|
2018
|
|
|
La censura gubernativa y el libro vasco(). Analisis de los informes del lectorado izenburua darama
|
Joan
Mari Torrealdaik 1991ko martxoan Deustuko Unibertsitatean irakurritako Soziologiaren arloko doktoretza tesiak. Joan Mari Torrealdairen ibilbide profesionala nahiz kultura eragile gisara gurean izan duen garrantzia arras ezagunak baditugu ere, bere ikerketa akademikoaren sendotasunaren ispilu dugu, ezbairik gabe, Carmelo Garitaonandiaren zuzendaritzapean egindako ikerlan hau.
|
|
|
Analisis de los informes del lectorado izenburua darama Joan Mari Torrealdaik 1991ko martxoan Deustuko Unibertsitatean irakurritako Soziologiaren arloko doktoretza tesiak.
|
Joan
Mari Torrealdairen ibilbide profesionala nahiz kultura eragile gisara gurean izan duen garrantzia arras ezagunak baditugu ere, bere ikerketa akademikoaren sendotasunaren ispilu dugu, ezbairik gabe, Carmelo Garitaonandiaren zuzendaritzapean egindako ikerlan hau. Tesiaren ekarpen nagusiak bilduko dituzte erreseina gisara idatzi ditugun ondorengo lerrook.
|
|
|
Egun, zentsuraren azterketak ugaltzen hasiak diren arren, Torrealdairen tesi lan hau heldu artean euskal liburuaren zentsuraren azterketa erein gabeko alorra zen. Artean, bi lan baino ez ziren eginak ikerlerro honen azterketa aipagai zutenak," Euskararen zapalkuntza(" (1982) bata eta" Censura y literatura vasca" (1987) bestea, biak ala biak
|
Joan
Mari Torrealdaik berak argitara emanak. Tesi lana irakurri osteko ondoko urteetan ere zentsuraren gaiari heldu zioten lanak argitaratzen jarraitu zuen Torrealdaik, besteak beste El libro negro del euskera (1998) eta La censura censura de Franco y el tema vasco (1999) saioak.
|
|
|
Lan honen osaeratik ia hogeita hamar urte igaroak diren arren, zentsuraren gaiak gaurkotasuna eta egungo ikerketen jomuga izaten jarraitzen du. Azterketa horietan, oinarri baitezpadakoa dugu
|
Joan
Mari Torrealdairen La censura gubernativa y el libro vasco(). Analisis de los informes del lectorado tesi lan hau.
|
|
|
Gure arteko zentsurari buruzko ikerketak batez ere Frankismo aldikoak izan dira, eta beraz, zentsuraren ikuspegi liberal klasikoa erabili dute, Frankismoko estatu aparatuek zentsura nola gauzatzen duten (zentsura aparatua, zentsoreak, txostenak) aztertu baitute. Hala, gure arteko ikerlari garrantzitsuenak,
|
Joan
Mari Torrealdaik," aurretiazko zentsura" terminoa erabiltzen du (2000) Frankismoko zentsura mota ezaugarritzeko; izan ere, zentsura hori, batez ere, liburua argitaratu aurretik gauzatzen zen, galeradetan, eta honenbestez, kasu honetan, argitaratu aurreko galbahe bat dukegu zentsura. Manuel L. Abellanek, zentsura frankistari buruzko ikerlari garrantzitsuenetako batek, gobernu zentsura deitzen dio zentsura mota horri (1989), beste zentsura batzuetatik bereiziz (bereziki eliza zentsuratik).
|
|
|
Aresti hil ondoko 1986ko edizioan jaso denez, liburuak hainbat zuzenketa eta ezabatze jasan zituen zentsurako irakurleen aginduz.
|
Joan
Mari Torrealdaik dioenez (1986: 232), Archivo General de Alcala de Henares en aurkituriko bertsioaren arabera, Arestik idazmakinaz aurkezturiko testuaren originaleko 119 poemetatik, 82 poema gorriz markatuak zeuden, zatiz edo osoki ezabatuak.
|
|
|
Esan den bezala, Euskal harria liburuaren jatorrizko egitura
|
Joan
Mari Torrealdaik Archivo General de la Administracion (AGA) tik ateratako aletik berreskuratu ahal izan zuen Karmelo Landak2 Lau atal bereizi zituen: lehena," Dukat edo ezkutu banatan saltzeko bertso berriak" (1986:
|
|
|
Ejercicios espirituales en un tunel izenekoa.
