|
2001
|
|
|
Bere hegal erraldoiak zabal zabalik mugituz eta mokoa ene irensteko zorian zirudiela gelditzera bortxatu ninduen.
|
Banekien
jakin, ez zela aspaldian espero nuen eta" Marteko euskara" ezpainetan zeukaten estralurtar haietarik. Amerikar film askori esker egia erran, galaxiatik kanpoko izaki horien seinalakuntza zehatza baneukan:
|
|
|
Bere rolean ezin egokiago sarturik zegoen, egokiegi akaso. Bazuen zerbait bihotzik gogorrena urtzeko modukoa eta
|
bazekien
jakin horretaz baliatzen.
|
|
|
Zaila egiten zitzaidan nire barneko ezinegonari arrazoi sinesgarririk aurkitzea.
|
Banekien
jakin aspaldi goiz zahartzen hasia nintzela; baina horrek ez ninduen inoiz biziki kezkatu. Bestalde, ohi bezala, osasuna eta lana elkarren paretik zebilzkidan:
|
|
2002
|
|
|
– Erdu hona –leiho ondoko mahaian antolatuta zeukan laborategitxo aldera seinalatu zuen, eta Joselu heldu bitartean paper mordoa hartu zuen apalategitik, aldizkariak, liburu bat eta koadernatu gabeko eskuizkribuak; bion arteko bakea sinatu asmorako ematen zuen beso tinkatzea egin zion sorbaldetan– Ikusten duk dokumentazio hau? Emaiok begiratu txiki bat –izenburuetako testuak atzamarrez azpimarratzen zituen hurrengo orrialdeak haizatu aurretik denbora neurtzen legez–, ez
|
zekiat
jakingo ote duan botikarako zelako beharrak egin behar izaten ditudan hemen goian, baina zin egiten diat honek guztiak ez daukala zerikusirik botikako negozioarekin. Portugaleten ez zagok hainbeste gaixo birika kontuetan.
|
|
|
Bai, baziren. Abertzaleekin lerrokatutako faxistak ziren,
|
jakin
bazekiten herrian Manuel Gorostizak abertzaleak salduko zituela Bilbo jausi ondoren. Bai baitzekiten Bilbo luze gabe eroriko zela.
|
|
2003
|
|
|
Pentsatu nahi ez duen arren.
|
Jakin
badaki zein den erantzun bakarra. Ederki asko jakin ere.
|
|
2004
|
|
|
" Ez
|
nekian
bahekienik".
|
|
|
Ferminek gerora Aliziarekin egindako hausnarketen bidez
|
jakindakoa
jakin izan balu, esanen zion aita horrela tratatu izana zaharrekiko errespetu gutxia adierazteaz gain, Herrian tradizioak, tradizio izateagatik, egia, urteetan garraiatutako estereotipo, morrontza, ezin ikusi haiekin guztiekin bat bazetorren ere, ez zegoela ongi; Ezker Abertzaleak sortu nahi zuen gizarte berri hartan ez zeukatela lekurik horrelako portaerek; baina orduan Ferminengan hausnarketari...
|
|
|
Carlos gaixo izan zen bitartean Marckek hil ondorenerako ariketak egin zituen, buruz baldin bazen ere. Askotan irudikatu zuen nola portatuko zen, nola eginen zion aurre Carlosen gabeziari; baina une horretan sentitutako ziztadak, ziztada bakar horrek, Carlosi buruz dena inoiz ez zuela
|
jakinen
jakiteak, irudikatu guztiak baino min handiagoa eragin zion. Apalategian bermatu zen zetorkion zorabioari eusteko.
|
|
|
Noraeza begitartean, baina pauso sendoa ibilian.
|
Jakin
baitaki, hagitz ongi gainera, zer egin behar duen. Izan ere, artzain zaharrak gaueroko errituala errepikatuko du:
|
|
|
|
Jakin
baitakigu gaur den egunean
|
|
2005
|
|
|
Peter, halaber, sekula herriratuko balitz arras bestelakotua atzemanen zuketen otsabidetarrek. Desert Inneko kontuarrean
|
bazekien
jakin, ez zela nehoiz itzuliko. Balizkoan arrotz higatuko zela Euskal Herriko bere xokoan.
