|
2000
|
|
|
Holakoetan ez zitzaion pentsamendu positiboegirik etortzen.
|
Jakin
bazekien Eider bat bateko bidaia hura prestatzen ari zela, baina gonbidatu ere ez zuen egin, ezta hitz laurden bat ere, berarekin joan nahi zuen galdetzeko. Ezertxo ere ez.
|
|
|
Ene mundu hartan nehork ez zidan nehoiz neskei edo emaztekiei buruzko komentariorik egin, baina,
|
jakin
banekien, edo neure gisa imajina nezakeen, zer izan zitekeen puta bat eta zer putetxe bat, zeren eta aitak, konparazione, noiznahi den erraiten baitzien etxeko sehiei —baita Mattini eta bioi ere hainbatetan— ezen ez zuela jauregia putetxe edo burdel bat bihurturik ikusi nahi, bertze nonbait aipatu dizudan bezala.
|
|
|
Nola pentsatzen zuen, bada, Giordano Brunok? —galdetu nizun, entusiasmaturik, su berri batek harturik sentitzen nintzela, zeren zuk
|
zenekiena
jakin nahi bainuen nik ere, eta zu bezalakoa izan nahi bainuen jadanik, denbora batean osaba Joanikot izaitearekin amestu izan nuen bezala.
|
|
|
Eta hala izan da ene bizitza eta halakoa da,
|
jakin
dakidan arren ezen mundu honetan ez dudala nehoiz ere libertatea guztiz eskuratzerik izanen, zeren mementuko libertatea mementuan agortzen baita, eta gaurkoak ez du biharko balio; eta zeren, uste dugunean ezen, zazpi itsasoak zeharkatu bezain sarri, iritsi garela eta atzeman dugula lur prometatua, aitzitik, oinak lurrean ipini orduko ohartzen baikara ezen han ez zegoela libertatearen fruituak ema...
|
|
|
Baina horregatik ere galdetzen dizut, hain zuzen ere, ni baino jakintsuago zarelako...
|
jakin
dakidan arren, bertzalde, gauzen esplikazionerik onena eta justuena dela ezen esplikazionerik ez dutela, hainbatetan eta hainbatetan ez bederen: zer gertatu ote zitzaion aitona Nikolasi, jaun André...?
|
|
|
Jauregiaren aitzinean bazegoen menditik xuxenean zetorren iturri bat, gure osaba Bernabek egokitu zuena, hartarako pareta bat eraikiz eta paretan lehoi buru bat ipiniz, ahoa zabalik zuena, nondik ateratzen baitzen ura zurrusta hotsandi batean, aska errektangular zabal samar baterat isurtzeko. ...ure zurezko belauntzitxoekin, edo eskuekin plisti plasta, eta, jakina, nola laurak ere ez baikinen geldi egoiteko mutilak, hala hasten ginen elkarri kilika, zirika eta zipriztinka... baita borrokan ere handik gutirat, anaiak anaien kontra beti ere —Markos eta Fabian, Mattin eta bion kontra—, harik eta, mila oihu eta bertze hainbat irriren artean, laurok uretan blai akabatzen genuen arte,
|
jakin
genekien arren ezen ez amak eta ez osaba izebek zutela hura laket eta hargatik debekatu zigutela elkar bustitzen ibiltzea, erraiten zutelako ezen ura azal xuloetarik sartu eta eragin gaixtoa izan zezakeela gure humoreen funtzionamenduan, nola baita medikuen eta bertze anitz jakintsuren sinestea egun ere. Ordea, borroka haiek, arestian erran bezala, mila oihu eta bertze hainbat irriren artekoak izaiten ziren, eta horrek ederki erakusten dizu ezen gehiago zutela idurizkotik zinezkotik baino.
|
|
|
—galdetzen zigun aita Bartolomek harri eta zur— Bada baldinba, Italiarat joaiten denak ez du Italia ikusten, baldin ez badu Erroma bisitatzen... —eta nola oroitarazi zizkidaten hitz haiek, Pisan ezagutu nuen eta Maurice Ducreux zeritzan gizon printzipal harenak!, zeina hain sutsuki aritu baitzitzaigun osaba eta bioi Berniniz eta Molièrez,
|
jakin
nekien arren ezen aita Bartolomeren arrazoinak guztiz bertze alde batekoak zirela, zeren eta frantsesak, Hiri Sainduaz aritu zenean ere, Hiri Sainduko artea izan baitzuen gogoan, eta aita Bartolomek, aldiz, aita saindua eta eliza katolikoaren buruzagi spirituala.
|
|
2001
|
|
|
ospitalean egon zirenekoa, Maria eskaileretatik jausi zenekoa, gazte koipezto hori etxean hartu zutenekoa. Eta ondo
|
zekien
jakin, egun hartan, Gabon zahar egunean, gonbidatu bat zutela. Neska ilegorria, dentistaren alaba.
|
|
2002
|
|
|
Ordea, nola erreakzionatuko zuen amak, Sarak esan ziezaionean Alpujarretara zihoala, ez Sergio bisitatzera, baina harekin bizitzera? Beldur zen Sara,
|
jakin
bazekielako amak hainbat gairi buruzko ikuspegi ezin zurrunagoa zuela. Atzerakoia zela, alegia.
|
|
2003
|
|
|
Historia apur bat
|
dakienak
jakin behar luke, bestalde, ustekabe larriak gertatzen direla nazioen eta kulturen bilakaeran, Jean Haritschelharren idazki pollit batek adierazten duen bezala:
|
|
|
Esnatu zenean, egindako ametsaren hondakinak zituen Matiasek oraindik garunetik zintzilik.
|
Jakin
bazekien Malanda pentsioan zegoela, ohe batean, baina bere gorputzeko atalen bat –ukondo bat, esaterako– ametsean zuen oraindik. Eta ametsa berdea zen, alfonbra berde bat bezain berdea; ez belarra bezain berdea, edo basoak bezain berdea, edo hosto bat bezain berdea.
|
|
|
Hain ondo ezagutzen ez direnak, alabaina, Touchangueseko hiritar ospetsuaren benetako bizitza eta heriotza iluna dira.
|
Jakin
bazekiten hogei urte inguru zituelarik alde egin zuela, eta esploratzaile batekin ezkontzeko ametsa zuen neska batengatik alde egin zuela ere bai. Baina ez dirudi inork inon Albert Mezigue ikusi zuenik.
