|
2001
|
|
|
Antioxidatzaileek eragiten dituzten onurez gero eta informazio hobea dugun arren sustantzia horren kontsumoa sustatu egin behar da, berez dauzkaten elikagaiak kontsumitzera bultzatuz, eguneroko dietan gehigarriak sartzea komeni den ala ez zehazteko goizegi da oraino, ez
|
baitakigu
zein diren dosi zehatz eta egokiak.
|
|
|
Ikerketa horretan, Valerie Ratt doktoreak eta Washingtongo Unibertsitateko bere lagunek ikusi zuten bi botikek obulazioa eta aipatutako patologia hori duten gaixoen haurdunaldi probabilitateak areagotzen dituztela. Adituek ez
|
dakite
zein diren obulutegietako gaitz horren arrazoi zehatzak, haurdunaldian dauden emakumeen %4 eta %6 artekoak baitira. Sindrome hori duten emakumeek hormona maila handia dute gizonezkoetan, eta kiste anizkoitzak garatzen dituzte obulutegietan eta obularrean irregulartasunez.
|
|
|
Mitologia budistan, arrozak bete egin zuen jainkoek Siwaren eta Retna Dumila printzesaren arteko ezkontzari jarritako hiru baldintzetako bat; izan ere, ez du inoiz asetzen, ezta nekatzen ere, asko kontsumituta ere. Espainian ez
|
dakigu
zein garaitan sartu zen, baina musulmanek arrakastaz landu zuten Penintsula okupatu bitartean Sevillan, Kordoban, Granadan, Murtzian, Alacanten eta Tarragonan. Europan, Grezian, Turkian, Errumanian, Hungarian eta Italian ere hazten da, nahiz eta ekoizpena ez den nahikoa kontsumorako, eta horrek inportatzera behartu du gehiena.Gaur egun, arroza, gariarekin batera, munduan gehien kontsumitzen den zerealetako bat da, eta mundu osoan antzeko ekoizpena eta kontsumoa du, batez ere Asiako herrialdeetan zereal hori asko kontsumitzen delako.
|
|
|
Osasun sailburuak atzo aitortu zuen gaixotasuna, berak munduko epidemia handiena bezala kalifikatu zuena, “ia lau egunetan kontrolatu dela, gaixo gehienak joan den larunbatean ospitaleetara iristen hasi baitziren”. Marquések dei bat egin zien atzo biztanleei, oso kezkatuta egun hauetan izan diren berri eta builoekin, eta azaldu zuen legionella gunea ia itota zegoela, nahiz eta oraindik ez den
|
jakin
zein hozte dorrek eragin zuen epidemia. Bien bitartean, Murtziako guardiako epaitegiak eginbideak ireki ditu “osasun publikoaren alde”, ekainaren 28an agerraldia detektatu zenetik 632 pertsonari eragin dien legionella epidemia horren inguruan.
|
|
|
Gainera, ez du baztertzen epe laburrean arrainarekin batera informazio hori guztia eramatea. Isabelle Bouvery Gaztela eta Leongo osasun albaitariaren iritziz, kontsumitzaileek ez
|
dakite
zein diren beren eskubideak. “Kontsumitzailea harategira joaten denean, ez du galdetzen nondik datorren haragia, noiz hil zen edo berrikuspen prozesuak pasatu diren.
|
|
2002
|
|
|
Talde berak beste lan batzuk ere argitaratu ditu, oxigeno eta glukosa gabezia jasaten duten arratoi garunetan egindakoak, halako iskemia bat maila biokimikoan erreproduzitzeko. Lan horiek azido azetilsalizilikoaren efektu neurobabesle hori detektatzen dute, nahiz eta orain arte ez
|
zekiten
zein mekanismok ahalbidetzen zuen efektu babesle hori. Morok nabarmendu duenez, aspalditik dakigu garun hodietako patologiak (adibidez, iktusak) eragiten duen kalte gehiena glizamatoari zor zaiola.
|
|
|
Bestalde, gogora dezagun nekazaritzako aurrerapen gehienak mutante genetikoen garapenean oinarritzen direla, gurutzatze genetikoetan, emaitza hobeak lortzeko. Arazoa zen ezen, duela gutxi arte, modu naturalean egiten zela hori, hori bai, baina motela, itsua eta intuitiboa, aldez aurretik
|
jakin gabe
zein izan litezkeen emaitzak. Biologia berriari esker, printzipioz behintzat, planu halofiloak eta erresistenteak ez direnak bereizten dituzten oinarri genetikoak azter daitezke, eta transgenesi teknikak erabil daitezke, ohiko landare batzuk lur edo ur gazietan landu ahal izateko.
|
|
|
Gatza edo gehigarri gaziak zerealak egiteko erabiltzen dira, bai zaporea emateko, bai ehundura kurruskaria lortzeko eta mantentzeko. Elikagai horien sodio/ gatz edukiari buruzko informazioa baliagarria da kontsumitzailearentzat; izan ere,
|
jakizu
zein den zure osasunerako egokiena. OMEk gomendatzen du adingabeek egunean 4 g gatz baino gehiago ez hartzea (1,4 g sodio edo 1.400 miligramo).
|
|
|
“enpresa batek ingurumen zehapenei aurre egin behar badie herrialde batean, baina ez beste batean, horrek desabantailak ekar ditzake konpainien artean”. Bjorn Stigson ek, 160 konpainia biltzen dituen Garapen Jasangarrirako Enpresen Munduko Kontseiluko lehendakariak, esan zuen, bestalde, “enpresa komunitateak guztientzako lege esparru komuna behar duela, oraintxe bertan ez
|
baitakigu
zein helbururi heldu”. Stigson ek esan zuenez, lehia desleiala da ondorio nagusietako bat; izan ere, enpresa batzuk neurriak hartzen ari dira berotegi efektuko gasen emisioak murrizteko; beste batzuk, aldiz, ez dira horretara behartuta sentitzen.