|
|
|
Etxeko lo gelako ohe kantoiko mahaitxoan Man-en marrazkiak metatzen zihoazkion. Maitatzea zer zen
|
bazekien
jakin.
|
|
|
, aulki bainoago, ahulki zaio.
|
Badaki
jakin, garai batean haginlariarena ere egiten zuela bizarginak. Ez zeru eta ez infernu, minaren sentipenak eta plazerarenak nahasten diren linbo badaezpadakoa begitandu izan zaio beti bizartegia.
|
|
|
Bazuen halako idazle distante eta helezinaren kutsu bat emakume hark. Literaturaz baino areago kontu pragmatikoen gorabeherez arduratzen zen Inez idazkariak gonbidatuta joan nintzen beraz, euren etxera, baina baneukan Lydie Vidal handia ezagutzeko esperantzarik, eta harekin egokitzea zaila izango zela
|
jakin
banekien arren, horrek kitzikatzen ninduen bereziki.
|
|
|
Hala uste zenuen bederen. Zeure kolkorako lau hilabeteko lausoak ezer ez duela egiazki eta betiko estaltzen
|
jakin
bazenekien arren. Handik edo hemendik, egindako bizitzak erakutsi egiten dituela hortzak, oihartzunak bere besoetan ekarritako nahigabe ikaragarri baten antzera.
|
|
|
" Zain zeuzkan, etxetik irten orduko eraman dute". Ez
|
dakit
jakinen duzun, beharbada ez. Urte luzez, Francok bisitatu behar zituen bazterretan bizi zen fitxatu edo susmagarri oro presondegira eramaten zuten hura heldu baino astebete lehenago.
|
|
|
Jakiteko irrika zuen, kezka hura, ikaratua ematen zuen mutilak. Ezin esanen zion berak ere eskuaren menturaz
|
zekiela
zekiena.
|
|
2006
|
|
|
|
badakizu
dakizunez
|
|
|
nik begiak ikusten ez nizkion arren
|
banekien
bazekiela
|
|
2007
|
|
|
Akatsik ez dugunok,
|
jakin
dakigu,
|
|
2009
|
|
|
Txabolerriak behialako nahuatlen cihuacoatl suganderearen maneran emendatzen ziren kulunkari eta tematsu. Legerik gabeko hirigintzak fazinatzen zuen Sigma,
|
jakin
bazekien arren Europan bertan bidonvilleak bazirela, Napoli edo Palermon demagun, baina Mexikon aldi berean bizpahiruren lurretik edekitzea zekusan, sumendiak zilegitu urrako mineralaren lekuko bailitzan: odol, izerdi, hauts, negar, garrasi, likits, zilbor hertze mozte eta leize zabaletan sortzen zen, edonor, edozer.
|
|
|
Lehen aldiz oinezkatuko zuen Ingalaterrako hiriburua. Posa ez balitz izan, ez zitzaion bereber sekula hara joateko gogorik erauziko,
|
jakin
bazekien arren haurrideak bazeuzkala bertan, genero finkoen mugak uhertuz ziharduten herritarrak hots. Askatasun indibidualaren jarduera akuila zezakeen eremua zen Londres, lurraren magma malgua irensten zuena bestalde, migrazio, musika, diru jario, komertzio eta hainbat alorretan.
|
|
2010
|
|
|
Negoziazio saioek, erromesenak ziruditen manifestazioek ez zuten aldaketarik ekartzen, ez zuten ezertarako balio.
|
Jakin
bagenekien gure borroka moldeek eragozpenak pairarazten zizkietela Bilboko langile askori, eta era berean jakin bagenekien horietako askok ederto batean ulertzen zutela zergatik jokatzen genuen gisa hartan.
|
|
|
Negoziazio saioek, erromesenak ziruditen manifestazioek ez zuten aldaketarik ekartzen, ez zuten ezertarako balio. Jakin bagenekien gure borroka moldeek eragozpenak pairarazten zizkietela Bilboko langile askori, eta era berean
|
jakin
bagenekien horietako askok ederto batean ulertzen zutela zergatik jokatzen genuen gisa hartan.