|
|
2004
|
|
|
–Telefonoz esan dizudan legez, amona osaba Islahrekin dago, Rafahn. Lehen Ramallahn bizi ziren, baina, ez
|
dakit
jakingo duzun aspalditik dabiltzala israeldarrak erasoka inguru horretan. Palestinar gobernuaren aurkako atakeak egunerokoak izan direnez, Rafahra joatea erabaki zuten duela bi hilabete.
|
|
|
–Koldo laguna, barkatu atrebentzia; batuera euskalkiak dis yuntivan gaizki egindakoak orain oso bigarren mailako arazo bilakatu zaizkigu. Arazo larrienak beste batzuk dira (barkatu,
|
badakit
badakizula). Ehundaka milioika lagun gazteleraz zein frantsesez aritzen da egunero, eta maila bereko komunikabideak dituzte.
|
|
|
Nola berreskuratu mekanismo kolektiboak? Lan honetan ez dut sakontasunez behintzat gizartearen makroegiturei buruzko eztabaida landuko, nahiz eta
|
jakin
badakidan puntu honetan datzala euskararen normalizazioa abiatzeko gakorik garrantzitsuenetarikoa?. 322
|
|
|
Ba ote
|
dakigu
jakin behar genukeen neurrian familia bidezko euskararen jarraipenaren auzia nola dabilen. Ez alegia soil soilik euskara erabileraren kopurua.358 Darabilgunean nola eta zertarako darabilgu?
|
|
|
Zerk bultzatuta ordea? Ikusiak ikusi eta
|
dakiguna
dakigun arren, ez dugu amore eman nahi betiko aurreiritzian: alegia, egunen batean, euskaldun gehiago izan gintezkeen hartan, euskararen erabilerak hartuko diola gaina egungo dinamika motelari, azkenean, dakitenen uhin handiak hitz egiteko aukerak biderkatuko dituelako edo.
|
|
|
–Ez
|
dakit
badakizun, baina autopista ez da Indianapolisko zirkuitua, eta...
|
|
|
–Ez zakinat... Baina
|
jakin
bazakinat hura gabe ezin bizi naizela orain... Nire kirol denbora, ordea, joan zunan...
|
|
2005
|
|
|
Nire berri
|
dakienak
badaki fisikakbezainbeste erakartzen nauela metafisikak: liburuxka honetan, hala ere, omenaldi txikibat egin nahi izan diot, metafisika ororengainetik, ikusten duena baizik sinesten ezduen jende xume solidarioari.
|
|
|
Zorionez, Ametsen lepoa baino ez du ikusten. Ez du gogorik haren begi hustuak berriro ikusteko, eta
|
jakin
badaki aurpegi bizigabe hura izango duela berehala. Ezer ulertzen ez duen arren, bera ere saiatzen da pantaila guztietan agertzen dena ikusten eta irakurtzen.
|
|
|
Beste guztia egia zen, Iñigoren arrebarekin izan nuen elkarrizketa barne. Arrebari gorpua non zegoen azaldu banion ere, ez nion gutunaz hitz egin, horrek Oihanaren marrazkiaz hitz egitera behartuko ninduelakoan, beraz poliziek nondik
|
nekien
nekiena jakin nahi izan zuten eta ni, dena kontatzekotan egon nintzen arren, ez nuen egin, egun batzuk falta zitzaizkigun Azuarekin bilera izateko eta nik kontatutakoarekin banekien ez zutela giltzapean jarriko; beldur nintzen.
|
|
|
Beste guztia egia zen, Iñigoren arrebarekin izan nuen elkarrizketa barne. Arrebari gorpua non zegoen azaldu banion ere, ez nion gutunaz hitz egin, horrek Oihanaren marrazkiaz hitz egitera behartuko ninduelakoan, beraz poliziek nondik nekien
|
nekiena
jakin nahi izan zuten eta ni, dena kontatzekotan egon nintzen arren, ez nuen egin, egun batzuk falta zitzaizkigun Azuarekin bilera izateko eta nik kontatutakoarekin banekien ez zutela giltzapean jarriko; beldur nintzen.
|
|
|
Bederatzi euskaldun geunden Valcornejan.
|
Jakin
banekien hori. Baina ez nuen beretako inor ezagutzen; eta gartzela barruan sekula ez nituen gurutzatu.
|
|
|
|
Jakin
banekien-eta noiz eta non jaio nintzen neure gaztarora.
|
|
2006
|
|
|
B: Nahi izanda ere, ez
|
dakit
jakingo zuen nola.
|
|
|
Lehenengoz ikusi esan dut, lehen ere askotan ikusia zintudan arren, eta ez dago alferrik esana: aurreko ikuste haietan ez bezala, orain banekien, eta zuk
|
bazenekien
banekiela, eta horrek desberdina egiten zuen dena; lehenengoz ikusi bazintut bezala, hain zuzen ere. Arretaz begiratu nizun, begi berriekin.
|
|
|
–Jendeak ez du ulertu, Bernat –zenbateraino
|
nekien
jakin nahi zuen, eta nik barrena askatu nahi nuen–, jendea sorginduta zegoen, munduko diamanterik handiena ikusi nahi zuen eta zuek erakutsi egin diozue. Sinetsi beste aukerarik ez zeukaten.
|
|
2007
|
|
|
Ezagutza aldetik, errealitatea, hertsiki, ezagutzen denaren suma da: deus ezagutzen ez dena, (deus) ez da; zertxobait baino ez ezagutu eta uste dena, ez dakigu zer den errealki, haren errealitatea ustezkoa baino ez da; razionalki
|
jakin
dakiguna bakarrik da razionalki errealtzat jo genezakeena, edo, esaunda famatuaren arabera, errealitatea razionala da eta viceversa503. Zientziena legez, filosofiaren zeregina errealitatearen ezagutza da, baina esan daiteke biek bata bestearen alderantziz dihardutela:
|
|
|
Ingalaterrako geografiak eta, uste izatekoa da, herri gogo ingelesak, gaur ere lehengo berak izaten jarraitzen dute, baina larehun urtean ez dute beste Shakespeare bat sortu. H. d., izpiritu ingelesak bere historia guztiko momentu politiko, linguistiko, kultural, erlijioso
|
jakin
jakin batean bakarrik sortu du Shakespeare, Birjaiokunde elisabetarrean, eta sekula ez gehiago. Beraz, Shakespeare-k aro baten izpiritua ere agerrarazten du.
|
|
2008
|
|
|
–Bai, baina
|
badakit
badakizula. Gauza batzuk jakin egiten dira.
|
|
|
–Ez
|
dakit
badakizuen, baina beste aita karmeldar bat ekarri dute komentura frai Millanen ordez kapilau, eta gaizki nago hemen, izeba, oso gaizki?
