|
2007
|
|
|
Koralen ugalketa beti ilargi beteko gauetan gertatzen
|
dela
atzemana zuten zientzialariek. Baina ez zegoen argi zerk lotzen zituen ilargia eta itsas animalia horien ugalketa.
|
|
|
Koralen ugalketa beti ilargi beteko gauetan gertatzen
|
dela
atzemana zuten zientzialariek. Baina ez zegoen argi zerk lotzen zituen ilargia eta itsas animalia horien ugalketa.
|
|
|
Mota horretako proteinek argiarekin erreakzionatzen dute. Gizakietan eta animalia askotan ere agertzen
|
dira
, eta haien erloju biologikoaren antolaketan parte hartzen dute. Izan ere, beste faktore batzuen artean, argiaren arabera antolatua dute erloju biologikoa.
|
|
|
Gizakietan eta animalia askotan ere agertzen dira, eta haien erloju biologikoaren antolaketan parte hartzen dute.
|
Izan
ere, beste faktore batzuen artean, argiaren arabera antolatua dute erloju biologikoa. Kasu honetan, koraletan aurkitutako kriptokromoak sentikorrak dira gauez ilargiak islatutako argiarekiko.
|
|
|
Izan ere, beste faktore batzuen artean, argiaren arabera antolatua dute erloju biologikoa. Kasu honetan, koraletan aurkitutako kriptokromoak sentikorrak
|
dira
gauez ilargiak islatutako argiarekiko. Horregatik, koralen bizi erritmoak ere argiaren araberakoak direla ondorioztatu dute.
|
|
|
Kasu honetan, koraletan aurkitutako kriptokromoak sentikorrak dira gauez ilargiak islatutako argiarekiko. Horregatik, koralen bizi erritmoak ere argiaren araberakoak
|
direla
ondorioztatu dute.
|
|
|
Ikertzaileen ustez, ilargiaren argia
|
da
koralen bizi erritmoak markatzen dituen faktoreetako bat. Ilargi betea dagoenean, koraletako kriptokromoek erreakzionatu egiten dute.
|
|
|
Ilargiaren argia
|
da
koralen erloju biologikoaren erantzule
|
|
|
Thomas Young-ek, 1803an, argiaren uhin higiduraren teoria garatzeko balio
|
izan
zuen esperimentua egin zuen. Urruneko iturburu bateko argia bi saretatatik igaro ondoren norabidez aldatzen zela ikusi zuen, eta izandako interferentzien patroi bat eratu zuen.
|
|
|
Thomas Young-ek, 1803an, argiaren uhin higiduraren teoria garatzeko balio izan zuen esperimentua egin zuen. Urruneko iturburu bateko argia bi saretatatik igaro ondoren norabidez aldatzen
|
zela
ikusi zuen, eta izandako interferentzien patroi bat eratu zuen. Orain, ikertzaileek esperimentu hura errepikatu dute, baina elektroiak erabilita argiaren ordez, eta hidrogenoaren protoiak igorpen sareten ordez.
|
|
|
Thomas Young-ek, 1803an, argiaren uhin higiduraren teoria garatzeko balio izan zuen esperimentua egin zuen. Urruneko iturburu bateko argia bi saretatatik igaro ondoren norabidez aldatzen zela ikusi zuen, eta
|
izandako
interferentzien patroi bat eratu zuen. Orain, ikertzaileek esperimentu hura errepikatu dute, baina elektroiak erabilita argiaren ordez, eta hidrogenoaren protoiak igorpen sareten ordez.
|
|
|
Hidrogeno molekulatik bi elektroi askatzen
|
dira
, eta jasotzen dituen detektagailurainoko bidaian, elektroi bakoitzak uhin baten interferentzia patroiaren antzekoa izaten du, eta ez partikularenaren gisakoa. Elektroi bakoitzaren interferentzia patroia molekulatik erauzitako beste elektroiaren presentziaren eta abiaduraren baldintzapekoa da.
|
|
|
Hidrogeno molekulatik bi elektroi askatzen dira, eta jasotzen dituen detektagailurainoko bidaian, elektroi bakoitzak uhin baten interferentzia patroiaren antzekoa
|
izaten
du, eta ez partikularenaren gisakoa. Elektroi bakoitzaren interferentzia patroia molekulatik erauzitako beste elektroiaren presentziaren eta abiaduraren baldintzapekoa da.
