|
2002
|
|
|
Azterketan bi atal bereizten dira:
|
lan
elkartuko kooperatibak eta lan sozietateak. Lehenengoan garapen propioa esleitzendio Borjak MCC taldearen ibilbideari, Euskal Herrian ez ezik atzerrian ere eredubihurtu baita ekonomia sozialaren esparruan zein toki garapeneko estrategienarloan ere.
|
|
|
Kooperatiben sektorean eta bereziki
|
lan
elkartuko kooperatiben azpisektorean, Mondragon Corporacion Cooperativa sarearen barruan dauden kooperatibek berebiziko garrantzia dute (hurrengo atalean deskribatuko ditugu), bai kopuruagatik eta bai pisu ekonomiko nabarmena dutelako ere; hain zuzen, gainerakolan elkartuko kooperatibek ez dute gainditzen fakturazio osoaren %30eko maila.
|
|
|
Euskal Herriko
|
lan
elkartuko kooperatiba independente gehienen tamainatxikia izanik, beste enpresa txiki eta ertainen ohiko arazo arruntak nozitzen dituzte.Zailtasun horiek era honetan laburbil daitezke: teknologia eta berrikuntzarakoahalmen eskasia, merkaturatze gabeziak (hala nola marken falta eta zenbait merkatutan, bereziki kanpokoetan, barneratzeko ezintasunak), finantziazioa lortzekozailtasunak, prestakuntza eta kudeaketa arazoak eta enpresa isolamendu handia.
|
|
|
Bestalde, Nafarroan Lan Enpresen Elkarte Nafarra (ANEL) sortu zen ASLEsortu zen urte berean, hots, 1982an. 1986an ekonomia sozialeko 48 enpresak zuten elkarte horretan(
|
lan
elkartuko kooperatibak zein lan sozietateak berebaitan hartuta); guztira 2.396 langilek ziharduten bertan eta salmentak 93,76 milioi eurokoak izan ziren, hor nonbait. 2000ko urtean, ordea, 157 ziren enpresak eta3.413 langileak.
|
|
|
Jarraian, ekonomia sozialari dagozkion bi erakunde aztertuko ditugu batezere:
|
lan
elkartuko kooperatibak eta lan sozietateak.
|
|
|
– Lana elkarrekin ipintzen duten pertsonak biltzen dituzten kooperatibak; hauek
|
lan
elkartuko kooperatibak izaten dira nagusiki.
|
|
2004
|
|
|
Hasieratik, argi eta garbi eduki behar duguna hauxe da: sindikatuak,
|
lan
elkartuko kooperatiben barnean burutu beharreko ekintzak, ez dira sekula ere izaeraerreibindikatzailean oinarritu behar. Kooperatiben testuingurua (langileak enpresaren jabeak dira, lanaren lehentasuna, lankidetzaren balioak, autoeraketan oinarritutako erakundea, eta abar), sozietate anonimoenarekin alderatuz (langileak soldatapekoak dira, balio indibidualistak, kapitalaren lehentasuna, eta abar), zeharodesberdina da.
|
|
2007
|
|
|
Orobat, betebehar horien gaineko erantzukizun subsidiarioa izango dute sozietate kolektiboek, bai eta komanditako sozietateek, euren bazkide kolektiboei begira, eta
|
lan
elkartuko kooperatibek ere, bidezkoa denean batzuk zein besteak kasuan kasuko araubide berezira biltzea.
|
|
|
Behin aukera eginda,
|
lan
elkartuko kooperatibetako bazkide langileei alta emango zaie, kooperatibaren jarduerari dagokion Gizarte Segurantzaren araubidean. Halaber, langile horiei bete betean aplikatuko zaizkie kasuan kasuko araubidearen arauak, inskripzioari dagokionez, hala denean, bai eta langileen afiliazioari, altei, bajei eta datu aldaketei dagokienez ere.
|
|
|
5 Kooperatibetako bazkide langileak kokatutako araubidean, kooperatibari dagozkio Gizarte Segurantzari begira enpresaburuari eratxikitzen zaizkion betebeharrak. Gauza bera gertatzen da
|
lan
elkartuko kooperatibetan ere, kooperatiba horien estatutuetan aukeratzen denean bazkide langileak izatea inorentzat lan egiten duten langileekin berdinetsitakoak.