|
|
|
Villalbako markesek bikote eredugarria osatzen zutèn garaian, bazirudien, gainera, iritzi bertsukoak zirela nexken heziketari buruzko kontuetan. Esan nahi baita biek ala biek nahi zutela nexkek zerbait ikas zezaten, saloietan eta festetan jakinduriaren distira arma bat ere izan zitekeen, gonbidatuak erakarri eta haiei zirrara eragiteko?,
|
jakin
bazekiten arren zientzia eta goi jakituria gizonaren alorrak zirela, halakoxea baitzen gehienen ustea eta iritzia, villalbatarrei bizitzea egokitu zitzaièn garai hartan bederen; villalbatarrei, beraz, goi mailako estamentuetako kideak zirèn neurrian, obligaziozkoa ere iruditzen zitzaien bi ahizpa gazteei kultur bainutxo bat ematea, orotariko kultura gutxieneko bat, bestela esanda:... ongi irakurtzen eta idazten ikastea, geografia eta historia pixka bat, eta aritmetikaren lau erregelak, hori gutxienez?, gero gerokoak?
|
|
|
Huraxe zen halako zerbait gertatzen zitzaièn lehen aldia, eta, ondorioz, Natalia eta Natividad aztoraturik sentitu ziren, eszena bertatik jarrai zezakeèn edonork joko zituen nesken txaloak eta irriak gehiegizkotzat, egoerak, barne mugak haustearren, plus hartara behartu balitu bezala?, jakin ez sentimendu hartaz lotsa zirelako, edo sentimendu hura ezin konpartitzeak sorrarazten zièn ezinegonaz. Edo beldur ote ziren, besterik gabe,
|
jakin
bazekitelako egoerak, soinekoen kasuan ez bezala, erremediorik ez zuela, zeren beti bat izan zirenak elkarren etsai izateko bidean baitziren jada?
|
|
|
Ernestinak. Horregatik ote zihoan Regina hiru egun beranduago komentura,
|
jakin
bazekielako aita zenari jaurtitako mehatxua, purgatorioan hiru egunetako kondena ezartzen ziona, txantxazkoa zela azken batean?
|
|
|
|
Banekien
jakin beharreko guztia. Israel mugitzeko gauza zen; orain bazuen armarik, eta halako lanak hartu bazituen ni aurretik kentzeko, bistakoa zen niri zegokidala biktima izatea.
|
|
|
Egin beharreko aitorpen hau eginda, orain gaineratu nuke
|
jakin
badakidala estatuak berarekin abantaila ugari dakartzala. Nire entusiasmoaren eskasia gorabehera, kontziente naiz estatu bat edukitzearen garrantziaz maila guztietan.
|
|
|
–DOSAMIGOS? izenaren zergatiaren misterioa nik ez
|
nekiela
jakin nuen. Arrantzan egiteko gelditu ginen osaba Santi eta osaba Txominekin, gure aitaren anaiekin.
|
|
|
Orduan, burutazioa izan zuen kukuaren arrautza kaiolan jartzeko,
|
jakin
bazekien-eta kukuaren arrautza edozein txoriren habian hazten dela. Eta horrelaxe jaio zen kuku txikia, zozoaren eta birigarroaren habian.
|
|
|
–Ez
|
dakit
badakizuen, baina beste aita karmeldar bat ekarri dute komentura frai Millanen ordez kapilau, eta gaizki nago hemen, izeba, oso gaizki...
|
|
|
Villalbako markesek bikote eredugarria osatzen zutèn garaian, bazirudien, gainera, iritzi bertsukoak zirela nexken heziketari buruzko kontuetan. Esan nahi baita biek ala biek nahi zutela nexkek zerbait ikas zezaten –saloietan eta festetan jakinduriaren distira arma bat ere izan zitekeen, gonbidatuak erakarri eta haiei zirrara eragiteko–,
|
jakin
bazekiten arren zientzia eta goi jakituria gizonaren alorrak zirela, halakoxea baitzen gehienen ustea eta iritzia, villalbatarrei bizitzea egokitu zitzaièn garai hartan bederen; villalbatarrei, beraz, goi mailako estamentuetako kideak zirèn neurrian, obligaziozkoa ere iruditzen zitzaien bi ahizpa gazteei kultur bainutxo bat ematea –orotariko kultura gutxieneko bat, bestela esanda:... ongi irakurtzen eta idazten ikastea, geografia eta historia pixka bat, eta aritmetikaren lau erregelak, hori gutxienez–, gero gerokoak...
|
|
|
Huraxe zen halako zerbait gertatzen zitzaièn lehen aldia, eta, ondorioz, Natalia eta Natividad aztoraturik sentitu ziren –eszena bertatik jarrai zezakeèn edonork joko zituen nesken txaloak eta irriak gehiegizkotzat, egoerak, barne mugak haustearren, plus hartara behartu balitu bezala–, jakin ez sentimendu hartaz lotsa zirelako, edo sentimendu hura ezin konpartitzeak sorrarazten zièn ezinegonaz. Edo beldur ote ziren, besterik gabe,
|
jakin
bazekitelako egoerak, soinekoen kasuan ez bezala, erremediorik ez zuela, zeren beti bat izan zirenak elkarren etsai izateko bidean baitziren jada?
|
|
|
Reginak gogoan behar zuen, azkenik, beste kontu bat, jakin ere jakin behar baitzuen ahizpari eman behar ziòn mezua, aitaren agindua gordetzen zuena, jaso ere gabe ederki betetzen ari zela Ernestina ordurako, aita hil eta handik gutxira joan baitzen zaldi zalgurdiak zaintzen zizkiòn lehengusua komentura, berri iluna ematera, eta berria jaso ahala aitaren arimaren aldeko otoitzari ekingo baitzion –nola ez zion ekingo, bada, klausurako moja izanda! – Ernestinak. Horregatik ote zihoan Regina hiru egun beranduago komentura,
|
jakin
bazekielako aita zenari jaurtitako mehatxua, purgatorioan hiru egunetako kondena ezartzen ziona, txantxazkoa zela azken batean?
|
|
2009
|
|
|
bezala, inoiz ez neurea. Denok
|
dakigu
jakin, hil beharra dugula. Baina noizbait eta edozeinek hil behar duela jakitea, hiltze abstraktu hori?, ene hil behar jakina ezjakiteko, orokortasunean barreiatzeko modu bat bihurtzen da.