|
|
|
Hidrogeno molekulatik bi elektroi askatzen dira, eta jasotzen dituen detektagailurainoko bidaian, elektroi bakoitzak uhin baten interferentzia patroiaren antzekoa izaten du, eta ez partikularenaren gisakoa. Elektroi bakoitzaren interferentzia patroia molekulatik erauzitako beste elektroiaren presentziaren eta abiaduraren baldintzapekoa
|
da
. Hain zuzen ere, patroiak abiaduraren arabera analizatzeak aukera ematen du fisika klasikoaren eta kuantikoaren arteko trantsizio mekanismoak aztertzeko, Ricardo Díez Materialen Fisikako Zentroko errektoreordeak (CSIC EHU) eta artikuluaren egileetako batek dioenez.
|
|
|
Genesis misioa ez
|
zen
izan alferrikako lana
|
|
|
Genesis misioa ez zen
|
izan
alferrikako lana
|
|
|
2001ean eguzki haizeak aztertzera bidali zuten espazio ontzi bat Genesis misioan. Espazioan 27 hilabete eman eta gero, eta lana behar bezala egin eta gero, hau
|
da
, datu mordoa bildu eta gero,
|
|
|
2001ean eguzki haizeak aztertzera bidali zuten espazio ontzi bat Genesis misioan. Espazioan 27 hilabete eman eta gero, eta lana behar bezala egin eta gero, hau
|
da
, datu mordoa bildu eta gero, espazio ontzia lurreratzeko orduan, paraxutak huts egin eta Utahko basamortuan txikitu zen.
|
|
|
2001ean eguzki haizeak aztertzera bidali zuten espazio ontzi bat Genesis misioan. Espazioan 27 hilabete eman eta gero, eta lana behar bezala egin eta gero, hau da, datu mordoa bildu eta gero, espazio ontzia lurreratzeko orduan, paraxutak huts egin eta Utahko basamortuan txikitu
|
zen
.
|
|
|
Gertatutakoa ikusi zutenean, zientzialariek pentsatu zuten espazio ontziak bildu zuen informazio guztia galdu
|
zela
, baina aztertzen hasi eta ikusi zuten informazioa egon bazegoela; ez zela galdu, alegia. Hori bai, hasieran espero zuten baino askoz denbora gehiago behar izan dute informazio hori espazio ontziaren pusketetatik ateratzeko:
|
|
|
Gertatutakoa ikusi zutenean, zientzialariek pentsatu zuten espazio ontziak bildu zuen informazio guztia galdu zela, baina aztertzen hasi eta ikusi zuten informazioa egon bazegoela; ez
|
zela
galdu, alegia. Hori bai, hasieran espero zuten baino askoz denbora gehiago behar izan dute informazio hori espazio ontziaren pusketetatik ateratzeko:
|
|
|
Gertatutakoa ikusi zutenean, zientzialariek pentsatu zuten espazio ontziak bildu zuen informazio guztia galdu zela, baina aztertzen hasi eta ikusi zuten informazioa egon bazegoela; ez zela galdu, alegia. Hori bai, hasieran espero zuten baino askoz denbora gehiago behar
|
izan
dute informazio hori espazio ontziaren pusketetatik ateratzeko: hasieran uste zuten urtebetean emaitzak argitaratzeko moduan egongo zirela, eta hiru urte pasatu dira argitaratzen hasi diren arte.
|
|
|
Hori bai, hasieran espero zuten baino askoz denbora gehiago behar izan dute informazio hori espazio ontziaren pusketetatik ateratzeko: hasieran uste zuten urtebetean emaitzak argitaratzeko moduan egongo
|
zirela
, eta hiru urte pasatu dira argitaratzen hasi diren arte.
|
|
|
Hori bai, hasieran espero zuten baino askoz denbora gehiago behar izan dute informazio hori espazio ontziaren pusketetatik ateratzeko: hasieran uste zuten urtebetean emaitzak argitaratzeko moduan egongo zirela, eta hiru urte pasatu
|
dira
argitaratzen hasi diren arte.