|
|
|
Gene horren mutaziorako diagnostiko proba bat lortu zenetik, zientzialariek gehiago dakite sindromearen nagusitasunarekin zerikusia duten alderdiak, eta agerian uzten du aldaketa geniko horiek hainbat forma har ditzaketela. «Orain badakigu autismoa eta eskizofrenia klasikoak gene horretako mutazioek eragiten dituztela, baina espektro klinikoa hain da zabala, ezen ez
|
baitakigu
zein den disfuntzio genetiko horien benetako irismena», aitortu du Zoghbi doktoreak, lan horiek etorkizunean paziente horien tratamendu terapeutikoan gauzatzeko itxaropena baitu. Adinaren arabera, Rett sindromea duten pazienteen klinikarekiko desberdintasun indibidualak daude.
|
|
|
Jaten ditugun ia elikagai eta edari guztietan daude, nahiz eta normalena oharkabean pasatzea den. Gure eguneroko bizitzaren parte dira, baina herritar arruntak ez
|
daki
zein diren bere bertute eta akatsak. Elikagai gehigarriak dira:
|
|
|
Zenbait aminoazidok, gutxi gorabehera, 1.000.000 jaiotzako eragina dute, eta entzimen urritasunak eragiten du. Uztailaren 1ean, bularreko haurra zentroan sartu zenean, ez
|
zekiten
zein zen gibeleko hutsegitearen arrazoia, eta, transplanterako organoa agertu zen arte, haurrak bizirik iraun ahal izan zuen (hamar egunez), Valentziako La Fe ospitalean lehen aldiz erabiltzen zen gibeleko MARS euskarri makina bati esker. Tratamendu farmakologikoari dagokionez, Jimenezek azaldu zuen 1 motako tirosinemiarako egokiak ziren botikak erabili zirela.
|
|
2003
|
|
|
Ba al
|
dakigu
zein den organo baten transplantearen zain dauden pertsonen arazoaren egiazko dimentsioa?
|
|
|
Josephek auzia jarri zuen Maringo Auzitegi Nagusian, San Frantziskoren iparraldean, Kaliforniako kode zibileko klausula batean oinarrituta. Klausula horrek herri produktuen fabrikatzaileei egozten die erantzukizuna, baldin eta batez besteko kontsumitzaileak ez
|
badaki
zein diren elikagaiaren osasunerako arriskuak. Estatu Batuetako establezimenduetan saltzen diren janarien %40k koipe partzialki hidrogenatuak dituzte, AEBko Nekazaritza Sailaren datuen arabera.
|
|
|
Oraingoan, ordea, zigarro fabrikatzaileen aurka edo, berrikiago, McDonald´s janari lasterreko katearen aurka bere kontsumitzaileen artean obesitatea eragiten duten elikagaiak saltzeagatik aurkeztu ziren eskaeretatik desberdina da. Ez
|
dakigu
zein den arriskua. Tabakoak osasunari dakarzkion arriskuak oso ezagunak dira jende askorentzat, baina jende gutxik ezagutzen ditu horrelako koipeen eraginak, dio Stephen Josephek.
|
|
|
Tabakoak osasunari dakarzkion arriskuak oso ezagunak dira jende askorentzat, baina jende gutxik ezagutzen ditu horrelako koipeen eraginak, dio Stephen Josephek. “Partzialki hidrogenatutako koipeen kontrako kasua tabakoarena baino sendoagoa da, jendeak ez
|
baitaki
zein arriskutsua den” esan zuen Joseph-ek, eta Kaliforniako agintariei eskatzen die “Oreo” galletak adingabeei saltzea galaraz dezatela.
|
|
|
Abokatua Kaliforniako Estatuko Kode Zibilaren klausula batean oinarritzen zen. Klausula horrek herri produktuen fabrikatzaileei egozten die sor zitzaketen kalteen erantzukizuna, baldin eta batez besteko kontsumitzaileak ez
|
badaki
zein arrisku dituen elikagaiak osasunerako. Hala ere, mundu osoko komunikabideek kasuaren berri eman ondoren, Joseph-ek uste du nahikoa dela koipe kaltegarri horien inguruan sortu den publizitatearekin.
|
|
|
Komeni da
|
jakitea
zein diren edozein batzordek bete beharreko baldintzak bere legezkotasuna aurreikus dadin: a) Jasanaraziko zaion komisioaren kontzeptuari eta zenbatekoari buruz aldez aurretik eta berariaz hitzartu behar da bezeroarekin.
|
|
|
Operadoreek beren prezioak erabiltzen dituzte bezeroak erakartzeko. Bakoitzak bere ordutegiak eta tarifak ditu, eta zaila da
|
jakitea
zein den onuragarriena. Beti bezala, denek diote onena eskaintzen dutela.' Baina eskaintza batzuk ez dira operadoreek aurkezten dituzten bezain lehiakorrak.
|
|
|
Guztira 313 pertsonak ordezkatu zituzten beren koltxoiak gogor batekin (2, 3 koltxoien gogortasunaren Europako eskalan) edo erdi batekin (5, 6 eskala horretan). Parte hartzaileek ez
|
zekiten
zein koltxoi mota esleitu zitzaien azterketan, baina lotan eta goizean jaikitzean izandako minaren berri eman zuten, bai eta azterketa egin aurretik eta azterketa hasi eta hiru hilabetera erregistratutako ezgaitasun mailaren berri ere. Oro har, min ertaineko koltxoiak erabili zituzten pertsonek bi aldiz gehiago eman zuten lo egitean eta jaikitzean izan zuten hobekuntza sentimenduaren berri, eta horrek analgesikoen beharra gutxitzea ekarri zuen.
|
|
2004
|
|
|
Orain arte izurrite berria ez den arren, ez
|
dakigu
zein bilakaera izan duen agente horrek inkubazio aldi baten ondoren.