|
|
|
Gure Jainkoaren ideia seguruenik den mila motiboren laburbilduman, kontu bat funtsezkoenetakoa agian arbaso jainkozkotuen hauxe da. Izan ere, Jainkoaren ideia eta heriotzaren ideia elkarrekin oso lotuak daudela suposa genezake; baina lotura hori nolakoxea den, oso gutxi
|
dakigu
jakin. Itxaropen bat da apika loturaren azken funtsa.
|
|
|
Egiaz, orduko Euskal Herria eta euskara ez ziren landu landu horietakoxeak. 1900an% 29 analfabetoa zen Hego Euskal Herrian (egia da irakaskuntza Udalei eta Diputazioei kendu eta eskola estatal zentralistaz zibilizatu nahi gintuen Estatu Espainolean% 64 zela analfabetoa) 150. Baina alfabetoa dexifratzen
|
jakin
bazekitenak dezente baziren, egia da irakurleak gutxi zirela, eta oso eskasa zela irakurtzeko eskura zegoen euskal literatura, kantitate nahiz kalitatean.
|
|
|
zeinek (1), zerez (2), zelan (3), zertarako (4) egina den; edo kausa egilea, kausa materiala, kausa formala eta kausa finala. Horko estatua hori, adibidez, Fidiasek (1) egin zuen, marmolez (2), gizon eder baten irudian (3), Apoloren ohoratzeko xedeaz (4); eta lau arrazoi horiekin
|
badakigu
jakiteko esentziala zerbaiten zer izateaz. Grekoei jarraiki, mendebaleko filosofia eta zientziak, unibertsoa zer den argitzeko, artisauaren jarduna eta obra ulertzeko eskema hori aplikatu dute.
|
|
|
Lagun talde bat Bordeaux boulevard ondoan zegoen plazeretxe batera abiatu ginen. Sarrerako atean ez zegoen inolako iragarkirik 12 zenbakia baizik, etxearena, baina
|
jakin
bagenekien neskak zirela barruan. Baltimore-ko lagun batek esan zidan ni, Louisianakoa izanik frantses apur bat nekienez eta beltza nintzenez, aurrean jar nendin, atea zabalduko zuen neskazaharrari, horiek izaten baitziren gehienetan atezainak?
|
|
|
Ondoren, mahaiaren inguruan bira egiten zuela, erakutsi zion, lehenik, aitari; jarraian, don Anizetori, zeinak ikusi ahala egin baitzuen aitaren; amari: aitarenka hura ere, mimetismo hutsez; izeba Ernestinari, Maria Bibianari, Adari?; Ada, baina, izoztuta bezala zegoen?
|
jakin
bazekien arren zer zetorkion, beldur eszenikoaren mende zegoen, ausaz?, gorputza dar dar batean, hain izan zen handia ikusi eta entzun berri zuenak eragin ziòn zirrara, halako moldez, non Teofilo Maria ere, hitz handien basoan sartu ez beste itsutzeko arriskua zuena, hartaz ohartu baitzen, baita ohartu bezain laster Adari zuzendu ere:
|
|
|
Gehiago ere esango dizut: izugarri gustatuko litzaidake neure keinu hori ahaltsuago izatea, eskailera kolpetik igo ahal izateko; esan nahi dizudana da izugarri gustatuko litzaidakeela zure nebari agerian aurre egitea eta korura joaten jarraitzea, adibidez,
|
jakin
dakidan arren nekez joango naizela, ni ere, zu bezalaxe, beldurrak kikilduta nago-eta, ni ere ez bainintzen martiri izateko jaio, agidanez; izan ere, zure ahizpa Maria Bibiana baino koldarragoak gara, dudarik ez, baina susmoa dut berak baino gehiago maite ez ote dugun bizia:
|
|
|
–Gauza asko entzun ditut, eta ez dakit nondik hasi, hitz haiek ahoskatu orduko, ordea, honela jarraitu zuen, mila pentsamendu eta mila irudi haietatik irudi bat eta irudiari lotutako pentsamendua nagusitu balitzaizkio bezala, galdera baten formapean?:
|
Badakizu
badakitela Domingoren berri?
|
|
|
marrazki hura mutilaren amorruak eragindako protesta bat zela, mezu kriptikoren bat gordetzen zuena; are gehiago, Gabinori, itxura egiten ari zen arren, zerbait nabaritzen zitzaion aurpegian, begietako distira berezi hura, adibidez?, garaipen hala moduzko batez mintzo zena porrotaren erdian; hala, bada, amak, Gabinoren barrua biluzteko gai zen heinean, semearen zaurian, barru barrukoan? sar zezakeen hatza, edo semea bere galderekin inguratu, baina
|
jakin
bazekienez, antza, urak harria higatzen duela, emetasunaren uren jabea zen, azken batean, gizonen harrizko nortasunaren harrizkotasunari mila aldiz aurre egina?, beste bide bati ekin zion, isiltasunarenari?, denborari denbora emanez eta Gabinoren amorruaren harriari bere egonarria kontrajarriz, esan ere, halaxe esan zion bere buruari, ausaz:
|
|
|
Berdin gertatzen zen etxera gonbidaturen bat etorri eta zezen eta toreroei buruzko eztabaidaren bat gertatzen zenean: halakoak, hipikan lagun egin zuèn teniente koronel batekin izaten zituen batez ere, hark belmontistatzat baitzuen bere burua eta Nazariok gallistatzat, hura Juan Belmonteren aldekoa eta Joselitoren aldekoa Nazario; Domingok,
|
jakin
bazekien arren zer ziren muleta eta kapotea, banderillak eta ezpata, ez zuen artean zezenketarik ikusi, ez mundu hartarako zaletasun berezirik erakutsi, baina, haietako eztabaida baten ondotik, Domingo belmontista sutsua sentitu zen?. Ez dakit nola izan zen, baina halaxe sentitu nintzen bat batean, esaten zuen gertaera hartaz mintzatzen zenean?, seguru zegoen hartaz?
|
|
|
Markesa anderearen izena mila aldiz entzun arren? 1905eko udan egon zen markesa anderea Regina enean, nora berriro itzuliko baitzen 1921ekoan, Domingok Ernestinarekin Fantomas i buruzko elkarrizketa hura izan eta handik bizpahiru hilabetera?, Domingok ez zuen artean hura ezagutzen;
|
jakin
bazekien, ordea, hura non bizi zen, eta handik abiatu zuen erantzuna:
|
|
|
–Ez
|
dakit
badakizun, baina amari gauza batzuk ahazten hasi zaizkio, azken urte honetan are gehiago: zera?
