|
2000
|
|
|
Azken urteotan euskarak izan duen zapalkuntzaz irakurri beharrekoa da
|
Joan
Mari Torrealdairen El libro negro del euskera (1998), Ttarttalo argitaletxeak plazaratua, inork ez dezan pentsa euskararen debekuak gure asmakizun hutsak direnik, irakurleak hor aurkituko baititu anitz agiri.
|
|
2003
|
|
|
Baina egun hauetan egunkariek gehiegi aipu duten beste lagun baten,
|
Joan
Mari Torrealdairen euskal idazle eta liburu zerrendak errepikatzen ez gara orain hasiko.
|
|
2004
|
|
|
Arantzazuko euskal harrobitik ateratakoak. Bateko, Joseba Intxausti; besteko,
|
Joan
Mari Torrealdai. Honezkero badira urte batzuk Intxaustik euskalgintzaz egindako balorazio hau argitara eman zenetik.
|
|
|
Euskaltasunaren labirinto politikoetan, edo politikotasunaren zirrikitu euskaldunetan ibili ondoren, egin ditzagun atal honetako azken lan hondarrak. Azken hitza
|
Joan
Mari Torrealdairi emango diogu. Euskalgintzaren autonomia aldarrikatu izan du aspaldidanik honek.
|
|
|
Beraz, hemen ere gogaide izan behar. Oraingoan
|
Joan
Mari Torrealdairekin: –¿ Quién puede extrañarse que tras siglos de machacar al euskera y a su comunidad lingüística desde la escuela hasta la tumba, desde el Estado, los periódicos, la intelectualidad, la Iglesia, tras haberse insistido en su inutilidad y torpeza, tras tanta represión, persecución, vejación y burla, quién se extrañará, repito?
|
|
|
Beste horrenbeste gertatzen da, ordea, hizkuntza erregistro jasoetan ere. Pentsamendu landuaren alorrean, hain zuzen, gauzak antzeko,
|
Joan
Mari Torrealdaik behinola zioskun bezala. Egunoroko bizimodu arrunta erdaldundu bazaigu, zer ez zaigu gertatuko jakintzaren eta informazioaren gizartea omen den honetan?
|
|
|
1977 aldera euskal idazleen artean egindako inkesta batean
|
Joan
Mari Torrealdaik idazle horien jarrera eta usteak aztertu nahi izan zituen auzi honi buruzkoan nola zebiltzan jakiteko. –Kultura politizatzearen alde edo kontra, besterik gabe, oso osoan, bereizkuntzarik eta ñabardurarik gabe, agertzen diren idazleak, gutxi batzuk dira.
|
|
|
Euskaldunon Egunkaria ren hamargarren urteurrenean
|
Joan
Mari Torrealdaik irakurri zuen agiritik honako puntu hau ekarri nahi nuke hona: –Komunikazio esparru aski bat osatu behar du euskarak eta berdin euskal nazio nortasunak.
|
|
|
532
|
Joan
Mari Torrealdai: Hemen pentsamendua erdaraz sortzen da, Argia, 1990/11/18.
|
|
|
653
|
Joan
Mari Torrealdai: Txakolina bezalakoa da euskalgintza:
|
|
|
68
|
Joan
Mari Torrealdai: El libro negro del euskera, 1998, Ttarttalo, 10.
|
|
|
381
|
Joan
Mari Torrealdai: Hamar urte eta hamaika egiteko, Euskaldunon Egunkaria, 2000/12/21.
|
|
|
177
|
Joan
Mari Torrealdai: Beldur naiz euskalgintza ez ote zaigun zuloz betetzen ari, Gara, 2003/2/21.
|
|
|
207
|
Joan
Mari Torrealdai: Soluzio bakarra, euskalgintza autonomiaz konfiguratzea da, Euskaldunon Egunkaria, 2001/4/29.
|
|
|
Ahozko euskararen erabilera diglosikoaren azpijanak barrutik higaturik baldin bagauzka, beste horrenbeste gertatzen zaigu idatziaren ekoizpenean. Ekoizpen honen osotasunik ezak,
|
Joan
Mari Torrealdaik laster argituko digun legez, euskaldun izatearen muga izugarria islatzen digu. Giza bizitzaren alderdi asko eta asko, pentsamenduaren eremu franko, kulturaren adar ugari, antzutuak baititugu geure izatearen iturrian bertan.
|
|
|
698
|
Joan
Mari Torrealdai: Euskal idazleak, gaur, 1977, Jakin, 474.
|
|
|
699
|
Joan
Mari Torrealdai: Ibidem.