|
|
|
Hori bai, hasieran espero zuten baino askoz denbora gehiago behar izan dute informazio hori espazio ontziaren pusketetatik ateratzeko: hasieran uste zuten urtebetean emaitzak argitaratzeko moduan egongo zirela, eta hiru urte pasatu dira argitaratzen hasi
|
diren arte
.
|
|
|
Denbora luzea behar
|
izan
duten arren, lortu duten informazioa oso baliagarritzat jo dute, besteak beste Eguzkiaren gainazaleko elementuen isotopo proportzioa ezagutu baitute. Astronomoek uste dutenez, Eguzkiaren gainazalaren konposizioa eta eguzki sistemaren aitzindariarena eguzki sistemako izarrak eta planetak sortu baino lehenagokoa berdinak dira.
|
|
|
Denbora luzea behar izan duten arren, lortu duten informazioa oso baliagarritzat jo dute, besteak beste Eguzkiaren gainazaleko elementuen isotopo proportzioa ezagutu baitute. Astronomoek uste dutenez, Eguzkiaren gainazalaren konposizioa eta eguzki sistemaren aitzindariarena eguzki sistemako izarrak eta planetak sortu baino lehenagokoa berdinak
|
dira
. Lurraren atmosfera nola sortu zen jakiteko baliagarriak izango dira lortutako datuak, haien iritziz.
|
|
|
Astronomoek uste dutenez, Eguzkiaren gainazalaren konposizioa eta eguzki sistemaren aitzindariarena eguzki sistemako izarrak eta planetak sortu baino lehenagokoa berdinak dira. Lurraren atmosfera nola sortu
|
zen
jakiteko baliagarriak izango dira lortutako datuak, haien iritziz.
|
|
|
Astronomoek uste dutenez, Eguzkiaren gainazalaren konposizioa eta eguzki sistemaren aitzindariarena eguzki sistemako izarrak eta planetak sortu baino lehenagokoa berdinak dira. Lurraren atmosfera nola sortu zen jakiteko baliagarriak
|
izango
dira lortutako datuak, haien iritziz.
|
|
|
Astronomoek uste dutenez, Eguzkiaren gainazalaren konposizioa eta eguzki sistemaren aitzindariarena eguzki sistemako izarrak eta planetak sortu baino lehenagokoa berdinak dira. Lurraren atmosfera nola sortu zen jakiteko baliagarriak izango
|
dira
lortutako datuak, haien iritziz.
|
|
|
Mitalipoven argazki honetan, obulua ikusten
|
da
, justu nukleoa kendu aurretik. Mitalipov
|
|
|
Nature zientzia aldizkarian, primate baten zelula helduetatik abiatuta enbrioiko zelula amak lortzeko metodo baten berri argitaratu dute. Ikerketa Oregongo Osasun eta Zientzia Unibertsitateko Mitalipov biologoak eta haren taldeak egin du, eta makako heldu baten fibroblastoak erabili dituzte, hau
|
da
, ehun konjuntiboaren zelulak. Zehazki, fibroblastoaren nukleoa nukleorik gabeko obulu batean sartu dute; hartara, obuluak makako haren informazio genetikoa du.
|
|
|
Hain zuzen ere, lehen fase horretan, enbrioi zelulak espezializatu gabe daude, eta, beraz, edozein zelula mota bilakatzeko gaitasuna dute. Alegia, zelula amak
|
dira
.
|
|
|
Teknika horren bidez lortzen
|
diren
zelula amak erabat bateragarriak dira fibroblastoa eman duen helduarekin. Hori gizakietan lortuz gero, ez litzateke errefusa arazorik egongo, eta, beraz, zelula amen bidezko terapiek ez lukete arazo hori izango.
|
|
|
Teknika horren bidez lortzen diren zelula amak erabat bateragarriak
|
dira
fibroblastoa eman duen helduarekin. Hori gizakietan lortuz gero, ez litzateke errefusa arazorik egongo, eta, beraz, zelula amen bidezko terapiek ez lukete arazo hori izango.