|
|
|
Eta amak,
|
jakin
bazekien arren txolarre bat izan zela, txolarrea bezalakoa zen, zinez, mutila, ipurtarina eta lotsagabea, saltoka hara eta hona beti, nor zirikatuko?, pasadizoa are ederragotu nahian, honela esan zion:
|
|
|
halako amets bat baitzuen, itxuraz, anai arrebetan bera zen zintzoena? esanekoena bai bederen?,
|
jakin
bazekielako, beharbada, bigarren planoari eustea zuela lehen planoa irabazteko modu bakar, Errauskiñek azkenean irabazi zuen bezala, zeren, ebanjelioaren hitzetan, azkenak izango baitira aurren, eta aurrenak azken.
|
|
|
horregatik besarkatu zuen hain sutsu eta indartsu Domingok, besarkada harekin amari zera esan nahi balio bezala: . Galduta zaude, ama, baina nik besarkatu egiten zaitut, besarkada honetan zure izatearen puska bat besterik berreskura ez badezaket ere, molekula bat, atomo bat??,
|
jakin
zekien arren besarkada hartatik nekez gera zitekeela ezer, min bihurtutako absentziaren presentzia izan ezean.
|
|
|
Hain erabatekoa, non negar batean ere egon bainaiz? erabateko zoriontasunak ez baitu barre egiten, negar baizik, negar gozo gozoa, ez
|
dakit
badakizun. Greta Garbo ere sentiarazi nauzu une batez, benetan bizitzea merezi duen pelikula bateko protagonista, atera hortik kontuak!
|
|
|
Teofilo Mariak aitari galdera hura egin zionetik??
|
Badakizu
badakitela Domingoren berri???, lauzpabost aldiz mintzatu izan zen aitarekin gai hartaz, eta egun hartan ere halatsu aritu zen; lauzpabost elkarrizketa haiek, baina, baita goiz hartakoa ere?, ez zituen semeak hasi, aitak baizik, harako esaldi harekin:
|
|
|
Ez genuen horrekin bat egiten. GALekin edo torturekin berdin,
|
bagenekielako
jakin existitu egiten zirela?.
|
|
|
Eta nuklearraren aurkako Iñaki Barcenak edo Antiguedadek, apika orain
|
badakite
jakin, Peñalvak eta Etxenikek bezain ongi, ez dagoela nuklearra erabiltzea beste erremediorik, baina behinolako borroketan barrikadaren alde batean nabarmen egoteak kateatu egin ditu, lotu, fideltasun txatxu batek ez die orduko sareak hausten uzten, ezin dira egia berrietara zabaldu, saldukeria leporatuko liekete betiko adiskideek eta ez dute bakarrik ibili nahi.
|
|
|
gordetzen zituèn estanpetara jotzen zuen sarri–, ongi biribildu artean bukatutzat ematen ez zituenak, orain arkatza hartzen zuela eta orain borragoma, akatsik tixikiena zuzentzeko asmotan, hain zituen handiak pazientzia eta borondatea. ...ande arratsalde hartan, baina, ohi ez bezala, Errauskiñe ipuineko marrazki bat hartu zuen modelotzat –printzea Errauskiñerekin azaltzen zen, biak ere dantzan eta biak garaile, Errauskiñeren bi ahizpaorde gaiztoen begirada jeloskorraren pean–, berak ere –Maria Bibianak– halako amets bat baitzuen, itxuraz –anai arrebetan bera zen zintzoena... esanekoena bai bederen–,
|
jakin
bazekielako, beharbada, bigarren planoari eustea zuela lehen planoa irabazteko modu bakar, Errauskiñek azkenean irabazi zuen bezala, zeren, ebanjelioaren hitzetan, azkenak izango baitira aurren, eta aurrenak azken.
|
|
|
Eta amak,
|
jakin
bazekien arren txolarre bat izan zela –txolarrea bezalakoa zen, zinez, mutila, ipurtarina eta lotsagabea, saltoka hara eta hona beti, nor zirikatuko–, pasadizoa are ederragotu nahian, honela esan zion:
|
|
|
Markesa anderearen izena mila aldiz entzun arren –1905eko udan egon zen markesa anderea Regina enean, nora berriro itzuliko baitzen 1921ekoan, Domingok Ernestinarekin Fantomas i buruzko elkarrizketa hura izan eta handik bizpahiru hilabetera–, Domingok ez zuen artean hura ezagutzen;
|
jakin
bazekien, ordea, hura non bizi zen, eta handik abiatu zuen erantzuna:
|
|
|
"(...) Eskerrik asko, Ada, gaur aurrekoetan baino are zoriontsuago egin nauzulako, erabat zoriontsu ere bai! Hain erabatekoa, non negar batean ere egon bainaiz... erabateko zoriontasunak ez baitu barre egiten, negar baizik, negar gozo gozoa, ez
|
dakit
badakizun... Greta Garbo ere sentiarazi nauzu une batez, benetan bizitzea merezi duen pelikula bateko protagonista, atera hortik kontuak!
|
|
|
–Gauza asko entzun ditut, eta ez dakit nondik hasi –hitz haiek ahoskatu orduko, ordea, honela jarraitu zuen, mila pentsamendu eta mila irudi haietatik irudi bat eta irudiari lotutako pentsamendua nagusitu balitzaizkio bezala, galdera baten formapean–:
|
Badakizu
badakitela Domingoren berri?
|
|
|
Teofilo Mariak aitari galdera hura egin zionetik –"
|
Badakizu
badakitela Domingoren berri?" –, lauzpabost aldiz mintzatu izan zen aitarekin gai hartaz, eta egun hartan ere halatsu aritu zen; lauzpabost elkarrizketa haiek, baina –baita goiz hartakoa ere–, ez zituen semeak hasi, aitak baizik, harako esaldi harekin:
|
|
|
amarena, ordea, desberdina izan zen; Domingo eta amaren arteko besarkada, izan ere, alde bakarrekoa izan zen; esan nahi baita Domingok besarkatu zuela ama, eta ez amak Domingo, itxura batean... besarkadaren atarian gertatutakoari erreparatzea besterik ez zegoen hartaz ohartzeko, noiz eta Domingok aurrez aurre ikusi baitzuen ama, bere jarrera harekin pertsona galdu bat zirudiena, begiak ere –betinguru zurrunean irri arrastorik ez– Domingoren norabidean jarriak baitzituen, bai, baina haratago begira aldi berean, fokatze oker nabarian; besoak, berriz, eroriak baino eroriagoak zituen, adimena galtzen duenean galtzen baititu pertsonak begiak eta besoak... horregatik besarkatu zuen hain sutsu eta indartsu Domingok, besarkada harekin amari zera esan nahi balio bezala: " Galduta zaude, ama, baina nik besarkatu egiten zaitut, besarkada honetan zure izatearen puska bat besterik berreskura ez badezaket ere, molekula bat, atomo bat...",
|
jakin
zekien arren besarkada hartatik nekez gera zitekeela ezer, min bihurtutako absentziaren presentzia izan ezean.
