legeen eta
|
lan
eskubideen kontuetan; futbolariak gara. Nekagarria da horrela ibili behar izatea.
|
|
2022
|
|
|
Abuztuan sartu zen indarrean rider en legea: etxez etxeko janari banatzaileen
|
lan
eskubideak defendatzeko hainbat arau batzen ditu. Banatzaileek autonomo faltsu izateari utzi diote, eta banaketa plataformek (Glovo, Uber Eats...) soldatapeko langile moduan kontratatu behar dituzte.
|
|
|
Sakatu, eta ezin interesgarriagoa iruditu zitzaidan saioa. Sentsibilitatez lantzen dituzte gizarte arloko gai ugari; emeki, zinemaz mintzatuko zaizkigu, eta
|
lan
eskubideez eta negoziazio kolektiboaz, osasun mentalaz, drogen erabileraz, besteak beste. Suelta la olla hiru ordu inguruko saioa da, freskoa, muinera doana eta espiritu kritikoa sustatzeko asmoa duena.
|
|
|
Bestalde, administrazio egoera irregularrean dauden biktimei dagokienean (35.art)«[...] gainerako biktimei aitortutako eskubideak izango dituzte[...]. Era berean, bizilekurako eta
|
lanerako
eskubidea izango dute, 4/ 2000 Lege Organikoan (Atzerritartasunari buruzkoa) salbuespenezko zirkunstantziengatik baimenetarako aurreikusitako baldintzetan». Honek ez du esan nahi, argudiatu den moduan, paperik gabeko emakumeek sexu erasoren bat salatuz paperak lortu ahal izango dituztenik, esan nahi duena da orain artean paperik gabeko emakumeek pairatutako sexu erasorik salatzen bazuten, beren egoera administratiboa agerian geratzen zenez zigor administratiboa jaso eta estatutik kanporatua izatera arriskatzen zirela, beraz, ez zitzaiela sexu indarkerien aurkako babesik eskaintzen.
|
|
|
Biktimei dagozkien eskubideak eta laguntzak izateko sexu indarkeria horiek pairatu direla egiaztatu da kasu guztietan. Biktimen
|
lan
eskubideei dagokienez (37.art), lan denbora murrizteko edo berrantolatzeko eskubidea aitortuko zaie (besteak beste), eta langile autonomoen kasuan, sexu indarkerien biktima izanagatik, lan jarduera utzi behar badute, kotizatzeko betebeharra sei hilabetez etengo zaie. Gainera, biktimak (38.art) enplegu programa espezifiko batean sartuko dira, eta etxebizitzari dagokionez (41.art) lehentasuna izango dute etxebizitza eskuratzeko programetan sartzeko eta etxebizitzari lotutako laguntzak eskatzeko.
|
|
|
Beste edozein gairekin horrelako zonifikaziorik ezarri izan balitz eskandalu bat izango litzatekeena, euskararen aurka eta nafarron euskaraz bizitzeko eskubidearen aurka inposatu zuten. Imajinatzen duzu nafarron
|
lan
eskubideak edo hezkuntza eskubideak edo osasun eskubideak zonaka zatituta Nafarroa barnean. Horrelako gairen batekin zonifikazioa egitea edozein nafar progresistarentzat onartezina izango zena, euskararekin eta nafarron hizkuntza eskubideekin egin zuten.
|
|
|
Zahar etxeetako langileek egunero pairatzen dituzten prekaritatea eta
|
lan
eskubide urraketak salatzeko, grebak antolatu dituzte Hego Euskal Herrian. Lurralde bakoitzeko egoera desberdina da.
|
|
2023
|
|
|
|
Lan
eskubideen izenean hizkuntza eskubideak estaltzea ez al da hori?
|
|
|
Sasiburuk azaldu zuen «langileen
|
lan
eskubideen alde» dagoela, eta «euskara ikasteko baliabide egokiak eta behar dituzten erraztasunak izatea» eskatu zuen, «beren jarduera bi hizkuntza ofizialetan egiteko aukera izan dezaten». Ez dute nahi «euskara langileen eskubideak murrizteko aitzakia bezala erabilia izaterik», baina, era berean, argi eskatu zuten eskubide horien defentsak ez ditzala «euskara eta euskaldunen eskubideak gutxietsi edo baztertu».