|
|
2009
|
|
|
Gizonaren liberazioarentzat kate eta eragozpen bat?. Edonola ere, Rikardo Arregirekin nik baino harreman gehiago
|
Joan
Mari Torrealdaik izan zuen. Eusebio Osaz pertsonalki mirespenezko oroipenik onena daukat:
|
|
|
Wall Street Journal en erasoa bultzatu dutenak bat datoz
|
Joan
Mari Torrealdaik El libro negro del euskara n jasoriko ideia honekin: –Euskal Herrian ez dugu benetako bakerik izango harik eta guztiok erdaraz mintzatzen garen arte.?
|
|
2011
|
|
|
duela egon behar, azpiesateko modu sibilino bat bezala hartu behar dugu haren ukoa?... Felix Cañada Vicinay, Egunkaria auzian
|
Joan
Mari Torrealdairen abokatua, Tomás y Valienteren ikasle min mina eta adiskidea zen, eta hura munduko pertsona zintzoena eta maitagarriena bezala gogoratzen zuen, demokratizazioaren aldezleena, etab. Torturan, sinesten ez, dutenak ez dira gaiztoak eta fanatikoak bakarrik.
|
|
|
Zabarkeria, kausa izan aurretik, bere kausak eduki dituen ondorioa izan da?.
|
Joan
Mari Torrealdai, El libro negro del euskera, 1998, Ttarttalo, 9 or.
|
|
|
–Amets historikoa aurrera doa?.
|
Joan
Mari Torrealdai, Berria,.
|
|
|
Baina ezin da onartu euskara eskubide subjektudun izatea eta are gutxiago kultura modernoaren hizkuntza?.
|
Joan
Mari Torrealdai, El libro negro del euskera, 1998, Ttarttalo, 9 or.
|
|
2012
|
|
|
duela egon behar, azpiesateko modu sibilino bat bezala hartu behar dugu haren ukoa?... Felix Cañada Vicinay, Egunkaria auzian
|
Joan
Mari Torrealdairen abokatua, Tomás y Valienteren ikasle min mina eta adiskidea zen, eta hura munduko pertsona zintzoena eta maitagarriena bezala gogoratzen zuen, demokratizazioaren aldezleena, etab. Torturan, sinesten ez, dutenak ez dira gaiztoak eta fanatikoak bakarrik.
|
|
2015
|
|
|
Berdefinizio hori, autobaieztapen saio hori, Anaitasunaren orrietatik dator; haren orrietan argitaraturiko hiru artikulutatik, hain zuzen. Lehenengo biak (Joan Altzibar/
|
Joan
Mari Torrealdairen. Euskal prentsa euskaraz. Aldizkari berriak?
|
|
|
Kontuak kontu, ingurumari horretan 1976ko abenduan Zeruko Argian elkarrizketa egin zioten urte hartako Kirikiño kazetari saria irabazia zuen eta artean Anaitasunaren zuzendari zen
|
Joan
Mari Torrealdairi (elkarrizketa hartan bertan ardura hori utzi eta Jakin kultur aldizkariari lotzekotan zebilela iragarri zuen). Honek zalantzak plazaratu zituen berriro erdarazko euskal aldizkarien inguruan:
|
|
|
Data berberean kaleraturiko Anaitasunaren 307 zenbakian Joan Altzibar/
|
Joan
Mari Torrealdai ere gisa berean mintzo zen, Goiz Argi berriaz jardun eta gero Anaitasunaren eraberritze asmoak baitzituen hizpide. Giro horretan ailegatu zen urte amaiera.
|
|
|
(...) Zuzendari berriek ideia berriak ekartzen dituztenez gero, ikus dezagun orain, zeintzuk diren Torrealdairenak.? Izan ere, 1973ko martxotik 1974ko azarora bitarte Joseba Intxausti zuzendari lanetan aritu eta gero, 1974 amaieran
|
Joan
Mari Torrealdaik hartu baitzuen bere gain hamaboskaria zuzentzearen ardura.
|
|
|
Goiz Argi batuaren kontra eta erribidekoaren alde, Anaitasuna batuaren alde erabat eta, azkenik, Zeruko Argia ere batuaren alde baina kolaboratzaileen hizkuntza hautuak errespetatuta.
|
Joan
Mari Torrealdai (Anaitasunaren zuzendari garai hartan), adibidez, honela mintzo zen 1974 hondarrean. Euskal kultura idatzia 1974, artikuluan: 41
|
|
|
Konpromiso hori berori berretsi zuen Anaitasunak udagoien hasieran, 304 zenbakiaren azalean()
|
Joan
Mari Torrealdaik sinaturiko. Iraun!, artikulua paratuta:
|
|
|
–Euskara eta prentsa? (Luis Alberto Aranberri Amatiño, Jose Felix Azurmendi, Jose Mari Otermin, Jesus Mari Zalakain, Joxe Azurmendi eta
|
Joan
Mari Torrealdairen arteko mahai ingurua), in Jakin aldizkaria, 22 zenbakia, 1982, 105 or.