|
|
|
Batzuek ordubete ere eman dezakete eurei ere inporta ez zaizkien kontuak kontari. Loreak
|
jakin
badaki, batez beste hamar ordu emango dituela egunero 211 gelan. Amak bulegoak garbitu behar dituenez, gauez baizen ezin du aitarekin egon.
|
|
|
Kanpokoei erraz egin niezaiekeen ihes; etxekoei ihes egitekotan, betiko izango zen.
|
Jakin
banekien kanpokoak berandu baino goizago amaituko zirena, ez langileok ez Espainiako Gobernuak ezin izango geniola gatazkari luzaroegi eutsi. Etxeko estutasunen amaierak minbiziaren garaipena zekarren.
|
|
|
Ekintza zuzenerako borrokalariak batzeko lanari 1983an ekin genion buru eta bihotz,
|
jakin
bagenekielako nagusien negoziatzea hobesten zuten sindikatuek enplegua erregulatzeko hirugarren espedienteari baietza eman ziotena. Euskalduna desagerrarazteari zeritzoten enplegua erregulatzea.
|
|
2011
|
|
|
Bidebarrietako Liburutegira joan nintzen.
|
Jakin
banekien han bazeudela bi edo hiru liburu. Ordenadorean ez zitzaidan ezer agertu.
|
|
|
Izutu egin ninduen pentsatzen nuenak. Mekano ugertuan goiti ekin nion, tobera moko makurreraino joanen nintzen, hantxe etzanen nintzen zure despedidan, azken topa, etorri eginen zinen, banekiela esanen nuke,
|
jakin gabe
nekien etorriko zinela kopa bana azkazal bete biontzat, baina ni ez nintzen jadanik ni.
|
|
|
Mundua gainera jausi zitzaion Lazkanori bere aitaz akordatzearekin bat, eta bere DNAk berari buruz berak baino gehiago
|
zekiela
jakiteak amorruz eta inpotentziaz bete zuen. Hori zen orduan dena.
|
|
|
Cristinari, zerbait puskatu zitzaion barruan, zuenik ez zekien zerbait. Agirre Sesma abokatuari, zuenik
|
jakin
bazekien zerbait apurtu zitzaion barruan, lehendik ere nahikoa apurtua zuena. Ezusteko desatsegina izan zen, edonola ere, jada txiki txiki eginda zegoen zerbait, zer eta adin hartan, areago xehatu zitekeela ikastea.
|
|
2012
|
|
|
– Ez hadi horrela jarri... –atera nintzaion defentsan Vladimirri,
|
jakin
banekielako laguntzearren deitzen ziola– Bakarrik sentituko duk, akaso.
|
|
|
Bera da auto horretan goazenon arteko serioena, zentzuzkoena. Jadanik ordurako
|
jakin
baleki bezala zer nolako lan garrantzitsuak bete zituen etorkizunean. Gorbata jantzi zuela.
|
|
2013
|
|
|
Hierofania ehizan nabil (mezuei zokomiran txorien tobi tobian, edo sorgin orratzen txilinbueltetan, edo goroldioak berdaturiko istilean), ez atsegin bila, adimendu bila baizik.
|
Jakin
dakit portamolde honen logika nulua dela, superstizioaren erpinean nabilela. Hala ere, zantzu horiek abisuak ditut estatismo honetan pitzadurak zabaltzeko:
|
|
2015
|
|
|
Peter Zuazo ahalegindu zen, lehorra izan gabe, gutxi esaten. Nahita ere,
|
zekiena
jakinda, ezin zion askoz gehiago argitu. Gehien kostatu zitzaiona berarekin geratzeko gonbita saihestea izan zen.
|
|
|
Ez dut bizi direnen memorian lekua egin nahi.
|
Jakin
baitakit deus gutxi iraungo lukeela nire akorduak haien oroimenean. Eta are gutxiago behar dut nire zerebroko zoko mokotatik ateratako espektro bat etor dakidan egia hori gogoratzera.