|
|
|
Pilotariaren nutrizio akatsak Normalean, pilotariek karbohidratoetan nahikoa ez den dieta egiten dute, entrenamendu edo lehiaketa kasuetan behar handiak dituztelako, gainerako biztanleria sedentarioaren antzera elikatzen baitira. Gainera, gabezia hori gehigarriekin osatzen saiatzen dira, kasu askotan ez
|
dakitelarik
zein diren haien ondorioak eta jarraibideak. Oro har, ez da arreta jartzen partidaren ondorengo elikaduran eta hidratazioan, ezta entrenamenduaren aurretik edo ondoren egin behar den elikaduran ere.
|
|
|
Egia esaten badiot, ez dugu ideiarik ere. Dietak garrantzitsua izan luke, baina ez
|
dakigu
zein garrantzitsua den. Jaten duguna eta xurgatutako energia nola erabiltzen dugun erlazionatzen ditu energia oreka normalak.
|
|
|
Adituak Europako ikerketa sare bat koordinatzen du, Europako Batasuneko Ikerketako VI. Esparru Programak finantzatua. Sare hori nutigenomikan lan egiten duten hainbat plataformek osatzen dute, eta gaur egun onartzen du “oraindik ez
|
dakigu
zein osagai zehatzek duten garrantzi handiagoa prozesu patologiko horietan”. Adituek diote elikagaiek, mantenugaien aniztasuneko konbinazio konplexuek, eragina izan dezaketela giza geneen adierazpenean.
|
|
|
“NK603” ren komertzializazioan ez bezala, lizentziak kontrako botoa izan lezake Austria, Grezia, Zipre, Italia, Eslovenia, Danimarka eta Belgikarentzat. Frantziak aldeko botoa emango du, eta oraindik ez
|
dakite
zein den Alemaniaren eta Espainiaren botoa, Espainiako iturri diplomatikoek onartu zutenez.
|
|
|
Suaren Lurraldeko tenperatura hotza da, yamanak arrantzara, biltzera, egurra bilatzera… ez zeuden geldirik txabolan egun osoan eserita. Bizi itxaropena esatea zaila da, beraiek ere ez
|
baitzekiten
zein adin zuten, baina agian 50 urte edo zertxobait gutxiago. Hori ez da beste ehiztari biltzaile batzuen oso desberdina.
|
|
|
Harresietan landu daitezkeen landare motei erreparatuz, substratu mota horretarako egokienak diren zuhaixka, konifero eta landare batzuk aipatuko ditugu. Ondoren aipatzen diren espezieak latinez agertzen dira adiera horretan; izan ere, eskualdeen arabera izen arrunta aldatu egiten da, eta baliteke heltzen den mintegian ez
|
jakitea
zein ale den. Zuhaixkak:
|
|
|
Zenbat silizio sartu behar da dieta? Gaur egun, ez
|
dakigu
zein den gomendatutako gutxieneko kopurua egunean. mineral horretatik, beraz, ezin da zehaztu zenbat puntu arte dietan silizio eduki txikia badu, aipatutako sintomak eragin ditzake.
|
|
|
Kezka zenbait sektoretan ezarri da, batez ere lehen mailako ekoizpenean. Izan ere, kasu jakin batzuetan, jada ez dira gai izan denbora tarte labur horretan betetzeko, eta
|
badakite
zein erantzukizun hartzen duten gainerako kateek beren ekoizpena, banaketa edo komertzializazioa arau betekizun berri horietara egokitzeko neurriak hartu dituztenean. Erkidegoko arauak elikagaien sektoreko enpresa guztiei eragingo die, pentsu ekoizleei barne.
|
|
|
Hala ere, lehenen kasuan ez dira beti akastzat hartzen. Horregatik, komeni da
|
jakitea
zein korapilo mota den kaltegarriena eta nola lotu.
|
|
2005
|
|
|
Adineko pertsona horiek balizko aurre jubilatuen taldean sartzea hurbiltzen ari zela ikusten zuten, kezkaturik ikusi ere: ez
|
zekiten
zein adinetan egokituko zitzaien.
|
|
|
Hau da, CONSUMER EROSKIko teknikariek ez
|
zekiten
zein prezio kobratu behar zieten (bandera jaisteagatik, gutxieneko ibilbideagatik...), eta erabili zituzten taxien %64tan ez zekiten gehigarrien kostua zein izango zen.
|
|
|
Arratoi horien tumore gehiago garatzeko aukerak hirugarren kontrol talde batenak baino hiru aldiz txikiagoak ziren. Nahiz eta aspalditik jakin azenarioek eragin positiboa zutela minbiziaren aurkako borrokan, “ez
|
genekien
zein zen propietate berezi horiek zituen landare elementuaren osagaia”, adierazi zuen Kirsten Brandtek, Newcastleko Unibertsitateko (Erresuma Batua) Nekazaritza, Elikadura eta Landa Garapeneko Eskolako adituak.
|
|
|
Azken puntu horri dagokionez, garrantzi berezia eman zion Internauten Elkarteak (AI), zeinak ziurtatu baitzuen egiaztatu zuela “webgune batzuetan gako pribatuak orri seguru batean egon gabe idazten direla”. Haren iritziz, “oso zaila da” esperientziadun erabiltzaile bat horrelako iruzurretan erortzea, baina haren ustez, “internauta gehienak ez dira segurtasuneko adituak, eta ez
|
dakite
zein jarraibide bete behar diren bankuaren web ofizialean ziur jakiteko”. Hori dela eta, uste du bankuek beren segurtasun politikak berriz planteatu behar dituztela “on line” zerbitzuei dagokienez, bezeroen konfiantza berrezartzeko.
|
|
|
Alokairuko Sozietate Publikoari dagokionez, AEGIko ohorezko lehendakariak adierazi zuen erakunde horren agentzia laguntzaile izateko ezarritako baldintzak oso zorrotzak direla, merkatuan bost urteko antzinatasuna izatea eskatzen baitute. Hala ere, esan zuen ez
|
zekiela
zein izango den gizartearekin lan egingo duten agentzia laguntzaileen banaketa geografikoa, eta Etxebizitza Ministerioak xehetasun guztiak emango zizkiela espero zuen.