|
|
2016
|
|
|
Polemika piztu zuen,
|
Joan
Mari Torrealdaik eta Xarritonek erantzun egin zioten. Hemen aipatu bakarrik egin dugu.
|
|
|
Baina, edonola ere, denbora gutxira su handiago batek egin zien itzala Orixeren suei. Bidean zen 1936ko gerra, eta bidean halaber haren ostean zabaldu eta
|
Joan
Mari Torrealdaik Artaziak, euskal liburuak eta Francoren zentsura liburuan deskribatutako infernuak.
|
|
|
Hauek dira: Paul Bilbao, Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluko idazkari nagusia; Xabier Mendiguren Bereziartu, erakunde horretako idazkari nagusi ohia;
|
Joan
Mari Torrealdai, Jakin fundazioko lehendakaria eta euskaltzaina; Miren Segurola, Uema Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko koordinatzailea; Jasone Mendizabal, Euskaltzaleen Topaguneko zuzendaria; Sebastien Castet, Euskal Konfederazioko ordezkaria; Joanmari Larrarte, Berria taldeko kontseilari ordezkari ohia eta Elkar taldeko kultura eta komunikazio arduraduna; Manex Agirre, bertsolaria eta euskar...
|
|
|
«Esango nuke euskalgintza norabidea berritu behar eta ezinean dagoela», adierazi du
|
Joan
Mari Torrealdaik. «Euskalgintzak, XXI. mendean, erronka berrien aurrean, globalizazioaren aroan bete betean kokatu behar du bere burua.
|
|
|
Hegoaldean bizi dira, aldiz, Marijo Irizar, Juan Jose Uranga, Goio Jaka, Jon Jaka, Xanti Jaka, Joxemanuel Odriozola, Koldo Aristegi eta Joxemartin Apalategi. Eta Parisen daude berriz ikasketak egiten Jesus Mari Larrazabal eta
|
Joan
Mari Torrealdai. Eta Joxe Azurmendi Alemanian bizi da.??
|
|
2017
|
|
|
374
|
Joan
Mari Torrealdai,. Euskal liburugintza 2015?, Jakin, 2016, 217 zenbakia, 139
|
|
|
|
Joan
Mari Torrealdaik dioenez,, hezkuntza proiektu gehienak (euskarazkoak, erdarazkoak zer esanik ez!) inportaziokoak dira, horien curriculuma Euskal Herritik kanpo diseinatzen da. Horrek dakarren soka luzea da oso, euskal geografiaz, euskal historiaz, ikuspegi euskaltzaleaz, Euskal Herriaren zatiketa administratibo politikoaz edo euskal curriculum propio eta beregainaz?
|
|
|
Egunkaria euskalgintzaren gorputzaren bizkarrezurra eta mamia izan zen?.
|
Joan
Mari Torrealdai,. Irautea irabaztea denean?, Jakin, 2015, 210 zenbakia, 48.
|
|
|
gure mundua ezezaguna da haientzat?.
|
Joan
Mari Torrealdai, Berria,.
|
|
|
9
|
Joan
Mari Torrealdai
|
|
2018
|
|
|
Gerora, beti izan du etxea Zarautzen, eta jarraitzen du denboraldi luzeak han igarotzen. Zarauzko alkate eta Gipuzkoako Diputazioko ahaldun nagusi izan zen Imanol Muruak hauxe kontatu zion
|
Joan
Mari Torrealdairi Garaikoetxearen Zarauzko egonaldiez:
|
|
2019
|
|
|
– Koldo Mitxelena,
|
Joan
Mari Torrealdai, Jose Mª Jimeno Jurío eta Txillardegiren lanak. Atzerakada prozesuaren inguruko datuak ematen dituzte eta berau eragin duten faktore politiko sozialak deskribatzen.
|
|
|
Oso oker ez banago, Jakinek argitaratutako
|
Joan
Mari Torrealdairen Euskal idazleak gaur liburuan kaleratu zen lehen aldiz, 1977an. El euskera en la edad moderna, izenburupean, eta handik 2 urtera, Euskaltzaindiak argitaraturiko Hizkuntza borroka Euskal Herrian liburuan,. Euskararen lehen lurraldeak?
|
|
2021
|
|
|
Antzeko zerbait pentsatzen zuten, antza, euskal idazleek ere 90eko hamarkadan. Euskal kultura gaur monumentalean,
|
Joan
Mari Torrealdaik hainbat galdera egin zizkien orduko idazleei; tartean, ea zer eskatuko lioketen Euskaltzaindiari, ezer eskatzekotan. Adostasuna ikusgarria da.