|
|
|
Teknika horren bidez lortzen diren zelula amak erabat bateragarriak dira fibroblastoa eman duen helduarekin. Hori gizakietan lortuz gero, ez
|
litzateke
errefusa arazorik egongo, eta, beraz, zelula amen bidezko terapiek ez lukete arazo hori izango. Beste animalia batzuetan arrakastaz egin badute ere, primateetan ez zuten lortzen aurrera egitea.
|
|
|
Teknika horren bidez lortzen diren zelula amak erabat bateragarriak dira fibroblastoa eman duen helduarekin. Hori gizakietan lortuz gero, ez litzateke errefusa arazorik egongo, eta, beraz, zelula amen bidezko terapiek ez lukete arazo hori
|
izango
. Beste animalia batzuetan arrakastaz egin badute ere, primateetan ez zuten lortzen aurrera egitea.
|
|
|
Beste animalia batzuetan arrakastaz egin badute ere, primateetan ez zuten lortzen aurrera egitea. Mitalipovek, ordea, aldaketa batzuk egin ditu zelula helduaren nukleoa obuluan sartzen
|
den
pausoan, eta, dirudienez, asmatu egin du. Orain, metodoak gizakietan ere balio izatea espero dute.
|
|
|
Mitalipovek, ordea, aldaketa batzuk egin ditu zelula helduaren nukleoa obuluan sartzen den pausoan, eta, dirudienez, asmatu egin du. Orain, metodoak gizakietan ere balio
|
izatea
espero dute.
|
|
|
Indiako plaka tektonikoa oso mehea
|
da
|
|
|
Himalaia mendiak Lurreko altuenak
|
dira
, ez bakarrik Indiako plaka tektonikoak Eurasiakoaren kontra talka egin zuelako, baita talka horretara oso abiadura handiarekin iritsi zelako ere. Baina nolatan
|
|
|
Himalaia mendiak Lurreko altuenak dira, ez bakarrik Indiako plaka tektonikoak Eurasiakoaren kontra talka egin zuelako, baita talka horretara oso abiadura handiarekin iritsi
|
zelako
ere. Baina nolatan
|
|
|
Himalaia mendiak Lurreko altuenak
|
dira
, ez bakarrik Indiako plaka tektonikoak Eurasiakoaren kontra talka egin zuelako, baita talka horretara oso abiadura handiarekin iritsi zelako ere. Baina nolatan zuen Indiako plakak hainbesteko abiadura?
|
|
|
Himalaia mendiak Lurreko altuenak dira, ez bakarrik Indiako plaka tektonikoak Eurasiakoaren kontra talka egin zuelako, baita talka horretara oso abiadura handiarekin iritsi
|
zelako
ere. Baina nolatan zuen Indiako plakak hainbesteko abiadura?
|
|
|
Indiako eta Alemaniako geologoen talde batek erantzuna aurkitu du: Indiako plaka oso mehea delako, harekin batera sortu
|
ziren
plakak baino askoz meheagoa.
|
|
|
Plaka hura beste plaka handiago bat puskatzearen ondorioz sortu
|
zen
; Handi hari Gondwanaland plaka deitzen zaio, eta gaurko Afrika, Australia, Antartika eta Indiako lurrak zituen gainean. Duela 130 milioi urte puskatu zen, eta puska bakoitzak berezko bide bat egin zuen.
|
|
|
Plaka hura beste plaka handiago bat puskatzearen ondorioz sortu zen; Handi hari Gondwanaland plaka deitzen
|
zaio
, eta gaurko Afrika, Australia, Antartika eta Indiako lurrak zituen gainean. Duela 130 milioi urte puskatu zen, eta puska bakoitzak berezko bide bat egin zuen.
|
|
|
Plaka hura beste plaka handiago bat puskatzearen ondorioz sortu zen; Handi hari Gondwanaland plaka deitzen zaio, eta gaurko Afrika, Australia, Antartika eta Indiako lurrak zituen gainean. Duela 130 milioi urte puskatu
|
zen
, eta puska bakoitzak berezko bide bat egin zuen. Antartika jatorrizko plakaren tokian geratu zen, gutxi gorabehera, Afrika eta Australia poliki mugitu ziren, eta Indiak iparralderako bide hartu zuen, urteko 20 zentimetroko abiaduran.