|
|
|
Aseguruen Kontsumitzaileen Espainiako Elkarteak (Aecos) 15.000 bat kide ditu, eta erregistroaren onespena ere egin du, baina uste du hobe izango litzatekeela baliaezintasun aseguruak barne hartzea. Aecosen arabera, baliaezin geratzen den pertsonak ez
|
daki
zein aseguru jasotzeko eskubidea duen, izan ere, erakunde, hotel edo bezero leialtze txartelengatik eta hegazkin edo tren txartelengatik jaso dezake.
|
|
2006
|
|
|
Gurasoek zehatz mehatz
|
dakite
zein elikagai hartzen duten, nolako osagaiak dituzten jakiek, nolako olioa baliatu den prestaketan, etab.
|
|
|
Haren oharrean azaltzen dutenez, «gutxi zekiten proteina horren zelula funtzio normalari buruz, edo baita gaixotasunari nola laguntzen zion ere». Gainera, «alfa synukleina metatzeak hainbat anomalia eragiten ditu, eta ezinezkoa zen
|
jakitea
zein ziren gaixotasunaren beraren kausak eta ondorioak». Orain arte, Parkinsona eragiten duen arrazoi bakarra dopamina neurotransmisorea jariatzen duten neuronen heriotza da.
|
|
|
Azterlan baten arabera, emakumeen %90ek ez
|
daki
zein den haien neurri egokia
|
|
|
emakumeentzat ezezagunena behar duten bularretakoaren neurria da. Atesen arabera, hamar emakumetik bederatzik ez
|
dakite
zein den bere neurri egokia, eta %70ek gaizki erabiltzen du barruko arropa. Kontua da, bularretakoaren neurria zehazteko, kontuan hartu behar direla bularraren ingurua (85, 90, 95…) eta koparen sakonera (A, B, C…).
|
|
2007
|
|
|
Lautik batean tarte bakoitzeko sakonera adierazten ez denez, erabiltzaileak ez
|
daki
zein den alderdi sakona eta zeinetan jar daitekeen zutik.
|
|
|
Nik ez
|
dakit
zein den muga.
|
|
|
Hala ere, funtsezkoa da ekosistemetan duten eginkizuna, ozeanoetako basamortuen eremu handiak baitira nagusi. Badirudi alga talde berriak oso banaketa zabala duela itsas ekosistemetan, eta, horren ondorioz, zientzialariek diotenez, ez
|
dakite
zein den algen ugaritasuna, banaketa eta funtzio ekologikoa.
|
|
|
Horregatik, bidaiatzen den garraiobidea edozein dela ere (ontzia, autobusa edo trena), funtsezkoa da denbora gehiago inbertitzea asentu egokia aurkitzen. Nola
|
jakin
zein den egokiena. Eskuinetik ezkerrera mugitzeko (lankidea gogaitu gabe) eta luzaketa txikiak egiteko adinako espazioa izan behar duelako.
|
|
|
Likopenoari buruzko ikerketek prostatako minbiziaren aurka izan dezakeen eragina dute ardatz nagusi, baina badirudi osasunerako beste gaitz batzuetan ere onurak izan ditzakeela, hala nola hiperkolesterolemia eta makula endekapenaren sindromea, 65 urtetik aurrera itsua izateko arrazoi nagusia. Gaur egun ez
|
dakigu
zein den likopenoaren kontsumo egokiena. Hala ere, prostatako minbiziari dagokionez, egunean 6,5 miligramoko kopuruak eraginkorrak direla frogatu da arriskua murrizten laguntzeko.
|
|
|
Maniobra horren aurrean, biktima erabat defentsarik gabe geratzen denez, telefono faktura nabarmen handitzen da; izan ere, Kontsumo Zuzendaritzako SMS horiek 1,50 euro ere balio dezakete, eta masiboki jasotzen dira”. Kontsumo Zuzendaritzak adierazi duenez, mugikorraren titularra lanik eskatu ez duen edo nahi ez duen zerbitzu batengatik fakturatzea eragozten saiatzen denean, “oso zaila da”; izan ere, kasu askotan, zaila da
|
jakitea
zein enpresak ematen duen zerbitzua, eta ez dakigu nori erreklamatu. Jarduera horien subjektu pasiboak nortzuk diren kontuan hartuta, Eusko Jaurlaritzak operadoreei eskatzen die, Kontsumitzaileak eta Erabiltzaileak Babesteko Lege Orokorraren idazketa berriaren arabera, bezero bati zerbitzu horietako batean alta eman aurretik “kontratatzeko borondatea argi eta garbi adierazi behar duela”.
|
|
|
Badira plafoi oso aurreratuak, edozein musika erreproduzitzaileren seinalea (CDa, mp3a, irratia, hi fi) dutxan dagoen hartzaileari haririk gabe igortzeko. Bi kasuetan, erosi aurretik, komeni da
|
jakitea
zein izango den fokuen kontsumo elektrikoa eta sistema bakoitzak behar duen ur emaria. Bitarteko irtenbide bat kromoterapiako LED lanparak instalatzea da.
|
|
|
Horregatik, eta gaizki ulerturik gerta ez dadin, soldata bat hitzartzen denean, komeni da zehaztea zein den hileko ordainsari gordina, atxikipenik eta aparteko pagarik gabe. Horregatik, gomendagarria da langileak erabat
|
jakitea
zein den kobratu beharreko soldata gordina. Adibidez, urtean 21.000 euro gordin, ordainsaririk gabe, edo soldatan gehitutako eskersarien zenbatekoarekin, zenbatekoa ez baita berdina izanen.
|
|
|
Adineko pertsonen detekzioa bereziki konplexua da; izan ere, batzuetan, pertsona horiek dira, adinagatik, torpeak eta hauskorrak, eta erorketa gehiago izaten dituzte, ohean adibidez, eta lesionatzera eramaten dituzte. Tratu txar horien ezaugarriak direla eta, litekeena da familia medikuak eta auzoko gizarte zentroek antzematea,
|
badakitelako
zein den agure zaharra eta zein den haren familiaren jokabidea harekin, larrialdi zerbitzuek baino. Tratu txarren arazoaren benetako irismena ez da ezagutzen, kasu asko isiltzen baitira.