|
|
2008
|
|
|
Bigarren kasuan, hitzarmenak enpresa pribatuekin,
|
lan
elkartuko kooperatibekin eta gobernuz kanpoko erakundeekin (Caritas, Gurutze Goria, etab.) sinatzen dira.
|
|
2010
|
|
|
Herritarrari ordainketa bakarreko modalitatean ordaindu bazaio prestazioa, errenta horiek ez dira 12.020 euroraino aitortu behar. Ordainketa bakarra izanen da langilea lan sozietateetan edo
|
lan
elkartuko kooperatibetan sartzea edo jarduera ekonomiko bat autonomo gisa garatzea. Salbuesteko eskubidea finkatzeko, egoerak bost urtez iraun behar du.
|
|
2012
|
|
|
Etxeko langile finkoek %20ko hobaria izango dute, baina altak urtarrilaren 1etik aurrera eta langilea Erregimen Berezian alta emanda egon ez bada, 2011ko abuztuaren 2tik abenduaren 31ra bitartean. Bestalde, aginduak adierazten du kalez kaleko salmentan diharduten
|
lan
elkartuko kooperatibetako bazkide langileek, 2009ko urtarrilaren 1etik 2011ko abenduaren 31ra bitartean Autonomoen Erregimenean sartutakoek, eskubidea izango dutela aurten ordaindu beharreko kuota% 50 murrizteko. Funtzionario publikoei dagokienez,% 50 murriztu da Gizarte Segurantzako enpresa kuota, gertakizun arruntengatik, 2011ko urtarrilaren 1etik aurrera dagokion administrazioan sartu direnen artean.
|
|
2015
|
|
|
Gizarte ekonomiari lotutako eta edozein izaera juridikotako enpresa jarduera sortzeagatik, 5.000 euroko diru-laguntza. Horiek izan daitezke,
|
lan
elkartuko kooperatibak, lurraren ustiaketa komunitariorako kooperatibak edo lan sozietateak. Laguntza hau jasotzeko ere beharrezkoa da langabezian egotea.
|
|
2019
|
|
|
Autogestioan eta demokrazia ekonomikoan oinarrituko diren proiektuak: parte hartze komunitarioko elkarteak,
|
lan
elkartuko kooperatibak, bestelako proiektu autogestionatuak...
|
|
2020
|
|
|
Enpresa publikoez gain
|
lan
elkartuko kooperatibak izan daitezke enpresa sustraituen adibide garbiena. Enpresa langileena da eta, ondo edo gaizki, beraiek hartzen dituzte erabakiak demokratikoki.
|
|
|
Bestetik, euskal eredu kooperatiboan garrantzitsua eta bereizgarria den
|
lan
elkartuko kooperatiba berrien sorrera dugu. Azken krisi zikloan inoiz baino kooperatiba gehiago ari dira sortzen Euskal Herrian, eta gehienek dute ezaugarri langileak kooperatibako bazkide izatea.
|
|
2023
|
|
|
Batetik, kooperatiben aniztasunagatik. Konfekoopek 1.400 enpresa ordezkatzen ditu, eta horietatik %85
|
lan
elkartuko kooperatibak dira, eta hori ez da beste inon gertatzen. Gainera, sektore askotakoak dira.
|
|
|
© (32) Fakturazio kooperatiba gisa diharduen
|
lan
elkartuko kooperatiba bateko bazkidea.
|
|
|
Komeni da kontuan hartzea uztailaren 16ko 27/ 1999 Legeak, Kooperatibei buruzkoak,
|
lan
elkartuko kooperatibei dagokienez ezarri duela langile bazkideen eta kooperatibaren arteko harremanak sozietate izaerakoak direla. Lan elkartuko kooperatibek xede dute euren bazkideei lanpostuak ematea; horretarako bazkideek lan pertsonala egin behar dute, lanaldi partzialean nahiz osoan, hirugarrenentzako ekoitzi beharreko ondasunak edo eman beharreko zerbitzuak erkidegoan antolatuz (80 artikulua).
|