|
|
|
Duela 130 milioi urte puskatu zen, eta puska bakoitzak berezko bide bat egin zuen. Antartika jatorrizko plakaren tokian geratu
|
zen
, gutxi gorabehera, Afrika eta Australia poliki mugitu ziren, eta Indiak iparralderako bide hartu zuen, urteko 20 zentimetroko abiaduran.
|
|
|
Duela 130 milioi urte puskatu zen, eta puska bakoitzak berezko bide bat egin zuen. Antartika jatorrizko plakaren tokian geratu zen, gutxi gorabehera, Afrika eta Australia poliki mugitu
|
ziren
, eta Indiak iparralderako bide hartu zuen, urteko 20 zentimetroko abiaduran.
|
|
|
Oso abiadura azkarra
|
da
, beste plakek gehienez 8 zentimetro urteko egiten dituztela kontuan hartuta. Indiakoak abiadura hori hartu zuen oso mehea delako, 100 kilometroko lodi besterik ez.
|
|
|
Aranzadi Zientzi Elkarteak antolatutako Astronomia Jardunaldien XVI. edizioan, Antxon Alberdi
|
izan
zen gonbidatuetako bat. Andaluziako Astrofisika Institutuan, astronomiaren punta puntako esparruetan egiten du lan ikertzaile gipuzkoarrak.
|
|
|
Aranzadi Zientzi Elkarteak antolatutako Astronomia Jardunaldien XVI. edizioan, Antxon Alberdi izan
|
zen
gonbidatuetako bat. Andaluziako Astrofisika Institutuan, astronomiaren punta puntako esparruetan egiten du lan ikertzaile gipuzkoarrak.
|
|
|
Gainera, espazioko zenbait misiotan ere parte hartzen dugu.
|
Izan
ere, hainbat kasutan, astrofisikaren inguruko zalantzak argitzeko espazioan egin behar izaten dira behaketak.
|
|
|
Gainera, espazioko zenbait misiotan ere parte hartzen dugu. Izan ere, hainbat kasutan, astrofisikaren inguruko zalantzak argitzeko espazioan egin behar
|
izaten
dira behaketak.
|
|
|
Gainera, espazioko zenbait misiotan ere parte hartzen dugu. Izan ere, hainbat kasutan, astrofisikaren inguruko zalantzak argitzeko espazioan egin behar izaten
|
dira
behaketak.
|
|
|
Zertan oinarritzen
|
da
nagusiki zure ikerketa?
|
|
|
Nik, hain justu, irrati astronomiaren esparruan egiten dut lan. Zer
|
da
irrati astronomia, galdetuko du batek baino gehiagok, beharbada.
|
|
|
galdetuko du batek baino gehiagok, beharbada. Objektu astronomiko guztiek erradiazioa igortzen dute, eta gu, astrofisikaren esparruan, erradiazio hori jaso eta fisikoki interpretatzen saiatzen
|
gara
. Irrati astronomian, objektu astronomikoek irrati uhinen uhin luzeratan igortzen duten erradiazioa jasotzen dugu.
|
|
|
Batetik, ahalik eta sentikortasun onena bilatzen dugu; alegia, objektu geroz eta ahulagoak detektatzen ditugu. Bestetik, bereizmen onena bilatzen dugu; hau
|
da
, xehetasunak detektatzeko gaitasuna. Objektuen barru barruko egitura ezagutzea komeni zaigu, eta xehetasunik ñimiñoena ere ezagutu behar dugu.
|
|
|
Bestetik, bereizmen onena bilatzen dugu; hau da, xehetasunak detektatzeko gaitasuna. Objektuen barru barruko egitura ezagutzea komeni
|
zaigu
, eta xehetasunik ñimiñoena ere ezagutu behar dugu. Hori guztia interferometriaren laguntzaz egin daiteke.
|
|
|
Hala
|
da
, bai. Esaterako, galaxien nukleo zentralak uhin luzera optikoan behatzen baditugu, hamaika puntuz osatutako multzoa besterik ez da bereizten.