|
|
|
"
|
Jakin
jakin, elkarrekin generamatzan hamabostaldia eta gero, ez bainekien Iñigo Miguelez ezer. Ganorazkorik, behintzat, deus gutxi.
|
|
|
Ez ote zuen ikertzailearen presentziak haien jarrera baldintzatzen? Izan ere, nik mundua ikusten nuen bezala ikusten ninduen ni munduak, eta horrek erabat eragin zezakeen mundu horretako pertsonen jarrera nire begien aurrean;
|
jakin
baitzekiten, haiek ni bezala, nik ere haiek behatzen nituela.
|
|
|
Fidel Imazek
|
jakin
bazekien Emilio Aberasturik ez ziola apatxa bitan sartzeko betarik emango. Atoan deitu zion Bitor Larralderi, tratua zergatik hautsi behar zuen jakiteko.
|
|
2017
|
|
|
Axik bere baitakoa pol polean nabaritu zuen. Bazekien, eta Josebak
|
bazekiela
bazekien, gero borborra ailegatuko zela, eta gero, irakin aldia, haserreak gainezka eginez.
|
|
|
Bazekien hura ere oharturik zegoela, erpurua errekatik behera jaitsi eta ipurmasailen guritasunean barna uzki zuloa laztandu zion. Kennethek ez nabarituarena eginagatik,
|
bazekien
bazekiela. Fran eta Kenneth garrasika ari ziren.
|
|
|
Halako deserosotasun urduri bat eragin zion. Eta barne barnean zergatik
|
jakin
bazekien ere, ez zen ausartu zerabilena garunaren eremu konszienteetara ekartzen, ekarritakoak eraginen zionaren beldur.
|
|
|
Amamarekin ere izan zuen tirabiraren bat. Amamak bazekien egoera berean zeuden beste ama batzuek prebentzio neurri zorrotzagoak hartzen zituztela, gaixoaren mahai tresnak eta baxera apartatzea edo haren arropak bereizita eta lixibarekin garbitzea bezalakoak;
|
jakin
bazekien ahalik eta gutxien hurbiltzen zirela haiengana, baina uko egin zion alaba izurriak jotakotzat tratatzeari.
|
|
|
Elikagaien prezioa gora doa, petrolioa ahitzen ari da. 20 urte barru gure baliabideak amaitzen direnean, eta gure espezieaz
|
dakiguna
jakinda, benetan uste duzue elkarbanatu egingo ditugula?
|
|
2018
|
|
|
Hori esan nahi duen begirakunetik edaten du haurrak, deus jakin gabe zer ari zaion ama edatera ematen:
|
jakin gabe
dakiguna. Bera denborarik gabeko parajean bizi da, doi doi daki zer den haztea eta, hori ere, bere inguruko helduek azpimarra berezia jartzen dutelako horretan.
|
|
|
Hori esan nahi duen begirakunetik edaten du haurrak, deus jakin gabe zer ari zaion ama edatera ematen:
|
jakin gabe
dakiguna. “Ez zaik ba ezer falta”, guraso gazteek umorez esan lezaketen zerbait, “Ez zaik ba ezer falta eta elkarrekin gozatuko diagu falta zaian guztia”, pentsatzen du bere artean.
|
|
2019
|
|
|
“Egiten ari naiz egin behar dudana”. ...zuen bere aurreneko liburua; Laura Mintegi 10 urterekin hasi zen poesia idazten, eta 15ekin barneratu zuen idatziz jarraitu behar zuela aurrera; Arantxa Urretabizkaiak idazten zuenik ez zekien inork, eta sariketa bat irabazi eta bere izena publiko egin ondoren ere, gertukoenek lanak izan zituzten pertsona hura idazlea zela sinesteko; Miren Agur Meabek betidanik izan du bere burua idazletzat, baina
|
jakin
badaki hori ez dela nahikoa: “besteek aitortu behar dute”, aitortza hori berrogei urterekin etorri zitzaion, mordoxka bat liburu argitaratu eta gero.