|
|
|
Enpresaburu txiki eta ertainek, identifikazio dokumentazioarekin eta eskaera orriarekin batera, Europar Batasunetik jasotzen dituen laguntzei buruzko gutxieneko aitorpen dokumentu bat aurkeztu behar dute, eta bankuedo KOIren orrian emango dizute. Oro har, komeni da kreditua eskatzera joan aurretik eskatzaileak
|
jakitea
zein ekipamendu informatiko eskuratuko duen. Erosi behar duen saltokian pro forma faktura egin ahal izango diote, aurrekontuaren antzeko dokumentu bat, bankuan kredituaren zenbatekoa jakin dezaten.
|
|
|
Izan ere, bakterio patogenoek eragiten dituzten intoxikazio agerraldiak, gutxienez hamar estatu estatubatuarretan erregistratuak, urriaren hasieran. Herrialdeko adituek egindako makro inkesta baten arabera, kontsumitzaile gehienek ezagutzen dituzte arriskuaren iturri potentzialak, hau da, gai dira identifikatzeko zein elikagai diren arriskutsuenak (arrautzak, haragia eta produktu gordinak), baina ez
|
dakite
zein den arriskurik gabe prestatzeko eta kontsumitzeko modurik onena. Gaixotasunak kontrolatzeko eta prebenitzeko Estatu Batuetako zentroen (CDC, ingelesezko sigletan) datuak kontuan hartuta, 2004az geroztik %50 hazi dira E.colik eragindako infekzioak, eta %78 Vibrio patogenoak eragindakoak, batez ere krustazeo gordinen kontsumoak eragindakoak.
|
|
|
Baina ezagutzen al dituzte haien eskubideak eta betebeharrak?
|
Badakite
zein den tripulazioaren erantzukizuna edozein gorabeheraren aurrean. Billetearen salmentatik ekipajea jasotzera, fakturaziora eta hegaldiak irauten duen denborara… Alderdi horiek guztiak Espainiako eta nazioarteko legediek arautzen dituzte.
|
|
|
Berrogeita hamar langiletik gorako 1.319 enpresatan egindako inkesta baten arabera, %82k ezagutzen dute LISMIren edukia, nahiz eta horietako askok azaletik ezagutzen ez duten, eta gainerako %18k ez dute ezagutzen. LISMIren berri dutenen artean, hamarretik lauk uste du plantillaren %2 eta %3 artean minusbaliatuentzat erreserbatu behar duela, eta hamarretik ia bik badakite kolektibo horrentzat ehuneko bat erreserbatzera behartuta daudela, baina ez
|
dakite
zein den. Espainiako enpresen %14k bakarrik betetzen du LISMI legea, eta berrogeita hamar langile baino gehiago dituztenek ezinduen plantillaren %2ko kupoa erreserbatu behar dute.
|
|
|
Mota horretako proben antolatzaile batzuek zerbitzu medikoa eta masajeak, arropazaindegia, autobus erratza eta istripu eta erantzukizun zibileko aseguru poliza eskaintzen dizkiete parte hartzaileei. Baina, askotan, parte hartzaileek ez
|
dakite
zein zerbitzutarako eskubidea duten, eta, beraz, komeni da zuzenean gai horri buruz galdetzea erakundeari, batez ere kirol hori egiteko behar diren zerbitzuak direnean, hala nola zerbitzu medikoak, aseguru polizak, arropazaindegiko zerbitzuak edo abandonuetarako garraioa.
|
|
2008
|
|
|
Dena dela, Espainia eta Frantzia artean aresti eginiko azterlan batek adierazi duenez artapen primarioko sendagileen, enpresarien segurtasun eta osasun batzordeen eta prebentzio delegatuen %30 inguruk ez
|
dakite
zein den gaixotasun laboralekin loturiko prozedura, ezta adierazpen prozedura ere.
|
|
|
Ezin gara lo geratu; guraso bati, gehienera ere, niri gertatzen zaidana gertatuko zaio: gazteek esaten duten guztia ulertzen dut,
|
badakidalako
zein testuingurutan ari diren, baina ez naiz gai erabiltzeko.
|
|
|
Dietari dagokion atal honen lagungarri, jarrerari dagokion beste atal bat landu beharra dago psikologoak gidatuta, eta, horrez gain, oinarri oinarrizko elikadura ikastaro bat ere egin behar du kaltetuak,
|
jakiteko
zein elikagai dituen jaki bakoitzak eta zein hartzea komeni zaion berari.
|
|
|
Eta herritarrek ez
|
badakite
zein eskubide eta betebehar dauzkaten gaixo moduan, ezin izango dute esku hartu erabakiak hartzeko orduan (diagnostikoari buruz, tratamenduari buruz, eta abar).
|
|
|
Kontuan hartu behar da, gainera, baldintza horiek aldatu egiten direla eskatzaileak kreditua ematen duen entitatearekin aldez aurretik duen harremanaren eta horrek unibertsitate edo ikastetxe jakin batekin izan dezakeen akordioaren arabera. Interes tasari dagokionez, interesgarria da
|
jakitea
zein den finantzatzen ahal duen maximoa eta zein diren gabezia epeak (erakundeek interesak bakarrik ordaintzeko aukera ematen duten epeak, eta ez kapitala. Gabealdi horiek urtebetetik sei urtera bitartekoak izaten dira, baina ez dituzte erakunde guztiek eskaintzen).
|
|
|
Tolerantzia horrek aurrera jarraitzen du, nahiz eta ‘kimerismo induzituaren’ egoera, animaliekin egindako esperimentuetan ikusi zen bezala, aldi baterakoa izan zen. Sachsen taldeak ez
|
daki
zein den fenomeno horren arrazoia, eta hau adierazi dute: «Tximinoetan frogatu dugu birlandatutako giltzurrunak gorputzean jarraitu behar duela egoera horri eusteko, tolerantzia periferikoa deritzona, nahiz eta ez dugun guztiz ulertzen mekanismoa».