|
|
|
Hala da, bai. Esaterako, galaxien nukleo zentralak uhin luzera optikoan behatzen baditugu, hamaika puntuz osatutako multzoa besterik ez
|
da
bereizten. Irrati astronomian, berriz, arestian aipatu dudan bezala, bada abantaila nagusi bat:
|
|
|
Esaterako, galaxien nukleo zentralak uhin luzera optikoan behatzen baditugu, hamaika puntuz osatutako multzoa besterik ez da bereizten. Irrati astronomian, berriz, arestian aipatu dudan bezala,
|
bada
abantaila nagusi bat: interferometriaz balia gaitezke.
|
|
|
Teleskopio bat Donostian jarriz gero, eta beste bat Los Angelesen, objektu astronomiko bera aldi berean beha dezakegu bietatik, eta, gainera, ikaragarrizko teleskopioa eraiki dezakegu; Donostia eta Los Angeles arteko distantzia adinakoa, pentsa. Lurraren diametroaren tamainako teleskopioa
|
litzateke
, gutxi gorabehera.
|
|
|
Teleskopio baten bereizmena edo xehetasunak detektatzeko gaitasuna hobetu egiten
|
da
tamainarekin. Alegia, zenbat eta teleskopio handiagoa, orduan eta bereizmen hobea.
|
|
|
Zenbait teleskopioren laguntzaz, Lurraren gainazaleko toki batean baino gehiagotan jaso ditzakegu seinalea edo erradiazioak aldi berean, eta ondoren konbinatu, eta ikaragarrizko dimentsioak dituen teleskopioaren efektua lortu (10.000 km-ko diametroa duen teleskopio batena). Hala, interferometria irrati uhinetan erabilita, objektu astronomikoen xehetasunak zehatz mehatz jasotzen
|
dira
.
|
|
|
Hamaika objektu astronomikoren ikerketetan erabiltzen
|
da
, eta, nagusiki, bereizmen handiko tresna astronomikoak behar direnean. Bereizmen handi hori eskaintzen du interferometriak.
|
|
|
Hamaika objektu astronomikoren ikerketetan erabiltzen da, eta, nagusiki, bereizmen handiko tresna astronomikoak behar
|
direnean
. Bereizmen handi hori eskaintzen du interferometriak.
|
|
|
Adibidez, galaxien nukleo zentrala edo bihotza ezagutzeko erabil daiteke. Nukleo zentral horretan sortzen
|
da
energia. Irrati uhinak ez diren bestelako uhin luzeretan puntu bakar gisa behatzen da gune hori.
|
|
|
Nukleo zentral horretan sortzen da energia. Irrati uhinak ez
|
diren
bestelako uhin luzeretan puntu bakar gisa behatzen da gune hori. Interferometriaren laguntzaz egindako behaketen arabera, berriz, objektu horiek nukleo bat eta partikula multzo bat dute beren egituran.
|
|
|
Nukleo zentral horretan sortzen da energia. Irrati uhinak ez diren bestelako uhin luzeretan puntu bakar gisa behatzen
|
da
gune hori. Interferometriaren laguntzaz egindako behaketen arabera, berriz, objektu horiek nukleo bat eta partikula multzo bat dute beren egituran.
|
|
|
Galaxien nukleoak
|
dira
galaxien oinarrizko energia iturriak. NRAO/ AUI/ NSF/ NRL/ N. Kassim
|
|
|
Halaber, supernobaren zenbait ikerketa egin ditugu interferometriaren laguntzaz. Supernoba antzinatik ezagutzen
|
da
, baina, teleskopio arrunt batean behatuz gero, argi puntu txiki distiratsuak besterik ez da ikusten. Irrati interferometriaz aztertuz, berriz, donut baten antzeko egitura duela ikusi dugu.
|
|
|
Halaber, supernobaren zenbait ikerketa egin ditugu interferometriaren laguntzaz. Supernoba antzinatik ezagutzen da, baina, teleskopio arrunt batean behatuz gero, argi puntu txiki distiratsuak besterik ez
|
da
ikusten. Irrati interferometriaz aztertuz, berriz, donut baten antzeko egitura duela ikusi dugu.