|
|
|
Gehiago ere esango dizut: izugarri gustatuko litzaidake neure keinu hori ahaltsuago izatea, eskailera kolpetik igo ahal izateko; esan nahi dizudana da izugarri gustatuko litzaidakeela zure nebari agerian aurre egitea eta korura joaten jarraitzea, adibidez,
|
jakin
dakidan arren nekez joango naizela... ni ere, zu bezalaxe, beldurrak kikilduta nago-eta, ni ere ez bainintzen martiri izateko jaio, agidanez; izan ere, zure ahizpa Maria Bibiana baino koldarragoak gara, dudarik ez, baina susmoa dut berak baino gehiago maite ez ote dugun bizia: nahiago dugula, alegia, geure bizia bizi, bizia eman baino!
|
|
|
–Ez
|
dakit
badakizun, baina amari gauza batzuk ahazten hasi zaizkio, azken urte honetan are gehiago: zera... oroimenean sator bat balu bezala da, gero eta zulo handiagoak egiten dizkiona; baina amarena aspalditik zetorren, nik uste, orain nabarmentzen hasi bazaio ere, Pagoagan izan zuèn disgustuarekin...
|
|
|
...ptikoren bat gordetzen zuena; are gehiago, Gabinori, itxura egiten ari zen arren, zerbait nabaritzen zitzaion aurpegian –begietako distira berezi hura, adibidez–, garaipen hala moduzko batez mintzo zena porrotaren erdian; hala, bada, amak, Gabinoren barrua biluzteko gai zen heinean, semearen zaurian –barru barrukoan– sar zezakeen hatza, edo semea bere galderekin inguratu, baina
|
jakin
bazekienez, antza, urak harria higatzen duela –emetasunaren uren jabea zen, azken batean, gizonen harrizko nortasunaren harrizkotasunari mila aldiz aurre egina–, beste bide bati ekin zion –isiltasunarenari–, denborari denbora emanez eta Gabinoren amorruaren harriari bere egonarria kontrajarriz... esan ere, halaxe esan zion bere buruari, ausaz: " Dorre handiagoak erori ziren, eta hau ere eroriko da..."; Reginak, halere, bazkalorduan eman zien berria seme alabei:
|
|
|
Berdin gertatzen zen etxera gonbidaturen bat etorri eta zezen eta toreroei buruzko eztabaidaren bat gertatzen zenean: halakoak, hipikan lagun egin zuèn teniente koronel batekin izaten zituen batez ere, hark belmontistatzat baitzuen bere burua eta Nazariok gallistatzat, hura Juan Belmonteren aldekoa eta Joselitoren aldekoa Nazario; Domingok,
|
jakin
bazekien arren zer ziren muleta eta kapotea, banderillak eta ezpata, ez zuen artean zezenketarik ikusi, ez mundu hartarako zaletasun berezirik erakutsi, baina, haietako eztabaida baten ondotik, Domingo belmontista sutsua sentitu zen –" Ez dakit nola izan zen, baina halaxe sentitu nintzen bat batean" esaten zuen gertaera hartaz mintzatzen zenean–, seguru zegoen hartaz... eta ar... hurrengo egunetan jertse gorria muletatzat hartu, makila ezpatatzat, eta halaxe ibili zen, toreroa izan nahi zuela eta toreroa izan nahi zuela, Juan Belmonte bezalakoa... harik eta aitak esan zion arte:
|
|
2010
|
|
|
–Badakizu turkiar automataren historia??. Banekien, bai, historia hura, Gerhardek behin batean jakinarazia; eta
|
jakin
banekielako, etorri ere, etorri zitzaidan egun batean Gerhard, orri batean Napoleonek jokatutako hiru partidaren transkripzioa zekarkidala, aurkariak honako hauek: madame Remusat, Josefinaren ohorezko dama zena; Bertrand jenerala, bere kolaboratzailerik konfiantzazkoenetakoa, eta makina bat, Wolfgang von Kempelen makina, hura harrigarriena!?, istantean zuzendu nuen anaiaren iritzia:
|
|
|
esan zidan bat batean, tximeletaren atzetik abiatzen zela, barre algaren artean, eta ni haren atzetik, harik eta gizon baten ezusteko presentziak, ez dakit zergatik, baina, oroitzen dudan bakoitzean, beti hartzen diot sakristau itxura?
|
jakin
dakidan arren hori esatea eta ezer ez esatea elkarren parekoak direla, geldiarazi gintuen arte; gure ondotik pasatu zenean, eskutik helduta geunden une hartan Helena eta biok?, zorrotz begiratu zigun, sakristauak bere handinahia zuen, eta une hartan, beharbada, apaizaren parekoa zela iruditu zitzaion?, ikusi ez ezik, ikusiari buruzko epaia ere ematen ariko balitz bezala, kondenazko epaia, alegia?:
|
|
|
Hala ote? Horregatik sartu ote nintzen suizidioaren ur handietan,
|
jakin
banekielako, era inkontzientean bada ere, eskura nuela aitzakien txalupa, goizago edo beranduago lehorrera eramango ninduena, suizidiotik ihes. Auskalo?
|
|
|
orbetartasuna. Egia da, gero, orbetartasunaren kontzeptua razionalizatu izan dudan bakoitzean, normalean, funtsik gabekoa ere iruditu izan zaidala, baina egia da, aldi berean, gertaeren bat batekotasunak adimenaren esparrutik kanpo jarri ninduelako edo, zerbait solidoa balitz bezala sentitu nuela une hartan,
|
jakin
badakidan arren sentimenduen solidotasunaz hitz egitea aski problematikoa dela, zientziaren ikuspegitik. Sentimendu hura, jakina, anai arreben galerari lotua zegoen, baita galerak eragiten zidàn berunezko bakardadeari ere, bakardade hark heriotza baitzuen ipar, heriotza hego, eta berunak adina pisatzen baitzuen, ondorioz.
|
|
|
Zerbait irrazionala zen, badakit, betean nengoen poesiaren mende, eta ni ohartu ere gabe, Gabino!?, izebaren eta Maria Bibianaren hitzetan bere adierazpidea aurkitu zuena. Eta, hala ere, sentimendu bete benetakoa izan zen,
|
jakin
badakidan arren sentimendu hura era askotarikoa zela, bai baitzuen autoengainutik, adibidez, benetakotasunetik bezainbat. Jakin badakit, bai, orain, baina orduan ez nekien.