|
|
|
Laster zuhaitza haziko zait martxa honetan. Eta ez
|
dakit
badakizuen, baina ez da ona intxaurrondoaren itzala.
|
|
2020
|
|
|
Bai. Ez
|
dakit
jakingo duzun, baina Arantzazu Garmendiak prentsaburu eta bere ondoko egin ninduen eta... (...) Bai, bai, harira, barkatu.
|
|
|
Nik politikari buruz hitz egiten denbora galtzen dudan aldiro, berak beti bukatzen du norbaitekin ohean. Bost axola zaizkio nire diskurtsoak,
|
jakin
badaki niri ondo ematen zaidala berba, jendeak interesgarritzat jotzen gaituela eta berak etekina atera dezakeela hortik. Zeharka ikusi dut batarekin, bestearekin amarauna zabaltzen, Hamelingo txirula bat iduri haren mihiak.
|
|
|
Izan ere, poesia baita gure gidoia, antzerkia baino. Ez dakigu istoriorik kontatzen, ez dakigu argudiorik idazten, eta ez
|
dakigu
jakin nahi dugun ere. Intuizioak dio irudiak direla gure dohaina, baina ez dugu aski probatu oraindik.
|
|
|
Ikastolak mundu urrun bat ziren harentzat, diru pribatuarekin kudeatutako ghettoak, kalean jazartzen zuen halako burrunba ideologizatua. Eta, hala ere, bere barrenean hori sentituta ere,
|
jakin
bazekien gure inguruan euskara militantziaz bizi zutenen eskutik etortzen zirela sarri kultur arloko proposamenik interesgarrienak, arriskatuenak, funtsean erakargarrienak. Min ematen zion horrek, onartu nahi ez zuen ardura bat jartzen zuelako bere gain:
|
|
|
Chusok ere bazuen Victorrek aipatutako andaluziar maskara hori, baina maskara gardena zen berea, Victorrena ez bezala. Nik
|
jakin
banekien berak liburu hori gordeta edukiko zuela. Are gehiago, dei hartatik hamabost urte pasatu diren honetan, seguru nago gordeta duela oraindik.
|
|
|
Diskretoa, baina zintzilik neramana.
|
Jakin
banekien aspalditik ari zitzaidala gaia gordetzen. Normalean gure artean bazen nolabaiteko tregoa tazitu bat, ez genuen elkar erasotzen, guretzat garrantzitsuagoa zen batzen gintuena banatzen gintuena baino.
|
|
|
Momentu ederra izan ohi da proiektu berri baterako atea zabaldu eta baiezkoa edo ezezkoa erabakitzen duzunekoa.
|
Jakin
badakizulako arte eszenikoetan proiektu batean murgiltzea bizitzako etapa bati atea zabaltzea dela, mundu ezezagun batean sartzea atzera bueltarik gabe, elkarbizitza berri batean, zure burua ezbaian jartzeko modu beti berri batean. Antzerkian esperientziarekin ikas daitekeen gauzarik garrantzitsuena da desikastearen ezinbestekotasuna, eta umiltasuna, eta autoironia.
|
|
2021
|
|
|
Esan nahi baita, beste inork umoretzat duena gure gustukoa ez denean, edo ustezko umore horrek erasotzen gaituela uste dugunean, epaitu egiten dugu, kaskarra, gustu txarrekoa, edo are, umorea ere ez dela adieraziz. Haatik, geuk hautatzen dugunean pertsona, pertsonaia edo jendarte konkretu bat umoregai izan daitekeela eta, gainera,
|
jakin
badakigunean parean dugunak irizpide hori konpartitu edo ontzat eman dezakeela, epaia emana dago: gu eta haiek.
|
|
|
Horrela gertatu zitzaidan Merce Cunningham estatubatuar koreografoaren kasuan:
|
jakin
banekien existitzen zela, baina artikulurako datuak, izenak eta gertaeren segidak bildu ahala jabetu nintzen haren garrantziaz eta rol fundazionalaz geroko eta gaur egungo dantzaren alorrean.