|
|
|
Irrati interferometriaz aztertuz, berriz, donut baten antzeko egitura duela ikusi dugu. Teorian aurreikusitako egitura horren lehenengo behaketak interferometriari esker egin ahal
|
izan
ditugu.
|
|
|
Interferometriari esker egindako zenbait neurketak erakutsi dute gure galaxiaren erdian objektu bat dagoela. Objektu horren tamaina eta masa zehaztu ditugu, eta ikusi dugu Lurraren eta Eguzkiaren arteko distantzia baino txikiagoa
|
dela
distantzia horri unitate astronomiko deritzo. Masa, berriz, lau milioi aldiz Eguzkiaren masa dela ikusi dugu.
|
|
|
Objektu horren tamaina eta masa zehaztu ditugu, eta ikusi dugu Lurraren eta Eguzkiaren arteko distantzia baino txikiagoa dela distantzia horri unitate astronomiko deritzo. Masa, berriz, lau milioi aldiz Eguzkiaren masa
|
dela
ikusi dugu.
|
|
|
Galaxien jarduera askoren eragileak galaxien nukleoak
|
dira
.
|
|
|
Galaxien nukleoak
|
dira
galaxien oinarrizko energia iturriak. Galaxien nukleoan, izugarrizko masa duen objekturen bat dagoela uste dugu, eta, gure ustean, horrek ikaragarrizko energia kantitatea sortzen du.
|
|
|
Izugarrizko masa duen objektu hori zulo beltz gisa ezagutzen dugu. Haren masa oso handia
|
da
: Eguzkiaren masa baino zenbait milioi aldiz handiagoa edo mila milioi handiagoa izan daiteke.
|
|
|
Haren masa oso handia da: Eguzkiaren masa baino zenbait milioi aldiz handiagoa edo mila milioi handiagoa
|
izan
daiteke. Masa izugarri horrek zenbait prozesu grabitatorio jasaten ditu, eta energia kantitate handiak askatzen dira.
|
|
|
Eguzkiaren masa baino zenbait milioi aldiz handiagoa edo mila milioi handiagoa izan daiteke. Masa izugarri horrek zenbait prozesu grabitatorio jasaten ditu, eta energia kantitate handiak askatzen
|
dira
. Zenbait ebidentziak diote Esne bidearen erdialdean zulo beltz bat dagoela.
|
|
|
Dena
|
den
, gaur egun zure lana ez da soilik gure galaxiaren ikerketara mugatzen, ezta?
|
|
|
Dena den, gaur egun zure lana ez
|
da
soilik gure galaxiaren ikerketara mugatzen, ezta?
|
|
|
Ez.
|
Badira
etengabe izarrak sortu eta sortu ari diren zenbait galaxia. Galaxia horiei hizkera arruntean supernoben faktoria edo fabrika deritze (masa handiko izarrek eztanda egiten dute beren bizi zikloaren amaieran, supernoba gisa).
|
|
|
Ez. Badira etengabe izarrak sortu eta sortu ari
|
diren
zenbait galaxia. Galaxia horiei hizkera arruntean supernoben faktoria edo fabrika deritze (masa handiko izarrek eztanda egiten dute beren bizi zikloaren amaieran, supernoba gisa).
|
|
|
Gaur egun, mota horretako galaxiak ikertzen dihardut. Jakin badakigu galaxietan zulo beltz hipotetiko bat duen nukleo zentral bat existitzen
|
dela
. Horren harira, supernoben faktoria horiek ikertzen dihardugu.
|
|
|
Horren harira, supernoben faktoria horiek ikertzen dihardugu. Horietan gertatzen
|
den
energia igorpena zerk eragiten duen ezagutu nahi dugu. Alegia, zulo beltzak igortzen duen erradiazioaren ondorioa den edota etengabeko izarren sorkuntzak sortzen duen zerbait den jakin nahi dugu.
|
|
|
Horietan gertatzen den energia igorpena zerk eragiten duen ezagutu nahi dugu. Alegia, zulo beltzak igortzen duen erradiazioaren ondorioa
|
den
edota etengabeko izarren sorkuntzak sortzen duen zerbait den jakin nahi dugu. Teknika interferometrikoen laguntzaz, prozesu fisiko batzuek zein beste batzuek galaxien jokabidean nola eragiten duten ikusi nahi dugu.