|
|
|
Aditu horien arabera, uhin horren ezaugarri den inaktibazio prozesuko erdiko mintz neuronalen kanala. Oraingoz ez
|
dakite
zein den kanal hori, baina haren behaketek diote badagoela eta ez dela komunitate zientifikoak orain arte identifikatu duen bat ere. Herrerasek gaineratu du “Leãoko depresioaren” aldaketa ezagunenetako bat, hots, garuneko ehunaren erresistentzia elektrikoaren areagotzea, izugarri gutxietsi dela.
|
|
|
Ondorioz, lan baldintza txarrei bakardadea eta zigorra gehitzen zaizkie, eta horrek laneko estres eta larritasun handiagoa eragiten du. Azkenik, Irastorzak esan zuen agiririk gabeko etorkinak daudela, “ez dakitela zenbat diren eta ez
|
dakitela
zein diren bizi diren benetako kalitateak”. Aurreikuspenek adierazten dute EBn 5,5 milioi atzerritar inguru daudela, nahiz eta zifra hori —estatistika ofizialik ez duenez— dezente handiagoa izan daitekeen.
|
|
|
Hona hemen errealitate mugatzaile horren adibide batzuk: Tenofobirra ez dago baimenduta 18 hilabetetik beherako haurretan; Efavirenzen kasuan, ez
|
dakigu
zein diren hiru urtetik beherako haurretan behar diren dosiak; eta Atazanavir ez dago onartuta haurretan, eta oraindik ere ikerketa fasean dago adin talde horrentzat. Ahoko zidobudina (ZDV) izan zen GIB/ hies pediatrikoa tratatzeko baimendu zen lehen botika; jaioberrien bizitzako lehen asteetan ematen da, haurdunaldian kontrol egokia egin den kasuetan prebentzio neurri gisa.
|
|
|
Konpainiak onartzen du ezeztapenak egitea, baina %50eko gastua dakar. Kostu txikiko plazen kopurua aldatu egiten da egunaren eta ordutegiaren arabera; beraz, komeni da
|
jakitea
zein egunetan eta ordutan dagoen eskaera gutxien eta bidaia doitzea. Erabiltzaileak beste eragozpen bat du:
|
|
|
Hala ere, neurriak ez ditu denak ase. Hasteko, zalantza asko sortu dira Londresen, ez
|
baitakite
zein neurritan eragiten dien. Bestalde, aurkakoek ere esan dute neurri ekologikoz mozorrotutako zerga dela, edo oso garestia izango dela, eta onurak oso txikiak izango direla.
|
|
|
Garunaren mikrozirkulazioan odol fluxua hobetzeak modu positiboan eragin lezake jatorri iskemikoko garun gaixotasunen sintomatologian, odol fluxua murriztearen ondorioz sortuak. Bilobalidoak nolabaiteko ekintza neurobabeslea ematen du, baina oraindik ez
|
dakigu
zein den haren jarduteko mekanismoa. Zenbait saiakuntza klinikok ginkgo bilobaren osagarri dietetikoak" garuneko gutxiegitasuna" izeneko sindromearen tratamenduan duen eragina ebaluatu dute.
|
|
|
Orain arte, ezarriko diren enbrioiak “ez oso finduak” aukeratzeko metodoak erabiltzen dira, hala nola haien forma (ezaugarri morfologikoak) mikroskopioaren azpian ikusten direnean. Gainera, ez
|
dakigu
zeinek izan duen arrakasta. “Aztarna genetikoa identifikazio biologikorako behin betiko eta oinarrizko modua da, baina orain arte ez da erabili “in vitro” ongarritzetik jaiotako haurren jatorri enbrioia identifikatzeko, eta ez da erabili geneen adierazpen azterlanetarako ere”, azaldu du David Cram ek, Monasheko Unibertsitatekoak (Australia), ikerketa zuzendu baitu.
|
|
|
Klub bat abian jartzeak burokrazia handia dakar eta, batzuetan, hizkuntza teknikoegia duten inprimakiak bete behar izaten dira. Ondo legoke tramiteak arintzea; izan ere, batzuetan, interesatuei laguntzen dieten funtzionarioek beraiek ez
|
dakite
zein diren hurrengo urratsak klub bat abian jartzeko. Burtsa ezagutzak izan behar dira inbertsio klub bat osatzeko?
|
|
|
Ryanair Irlandako airelineak soka tenkatzen jarraitzen du, eta orain jakinarazi du Internet bidez kontratatutako hegaldiak bertan behera utziko dituela abuztuaren 11tik aurrera bi asteko epean. Sinead Finn Ryanair eko salmenta zuzendariak esan zuen agentzia horiekin harremanetan jarri dela, “guk ez
|
dakigu
zein diren enpresa horien azken bezeroak. Hori da gure arazoetako bat”.
|
|
|
“Online” komunikabide gehienek irudien jabetza intelektuala erabat errespetatzen duten arren, Internetek material babestua erabiltzen jarraitzen du Copyright, edo Copyleft lizentziapean, begirunerik gabeko erabiltzaileek baimendu gabe, edo ez
|
dakite
zein diren erabilera lizentzien betebeharrak. Interneten argazki bat argitaratzen duen edozein erabiltzailek du arriskua beste pertsona batek erabiltzeko, merkataritzakoak, beste orrialde batzuetan argitaratzeko, eta berariazko baimenik gabe.
|
|
|
Espainiak bizi duen krisiaren ondorioz, sektore batzuetan batez ere, herritar askok lana galtzen dute egunero, eta jaso ditzaketen laguntzei buruzko informazioa eskatzen dute. Ugariak dira, eta oso garrantzitsua da
|
jakitea
zein diren eta nora jo behar den horiek eskatzeko. Oparoaldia eta krisialdia ziklikoak izan arren, langabeziak gora egiten jarraitzen du hilero.