|
|
|
Izan ere, Nebrijarengandik hasita, espainiar botereak bortxazko teknika psikologiko guztiak erabili ditu, batzuk agerikoagoak eta besteak ezkutukoagoak: nola uler daiteke, bestela, gure ama (ez hainbeste aita) bere lehen hizkuntza (euskara) gorrotatzera iristea?; izan ere, gaur egun Estokolmo sindromea deitzen zaio jarrera horri, ez
|
dakit
badakizun??, handien handikeriak eta aberats jendearen alardeak. Villalbako markesenak, esate baterako, ez dira baliabide neutroak, tresna eraginkorrak baizik, handikiek baliatzen dituztenak, beren plazererako ez ezik, txikiak psikologikoki menderatzeko ere, hauen gogoa liluratuz, itsutuz eta haiek, azken batean, asimilatuz, degenerazio prozesu bat gidari, txikien alienatze bat eta autoestimu galtze bat dakartzana, bere buruaren eta bere berezko balioen, hizkuntzarena ere tartean?
|
|
|
Gero,
|
jakitekoa
jakin nuen, noski: nola bidente batengana hurbildu, bidenteen multzo nagusitik bereiz omen zegoen, bizpahiru metrora?
|
|
|
Irakaslea isomeroei buruz ari zen. Zu letretakoa zara, eta ez
|
dakit
badakizun isomeroak konposatu kimikoak direla, formula enpiriko bera dutenak, baina formula garatu ezberdina. Adibide bat ere jarri zigun irakasleak, butanoarena eta metil propanoarena, izen hauek amagana naramate beti, Butano Maria eta Metil Propano Maria deituko ez ote zien, haien berri izan balu:
|
|
|
ireki dezan; ez nuke, beraz, hain parametro psikologiko estuetan ibili nahi, baina ez zait erraza; izan ere, gure heziketa hertsikeriak eta zorrozkeriak moldatua izan zen, gehiegizko errudun ustea oinarri, eta horregatik nabil, beharbada, ekialdeko filosofietan ere arakatzen?, zen? filosofian, batez ere?, Mertonek eta beste maisu batzuek ibilitako bidetik, oraindik ere barrutik zauritzen nauten gogoeta existentzial puntadunak eta egunerokotasunaren aho zorrotzeko labanak kamustu eta eztitu nahian; zergatik hartu behar dugu, izan ere, ez dagokigun zama bizkar gainean,
|
jakin
badakigunean zein den hamar kilo bizkargaineratzen dituen kakalardoaren etorkizun etorkizunik gabea?
|
|
|
Eta guk amua irentsi, eta frogak asmatzeari ekiten diogu?
|
jakin
dakigun arren ez dagoela erabateko frogarik, nahiz eta niretzat errealitatea bera den, Darwinen teoriei esker gero eta hobeto esplika dezakeguna, frogen arteko froga?
|
|
|
San Agustin, San Gregorio, nik al dakit? Eta gainera ikasgaiak aurretik hogei aldiz errezitatua zirudien, gaia errepasatua, burmuinean zigilatua
|
jakinaren
jakinez; niri begiratu gabe, ahotsaren intonaziorik gabe, eskuen keinurik gabe.
|
|
|
|
Zekitenek
zekiten agiri haren atzean zer negoziazio eta zer akordio ezkutu zeuden eta, etenaldi iraunkorrak benetan irauteko, Espainiako Gobernuak zer baldintza betetzea espero zuen ETAk. Baina ageriko adierazpenean baldintzarik ez zetorren, helburu politikoen aipamenik ere ez, autodeterminazio eskubidea eta lurralde batasuna, adibidez, ez ziren ageri?, eta negoziazio politikoan parte hartzeko edo zaintza lanak egiteko asmorik ez zuen adierazten erakunde armatuak.
|
|
|
–Nire espetxeratze hura sintoma nahiko kaxkarra izan zen.
|
Jakin
bagenekien alderdi popularrak, hauteskundeak galduta, estatu aparatuetan bilatu zuela babesa, baina ikusi genuen prozesu bat garatzeko behar diren gutxieneko baldintza batzuk zalantzan egon zitezkeela?. Hamar egun pasata, 250.000 euroko abala ordainduta aske gelditu zen Otegi.
|
|
|
Alderdien artean erabaki beharrekoa zen, baina,
|
jakin
bazekiten Genevan eta Oslon izandako akordioetan ere PSOEk berme hori eman ziola ETAri: euskal herritarrek erabakitzen dutena errespetatuko du Espainiako Gobernuak.
|
|
|
Euskaldunek
|
jakin
dakite guk beraien ohiturak errespetatu ditugula, eta errespetatuko ere. Francoren Espainia ez da su emailea?.
|
|
|
Badakizu orfeoian kantatzen dudala, ez? Beno, egia esan, ez
|
dakit
badakizun
|
|
|
Azkenean, hogeita zazpi egun luzeren ostean, argalago eta bizarra gaizki eginda, Sisaleko portura ailegatu ginen. Arratsaldeko laurak ziren, baina
|
jakin
bagenekien osasun agintariek barkua bisitatu aurretik genuela lehorreratu. Arratsalde osoa zain eman genuen, eta asperdura hutsak ordura arte behin eta berriz ukatutako rona edatera eraman gintuen Catherwood eta biok.
|
|
|
Mahaia zerbitzari batek zaindua zegoen eta aurrean paseoa, hondartza eta itsasoa zeuzkaten. Ingurukoen maneretan nabari zen hiru eguneko beroaren amaiera espero zutela behingoan, nahiz prebentzioz itxaroten zuten,
|
jakin
bazekiten-eta, kondizio meteorologiko aproposak emanda ere, bazuela ekaitzak ez lehertzea. Nolanahi, haizea ipar mendebaldera bidean indarra hartzen hasi zen eta laino arinak ekartzen berarekin.
|
|
|
" Bueno, ongi da, onartzen dugu ez dagoela Jainkoaren existentzia frogatzeko arrazoibide sendorik, baina froga al dezakezue zuek aurkakorik?". Eta guk amua irentsi, eta frogak asmatzeari ekiten diogu...
