|
2002
|
|
|
Azterketan bi atal bereizten dira:
|
lan
elkartuko kooperatibak eta lan sozietateak. Lehenengoan garapen propioa esleitzendio Borjak MCC taldearen ibilbideari, Euskal Herrian ez ezik atzerrian ere eredubihurtu baita ekonomia sozialaren esparruan zein toki garapeneko estrategienarloan ere.
|
|
|
Lan elk.=
|
Lan
elkartuko kooperatibak
|
|
|
Kooperatiben sektorean eta bereziki
|
lan
elkartuko kooperatiben azpisektorean, Mondragon Corporacion Cooperativa sarearen barruan dauden kooperatibek berebiziko garrantzia dute (hurrengo atalean deskribatuko ditugu), bai kopuruagatik eta bai pisu ekonomiko nabarmena dutelako ere; hain zuzen, gainerakolan elkartuko kooperatibek ez dute gainditzen fakturazio osoaren %30eko maila.
|
|
|
Euskal Herriko
|
lan
elkartuko kooperatiba independente gehienen tamainatxikia izanik, beste enpresa txiki eta ertainen ohiko arazo arruntak nozitzen dituzte.Zailtasun horiek era honetan laburbil daitezke: teknologia eta berrikuntzarakoahalmen eskasia, merkaturatze gabeziak (hala nola marken falta eta zenbait merkatutan, bereziki kanpokoetan, barneratzeko ezintasunak), finantziazioa lortzekozailtasunak, prestakuntza eta kudeaketa arazoak eta enpresa isolamendu handia.
|
|
|
Bestalde, Nafarroan Lan Enpresen Elkarte Nafarra (ANEL) sortu zen ASLEsortu zen urte berean, hots, 1982an. 1986an ekonomia sozialeko 48 enpresak zuten elkarte horretan(
|
lan
elkartuko kooperatibak zein lan sozietateak berebaitan hartuta); guztira 2.396 langilek ziharduten bertan eta salmentak 93,76 milioi eurokoak izan ziren, hor nonbait. 2000ko urtean, ordea, 157 ziren enpresak eta3.413 langileak.
|
|
|
Euskadiko
|
Lan
Elkartuko Kooperatiben Federazioa. Memoria 1991,1992, 1993 y1994, Gasteiz.
|
|
|
Jarraian, ekonomia sozialari dagozkion bi erakunde aztertuko ditugu batezere:
|
lan
elkartuko kooperatibak eta lan sozietateak.
|
|
|
10.2
|
LAN
ELKARTUKO KOOPERATIBAK
|
|
|
– Lana elkarrekin ipintzen duten pertsonak biltzen dituzten kooperatibak; hauek
|
lan
elkartuko kooperatibak izaten dira nagusiki.
|
|
|
|
Lan
elkartuko kooperatibak gainerako enpresei ezartzen zaizkien arau berakbete behar ditu. Kooperatibaren biziraupena merkatuan erabakitzen da:
|
|
2004
|
|
|
Hasieratik, argi eta garbi eduki behar duguna hauxe da: sindikatuak,
|
lan
elkartuko kooperatiben barnean burutu beharreko ekintzak, ez dira sekula ere izaeraerreibindikatzailean oinarritu behar. Kooperatiben testuingurua (langileak enpresaren jabeak dira, lanaren lehentasuna, lankidetzaren balioak, autoeraketan oinarritutako erakundea, eta abar), sozietate anonimoenarekin alderatuz (langileak soldatapekoak dira, balio indibidualistak, kapitalaren lehentasuna, eta abar), zeharodesberdina da.
|
|
|
Sanz Santaolallak,
|
Lan
Elkartuko Kooperatiben Presidenteak, ordea, lankidetza mugimenduari eginiko kritikak azpimarratzen ditu: sindikatuek kooperatibenbarnean gertatzen den autoesplotazioa salatu ohi dute.
|
|
2007
|
|
|
|
Lan
Elkartuko Kooperatibetako bazkide langileak Gizarte Segurantzaren Sistemara biltzeko baldintzei buruzko martxoaren 3ko 225/ 1989 Errege dekretua.
|
|
|
Orobat, betebehar horien gaineko erantzukizun subsidiarioa izango dute sozietate kolektiboek, bai eta komanditako sozietateek, euren bazkide kolektiboei begira, eta
|
lan
elkartuko kooperatibek ere, bidezkoa denean batzuk zein besteak kasuan kasuko araubide berezira biltzea.