|
|
|
Ordenagailura kopiatutakoan, abestiak ezaba daitezke beste fitxategi batzuk uzteko. Orain arte ez
|
dakigu
zein artistek estreinatuko duten euskarri berri hori, ez eta merkaturatze data zehatza ere. Ez dakigu zenbat kostatuko den, baina zazpi eta hamar dolarren artean legoke, The New York Times egunkariak dioenez.
|
|
|
telekomunikazio enpresek egiten duten penalizazioa kontratua amaitu aurretik baja eman nahi duten bezeroek ez konpainia horiei terminal bat erostean aplikatutako deskontuen proportzioa gordetzen dute. Gainera, hobari hori ez da kontratuetan agertzen eta, beraz, erabiltzaileek ezin dute
|
jakin
zein den konpainiek diruz lagundutako zenbatekoa. Gardentasun handiagoa Telefonia mugikorreko operadore berriak, hala nola Simyo eta Yoigo, erabiltzaileek egiten dituzten operadore aldaketen araberakoak beste konpainia batzuetatik bezero berriak erakartzeko hainbat ekintza abiarazi dira Espainian kontratuak arautuko dituen araudi berria garatu iraunkortasuna, erabiltzaile batzuk Simyo eta Yoigoren eskaintzak elkarri lotuta daude iraupena.
|
|
|
Abereak ez badira mugitzen higiene praktika egokiei jarraituz, gaixotasuna zabaltzeko arriskua handitu egiten da. Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzaren (EFSA, ingelesezko sigletan) Animalien Osasun eta Ongizaterako Panelak egindako ikerketa baten arabera, lan zaila da animaliak eremu mugatuetatik mugituz mihi urdina transmititzeko arriskua zehatz mehatz zehaztea, oso zaila baita zehatz mehatz
|
jakitea
zein diren eltxo transmititzailearen biologiari lotutako parametroak. Orain arte eskura zeuden datuekin ezin zen zehatz mehatz zehaztu animalien garraioaren eta hizkuntza urdinaren transmisioaren benetako arriskua, eta, beraz, Europako Erkidegoko adituek ikuspegi desberdinekin lan egin dute, bi parametro zehatzetan oinarrituta:
|
|
2009
|
|
|
Estrategia bat baino gehiago jarri dira abian arazo horri irtenbidea emateko; laborariak kontzientziatzea da horietako bat, eta erreken arroak modu integralean kudeatzea,
|
jakiteko
zein ingurutan dagoen arriskua urak nitrato gehiegi edukitzeko edo non gainditu duten legeak ezartzen duen muga.
|
|
|
Etxean baratzea edo lorategia duen jendearen jokamoldea ere oso garrantzitsua da, beti ez baitute
|
jakiten
zein ongarri eta nola erabili.
|
|
|
Mota askotako galletak daude egun, asko eta asko, eta argaltzeko dieta egiten ari denarentzat zaila da
|
jakitea
zein hautatu.
|
|
|
Halakoak gertatzen direnean, ez da
|
jakiten
zeini eskatu behar zaizkion kontuak, bidaia agentziari edo hotelari.
|
|
|
Komeni da
|
jakitea
zein zerbitzu sartzen diren hileko kuotan eta zein ez.
|
|
|
Azterketa guztien artean, audiometria izaten da egokiena, aukera ematen baitu
|
jakiteko
zein soinu falta diren edo zein soinu entzuteari utzi dion pertsona batek, eta entzuten dituen horiek zer nolakoak diren: apalak, erdi mailakoak edo zorrotzak.
|
|
|
Nutrizio osaerari dagokionez, proteinak (balio biologiko txikikoak badira ere) eta koipe eta kolesterolik eza nabarmentzen dira. Kalitate txikiko proteinak Jende asko iristen da helduarora elikagai hori probatu gabe, eta horietako batzuek ez
|
dakite
zein den haien osaera. Gelatina animalia jatorriko substantzia bat da, eta kolagenotik lortzen da.
|
|
|
Europako proiektua Soriak zehaztu zuen Europa mailan ere antzeko ekimen bat gauzatzeko asmoa dagoela “european patients Smart Open Services” (epSOS) proiektuaren bidez. Proiektu horren proba pilotua 11 estatu kidetan egingo da, Espainia barne, 2010 eta 2011 bitartean. “Asmoa da norberak bere osasun txartelarekin Europa osora bidaiatzea, ez
|
dakigu
zein txartelekin, baina bai, gutxienez, Europa osoko paziente bakoitzaren datu klinikoetarako sarbidea izatea”, nabarmendu zuen Osasuneko titularrak. Programa horretan, Ministerioarekin batera, Gaztela Mantxako, Kataluniako eta Andaluziako komunitateek hartzen dute parte.
|
|
|
Merkatuan zein puntutan sartu eta atera behar den jakitea, inolako oinarririk gabeko aurkezpen pertsonalen edo burtsa zurrumurruen eraginik jasan gabe. Erosketa prezioak doitzea, egindako inbertsioaren errentagarritasun handiagoa lortzeko parametro objektibo batzuen bidez. Metodo diziplina bat izatea, zeinetan
|
badakiten
zein mailatan sartu edo saldu. Fidagarritasuna, metodo hori parametro objektiboetan oinarritzen baita, espekulaziozko beste edozein kontsideraziotik urrun.
|
|
|
Extremadurakoa, Andaluziakoa, Aragoikoa edo Valentziakoa, esaterako, aspalditik ari dira Linuxen oinarritutako digitalizazio programa bat garatzen. Irakasleek berariazko prestakuntza jasoko dute errealitate elektroniko berri horretara egokitzeko Oraindik ez
|
dakigu
zein programa informatikorekin funtzionatuko duten arbel digital horiek eta familiek haien zati bat ordaindu duten. Bestalde, Gobernuaren iturriek diote telekomunikazioetako operadoreekin Interneteko tarifa finkoa negoziatzen ari direla, familientzako prezio murriztuan.