|
|
|
|
Jakin
badakigulako plazera bera baino ederragoa
|
|
|
galdu mina zer den ere ez
|
dakit
dakidan.
|
|
|
Lehengo astera arte nagikeria adierazi diot, oraindik ez diodala deia itzuli gizon horri. Izena
|
badakidan arren
jakingo ez banu bezala hitz egin diot hari buruz. Fundamentuzko gizon bat da bere kuadrillakoa, jantzia, zuzena, fededuna segur aski.
|
|
|
Jose izena izan arren sekula ez digu gaztelaniaz egiten.
|
Jakin
bagenekien hitz egiten zuela, izan ere, mezulariei, margolariei, harginei gaztelaniaz egiten zien, baina guri sekula ere ez. Behin, artean umeek ingeles gutxi zekitela, igogailuan aurkitu eta gaztelaniaz agurtu zuten gizona.
|
|
|
Amaren kezka handitu baino ez zen egin,
|
jakin
bazekien eta, orduan, XIX. mendearen azken hamarkadan, neska batentzat unibertsitate ikasketak izateko aukera bakarra Magisteritza estudiatzea zela, gainontzeko karrerak mutilentzat baitziren. Eta amak nahi zuen seme alabek unibertsitate ikasketak izatea, alabek batez ere, ez izatea etxekoandre soilik, bera zen bezala.
|
|
|
Amildegi handi baten aurrean ikusi nuen neure burua orduan. Nora harreman baten amaieran zegoen, ni bukatu berri, eta
|
jakin
banekien Londresera joateak ekarriko zuela beharbada aldaketa handi bat nire bizitzan.
|
|
|
Ez dut pazientziarik horrelako jendearekin, Rosika. Aitortu zidan gurea zela egitasmorik onena eta
|
jakin
bazekiela ondo zer gertatzen ari den gudu zelaietan. Eta gero bukatzen ez du ba esanez ezin duela orain parte hartu zerbait hobea gerta litekeelako.
|
|
2022
|
|
|
Eta ez
|
dakit
jakingo duzuen baina badira emakumeak gutxiesten dituzten kulturak (ahotsarekin misterio kutsua emanez). Beraien gorputzak, janzkerak, portaerak eta bizitzak kontrolatu eta desobedienteak zigortzen dituzten kulturak, beldurraren bitartez ordena ezarriz.
|
|
|
Kantuan hasi aurretik ere, gorputza igo ohi dute taula gainera. Aurrez teorikoki
|
jakin
bazekien arren, Anek Beatrizekin batera egindako bide honetan hartu du gorpuztasun honen kontzientzia erabatekoa. Bertsolariaren hitzetan, kontzientzia hartze hau are biziagoa egin zuen Erradikalak gara n soineratu genuen janzki batek.
|
|
2023
|
|
|
Geure burua asmatze horretan gertakari historikoak baliatu ditugu musika jaialdiak antolatzeko, herritarron emozioak piztu eta elkarrekin iruditeria berri bat osatzeko ezin erabilgarriagoak direla
|
jakin
baitakigu. Baina Leonéren jaioterrian, Iruñean, aferari era lotsagabeagoan heldu diote:
|
|
|
[*] Twitterren egindako galdeketa batean ehun bat jaialdi txiki edo ertain jaso nituen,
|
jakin
badakidan arren gehiago ere badaudela.
|
|
|
Hippyak, kontrakultura eta musika jaialdiak ez ziren betiko desagertu 70eko hamarkada hartan,
|
jakin
badakigunez. Besterik da zer gertatu zen generazio hark ordezkatu zuen koiuntura historiko konkretu harekin, eta, batez ere, orduko gogo, xede eta amets kolektiboekin.
|
|
|
AGUAZILA: Ejem, herrikide maite hori,
|
badakizu
jakin udalaren bandoak ez direla birritan esaten. Behin esaten dira, behin baino ez.
|
|
|
ABUELA:
|
Jakin
banekien, bai horixe, baina… ai, ama, arrotza izana nintzela ahaztu eta zorrotza izatera pasatu nintzen akaso?
|