|
jakin
dakigun arren ez dagoela erabateko frogarik... nahiz eta niretzat errealitatea bera den, Darwinen teoriei esker gero eta hobeto esplika dezakeguna, frogen arteko froga... esan ere, esan baitezaket %99an nagoela konbentzituta esaten dizudanaz —%99an sentitzen naizela ateoa, alegia, eta %1ean agnostiko—, nahiz eta onartu beharrean nagoen, halaber, Kanten kasuan bezala, nire desio sutsuek ...
|
|
|
Irakaslea isomeroei buruz ari zen. Zu letretakoa zara, eta ez
|
dakit
badakizun isomeroak konposatu kimikoak direla, formula enpiriko bera dutenak, baina formula garatu ezberdina. Adibide bat ere jarri zigun irakasleak, butanoarena eta metil propanoarena —izen hauek amagana naramate beti, Butano Maria eta Metil Propano Maria deituko ez ote zien, haien berri izan balu:
|
|
|
Gero,
|
jakitekoa
jakin nuen, noski: nola bidente batengana hurbildu —bidenteen multzo nagusitik bereiz omen zegoen, bizpahiru metrora— eta nola eskatu zenion esan ziezazula zure osaba Teodoro Juantorena non ote zegoen:
|
|
|
Zuhaitza moztu, gurutze bat egin eta egunero bizkargaineratu" idatzi zuen behin batean; eta bestean: ...ea oinarri, eta horregatik nabil, beharbada, ekialdeko filosofietan ere arakatzen —" zen" filosofian, batez ere—, Mertonek eta beste maisu batzuek ibilitako bidetik, oraindik ere barrutik zauritzen nauten gogoeta existentzial puntadunak eta egunerokotasunaren aho zorrotzeko labanak kamustu eta eztitu nahian; zergatik hartu behar dugu, izan ere, ez dagokigun zama bizkar gainean,
|
jakin
badakigunean zein den hamar kilo bizkargaineratzen dituen kakalardoaren etorkizun etorkizunik gabea?
|
|
|
" Hor tximeleta bat. Ea harrapatzen dugun..." esan zidan bat batean, tximeletaren atzetik abiatzen zela, barre algaren artean, eta ni haren atzetik, harik eta gizon baten ezusteko presentziak —ez dakit zergatik, baina, oroitzen dudan bakoitzean, beti hartzen diot sakristau itxura...
|
jakin
dakidan arren hori esatea eta ezer ez esatea elkarren parekoak direla— geldiarazi gintuen arte; gure ondotik pasatu zenean —eskutik helduta geunden une hartan Helena eta biok—, zorrotz begiratu zigun —sakristauak bere handinahia zuen, eta une hartan, beharbada, apaizaren parekoa zela iruditu zitzaion—, ikusi ez ezik, ikusiari buruzko epaia ere ematen ariko balitz bezala \... barre egiten duzue, bai, baina ez al dakizue infernua dela bekatu mortal baten ordaina?; ez zigun onik egin, gizonak bere epaia eman ahala eskuak askatu eta erori egin baitzitzaizkigun, esku bakoitzak bere bakardaderako bidea hartzen zuela; berriro eseri ginen lizardian, bera enbor baten aurka eta ni beste baten aurka, biok aurrez aurre, bi esku banatuen irudia burutik ezin kendu nuela; ustez batzen gintuèn denboraren baitan bi denbora ote zeuden, bada, bata Helenarena eta bestea nirea, bakoitzak bere autonomia zuena, noiznahi har baitzezakeen bakoitzak bere bidea?; biok bat ginen, bai, baina bi ginen une hartan batez ere, gizonaren epaiak gure harremanak kolpetik zapuztu balitu bezala; batasunaren bitasun hura ote zen gure etorkizuneko desadostasun balizkoen sorburu...?
|
|
|
orbetartasuna. Egia da, gero, orbetartasunaren kontzeptua razionalizatu izan dudan bakoitzean, normalean, funtsik gabekoa ere iruditu izan zaidala, baina egia da, aldi berean, gertaeren bat batekotasunak adimenaren esparrutik kanpo jarri ninduelako edo, zerbait solidoa balitz bezala sentitu nuela une hartan,
|
jakin
badakidan arren sentimenduen solidotasunaz hitz egitea aski problematikoa dela, zientziaren ikuspegitik. Sentimendu hura, jakina, anai arreben galerari lotua zegoen, baita galerak eragiten zidàn berunezko bakardadeari ere, bakardade hark heriotza baitzuen ipar, heriotza hego, eta berunak adina pisatzen baitzuen, ondorioz.
|
|
|
Zerbait irrazionala zen, badakit —betean nengoen poesiaren mende, eta ni ohartu ere gabe, Gabino! —, izebaren eta Maria Bibianaren hitzetan bere adierazpidea aurkitu zuena. Eta, hala ere, sentimendu bete benetakoa izan zen,
|
jakin
badakidan arren sentimendu hura era askotarikoa zela, bai baitzuen autoengainutik, adibidez, benetakotasunetik bezainbat. Jakin badakit, bai, orain, baina orduan ez nekien.
|
|
|
Izan ere, Nebrijarengandik hasita, espainiar botereak bortxazko teknika psikologiko guztiak erabili ditu, batzuk agerikoagoak eta besteak ezkutukoagoak: nola uler daiteke, bestela, gure ama (ez hainbeste aita) bere lehen hizkuntza (euskara) gorrotatzera iristea?; izan ere —gaur egun Estokolmo sindromea deitzen zaio jarrera horri, ez
|
dakit
badakizun... —, handien handikeriak eta aberats jendearen alardeak —Villalbako markesenak, esate baterako— ez dira baliabide neutroak, tresna eraginkorrak baizik, handikiek baliatzen dituztenak, beren plazererako ez ezik, txikiak psikologikoki menderatzeko ere, hauen gogoa liluratuz, itsutuz eta haiek, azken batean, asimilatuz, degenerazio prozesu bat gidari, txikien alienatze bat ...
|
|
|
Napoleon estratega aparta zelako pasatu baitzen historiara, ez Laskerren aitona izateagatik’; eta, isilune baten ondotik aurrera egiten zuela, gehitu zuen: ‘Badakizu turkiar automataren historia? ’ Banekien, bai, historia hura, Gerhardek behin batean jakinarazia; eta
|
jakin
banekielako —etorri ere, etorri zitzaidan egun batean Gerhard, orri batean Napoleonek jokatutako hiru partidaren transkripzioa zekarkidala, aurkariak honako hauek: madame Remusat, Josefinaren ohorezko dama zena; Bertrand jenerala, bere kolaboratzailerik konfiantzazkoenetakoa, eta makina bat, Wolfgang von Kempelen makina, hura harrigarriena! —, istantean zuzendu nuen anaiaren iritzia:
|