|
|
|
Egia esan, gaur egun galdera hauek ezin dira erantzun. Oraindik ez
|
dakigu
zein izango diren azken aukerako tarifa berriaren (AAT) baldintza ekonomikoak, Industria Ministerioak konpainia elektrikoekin negoziatzen jarraitzen baitu. Baina, sinatzean, herritarrak ez du inolako iraupen konpromisori aurre egin behar; beraz, nahi duenean utzi ahal izango du, eta merkatu librera atera, inolako penalizaziorik gabe.
|
|
|
Bestalde, Atomek aukera gehiago ditu argitaratzekoa eta argi markatzen da bakarrik bidaltzen den testuaren titularrak, jatorrizkorako esteka batekin, lehen lerroaldea edo, alderantziz, osorik bidaltzen da eduki osoa. RSSan, aldiz, ez dago datu hau jakinaraztea eta erabiltzaileak ezin du
|
jakin
zein gune diren aukera horietako bakoitza hautatzen dute. Argitasunez markatzen du Atom testuaren titularra bakarrik jatorrizkora esteka batekin bidaltzen den, lehen paragrafoa gehitzen zaion edo eduki guztia osorik bidaltzen den.
|
|
|
Ez da komeni Espainiako kotizazioaren arabera ez dauden produktuak kontratatzea. Nazioarteko merkatu baten aldeko apustua eginez gero, ez
|
dakigu
zein den azken igorlea, eta Espainiako bulegoek ezin izango lukete erreklamaziorik egin iruzurren kasuan, edo, behintzat, oso konplexua izango litzateke. Gauza bera gertatu da Espainiako bezeroek Lehman Brothersen egindako inbertsioekin.
|
|
2010
|
|
|
Guztiok
|
badakigu
zein diren dieta osasungarri bat egiteko oinarrizko arauak: elikadura osasungarria eta ariketa fisikoa.
|
|
|
Jende askok ez du
|
jakingo
zein den siestaren jatorria, baina ez da horren beharrik bazkalosteko loalditxoarekin gozatzeko.
|
|
|
Nabigatzaile batek zer ezaugarri biltzen dituen zehaztu aurretik, garrantzitsua da
|
jakitea
zein den gailu horien funtsa eta nola lan egiten duten.
|
|
|
Hori gertatzen denean, kalte larriengatik konpentsatzen diren diru kopuruak (ondasun pertsonalak galtzea, adibidez) eta arinagoak aseguru konpainien kutxetan amaitzen dira. Egoera hori saihesteko, funtsezkoa da
|
jakitea
zein lesio diren indemnizagarriak, zenbatekoa nola kalkulatzen den eta prozesuaren urratsak.
|
|
|
Urtero bezala, urtarrileko lehen egunetan, pentsiodunek Lan eta Immigrazio Ministerioaren gutuna jasotzen dute beren postontzian. Zirkular honen bidez, prestazioaren titularrek
|
badakite
zein neurritan haziko den urte berrirako pentsioa eta haiei dagozkien beste xehetasun batzuk. Aurten, oro har, %1eko igoera iragartzen zuen gutunak.
|
|
|
Kobrantza kudeatzaileak, web kokapenean adituak, community manager… Hauek dira orain arte amestu gabeko gorakada izan duten lanbideetako batzuk, krisiari esker. Gaur egungo egoera ekonomikoak lan merkatuaren egoera aldatu du, eta horregatik komeni da
|
jakitea
zein diren enplegu gehien sortzen duten joerak eta sektoreak.
|
|
|
Hori da oraindik lortu ezin den helburua pertsona askorentzat. Ezintasunen bat dutenek ondo baino hobeto
|
dakite
zein diren errutina normalizatu bat galarazten dieten oztopo nagusiak, baina sentsazio hori bera dute adineko pertsonek ere; izan ere, adinagatik, zenbait hirik dituzten zailtasunak aurkitzen hasten dira, eta aldi baterako mugikortasun murriztua duten pertsonek edo zenbait hiritako oztopoei aurre egitera behartzen dituzten egoeretan daudenek. Irisgarritasun unibertsala onuragarria da guztientzat.
|
|
|
Hurrengo 12 hilabeteetan 76 gaixo izango ditu ardatz, eta horietako batzuei hormona emango zaie eta beste batzuei ez. Gainera, medikuek eta fisioterapeutek ez dute
|
jakingo
zein taldetan dagoen gaixo bakoitza, eta horrek ebaluazio zuzenagoak bermatuko ditu. Azterlan honen azken helburua da epe labur eta ertainean zehaztea zer eraginkortasun eta segurtasun duen, eskala klinikoan, hazkuntzaren hormona egunean dosi exogenoekin tratatzeko.
|
|
|
Orduan, zer egin daiteke? Nola
|
jakin
zein den enpresa egokia. Kostuak.
|
|
|
Errenta maila: funtsezkoa da
|
jakitea
zein soldata tartetan mugitzen den etorkizuneko eroslea, langile guztiek ez baitute galduko kenkari fiskalerako eskubidea. 17.000 euro baino gutxiago irabazten dutenek egungo zerga sistemari eutsiko diote, eta, beraz, ez dute etxebizitza erosketa azkartu behar.
|
|
2011
|
|
|
Saltzaileek ongi
|
dakite
zein erakargarriak izaten diren letra handietan MERKEALDIA jartzen duten afixak, erosleen begiak horien atzetik ibili ohi dira eta, baina kontuan hartu behar da honako xehetasun garrantzitsu hau: merkealdiak ez du zerikusirik produktu akastunekin, eskaintzekin, likidazioekin edo outletekin (urteko edozein sasoitan produktuak merkeago saltzen dituzten saltokiak dira).
|
|
|
Nik ez
|
dakit
zein den irtenbidea, eta ez dut ezagutzen hori dakienik.
|
|
|
Iaz, ordea, RETAko bajek gainditu egin zituzten alta zifrak. Datu horien aurrean, komeni da
|
jakitea
zein eskubide eta betebehar dauden baja kudeatzean, baldintzak garaiz eta behar bezala ez betetzeak zerga zorrak eta Gizarte Segurantzarekikoak metatzea baitakar.
|