|
|
|
Euskal kultura gaur liburu monumentala egin zuenean, esker dezakeguna baino gehiago egin zuen
|
Joan
Mari Torrealdaik, besteak beste, enkargu ezohiko bat, sarrerako testua osatzeko. Mugarri historikoa jarri zuen gure tragedia nazionaletako baten kronologia tristean, gizon eta emakumeen artean egin dugun amildegi patriarkalean.
|
|
|
Bukaerarako utzi ditut lan honetarako inportanteak izan diren euskarazko testuak. Eskura izan ditut –eta ez bakarrik lan honetan zehar– Anjel Lertxundiren lan bikainak, Mentura dugun artean, Konpainia noblean, Eskarmentuaren paperak eta Itzuliz usu begiak, eta
|
Joan
Mari Torrealdairen Euskal kultura gaur (Jakin, 1997) eta Euskal idazleak, gaur (Jakin, 1977) monumentalak. Ibon Sarasolaren testu batzuk ere oso erabilgarriak izan dira niretzat, bereziki Bitakora kaiera (Erein, 2017), euskarari buruz hitz egiterakoan aipatu dudana eta Historia social de la literatura vasca (Akal, 1976), neure ikuspegi historiko propioa garatzeko oso lagungarria suertatu zitzaidana.
|
|
|
Saiakeretan ez naiz sartu ere egin, baina ebidentea da sistema hobea behar dugula, oraingoak bizkarra ematen diolako unibertsitatetik kanpo sor daitekeen ezagutza guztiari, gizartea kaltetuz eta unibertsitatea isolamendura kondenatuz. Literaturaren eta hizkuntzaren arloan ez da erraza
|
Joan
Mari Torrealdaik edo Ibon Sarasolak dakitena baino gehiago jakitea, berdin esan liteke historiaren alorrean Jose Mari Esparzari buruz, esate baterako, eta momentuz denen artean dituzten Euskadi sariak badakizue zenbat diren. Ba, kasualitatez, Txillardegik bere karrera osoan lortu zuen kopuru berbera:
|
|
2023
|
|
|
Azal hartan, bi albiste nagusien azpian, beste bi zetozen:
|
Joan
Mari Torrealdai eta Txema Auzmendi lore sorta banarekin ageri dira argazkian, ongietorria egin baikenien Martin Ugalde Parkean, bezperan atera zirelako kartzelatik. Preso ohien argazkiaren ondoan zetorren artean preso zegoenari buruzko albistea:
|
|
|
Administrazio Kontseiluko presidentea,
|
Joan
Mari Torrealdai, kontseilari ordezkaria, Iñaki Uria, eta egunkariko zuzendaria, Martxelo Otamendi, atxilotuen artean zeuden. Eta kotxe hartan sartuta zeudenek osatzen zuten arduradunen hurrengo maila:
|
|
|
Goizeko lehen orduetan argitua genuen zein ziren atxilotuak: Martxelo Otamendi zuzendaria, Iñaki Uria kontseilari ordezkaria,
|
Joan
Mari Torrealdai Administrazio Kontseiluko presidentea, Txema Auzmendi Administrazio Kontseiluko idazkaria, Pello Zubiria zuzendari ohia, Xabier Oleaga erredaktore buru ohia, Fermin Lazkano gerente ohia, Inma Gomila gerente ohia, Luis Goya Administrazio Kontseiluko kide ohia eta Xabier Alegria ezker abertzaleko kidea. Gerora jakingo genuen miatzen ari zirela Argia-ren, Jakin en eta Ikastolen Elkartearen egoitzak ere, Zubiriaren, Torrealdairen eta Oleagaren lantokiak.
|
|
|
Tratu txarrak ohikoak izan zirela. Xabier Alegriari ere poltsa egin ziotela, eta
|
Joan
Mari Torrealdai" asko" jo zutela. Guardia Zibilaren" erabateko inpunitatea" salatu zuen Martxelo Otamendik.
|
|
|
Lehen egunetan itxierari buruzkoak ziren iritzi artikulu gehienak. Bernardo Atxagak idatzi zuen, itxieraren nahas mahas horretan,
|
Joan
Mari Torrealdai atxilotuta eraman zuteneko irudiak hartzen zuela gaina, berari errezatzeko gogoa eman ziola irudi horrek, nahiz errezatzen ez jakin: " Gizon hori buru tapatuta, makurtuta, polizien artean.
|
|
|
Atzerapenarekin bazen ere, espetxeetara ere iristen zen Egunero.
|
Joan
Mari Torrealdai Soto del Real kartzelako ziegan zuten artean, eta han irakurri zuen. " Izugarri poztu nintzen Egunkaria ren hasierako espiritua bizi bizirik ikusi bainuen", irakurri berri diogu Egunkaria, gizarte zibilaren arrakasta (2021) liburuan, langileon erantzun hari eskainitako bi orrialdeetan.
|