|
|
|
EAJk eta PSEk atea ireki diete enpresa pribatuei, eta enpresa horiek beren interes ekonomikoak lehenesten dituzte, ez kalitatezko zerbitzu publikoak ematea eta haien bitartez enplegu egonkorra sortzea,
|
lan
eskubideak kontuan hartuta. Beste hainbeste egin dute udal gobernu baten lan arlorik politikoenean eta bereizgarrienean ere, agintaldiko planean hain zuzen, 2015etik Deloittek egiten baitu.
|
|
|
|
Lan
eskubideak, denontzako
|
|
|
Hala ere, argi geratzen dira tesi nagusiak: idazleek azpimarratzen dute sexu lana lana dela, eta ondorioz, sexu langileen
|
lan
eskubideak bermatu behar direla, eta, bide horretan, kriminalizazioak arriskua dakarrela ezinbestean, migrazio legala oztopatzeak arriskua dakarren gisa berean. Saiakerak intersekzionalitatetik heltzen dio gatazkari, klase, genero eta arraza zapalkuntzak erro errotik landuz.
|
|
|
«Azken batean borrokak eman digu gaur egun duguna: hizkuntza, euskal kultura eta nortasuna, sare komunitarioa,
|
lan
eskubideak. Ez da nahikoa, noski, baina gauzak alda daitezkela erakusten digu borroka egiteak».
|
|
|
Hiru urtez. Hori dio legeak», laburbildu du Liz Quintana atzerritarren
|
lan
eskubideetan berezituriko abokatuak. Baina nola iraun daiteke hiru urtez atzerrian diru sarrerarik gabe?
|
|
|
Asko jartzen dute jokoan, gai delikatua da, eta Lan Ikuskaritzaren gabeziak handiak dira». Lan egiteko baimenik ez duenak ba al du
|
lan
eskubiderik? «Bai», erantzun du Quintanak.
|
|
|
progresiboa da, oso egokituta dago tokian tokiko errealitate soziolinguistikoetara... Horren guztiaren atzeko hondoko korrontearen ardatz nagusia da, ordea, hizkuntza eskubideak eta
|
lan
eskubideak kontrajartzea. Diskurtsiboki, zoritxarrez, asko itsasten ari da hori.
|
|
|
Enpresa transnazionalek giza, ingurumen eta
|
lan
eskubideak urratzen dituztela ez da ezer berria. Baina gero eta eskari sozial handiagoa dago nazioz gaindiko enpresak kontrolatu eta eskubide horiek betetzera behartzeko.
|
|
|
Ebazpenen atzean «premisa faltsu bat» ikusten du Kontseiluak. Erakundearen ustez,
|
lan
eskubideak eta hizkuntza eskubideak «kontrajarri» nahi izan dituzte. «Oldarraldi honi erantzunez, epaien jomugan izan diren langile eta herritarren protestek agerian utzi duten bezala, elkar osatzen duten eskubideak dira, inola ere ez kontrajarriak»,
|
|
|
Azkenik, esan du sektore publikoak rol garrantzitsua duela industriaren garapenean, baina, aldi berean, finantzaketa publikoa jasotzen duten enpresei klausula bereziak ezarri behar zaizkiela, «eskuratutako
|
lan
eskubideei eutsiko zaiela bermatzeko eta deslokalizazioari oztopoak jartzeko».
|
|
|
Ez ditu hizkuntza eskubideak zalantzan jartzen.
|
Lan
eskubideak jarri dira dudan, hori bai. Abertzaleak nahasketa handian dabiltza.
|
|
|
Langileak kaleratu ditzakete, izan ere, hizkuntza eskaera lanpostu guztietan ezarri delako. %70ean eskatzea normala izan daiteke, euskara eskubideak bermatzeko, baina ezin dira
|
lan
eskubideak zalantzan jarri. CCOOk eta UGTk ondo azaldu dute.
|
|
|
zaindu egin behar da, eta erabilera zabaldu. Beste kontu bat da
|
lan
eskubidea zalantzan jartzea. Eskubide guztiak bermatu behar dira.
|
|
|
Euskaraz artatua izateko eskubidea eta
|
lan
eskubidea jartzen ditu PSEk aurrez aurre. Ados zaude horrekin?