|
|
|
Horietan gertatzen den energia igorpena zerk eragiten duen ezagutu nahi dugu. Alegia, zulo beltzak igortzen duen erradiazioaren ondorioa den edota etengabeko izarren sorkuntzak sortzen duen zerbait
|
den
jakin nahi dugu. Teknika interferometrikoen laguntzaz, prozesu fisiko batzuek zein beste batzuek galaxien jokabidean nola eragiten duten ikusi nahi dugu.
|
|
|
Esne bidea Eguzkiaren eta gure eguzki sistemaren galaxia
|
da
, eta gu geu 24.000 argi urteko distantziara gaude galaxia horren erdigunetik. Kiribil itxura du, eta haren diametroa 90.000 argi urtekoa da.
|
|
|
Esne bidea Eguzkiaren eta gure eguzki sistemaren galaxia da, eta gu geu 24.000 argi urteko distantziara gaude galaxia horren erdigunetik. Kiribil itxura du, eta haren diametroa 90.000 argi urtekoa
|
da
. Haren masa, berriz, mila milioi aldiz Eguzkiaren masa da (Eguzkiaren masa 2 x 10 30 kg da).
|
|
|
Kiribil itxura du, eta haren diametroa 90.000 argi urtekoa da. Haren masa, berriz, mila milioi aldiz Eguzkiaren masa
|
da
(Eguzkiaren masa 2 x 10 30 kg da). Berrehun mila milioi izar baino gehiago daude Esne bidean.
|
|
|
Kiribil itxura du, eta haren diametroa 90.000 argi urtekoa da. Haren masa, berriz, mila milioi aldiz Eguzkiaren masa da (Eguzkiaren masa 2 x 10 30 kg
|
da
). Berrehun mila milioi izar baino gehiago daude Esne bidean.
|
|
|
Esne itxurako banda zurixka batena, alegia. Horregatik esan ohi
|
zaio
Esne bidea.
|
|
|
Antxon Alberdi fisikariaren esanean, Esne bideak abantaila bat eta desabantaila bat ditu edozein ikerketa egiteko orduan. Desabantaila nagusia
|
da
gu geu hor gaudela, eta, beste zientzia alorretan maiz gertatzen den bezala, barrutik ikertzeak zenbait zailtasun izan ditzakeela; izan ere, ez dugu zuzenean haren egitura osoa behatzen. Bestalde, galaxiarik hurbilena da guretzat, eta ondorioz, gehien ezagutzen duguna da.
|
|
|
Antxon Alberdi fisikariaren esanean, Esne bideak abantaila bat eta desabantaila bat ditu edozein ikerketa egiteko orduan. Desabantaila nagusia da gu geu hor gaudela, eta, beste zientzia alorretan maiz gertatzen
|
den bezala
, barrutik ikertzeak zenbait zailtasun izan ditzakeela; izan ere, ez dugu zuzenean haren egitura osoa behatzen. Bestalde, galaxiarik hurbilena da guretzat, eta ondorioz, gehien ezagutzen duguna da.
|
|
|
Antxon Alberdi fisikariaren esanean, Esne bideak abantaila bat eta desabantaila bat ditu edozein ikerketa egiteko orduan. Desabantaila nagusia da gu geu hor gaudela, eta, beste zientzia alorretan maiz gertatzen den bezala, barrutik ikertzeak zenbait zailtasun
|
izan
ditzakeela; izan ere, ez dugu zuzenean haren egitura osoa behatzen. Bestalde, galaxiarik hurbilena da guretzat, eta ondorioz, gehien ezagutzen duguna da.
|
|
|
Antxon Alberdi fisikariaren esanean, Esne bideak abantaila bat eta desabantaila bat ditu edozein ikerketa egiteko orduan. Desabantaila nagusia da gu geu hor gaudela, eta, beste zientzia alorretan maiz gertatzen den bezala, barrutik ikertzeak zenbait zailtasun izan ditzakeela;
|
izan
ere, ez dugu zuzenean haren egitura osoa behatzen. Bestalde, galaxiarik hurbilena da guretzat, eta ondorioz, gehien ezagutzen duguna da.
|