|
Joan
Mari Torrealdaik La censura de Franco y el tema vasco liburuan jasota laga zuenaren arabera, zentsuratzaileek idatzitako txostenetan liburuaren arriskuak azpimarratzen zituzten, hala nola, Eliza ofizialaren nahiz Francoren erregimenaren kontrakoa izatea. Txostenaren egile batek argi eta garbi azaltzen du liburuaren argitalpena zati batzuk ezabatu eta aldatu ondoren egin litzatekeela:
|
|
|
70eko hamarkadaren hasieran bizi izandako errepresio eta zentsura giroa ez zen desagertu Franco hil ondoren; alderantziz, 1980ra arte egoera ez zen baretu. 1977 eta 1978 artean legeak aldatu arren, zentsura ez zen Francoren diktadurarekin desagertu,
|
Joan
Mari Torrealdaik eta beste zenbait ikertzailek tartean, Berta Muñoz Calizekazpimarratu duten moduan. Trantsizio deritzon garaian behin eta berriz erabili zen zentsura politiko eta morala, behar zen toki eta uneetan.
|
|
|
Funtsezkoa zaigu programa orokor hori MHLI ikerketa taldea AGA artxiboan (Archivo General de la Administracion) egiten ari den hustuketa lana ustiatzeko. Ondoren, proposatutako marko horri jarraikiz, zenbait ikergai edo adibide plazaratuko ditugu, orain arte liburuaren eta testu idatzien zentsuraren inguruan egin izan diren lanek, batez ere
|
Joan
Mari Torrealdairen lanek, eta orain arte MHLI taldeak AGAn eskuratutako dokumentazioak eskainitako datuak baliatuta.
|
|
|
Zer diskurtso izan du zentsurak itzulpenari dagokionez eta zer egitura sortu ditu diskurtso hori praktikan jartzeko? Gurean, batez ere atal honi erantzun izan dio Euskera agerkariko zenbaki honetan omentzen dugun
|
Joan
Mari Torrealdairen lanak; zehazki, zentsura legeriari, zentsoreen inguruko ikerketari, zentsuraren egiturari zein zentsura prozedurei lotu zitzaiolarik. b) Kapitalari loturik: zer nolako kanona sortu da zentsura tarteko izanik?
|
|
|
Gainera, maila desberdinetan eragiten zuen zentsurak.
|
Joan
Mari Torrealdaik autozentsura aipatzen du ondorio larrienetariko gisa:
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdai 80ko hamarkadan hasi zen euskal liburugitzaren alorreko Francoren erregimenpeko zentsuraren ikerketak argitaratzen," Censura y literatura vasca" (1987: 65) lehen artikulua Abellanek argitaratutako Censura y literaturas peninsulares izeneko Dialogos Hispanicos de Amsterdam aldizkariko monografikoan kaleratu zuen.
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdai. Bibliografia
|
|
|
Iturri nagusia 2016an Eusko Ikaskuntzak argitaraturiko
|
Joan
Mari Torrealdai (Manuel Lekuona Saria) izan da. Oinarri horri gaineratu zaizkio J.M. Torrealdairen 2015etik aitzinerako lanak.
|
|
|
2009,
|
Joan
Mari Torrealdai Nabea euskaltzainaren sarrera hitzaldia: Bibliografiatik Bibliotekara.
|
|
|
2001,"
|
Joan
Mari Torrealdaik Rikardo Arregiri. Alfabetatzea (3)", in:
|
|
|
Unanue, Jon (ard.):
|
Joan
Mari Torrealdai. Euskal kazetaritzaren labirintoan.
|
|
|
Beñat Sarasola: Omenaldi honekin
|
Joan
Mari Torrealdairen lanari egin nahi izan diogun aitortzarekin bukatzeko, Joan Mariren liburu ugari aipatu dira eta pentsatu dugu egokia izango litzatekeela liburu horietatik haritxo batzuk irakurtzea. Horretarako, euskal kulturgintzan ezagunak diren gonbidatuak ekarri ditugu, Joan Mari ez ezik, bere lana ere ongi ezagutzen duten gonbidatuak, hain justu.
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdai: Lehenengo eta behin, esan guztiz gainditua nagoela, ustekabean harrapatu bainau honek.
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdai: Zentsuraren eragina neurtzea oso zaila da, ikaragarri zaila.
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdai: Aurrera segitu aurretik gauzatxo bat esan nahi nuke:
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdai: Martinek nola jokatzen duen horretarako?
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdairekin solasean
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdai: Eskerrik asko esan dituzun hitzengatik, gehiegizkoak dira, harro egon beharrean lotsatuta nago.
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdai: Bueno, dezente izan ditut alde horretatik 1966anedo hasita.
|