|
|
|
Jakina denez, 2020ko otsailaren 6an amildu zen Zaldibarko zabortegia, eta pixka bat geroago hasi zen epaitegiko bidea. Langileen
|
lan
eskubideen aurkako delituaren auzia familiaren eta enpresaren arteko akordioak amaitu zuen, baina ingurumen delituari buruzkoa, oraindik, Durangoko 1 Instrukzio Epaitegia ikertzen ari da. Hamahiru lagun daude inputatuta, haien artean, Verterreko hiru arduradun, Eusko Jaurlaritzako hiru teknikari, Lurtek eko bi geologo eta Geyser ingeniaritzako hiru langile.
|
|
|
Bi alde badira: gure
|
lan
eskubideak, eta ikasleenak. Biak batzen dituen aldarria da irakasle kualifikatuak behar direla.
|
|
|
Pluraltasuna eta aniztasuna ukatzen ditu.
|
Lan
eskubideak, pobrezia eta prekaritatea ukatzen ditu. Azken finean, gure nazioetako gehiengoak eskuratu nahi duen etorkizun politiko eta soziala ukatzen duzue».
|
|
|
Sindikatu horren ustez, hizkuntza eskakizuna ezin zaie ezarri langile guztiei: «Hizkuntza eta
|
lan
eskubideak guztiz uztargarriak dira proportzionaltasun soziolinguistikoak errespetatzen badira».
|
|
|
Sirianyk esan duenez, zaintzaile batzuek dute lanuzterik egin, ez dutelako greba eskubiderik: «Ez dutelako
|
lan
eskubiderik, ezkutuko ekonomian egiten dutelako lan, behin behinekoak direlako edo, kontratua izanda ere, hain sistema prekarioan daudenez, kontratua edukitzeak ez dizkielako eskubideak bermatzen». Era berean, etxeko langileek, erregimen orokorraren barruan ez daudenek, dute grebarik egin:
|
|
|
Hala, jakinarazi dute euskalgintzako hainbat eragilek babesa eskaini dietela UEMAri nahiz bertako udalei, eta «euskaraz
|
lanean
eskubide osoz jarraitzeko deia» egin dutela.
|
|
|
Erantsi du epaiek ez dutela aintzat hartu euskara hizkuntza gutxitua dela eta berezko hizkuntzatzat jasota dagoela legedian; eta horrek babes berezia ematen diola. Epai horietan, gainera, hizkuntza eskubideak eta
|
lanerako
eskubideak kontrajarri nahi dituzte: «Guk uste dugu ez dela horrela:
|
|
|
«Epaiei bide ematen dieten helegiteetan» jarri zuen arreta Igor Arroyo LABeko koordinatzaile orokorrak, eta ahoan bilorik gabe salatu zuen CCOO eta UGT sindikatuen jarrera. «Planteatzen dute hizkuntza eskakizunak ez direla zilegi, eta hizkuntza eskakizunak eta
|
lan
eskubideak kontrajarriak direla. Guk gogoeta bat eskatu nahi diegu; hemen badago gehiengo sindikal, sozial eta politiko bat hizkuntza eskubideen aldekoa.
|
|
|
Guk gogoeta bat eskatu nahi diegu; hemen badago gehiengo sindikal, sozial eta politiko bat hizkuntza eskubideen aldekoa. Gehiengo sindikalak esaten du
|
lan
eskubideak eta hizkuntza eskubideak eskutik doazela, langileok ere badugula euskaraz bizi eta lan egiteko eskubidea».
|
|
|
Gainera, ez daukagu lan hitzarmenik; areago, Langileen Estatutua bera ere ez da betetzen. Gure eremuko hitzarmenik ez izateak zeharo zailtzen du
|
lan
eskubideen aldeko borroka, ez baitago arlo zientifikoaren ezaugarri berezietarako irizpide espezifikorik. Esaterako, gehienetan ez zaio erreparatzen sektoreko lan kargari, ez dadin behar bezala arautu:
|
|
|
Epai horrekin eta antzekoekin beti mendeko egoera horretara «kondenatu» nahi dela uste du. Kritikatu du, era berean,
|
lan
eskubideak eta hizkuntza eskubideak «elkarren kontra» jarri nahi izana: «Elkar osatzen eta indartzen duten eskubideak dira».
|