|
|
|
|
Lan
elkartuko kooperatibetako bazkide langileak afiliatu eta altan izateko, betebehar horiek betetzeko betebeharra duenak aurkeztu du, izaera orokorrarekin ezarri agiriez gain, kooperatiba kasuan kasuko erregistroan inskribatuta dagoela adierazten duen ziurtagiria, bai eta kooperatibak zein aukera egin bazkide langileak Gizarte Segurantzaren Sistemako araubideetan kokatzeko eta aukera hori jaso duten... Aukera hori izango da bazkide langileak beregaineko langileekin berdinestea edo inorentzat lan egiten duten langileekin berdinestea.
|
|
|
8 artikulua.
|
Lan
elkartuko kooperatibetako bazkide langileen altaren inguruko aurretiazko aukera
|
|
|
1
|
Lan
elkartuko kooperatibetako bazkide langileei alta emango zaie, inorentzat lan egiten duten langileekin berdinetsita, edo Gizarte Segurantzaren langile autonomo gisa, kooperatibak aurretiaz hala aukeratuta; langile horien alta izango da araubide orokorrean edo kooperatiben jardueraren araberako araubide berezian.
|
|
|
|
Lan
elkartuko kooperatibaren aurretiazko aukerak ukitu behar ditu kooperatibako bazkide langile guztiak, eta aukera hori kooperatibako estatutuetan egin behar da.
|
|
|
|
Lan
elkartuko kooperatibak aukeratu duenean bere bazkide langileak berdinestea, kooperatibaren jardueraren araberako araubide berezian dauden beregaineko langileekin, kooperatibak erantzukizun solidarioa izango du, bazkide langile horien kotizazio betebeharraren gainean.
|
|
|
Behin aukera eginda,
|
lan
elkartuko kooperatibetako bazkide langileei alta emango zaie, kooperatibaren jarduerari dagokion Gizarte Segurantzaren araubidean. Halaber, langile horiei bete betean aplikatuko zaizkie kasuan kasuko araubidearen arauak, inskripzioari dagokionez, hala denean, bai eta langileen afiliazioari, altei, bajei eta datu aldaketei dagokienez ere.
|
|
|
5 Kooperatibetako bazkide langileak kokatutako araubidean, kooperatibari dagozkio Gizarte Segurantzari begira enpresaburuari eratxikitzen zaizkion betebeharrak. Gauza bera gertatzen da
|
lan
elkartuko kooperatibetan ere, kooperatiba horien estatutuetan aukeratzen denean bazkide langileak izatea inorentzat lan egiten duten langileekin berdinetsitakoak.
|
|
2008
|
|
|
Bigarren kasuan, hitzarmenak enpresa pribatuekin,
|
lan
elkartuko kooperatibekin eta gobernuz kanpoko erakundeekin (Caritas, Gurutze Goria, etab.) sinatzen dira.
|
|
2010
|
|
|
Herritarrari ordainketa bakarreko modalitatean ordaindu bazaio prestazioa, errenta horiek ez dira 12.020 euroraino aitortu behar. Ordainketa bakarra izanen da langilea lan sozietateetan edo
|
lan
elkartuko kooperatibetan sartzea edo jarduera ekonomiko bat autonomo gisa garatzea. Salbuesteko eskubidea finkatzeko, egoerak bost urtez iraun behar du.
|
|
2012
|
|
|
Etxeko langile finkoek %20ko hobaria izango dute, baina altak urtarrilaren 1etik aurrera eta langilea Erregimen Berezian alta emanda egon ez bada, 2011ko abuztuaren 2tik abenduaren 31ra bitartean. Bestalde, aginduak adierazten du kalez kaleko salmentan diharduten
|
lan
elkartuko kooperatibetako bazkide langileek, 2009ko urtarrilaren 1etik 2011ko abenduaren 31ra bitartean Autonomoen Erregimenean sartutakoek, eskubidea izango dutela aurten ordaindu beharreko kuota% 50 murrizteko. Funtzionario publikoei dagokienez,% 50 murriztu da Gizarte Segurantzako enpresa kuota, gertakizun arruntengatik, 2011ko urtarrilaren 1etik aurrera dagokion administrazioan sartu direnen artean.
|
|
2015
|
|
|
Gizarte ekonomiari lotutako eta edozein izaera juridikotako enpresa jarduera sortzeagatik, 5.000 euroko diru-laguntza. Horiek izan daitezke,
|
lan
elkartuko kooperatibak, lurraren ustiaketa komunitariorako kooperatibak edo lan sozietateak. Laguntza hau jasotzeko ere beharrezkoa da langabezian egotea.
|
|
2016
|
|
|
Garrantzitsuenetako bat da enplegu berriak sortzeko “apustu argi eta ausarta”; zehazki, Euskadin 1.500 lanpostu baino gehiago sortzea “espero” du Erkidek. Gaur egun,
|
Lan
Elkartuko kooperatibek ia 1.000 enplegu berri sortu dituzte 2016ko lehenengo bost hilabeteetan. Horrez gain, beste 50 kooperatiba sartzea espero dute erroldan, 1.000 enpresa elkartutik gorako ordezkaritza osatzeko; barne antolakuntza egokituko dute, orain lau federazio direlako; Euskadiko Kooperatiben Legea aldatzeko prozesuan lan egin nahi dute; eta Irakaskuntza kooperatibek Euskadiko Eskola Kontseiluan parte har dezaten ere nahi dute, beste helburu batzuen artean.
|
|
2019
|
|
|
Autogestioan eta demokrazia ekonomikoan oinarrituko diren proiektuak: parte hartze komunitarioko elkarteak,
|
lan
elkartuko kooperatibak, bestelako proiektu autogestionatuak...
|
|
2020
|
|
|
Ekonomia sozial solidarioko erakundeek geroz eta argiago ikusi zuten proposamen zehatzak egin behar zizkietela tokiko garapenean diharduten eragileei, eta horren emaitza da Xarxa de Economia Solidariak (XES) egindako 15 puntutako proposamena (Olatukoopek beregain hartu du bide orri modura). Baina hain eraldatzaileak ez diren kooperatibismoko beste sektore tradizional batzuek ere, adibidez Kataluniako
|
Lan
Elkartuko Kooperatiben Konfederazioak, proposamena egin zuten udalerriak kooperatibizatzeko.
|
|
|
Enpresa publikoez gain
|
lan
elkartuko kooperatibak izan daitezke enpresa sustraituen adibide garbiena. Enpresa langileena da eta, ondo edo gaizki, beraiek hartzen dituzte erabakiak demokratikoki.
|
|
|
Bestetik, euskal eredu kooperatiboan garrantzitsua eta bereizgarria den
|
lan
elkartuko kooperatiba berrien sorrera dugu. Azken krisi zikloan inoiz baino kooperatiba gehiago ari dira sortzen Euskal Herrian, eta gehienek dute ezaugarri langileak kooperatibako bazkide izatea.
|
|
2023
|
|
|
Batetik, kooperatiben aniztasunagatik. Konfekoopek 1.400 enpresa ordezkatzen ditu, eta horietatik %85
|
lan
elkartuko kooperatibak dira, eta hori ez da beste inon gertatzen. Gainera, sektore askotakoak dira.
|
|
|
© (32) Fakturazio kooperatiba gisa diharduen
|
lan
elkartuko kooperatiba bateko bazkidea.
|
|
|
Komeni da kontuan hartzea uztailaren 16ko 27/ 1999 Legeak, Kooperatibei buruzkoak,
|
lan
elkartuko kooperatibei dagokienez ezarri duela langile bazkideen eta kooperatibaren arteko harremanak sozietate izaerakoak direla. Lan elkartuko kooperatibek xede dute euren bazkideei lanpostuak ematea; horretarako bazkideek lan pertsonala egin behar dute, lanaldi partzialean nahiz osoan, hirugarrenentzako ekoitzi beharreko ondasunak edo eman beharreko zerbitzuak erkidegoan antolatuz (80 artikulua).
|
|
|
Komeni da kontuan hartzea uztailaren 16ko 27/ 1999 Legeak, Kooperatibei buruzkoak, lan elkartuko kooperatibei dagokienez ezarri duela langile bazkideen eta kooperatibaren arteko harremanak sozietate izaerakoak direla.
|
Lan
elkartuko kooperatibek xede dute euren bazkideei lanpostuak ematea; horretarako bazkideek lan pertsonala egin behar dute, lanaldi partzialean nahiz osoan, hirugarrenentzako ekoitzi beharreko ondasunak edo eman beharreko zerbitzuak erkidegoan antolatuz (80 artikulua). Halaber, Euskal Autonomia Erkidegoari dagokionez, kontuan hartu behar da ekainaren 24ko 4/ 1993 Legeak, Euskal Herriko Kooperatibei buruzkoak, xedatutakoa.
|